Δεν είναι η πρώτη φορά που οι ΗΠΑ χρηματοδοτούν μέσω των συμμάχων τους, προγράμματα ανάπτυξης νέων μαχητικών. Προγράμματα ανάπτυξης νέων τεχνολογιών επί της ουσίας. Η ιστορία έχει επαναληφθεί στο παρελθόν με τα F-104 Starfighter, F-4 Phantom II και F-16 κυρίως. Η ουσιαστική διαφορά με το σήμερα είναι ότι τότε υπήρχαν σημαντικά οφέλη και για τις χώρες-συμμάχους της Ευρώπης πρωτιστως από αυτή τη διαδικασία. Σήμερα όχι στον ίδιο βαθμό…

Το απόλυτο πλεονέκτημα αεροπορικής υπεροχής και κυριαρχίας επιδιώκουν οι ΗΠΑ μέσω του προγράμματος NGAD (Next Generation Air Dominance) (https://defencereview.gr/i-amerikaniki-aeroporia-dimosieyse-f/). Αυτό τόνισε για άλλη μία φορά ο υπουργός Αεροπορίας των ΗΠΑ, Frank Kendall, κατά την ομιλία του στην Επιτροπή Ενόπλων Δυνάμεων (House of Armed Forces Committee) του Κογκρέσου των ΗΠΑ, σχετικά με τον αμυντικό προϋπολογισμό των ΗΠΑ για το οικονομικό έτος 2023.

Με το F-22 Raptor να παραμένει το πλέον ακριβό μαχητικό αεροπλάνο που έχει εισέλθει ποτέ σε παραγωγή και υπηρεσία στην Αεροπορία των ΗΠΑ, με Fly Away τιμή 135 εκατομμυρίων δολαρίων ανά μονάδα και για το F-35 ή ίδια τιμή να διαμορφώνεται στα 80 εκατομμύρια δολάρια, η αντίστοιχη για το NGAD θα είναι “μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια” βάσει όσων δήλωσε ο κος Kendall (https://defencereview.gr/ena-aeroskafos-ngad-tha-kostizei-arketes-e/). H ακριβής φράση που χρησιμοποίησε, για να αποφύγουμε κάθε παρερμηνεία, ήταν: “multiple hundreds of millions of dollars”.

Όπως το F-22, έτσι και το NGAD κατά τον Kendall θα είναι ένα πρωτοποριακό και άκρως αποτελεσματικό μαχητικό που όπως και ο προκάτοχός του θα εξασφαλίσει στις αεροπορικές δυνάμεις των ΗΠΑ απόλυτη υπεροχή και κυριαρχία. Ταυτόχρονα βέβαια, επιχείρησε να αιτιολογήσει αυτό το τεράστιο κόστος, που καθιστά το NGAD πρακτικά μη διαθέσιμο προς εξαγωγές, επισημαίνοντας ότι σε αντίθεση με το F-35, του οποίου το συνολικό κόστος κύκλου ζωής υπολογίζεται σε 1,25 τρισεκατομμύρια δολάρια, θα είναι σημαντικά οικονομικότερο στη συντήρηση και τις αναβαθμίσεις εξοπλισμού και λογισμικού. Και αυτό στο NGAD θα επιτευχθεί μέσω της πλήρους υιοθέτησης σπονδυλωτής σχεδίασης και κατασκευής, αλλά και μέσω της υιοθέτησης κοινής διασύνδεσης των συστημάτων του, με αυτά που θα φέρουν άλλες πλατφόρμες.

The U.S. Air Force wants proof that Lockheed Martin [LMT] will be able to field Block 4 advancements for the F-35A fighter before increasing the buy of the plane, Air Force Secretary Frank Kendall said on May 13. The service’s fiscal 2023 budget curtails the planned buy of F-35As from more than $5 billion sought […] . Οι εγγυήσεις που πλέον ζητά η Αμερικανική Αεροπορία για την έκδοση Block 4 (FOC).

Επιβεβαίωσε για άλλη μία φορά έμμεσα, αυτό που πολύ τακτικά επισημαίνουν αρκετοί αναλυτές νά τον κόσμο. Ότι η Fly Away τιμή που χρησιμοποιούν οι Αμερικανοί για την κοστολόγηση των μαχητικών τους, δεν είναι αποκαλυπτική, του πραγματικού κόστους αγοράς τους. Ο Αμερικανός αξιωματούχος όμως επιβεβαίωσε ταυτόχρονα, αυτό που λίγο αργότερα ανακοινώθηκε επίσημα και από το Ναυτικό των ΗΠΑ, σχετικά με το δικό του 6ης γενιάς μαχητικό F/A-XX (https://defencereview.gr/to-amerikaniko-naytiko-dimosieyse-ti/). Που φυσικά θα προέλθει από το NGAD.

Και το Ναυτικό των ΗΠΑ συγκεκριμένα επιβεβαίωσε ότι το μαχητικό 6ης γενιάς δεν θα είναι απλά ένα αεροσκάφος, αλλά ένα σύστημα που θα περιλαμβάνει και μη επανδρωμένα αεροσκάφη. Που θα είναι σημαντικά χαμηλότερου κόστους αγοράς και όχι αναλώσιμα, αλλά “πολύ πιο κατάλληλα για αποστολές υψηλού ρίσκου”. Σε ότι αφορά στον κινητήρα νέας γενιάς που αναπτύσσεται για τα NGAD και F/Α-ΧΧ, στο πλαίσιο του προγράμματος ΑΕTP (Advanced Engine Transition Program), η πρόοδος που έχει σημειωθεί στην εξέλιξή του από το 2010, είναι εντυπωσιακή πάλι με βάση τις δηλ΄ώσεις Kendall.

Πρόκειται για κινητήρα νέας σχεδίασης με κύρια χαρακτηριστικά τη μεγαλύτερη ώση που θα αποδίδει συνδυαστικά με χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμου για αύξηση της ακτίνας και την επίτευξη χαμηλότερων θερμοκρασιών λειτουργίας που θα περιορίζουν αισθητά το το υπέρυθρο ίχνος. Σε σχέση με τον F135 του F-35, o νέος κινητήρας θα είναι οικονομικότερος κατά 20 έως 25%. Διευκρινίστηκε ότι θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον F135 στο F-35 αλλά δεν υπάρχουν σχέδια να χρησιμοποιηθεί ως εναλλακτικός κινητήρας. Για το οικονομικό έτος 2023 η USAF έχει προϋπολογίσει τη δαπάνη 273 εκατομμυρίων δολαρίων στο πρόγραμμα AETP. Με βάση τους επίσημους υπολογισμούς που έχουν γίνει, το συνολικό κόστος ανάπτυξης του νέου κινητήρα μόνο, θα φτάσει τα έξι δισεκατομμύρια δολάρια!

Όλα αυτά που αναφέρονται στο AirForceMagazine (https://www.airforcemag.com/ngad-price-per-tail-will-more-than-double-that-of-f-35/), αναφέρονται λεπτομερώς και από το USN μέσω του US Naval Institute (https://news.usni.org/2022/04/28/navys-f-a-xx-fighter-will-be-the-quarterback-for-a-team-of-unmanned-aircraft), όπου μεταξύ άλλων σημειώνεται εμφατικά ότι η ακτίνα του F/A-XX θα είναι στα επίπεδα αυτής του F-14 που αποσύρθηκε στο πρώτο μισό της δεκαετία του 2000, προς κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών και στο θέατρο του Ινδικού και του νοτιοανατολικού Ειρηνικού, στο οποίο έχουν επικεντρώσει το ενδιαφέρον τους οι ΗΠΑ, προς αντιμετώπιση της αναδυόμενης απειλής που πρεσβεύει η αύξηση της στρατιωτικής ισχύος της Κίνας.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι είναι πάρα πολύ πιθανό τα NGAD και F/A-XX να αξιοποιηθούν επιχειρησιακά αποκλειστικά και μόνο από την Αεροπορία και το Ναυτικό των ΗΠΑ αντίστοιχα. Κάτι που συνέβη με το F-22 μόνο.

Ο ρόλος του F-35…

To F-35, με τη δέσμευση των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ για τη συνολική προμήθεια 2.456 μονάδων να παραμένει σε ισχύ, θα διαδραματίσει το ρόλο της κύριας πηγής εσόδων για την αμερικανική αμυντική (αεροδιαστημική) βιομηχανία στις επόμενες δεκαετίες, παρά τις υπερβάσεις κόστους και την επέκταση του χρονοδιαγράμματος ανάπτυξης της έκδοσης Block 4, πλήρους επιχειρησιακής ικανότητας (FOC), για την περίοδο 2029-2030 ( https://defencereview.gr/nea-chroniki-kathysterisi-kai-ayxisi-ko/)!

Πώς εξάγεται όμως αυτό ώς συμπέρασμα; Ας δούμε τους αριθμούς: 16 χώρες έχουν ήδη παραγγείλει ή έχουν δεσμευθεί να παραγγείλουν, το F-35, στις εκδόσεις -Α και -Β. Από αυτές οι εφτά είναι εταίροι του προγράμματος JSF, έχοντας συμμετοχή σε αυτό από τα αρχικά του στάδια, πριν από 20 και πλέον χρόνια και βέβαια έχοντας επενδύσει σημαντικά ποσά στην ανάπτυξή του… Σε αυτή είχαν λόγο μόνο οι Βρετανοί ώς Level 1 εταίροι.

Από αυτές τις συμμετέχουσες στο πρόγραμμα χώρες που έχουν αποσπάσει και βιομηχανικό έργο (αυτό άλλωστε ήταν το κίνητρο για τη συμμετοχή τους) έχουν παραγγελθεί μέχρι στιγμής ή πρόκειται να παραγγελθούν, 541 μονάδες. 138 από τη Βρετανία (RAF/RN), 90 από την Ιταλία (60 F-35A και 30 -Β), 46 από την Ολλανδία, 100 από την Αυστραλία, 52 από τη Νορβηγία, 27 από τη Δανία και 88 από τον Καναδά.

Άλλες 366 μονάδες έχουν παραγγελθεί από εφτά ακόμη χώρες μέσω FMS, χωρίς να περιλαμβάνονται σε αυτές η Ελβετία και η Γερμανία (https://defencereview.gr/i-germania-tha-promitheytei-to-f-35a/), η οποία στις αρχές του περασμένου Μαρτίου ανακοίνωσε ότι προτίθεται να παραγγείλει 35 συνολικά F-35A, αντί των F/A-18 που είχε ανακοινώσει παλιότερα (https://defencereview.gr/syndyasmo-f-a-18-super-hornet-e-a-18-growler-kai-eurofighter-exetazei-i-ger/). Πιο συγκεκριμένα, το Ισραήλ είχε παραγγείλει 50 F-35A, η Ιαπωνία 100 F-35A και 42 F-35B, η Νότια Κορέα 40 F-35A, το Βέλγιο 34, η Πολωνία 32, η Σιγκαπούρη τέσσερα μόλις F-35B και η Φιλανδία 64 F-35A.

Ολλανδικό F-35A Lightning II σε εκπαιδευτική πτήση από την Luke Air Force Base, Ariz. τον Σεπτέμβριο του 2019. (U.S. Air Force photo by Airman 1st Class Aspen Reid)

Εφόσον στα 906 (540 + 366) αυτά παραγγελθέντα μαχητικά F-35 των εκδόσεων -Α και -Β προστεθούν και τα 35 της Γερμανίας μαζί με τα 32 της Ελβετίας, το τελικό νούμερο των εξαγωγών φτάνει τις 973 μονάδες! Οι ΗΠΑ με βάση τους αριθμούς αυτούς και παρά το γεγονός ότι η απόδοση πλήρους επιχειρησιακής ικανότητας (FOC) απέχει ακόμη χρονικά αλλά και από πλευράς κόστους από την ολοκλήρωσή της, παράλληλα με το ότι μέχρι σήμερα έχουν παραδοθεί 790 αεροσκάφη, είναι φανερό ότι αξιοποιούν (παντί τρόπω εννοείται) ήδη το F – 35 ώς πρόγραμμα χρηματοδότησης όχι μόνο των μελλοντικών του εκδόσεων, αλλά και του ίδιου του NGAD – F/A-XX.

Αυτή η τακτική αλλά και το κατ’ ΄εκτίμησιν πραγματικά τεράστιο κόστος ανά μονάδα του NGAD ως προς την τιμή αγοράς, έχει ήδη οδηγήσει σημαντικές χώρες – συμμάχους των ΗΠΑ στην αυτόνομη ανάπτυξη μαχητικών 6ης γενιάς. Το γαλλογερμανοϊσπανικό FCAS (https://defencereview.gr/nea-provlimata-gia-to-fcas-dassault-kai-airbus-adynato/), το ιταλοβρετανικό Tempest (https://defencereview.gr/protognores-dynatotites-epexergasia/) και το ιαπωνικό F-X που πιθανότατα θα μοιράζεται τον ίδιο κινητήρα με το Tempest (https://defencereview.gr/symfonia-megalis-vretanias-kai-iapon/), είναι εν εξελίξει προσπάθειες όχι μόνο στήριξης των εγχώριων αεροδιαστημικών βιομηχανιών, αλλά και παρακολούθησης των τεχνολογικών εξελίξεων μέσω πρόσβασης σε κρίσιμες τεχνολογίες, σε πλειάδα τομέων. Αποτελούν όμως ταυτόχρονα και προσπάθειες επιχειρησιακής επάρκειας και αυτονομίας για ποικίλους και προφανείς λόγους.

Παρόλο που το κόστος είναι πραγματικά δυσβάστακτο για αυτές τις χώρες, επειδή δεν μπορούν να έχουν τις αμερικανικές πηγές χρηματοδότησης, η προοπτική της αποκλειστικής ανάπτυξης προηγμένων τεχνολογιών και μονοπωλιακής διαχείρισής τους από τις ΗΠΑ, είναι κάτι μη αποδεκτό από αυτές επι της ουσίας, αφού επιθυμούν να διατηρήσουν τη θέση τους σε παγκόσμιο επίπεδο μεταξύ των πρωταγωνιστών βιομηχανικών και τεχνολογικών δυνάμεων (https://defencereview.gr/synergasia-iaponias-kai-bae-systems-gia-tin-ana/).

Εξαιρετικά δύσκολη η ελληνική θέση…

Η ελληνική πραγματικότητα είναι πολύ πιο δύσκολη και σύνθετη σε σχέση με αυτή που αντιμετωπίζουν όλες σχεδόν οι χώρες (με ελάχιστες εξαιρέσεις) που έχουν επιλέξει το F-35. Κάθε μία ξεχωριστά για τους δικούς της λόγους. Για άλλες ήταν τα βιομηχανικά οφέλη, για άλλες οικονομικά οφέλη και για άλλες λόγοι εθνικής ασφάλειας σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δεν αντιμετώπισαν περιορισμούς στην παραγγελία κρίσιμων αερομεταφερόμενων όπλων. Βέβαια οι περισσότερες από τις χώρες αυτές ανήκουν είτε στο ΝΑΤΟ, είτε στη νεοσύστατη AUKUS, ή έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα ή ζητήματα ασφαλείας με τη Ρωσία και την Κίνα, που ταυτίζονται με αυτά των ΗΠΑ.

Για την Ελλάδα δεν ισχύει τίποτα από όλα τα παραπάνω. Είναι δε η μοναδική χώρα – μέλος του ΝΑΤΟ που απειλείται ευθέως από μία άλλη χώρα – μέλος της ίδιας συμμαχίας! Για αυτό ακριβώς βρίσκεται σε διαδικασία επανενεργοποίησης υλικού και επανεξοπλισμού των Ενόπλων της Δυνάμεων με πολύ αργούς ρυθμούς λόγω οικονομικών και πολλών άλλων δυσχερειών. Kαι για αυτό επ΄ίσης, το DR έχει σταθερά υποστηρίξει την άποψη ότι πριν ληφθεί οποιαδήποτε απόφαση για την προμήθεια μαχητικών 5ης γενιάς F-35, θα πρέπει πρώτα και τουλάχιστον στο χώρο της Πολεμικής Αεροπορίας να εκσυγχρονιστεί το Σύστημα Αεροπορικού Ελέγχου (δίκτυο χερσαίων ραντάρ), να επανενεργοποιηθεί ο στόλος των μεταφορικών αεροσκαφών και των τεσσάρων EMB-145H και ακολούθως να εκσυγχρονιστούν καθώς και να εκσυγχρονιστούν τα F-16 Block 30 με τα Block 50 προκειμένου να «χτιστεί» αξιόμαχη δύναμη 200 μαχητικών με παράλληλη απόσυρση των Phantom AUP.

Από εκεί και πέρα, ενώ η Ελλάδα στο χώρο του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου αποτελεί σταθερό και συνεπή σύμμαχο των ΗΠΑ, με σημαντική συνδρομή στη δημιουργία πλέγματος ασφάλειας των ενόπλων τους δυνάμεων στην περιοχή, δεν έχει κατορθώσει να αποσπάσει οποιοδήποτε αντάλλαγμα που να υποστηρίζει τη δική της ασφάλεια και αποτρεπτική ισχύ έναντι της Τουρκίας. Αντιθέτως, αντιμετωπίζεται από τον υπερατλαντικό παράγοντα ως χώρα που τελεί υπό ένα άτυπο εμπάργκο σε ότι αφορά στις εξοπλιστικές της επιλογές από τη στιγμή που δεν έχει πρόσβαση σε συγκεκριμένα όπλα. Αερομεταφερόμενα και μη. Αυτό τουλάχιστον εξάγεται ώς συμπέρασμα από τα γεγονότα, σιγουρα δε ώς πραγματικότητα έχει αναγνωριστεί και επισημανθεί ακόμη και από Έλληνες κυβερνητικούς αξιωματούχους (https://defencereview.gr/syrigos-i-agnosti-ptychi-ton-exocet-kai-toge/).

Διατηρούμε σημαντικές επιφυλάξεις σχετικά με το ότι το δεδομένο αυτό θα αλλάξει, έστω και σε μικρό βαθμό, μετά την επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού στις ΗΠΑ. Σε ότι αφορά στην ελληνική προοπτική του προγράμματος F-35, θα περιμένουμε να μάθουμε περισσότερες λεπτομέρειες στο προσεχές διάστημα. Εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη θα πρέπει να εκληφθεί η αναφορά του Έλληνα πρωθυπουργού στην υπογραφή συμφωνίας για την επένδυση της Lockheed Martin στην ΕΑΒ (https://defencereview.gr/dimokratia-synantilipsi-sta-energeia/).

Οφείλουμε να υπενθυμίσουμε ότι το DR ήταν ο πρώτος ελληνικός αμυντικός ιστοχώρος που ανέδειξε τη σημασία και την αξ΄ία της βιομηχανικής συμμετοχής στο π΄ρόγραμμα F-35 (https://defencereview.gr/f-35-gia-tin-ellada-i-charistiki-voli-gia-ti/). Που όπως προαναφέρθηκε, προϊόντος του χρόνου αποκτά παγκόσμιο χαρακτήρα και η Ελλάδα οφείλει τουλάχιστον να επιδιώξει να επωφεληθεί από αυτό, από κάθε άποψη. Ιδίως από τη στιγμή που ο Έλληνας πρωθυπουργός προανήγγειλε (ή επιβεβαίωσε οριστικά κατά άλλους) την ένταξή του στην Πολεμική Αεροπορία.

Διατηρούμε την ελπίδα ότι η ελληνική πλευρά θα διεκδικήσει τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη από αυτά που πραγματικά της αναλογούν στο συμμαχικό πλαίσιο, για τη συνδρομή της στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της ανατολικής Μεσογείου.

Μία συνδρομή που μέχρι σήμερα βασίζεται και στη “στρατηγική ψυχραιμία” που η ελληνική πλευρά έχει επιδείξει μέχρι παρεξηγήσεως, έναντι της τουρκικής προκλητικότητας και επεκτατικότητας. Επειδή όμως αυτή η “στρατηγική ψυχραιμία” δεν θα σώσει την κατάσταση όταν η Τουρκία νιώσει αρκετά ισχυρή και ευνοούμενη από τις διεθνείς συγκυρίες και συνθήκες, η Ελλάδα οφείλει να είναι προετοιμασμένη. Με τα κατάλληλα όπλα στη διάθεσή της. Που σήμερα διαθέτει λιγοστά και οριακά…