Η νοημοσύνη σμήνους (swarm intelligence) είναι η συλλογική συμπεριφορά μη κατανεμημένων αυτό-οργανωμένων τεχνητών συστημάτων. Επίσης αποτελεί την ιδιότητα συστημάτων που επιδεικνύουν συλλογικά ευφύη συμπεριφορά λειτουργώντας συνεργατικά για έναν προπρογραμματισμένο σκοπό ο οποίος δίνεται από ανθρώπους. Ο στρατός των ΗΠΑ/Κίνας ερευνά τεχνικές σμήνους για τον έλεγχο τηλεκατευθυνόμενων οχημάτων ενώ Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος μελετά ένα σμήνος σε τροχιά για την αυτοσυναρμολόγηση και τη συμβολομετρία διαφόρων φυσικών επιστημών. Η NASA ερευνά τη χρήση της τεχνολογίας σμήνους για χαρτογράφηση των πλανητών έχοντας εφαρμογή σε διάφορα πεδία των διαστημικών επιστημών.
Υπάρχουν ακόμα και μελέτες (των Anthony M. Lewis και George A. Bekey) όπου αναλύεται το ενδεχόμενο χρησιμοποίησης νοημοσύνης σμήνους για τον έλεγχο nanobots μέσα στο ανθρώπινο σώμα, με σκοπό τη θανάτωση καρκινικών όγκων. Ο τομέας της ασφάλειας σε παγκόσμια κλίμακα φαίνεται να είναι η βάση ανάπτυξης τέτοιων τεχνολογιών.
Εξοπλιστικές Διαστάσεις της Νοημοσύνης Σμήνους
Η τεχνολογία Σμήνος Drones – η ικανότητα των drones να λαμβάνουν αποφάσεις αυτόνομα βάσει κοινών πληροφοριών μάχης/πτήσης – έχει την δυνατότητα να φέρει επανάσταση στην δυναμική τoυ εκάστοτε πολέμου. Τα Σμήνη από μη επανδρωμένα αεροχήματα έχουν σημαντικές πρακτικές εφαρμογές σχεδόν σε κάθε τομέα της εθνικής ασφάλειας. Σμήνη drones είναι ικανά να διεξάγουν επιχειρήσεις έρευνας στους ωκεανούς για εύρεση εχθρικών υποβρυχίων (Ινδία, Κίνα).
Είναι ικανά επίσης για διεξαγωγή επιχειρήσεων έναντι αχανών εκτάσεων με σκοπό να εντοπίσουν και να εξαλείψουν εχθρικούς πυραύλους εδάφους-αέρος, εχθρικών ραντάρ επιτήρησης/ελέγχου αλλά και λοιπών δικτυοκεντρικών δομών αεράμυνας. Είναι εφικτό ακόμα και στο μέτωπο της εσωτερικής ασφάλειας (κατά το Αμερικανικό Μοντέλο Homeland Security) τα σμήνη drone να είναι εξοπλισμένα με χημικούς, βιολογικούς και πυρηνικούς ανιχνευτές, αλλά και με ενσωματωμένους αλγορίθμους αναγνώρισης προσώπου έτσι ώστε να διεξάγουν αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις έναντι πιθανών ριζοσπαστικών στόχων εντός και εκτός εδαφών (η προαναφερθείσα διαδικασία χρησιμοποιήθηκε εκτενώς στην Συρία κατά την περίοδο 2011-2014).
Η Έλευση του Μέλλοντος
Τον Οκτώβριο του 2016, το Γραφείο Στρατηγικών Ικανοτήτων (Strategic Capabilities Office των Ηνωμένων Πολιτειών εκτόξευσε 103 drones τύπου Perdix από ένα F/A-18 Super Hornet της Πολεμικής Αεροπορίας. Τα drones επικοινωνούσαν χρησιμοποιώντας έναν ενιαίο και κατανεμημένο μεταξύ τους εγκέφαλο-μάχης, ίπταντο σε έναν προ-προγραμματισμένο περίπλοκο σχηματισμό ταξιδεύοντας σε ένα ενιαίο πεδίο μάχης ενώ παράλληλα »μεταμορφώνονταν» σε νέους σχηματισμούς ανάλογα με τα δεδομένα μάχης τα οποία λάμβαναν και επεξεργάζονταν ΑΠΟ ΜΟΝΑ ΤΟΥΣ.
Το σμήνος που επιχειρούσε πάνω από τη λίμνη China Lake της Καλιφόρνια μετουσίωσε στην πράξη μία εκ των «καινοτομιών αιχμής» η οποία δύνατο να κρατήσει την Αμερική μπροστά από τους αντιπάλους της, σύμφωνα με δελτίο Τύπου του Υπουργείου Άμυνας που ανέφερε ο τότε υπουργός Άμυνας Ash Carter. Αλλά το δελτίο τύπου του Πενταγώνου απέκρυψε ένα μεγάλο μέρος της αλήθειας για την προαναφερθείσα επιχειρησιακή δοκιμή. Το Γραφείο Στρατηγικών Δυνατοτήτων δεν δημιούργησε στην πραγματικότητα το σμήνος drone ούτε ήταν εκείνο που προγραμμάτισε και επαλήθευσε το λογισμικό μάχης/πτήσης. Οι φοιτητές στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT) ήταν αυτοί που το έκαναν, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά «υλικά του εμπορίου και εγχώριους αλγορίθμους».
Εν έτη 2021 πάνω από 12 χώρες έχουν ανακοινώσει την επιτυχημένη επιχειρησιακή δοκιμή τεχνολογιών »Σμήνους Drone» μη δίνοντας στην δημοσιότητα όμως τα απαρραίτητα στοιχεία και βίντεο των αποστολών.
Σε γενικές γραμμές η τακτική, η επιχειρησιακή και η στρατηγική χρήση των Σμηνών ποικίλει ανάλογα με την αποστολή και ανάλογα το Δόγμα Πολέμου της εκάστοτε χώρας. Κατά την αντίληψη του Naval Postgraduate School των ΗΠΑ, το Πολεμικό Ναυτικό δημιουργεί πάνω από 6 διαφορετικά μοντέλα μάχης Σμήνους drone τα οποία θα εστιάζουν αποκλειστικά και μόνο στην πρόκληση κορεσμού της εχθρικής αεράμυνας των μονάδων επιφανείας (θάλασσας και ξηράς) του αντιπάλου. Εντός των Σμηνών, θα υπάρχουν μονάδες που θα διεξάγουν αποκλειστικά και μόνο επιχειρήσεις ηλεκτρονικού πολέμου, επί μέρους μονάδες που θα κουβαλούν μεγάλες ποσότητες εκρηκτικών υλών, μονάδες που θα φέρουν αισθητήρες αναγνώρισης-ιχνηλάτησης-στοχοποίησης απειλών αλλά και μονάδες μεταφοράς και επεξεργασίας δεδομένων μάχης.
Όπως γίνεται άμεσα αντιληπτό, ανάλογα τον σχηματισμό των drone και ανάλογα την φύση της αποστολής θα υπάρξουν οι εκάστοτε ανάλογες απώλειες εξοπλισμού/ανθρωπίνων ζωών (ακόμα και μη συμμετεχόντων στην μάχη). Η δημιουργία ενός Σμήνους drone είναι βασικά ένα πρόβλημα προγραμματισμού της εκάστοτε επιχείρησης. Τα drones μπορούν εύκολα να αγοραστούν σε καταστήματα ηλεκτρονικών ειδών ή απλώς να κατασκευαστούν με »κολλητική ταινία και μέταλλο» όπως έκανε το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Συρίας σε διάφορα πεδία μάχης, ακόμα και εντός Αφρικής (ISIS, Daesh).
Η πρόκληση για την ορθή επιχειρησιακή λειτουργία Σμήνους drone είναι η επίτευξη ενός μοντέλου προ-προγραμματισμένης συνεργασίας μεταξύ των μονάδων που αποτελούν το Σμήνος. Αυτό σημαίνει ορθή ανάπτυξη »πρωτοκόλλων-επικοινωνίας» ώστε να μπορούν να μοιράζονται πληροφορίες, να διαχειρίζονται τις συγκρούσεις μεταξύ των drones και να αποφασίζουν συλλογικά ποια drones θα πρέπει να ολοκληρώσουν την εκάστοτε αποστολή (π.χ. αποστολή δεδομένων μάχης) και ποια να διεξάγουν αυτοκτονική κρούση λόγω της τρέχουσας κατάστασης μάχης (π.χ. βλάβης, εύρεσης απειλής).
Για να επιτευχθεί αυτή η σύνθετη διαδικασία, οι ερευνητές πρέπει να δημιουργήσουν αλγόριθμους κατανομής εργασιών μεταξύ των drone. Αυτοί οι αλγόριθμοι είναι που επιτρέπουν στο σμήνος να αναθέτει συγκεκριμένες εργασίες σε συγκεκριμένα drones ανάλογα την επιχείρηση διεξάγοντας από ΜΟΝΟ ΤΟΥ ένα πρόπλασμα Ανάλυσης του Κέντρου Βάρους του Αντιπάλου (Η ορθή διαδικασία αυτής της Ανάλυσης μπορεί να κρατήσει ακόμα και μέρες δεδομένου ότι ίσως τα δεδομένα της μάχης μεταβάλλεται συνεχώς).
Επιχειρησιακές Διαστάσεις των Swarm Drones
Στο βιβλίο του Ερευνητή Louis Del Monte »Genius Weapons» ο γενικότερος τρόπος προσέγγισης που επικρατεί στις ΗΠΑ των μελλοντικών διαστάσεων που θα λάβει η προαναφερθείσα διαδικασία είναι παρόμοιος με εκείνων του πυρηνικού πολέμου. Όχι σε επίπεδο μεγέθους υλικής ζημιάς αλλά σε επί μέρους επίπεδα. »Τα σμήνη θα μπορούσαν να προκαλέσουν το ίδιο επίπεδο καταστροφής, τους ίδιους αριθμούς θανάτων και τραυματιών με τα πυρηνικά όπλα που χρησιμοποιήθηκαν στο Ναγκασάκι και την Χιροσίμα» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Zachary Kallenborn.
Το σκεπτικό αυτό δικαιολογείται λέγοντας πως τα σμήνη drone συνδυάζουν δύο ιδιότητες των όπλων μαζικής καταστροφής: Το τεράστιο μέγεθος καταστροφών των εγκαταστάσεων (στρατιωτικών και πολιτικών) του εχθρού αλλά και την αδυναμία διαχείρισης των συνεπειών της σύγκρουσης που θα προκληθεί. Η Ινδική Κυβέρνηση κατά την »Ημέρα του Στρατού της Ινδίας», παρουσίασε την επιχειρησιακή λειτουργία 75 drones τα οποία κινούντο συνεργατικά κρατώντας τις μεταξύ τους αποστάσεις και δημιουργώντας μία ενιαία »Αλυσίδα Θανάτου» διεξάγοντας από μόνα τους επιχειρήσεις Αναγνώρισης-Καταστροφής Στόχου.
Το US Naval Postgraduate School διερευνά επίσης (σε επίπεδο λογισμικού) τις δυνατότητες δικτυοκεντρικής πτήσης ενός εκατομμυρίου drone που θα επιχειρούν σε οποιοδήποτε περιβάλλον μάχης και θα εκτοξεύονται από οποιαδήποτε εναέρια ή χερσαία μονάδα. Απλά αναφέρουμε πως για να επιτευχθεί επίπεδο καταστροφής παρόμοιο με εκείνο στο Ναγκασάκι χρειάζονται 39.000 οπλισμένα drone. Το ρεκόρ γκίνες σύμφωνα με το πρακτορείο Janes κρατείται από την Κίνα και τον PLA ο οποίος κατάφερε την δικτυοκεντρική λειτουργία 3.259 drone.
Πόλεμος στο Αρτσάχ
Στον Πόλεμο μεταξύ Αρμενικού Λαού του Αρτσάχ και Αζερμπαϊτζάν η χρήση των drone και των UAV έπαιξε κάτι παραπάνω από καθοριστικό ρόλο στην πορεία της σύγκρουσης. Ταπεινή γνώμη του γράφον για την οποία έχει δεχτεί αρκετή κριτική είναι πως η συντριπτική πλειοψηφία (72%) των δομών αεράμυνας του Αρτσάχ (ραντάρ και αντιαεροπορικά συστήματα) καταστράφηκε από Ισραηλινά και ΟΧΙ τουρκικά drones.
Συστήματα σαν το Mini Harpy ήταν αυτά που αδρανοποίησαν ένα μεγάλο ποσοστό του Κέντρου Βάρους των Δυνάμεων του Αρτσάχ και όχι τα πολυδιαφημιζόμενα εν Ελλάδι Bayraktar TB-2 τα οποία ουσιαστικά »έσπειραν σε οργωμένο χωράφι». Για περισσότερες πληροφορίες δείτε εκτενέστατη καταγραφή απωλειών του Πολέμου για να αναδειχθεί η βαρύτητα της συνεργατικής λειτουργίας drone και σμηνών drone μαζί με συμβατικά στρατεύματα. https://infognomonpolitics.gr/2020/10/polemos-tou-nagkorno-karabach-katagrafi-apoleion-machis-armenias-kai-azerbaitzan/.
Πόλεμος στην Συρία
Κατά τον Συριακό εμφύλιο, οι φιλοϊρανικές παραστρατιωτικές δυνάμεις που »έσωσαν» την κυβέρνηση Άσαντ κατά την περίοδο 2013-2015 φαίνεται να έλαβαν σχεδόν το 90% του ηλεκτρονικού εξοπλισμού μέσω της Κινεζικής πολυεθνικής εταιρείας Αliexpress. Τα μη επανδρωμένα οχήματα που χρησιμοποιήθηκαν ήταν Κινεζικής προελεύσεως, κοστίζουν σχεδόν 300$ το ένα και μπορούν να αποκτηθούν μέσω μίας απλής ηλεκτρονικής παραγγελίας. Kυρίαρχη οικογένεια drone που λειτουργούσαν συνήθως ανά 8 ήταν τα κινεζικά DJI τα οποία παρά την σχετικά φθηνή τιμή τους, μπορούν να μετατραπούν τόσο σε drone καμικάζι μέσω της προσαρμογής των κατάλληλων εκρηκτικών, όσο και σε συστήματα αναγνώρισης/ιχνηλάτησης απειλής.
Τα DJI μετέδιδαν δεδομένα στα ιρανικά συστήματα πυροβολικού τύπου 122 mm Arash-4, γνωστά επίσης ως Long Range Arash. Η οικογένεια Arash βασίζεται στην οικογένεια πυραύλων πυροβολικού 122 χιλιοστών της σοβιετικής εποχής, παραλλαγές της οποίας παραμένουν σε λειτουργία. Μία από τις παραλλαγές του προαναφερθέντος συστήματος η οποία χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον τόσο στην Συρία όσο και στο Ιράκ έναντι των Αμερικανικών στρατευμάτων (χρησιμοποιήθηκε και στην Κριμαία το 2014) σχετίζεται με το σύστημα Grad που είναι τοποθετημένο σε φορτηγά οχήματα.
Πόλεμος στην Ουκρανία
Η μάχη του Ilovaisk ήταν μία από τις πιο αιματηρές διενέξεις του Ρωσο-ουκρανικού πολέμου το 2014, με το Πρωτόκολλο του Μινσκ να είναι ανίκανο να σταματήσει την δικτυοκεντρική συνεργεία του Ρωσικού πυροβολικού. Η αποτελεσματικότητα των πλεγμάτων μάχης του Artillery on Steroids, σύμφωνα με τον ε.α. αρχηγό του Στρατού Robert H. Scales, έγκειται στο γεγονός πως το 90% των Ουκρανικών δυνάμεων στον πόλεμο της Κριμαίας κατεστάλησαν από πυρά πυροβολικού. Η Ilovaisk, είναι μια πόλη που βρίσκεται σε μια κρίσιμη εθνική οδό που συνδέει τη Λαϊκή Δημοκρατία του Ντόνετσκ (DPR) με τη Ρωσία και κατά τον πόλεμο της Κριμαίας κρατείτο από ρωσόφωνους αποσχισθέντες Ουκρανούς (παραστρατιωτικές δυνάμεις στελεχωμένες με μέλη των ειδικών δυνάμεων της Ρωσίας πιθανότατα).
Στις αρχές Αυγούστου 2014, οι ουκρανικές δυνάμεις έστειλαν περίπου οκτώ τάγματα στην πόλη, προσπαθώντας να αποσπάσουν ρωσικές-παραστρατιωτικές δυνάμεις από την Ilovaisk. Η προσπάθειά απέτυχε, καθώς η Ρωσία έστειλε Τακτικά Συγκροτήματα Τάγματος από τη νότια στρατιωτική περιοχή του Ροστόφ Ον Ντον για να ανακτήσει τον έλεγχο της κατάστασης. Οι ευέλικτες ρωσικές δυνάμεις περικύκλωσαν την πόλη, απομονώνοντας τις δυνάμεις της Ουκρανίας στην Ilovaisk όπου άρχισαν να τις πολιορκούν με πυρά πυροβολικού. Ουκρανοί στρατιώτες δήλωσαν σε αναφορές τους πως ως κύριοι αισθητήρες του Ρωσικού πλέγματος »Αναγνώρισης-Κρούσης» ήταν τα Ρωσικά UAV Orlan-10 και Forpost II, τα οποία διαθέτουν αυτονομία 16 ωρών, βεληνεκές 140 χιλιομέτρων και ικανότητες παρεμβολών σε εκπομπές GSM-1800, 3G και 4G.
Οι Ουκρανικές δυνάμεις προσπάθησαν να ξεφύγουν από την πολιορκούμενη θέση αρκετές φορές χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα.
Πυκνά αλληλοκαλυπτόμενα και σαρωτικά πυρά των M-30 «Smerch» MLRS και των BM-21 Grad απέκοψαν την πορεία τους, καθιστώντας τα ουκρανικά στρατεύματα ελεγχόμενα εντός μίας γεωγραφικής θέσης. Μέχρι το τέλος του μήνα, η κρίσιμη κατάσταση ανάγκασε την ουκρανική κυβέρνηση να αναζητήσει διπλωματική λύση, η οποία οδήγησε στο »Πρωτόκολλο του Μινσκ» στις 5 Σεπτεμβρίου 2014.
Σύμφωνα με ανάλυση του think tank IISS, οι Ρωσόφωνοι αποσχισθέντες σε συνεργασία με μέλη του Ρωσικού Στρατού (δεν έφεραν εθνόσημο), είχαν δημιουργήσει μία »Ζώνη Συνεχούς Παρακολούθησης» μέσω μη επανδρωμένων οχημάτων γύρω από την πόλη Ilovaisk και πάνω στα δεδομένα που μετέδιδαν τα ΜΕΑ στηρίχτηκε όλη η αλυσίδα δράσης των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων.
Υποκατάστατα Τακτικών Πυρηνικών Πληγμάτων
Στο πλαίσιο της συνολικής αρθρογραφίας του γράφον στον φιλόξενο ιστότοπο του DefenceReview, αλλά και δεδομένης των γενικότερων μεταβολών στην Επιστήμη του Πολέμου, όπως ερμηνεύεται από Έλληνες και ξένους θεωρητικούς, γίνεται αντιληπτό πως ορθολογικότερος τρόπος διαμόρφωσης ενός διακλαδικού δόγματος μάχης στο γεωγραφικό υπερ-σύμπλοκο της Ανατολικής Μεσογείου είναι ο συνδυασμός συμβατικών και τεχνολογικά εξελιγμένων (σε επίπεδο λογισμικών μάχης και βλημάτων) πλατφορμών μάχης με εγχώριας κατασκευής/σχεδίασης »αλυσίδων θανάτου» (kill chains). Θα πρέπει με λίγα λόγια να δημιουργηθεί ένα ενιαίο αποκεντρωτικό πλέγμα μάχης όπου μέσω παρατεταμένων πυκνών πυρών από διάφορα ήδη βλημάτων θα βάλετε το συνολικό εύρος και βάθος των εχθρικών δυνάμεων είτε εκ του βορρά είτε εκ τας ανατολάς είτε δια του νότου.
Η τακτική/εξοπλιστική διάσταση των εννοιών όπως »σάρωση, καταστρεπτικότητα, διακλαδικότητα, όγκος πυρών και πολυχωρικά βλήματα’‘ είναι αυτή η οποία δημιουργεί υποκατάστατες ικανότητες τακτικών πυρηνικών πληγμάτων ειδικότερα στο πλαίσιο συγκρούσεων υψηλής και υπέρ-υψηλής έντασης (κατά την αμερικανική ορολογία). »Σε έναν ελληνοτουρκικό πόλεμο η πλευρά που θα επιφέρει τις μεγαλύτερες πιθανότητες νίκης στο συντομότερο χρονικό διάστημα θα είναι αυτή που θα αναδειχθεί σε νικητή του Πολέμου’΄’ αναφέρει χαρακτηριστικά ο Νίκος Μηνάγιας στο βιβλίο του »Τουρκία. Αναθεωρητισμός και Συγκρούσεις».
Ο τομέας της έρευνας-ιχνηλάτησης και στοχοποίησης εχθρικών μονάδων δεν θα ήταν ορθολογικό να εξαρτάται από λιγοστές, ευδιάκριτες και πανάκριβες μονάδες είτε στον αέρα είτε στην θάλασσα είτε εντ΄ός των εδαφών μας. Η συνεργατική λειτουργία πολλαπλών επιμέρους Swarm Drone διασκορπισμένων σε όλο το πεδίο μάχης προσδίδει δυσθεώρατα αποτελέσματα σε πολλαπλά επίπεδα. Η δημιουργία εγχώριων αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης, η οπλοποίησης μηχανικής μάθησης στα Κ΄έντρα Διοίκησης Ελέγχου αλλά και η συμμετοχή εγχώριων εταιρειών είναι απαρραίτητη για την ασφάλεια δημιουργίας του προαναφερθέντος πλέγματος επιτήρησης του ελληνοτουρκικού συμπλέγματος είτε βρισκόμαστε σε κατάσταση ένοπλης σύγκρουσης είτε όχι.
Tέλος άξιο αναφοράς ε΄ίναι το γεγονός πως πιθανότατα στα πεδία μάχης του μέλλοντος δεν θα υπάρχει ευδιάκριτη διαφορά μεταξύ του αν ένα σύστημα λειτουργεί ως drone ή ως drone kamikazi ή ως πύραυλος cruise είτε ως μονάδα επεξεργασία διανομής δεδομένων. Λόγω της οπλοποίησης των τεχνολογιών της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης (τεχνητή νοημοσύνη, μηχανική μάθηση, κβαντική μηχανική, BigData, 3D εκτύπωση κλπ.) οι ταχύτητα, η ρευστότητα και η χαοτική κατάσταση/ταχύτητα στα πεδία μάχης δεν θα επιτρέπουν μακροχρόνια επεξεργασία της κατάστασης μάχης από ανθρώπινους εγκεφάλους. Σε επόμενη ανάλυση θα εξεταστούν οι τρόποι αντιμετώπισης τέτοιων τεχνολογιών.
