Το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ) στη πάγια απαίτηση για κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών της Ανατολικής Μεσογείου είναι απαραίτητο να διαθέτει βλήματα αεράμυνας περιοχής και ασφαλώς τις κατάλληλες πλατφόρμες, δηλαδή τα πλοία. H αεράμυνα περιοχής για να είναι αποτελεσματική οφείλει να είναι πολυεπίπεδη και πολυστρωματική.
Επιπλέον, να είναι πυκνή και με πλήρη διασύνδεση όλων των εμπλεκόμενων συστημάτων σε χερσαίο, ναυτικό και αεροπορικό περιβάλλον. Πρακτικά, αυτό συνεπάγεται την καθολική εγκατάσταση τερματικών Link 16 ώστε άπαντες να απολαμβάνουν κοινής εικόνας της τακτικής κατάστασης και να έχουν τη δυνατότητα όλα τα εμπλεκόμενα μέσα, αεροσκάφη, πλοία και χερσαία συστήματα να λειτουργούν σε περιβάλλον περιορισμένης χρήσης ηλεκτρομαγνητικών εκπομπών ώστε ο εχθρός να μην μπορεί να τα στοχοποιήσει. Ένα ζήτημα που δεν πρέπει να μας διαφεύγει είναι τα φίλια πυρά καθότι στο περιβάλλον του Αιγαίου υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για φίλια πυρά από τα πλοία του ΠΝ προς τα αεροσκάφη της ΠΑ και αντίστροφα. Συνεπώς, το Link 16 είναι μια εξαιρετικά επιβεβλημένη ανάγκη. Σε επιχειρησιακό επίπεδο άλλο ένα επιχειρησιακό θέμα είναι ο τακτικός έλεγχος αυτών των όπλων μεγάλης εμβέλειας.
Συνεχίζοντας, στο ζήτημα της αεράμυνας περιοχής για το ΠΝ και της δυνητικής επιλογής των Aster 30 και των ESSM Block II θέλουμε να επισημάνουμε τα εξής σημεία που χρήζουν ανάλυσης και προβληματισμού.
Τα βασικά κριτήρια για την επιλογή ενός πλοίου πρέπει να είναι τα εξής:
1. Το συγκρότημα ραντάρ/ αισθητήρων. Είναι αναγκαίο το ΠΝ να αποκτήσει συνδυασμό ραντάρ και βλημάτων ώστε να του επιτρέπουν πολλαπλές ταυτόχρονες εμπλοκές σε μεγάλες αποστάσεις προτού τα αεροσκάφη εξαπολύσουν επιθέσεις εναντίον των πλοίων του ΠΝ. Επιπροσθέτως, θα πρέπει το ραντάρ να είναι σε θέση να εντοπίζει ιπτάμενους στόχους μικρού ηλεκτρομαγνητικού ίχνους (radar cross section) σε ικανοποιητικές αποστάσεις όπως είναι η πλειάδα των τουρκικών UAV, τα βλήματα SOM ή SLAM και κάτι ακόμα που δεν πρέπει να μας διαφεύγει. Τα τουρκικά βαλλιστικά όπλα.
2. Τα βλήματα. Κύρια χαρακτηριστικά για την απόκτηση βλημάτων πρέπει να είναι η ύπαρξη ενεργού ερευνητή αυτόνομης κατεύθυνσης προς τον στόχο, η ταχύτητα, το μέγιστο ύψος πτήσης, οι δυνατότητες ελιγμών στη τελική φάση και η εμβέλεια (ειδικότερα η No Escape Zone).
3. Ο φόρτος βλημάτων. Απαιτείται τουλάχιστον η ύπαρξη 16 βλημάτων αεράμυνας περιοχής ανά φρεγάτα. Αναφερόμαστε σε φρεγάτες γενικών καθηκόντων με έμφαση στην αεράμυνα περιοχής και όχι σε ναυπηγικές σχεδιάσεις πλοίων με αποκλειστική αποστολή την αεράμυνα περιοχής όπως τα πλοία F-100, LCF, F-124, FREMM DA, Type 45 ή Horizon. Δυστυχώς, η επιλογή αυτών των πλοίων λόγω περιορισμένων οικονομικών έχει αποκλειστεί. Συνεπώς, η επιλογή ενός πλοίου γενικών καθηκόντων με δυνατότητες αεράμυνας περιοχής αποτελεί μια ισορροπημένη επιλογή που αφενός καλύπτει το οικονομικό σκέλος και αφετέρου την επιχειρησιακή απαίτηση για αεράμυνα περιοχής. Είναι η χρυσή τομή.
Οι λόγοι που επιτάσσουν την απόκτηση βλημάτων με ενεργό ερευνητή
Επίσης, ένα άλλο κομβικό ζήτημα που δεν πρέπει να μας διαφεύγει είναι η επιλογή ενός βλήματος που θα είναι σε θέση να προσφέρει αντιβαλλιστικές δυνατότητες και φυσικά να αποδεσμεύεται για τη χώρα μας. Κορυφαίες δυνατότητες αναχαίτισης των αντιβαλλιστικών πυραύλων προσφέρει ο Aster Block 1NT που κάλλιστα το ΠΝ μπορεί και επιβάλλεται να τον αποκτήσει για την αντιμετώπιση των τουρκικών βαλλιστικών όπλων.
Επειδή ο πύραυλος λειτουργεί εντελώς αυτόνομα κατά την τερματική φάση ο φορέας εκτόξευσης δεν χρειάζεται να δεσμεύει το ραντάρ κατά τη διάρκεια της τερματικής φάσης προσβολής στόχου και στη περίπτωση που ο φορέας είναι κινούμενος όπως ένα πλοίο ή ένα αεροπλάνο μπορεί να απεμπλακεί από τη προσβολή του στόχου και να εμπλέξει άλλο στόχο. Άλλο ένα σημαντικό πλεονέκτημα των βλημάτων με ενεργό ερευνητή είναι η ακρίβεια προσβολής και η υψηλή αντοχή στα ηλεκτρονικά αντίμετρα.
Aster 30 ή SM-2;
Οι δύο κυρίαρχες επιλογές είναι τα γαλλικά βλήματα Aster 30 και τα αμερικανικά βλήματα SM-2. Βεβαίως εδώ υπεισέρχεται ο παράγοντας ποια έκδοση θα επιλέξουμε. Οι αμερικανικές προσφορές στο ΠΝ των πλοίων MMSC αναφέρονται στον SM-2 MR των εκδόσεων Block IIIA και Block IIIB. Πρόκειται ασφαλώς για τεχνολογικές επιλογές παλαιότερης σχεδίασης συγκριτικά με τον Aster 30. Τα δεδομένα ασφαλώς αλλάζουν αν το ΠΝ είναι σε θέση να αποκτήσει τον SM-2 Block IIIC το πλέον νεότερο βλήμα με ενεργό ερευνητή.
Οι πρόσφατες και με ελληνικό ενδιαφέρον εκδόσεις των SM-2 είναι οι εξής:
SM-2 Block IIIA (γνωστός και ως RIM-66K-2, RIM-66L-2 and RIM-66M-2)
Αρχική Επιχειρησιακή Ικανότητα (IOC): 1994
Πρόκειται για βλήμα SM-2 Block III, με ικανότητα εμπλοκής χαμηλά ιπτάμενων στόχων. Επίσης ενσωματώνει και βελτιωμένη πολεμική κεφαλή.
SM-2 Block IIIB (γνωστός και ως RIM-66M-5, SM-2 BLOCK IIIB AUR and SM-2 BLOCK IIIB ORDALT)
Αρχική Επιχειρησιακή Ικανότητα (IOC): 1998
Ο SM-2 Block IIIB ενσωματώνει το ίδιο σύστημα καθοδήγησης ραδιοσυχνοτήτων με τον Block IIIA συν έναν ενεργό υπέρυθρο ερευνητή, τοποθετημένο στις πλευρικές επιφάνειες του βλήματος. Αυτό το διπλό σύστημα καθοδήγησης είναι ιδανικό για εμπλοκή αεροσκαφών και βλημάτων με ικανά συστήματα ηλεκτρονικών αντιμέτρων (ECM). Επίσης αυξάνουν την ικανότητα του βλήματος να εμπλέκει χαμηλά ιπτάμενους στόχους σε μεγάλες αποστάσεις. Ο Block IIIB μπορεί να εφαρμοστεί ως πακέτο αναβάθμισης και των βλημάτων των εκδόσεων Block II/II.
SM-2 Block IV (γνωστός και ως RIM-156A)
Αρχική Επιχειρησιακή Ικανότητα (IOC): 1998
Ενσωματώνει τον κινητήρα Mk-104 και τον προωθητή Mk-72 για μεγαλύτερη εμβέλεια. Επίσης μπορεί να εμπλέξει στόχους με μικρή διατομή ραντάρ (RCS) σε περιβάλλον έντονων ηλεκτρονικών παρεμβολών. Τα Block IV είναι διαθέσιμα μόνο για πλοία με σύστημα AEGIS. Τέλος, μπορεί να αναχαιτίσει βαλλιστικά βλήματα μικρού βεληνεκούς, κατά τη διάρκεια της τερματικής τους πτήσης.\
SM-2 Block IVA (γνωστός και ως RIM-156B)
Αρχική Επιχειρησιακή Ικανότητα (IOC): 2009
Το βλήμα SM-2 Block IVA αναπτύχθηκε για την παροχή αντιπυραυλικής άμυνας περιοχής, ενώ διατηρεί και την αντιαεροπορική ικανότητα, καθώς και την ικανότητα αναχαίτισης πυραύλων cruise. Ο Block IVA ενσωματώνει τον κινητήρα Mk-104 και τον προωθητή Mk-72. Επίσης ενσωματώνει ενεργό υπέρυθρο ερευνητή, τοποθετημένο στις πλευρικές επιφάνειες του βλήματος. Τα βλήματα της έκδοσης Block IVA είναι διαθέσιμα μόνο για πλοία με σύστημα AEGIS.
SM-2 Block IIIC
Αρχική Επιχειρησιακή Ικανότητα (IOC): 2022
Το βλήμα SM-2 Block IIIC ενσωματώνει ενεργητικό ερευνητή ραντάρ. Το πρόγραμμα έχει ως στόχο να διορθώσει όλα τα μειονεκτήματα των προγενέστερων εκδόσεων των βλημάτων SM-2, τα οποία ενσωματώνουν σύστημα καθοδήγησης ημί-ενεργού ραντάρ, κάτι που καθιστά το σύστημα AEGIS ευάλωτο σε επιθέσεις κορεσμού.
Στο αντίποδα τα γαλλικά βλήματα Aster 30.
Το μήκος του Aster 30 είναι 5,2 μέτρα και το βάρος του 510 κιλά. Η μέγιστη ταχύτητα πτήσης 1.400 μέτρα το δευτερόλεπτο ή 4,5 mach. Το βλήμα επιτυγχάνει ελάχιστο-μέγιστο βεληνεκές της τάξεως των 3 km – 120 km και μέγιστο ύψος εμπλοκής 20 km. Ενσωματωνει πυροσωληνα προσέγγισης (proximity fuse) και θραυσματογονο πολεμικη κεφαλη, ενώ εμφανίζει μεγάλη αντοχή σε τακτικές ηλεκτρονικών αντιμέτρων. Μπορεί να εκτελέσει ελιγμούς με φόρτιση έως και 60 g (κατά τη διάρκεια της πτήσης) ή 12 g (στη φάση τερματικής καθοδήγησης) και να ανανεώνει τα δεδομένα του στόχου εν πτήσει μέσω συστήματος ζεύξης δεδομένων.
Κατά την τερματική φάση, τα βλήματα ενεργοποιούν έναν ενεργό ερευνητή ραντάρ, ο οποίος τα καθοδηγεί προς τον στόχο. Η ικανότητα του βλήματος να πραγματοποιεί ελιγμούς σε υψηλές φορτίσεις g ανεξαρτήτως υψομέτρου οφείλεται στο σύστημα κατευθυνόμενης ώσης που ενσωματώνουν. Το σύστημα αυτό είναι εγκαταστημένο στο κέντρο βάρους του βλήματος έτσι ώστε να αποφευχθούν οι ισχυρές πιέσεις όταν το βλήμα εκτελεί ελιγμούς σε υψηλές φορτίσεις g.
Συνοψίζοντας:
Ιδανική επιλογή δεν υπάρχει. Θεωρούμε όμως πως η επιλογή των Aster 30 είναι καλύτερη γιατί το βλήμα είναι νεότερης σχεδίασης και το πλέον σύγχρονο με ανώτερες επιδόσεις. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα των Aster 30 απέναντι στους αμερικανικούς SM-2 που έχουν προταθεί για το ΠΝ είναι η ύπαρξη ενεργού ερευνητή (εξαιρούνται οι SM-2 Block IIIC που ακόμα είναι υπό ανάπτυξη με αρχική επιχειρησιακή ικανότητα το 2022 χωρίς αυτό να αποκλείει πως θέτουν μια εξαιρετικά ισχυρή υποψηφιότητα για το ΠΝ όμως με βασικό μειονέκτημα πως ακόμα αναπτύσσονται άρα θα διατίθενται σε μεταγενέστερο χρόνο). Άλλη νευραλγική παράμετρος σύγκρισης δεν είναι μόνον η επιλογή βλήματος αλλά και το ραντάρ και κυρίως ο συνδυασμός ραντάρ/ βλημάτων. Το Sea Fire 500 είναι ευθέως ανώτερο των TRS-4D των MMSC ή του Saab Giraffe Radar των ΜΕΚΟ Α200.
Εξαιρετικά σημαντική είναι επίσης η τακτική βολής των Aster 30 που είναι ένα βλήμα ανά στόχο συγκριτικά με τους SM-2 που είναι δύο βλήματα ανά στόχο.
Οι αμερικανικοί SM-2 εμφανίζονται να έχουν μεγαλύτερη εμβέλεια, θεωρητικά τουλάχιστον γιατί πρακτικά αυτή που μετρά είναι η No Escape Zone. Το ουσιαστικό ζήτημα από επιχειρησιακής και τακτικής προσέγγισης είναι το ΠΝ να μπορεί να πραγματοποιήσει ταυτόχρονες εμπλοκές με βλήματα ενεργού ερευνητή και ασφαλώς με την ύπαρξη ενός υπερσύγχρονου ραντάρ. Πρωτοπόρος σε αυτά τα ραντάρ είναι η Thales με το ραντάρ Sea Fire 500 και τα ραντάρ NS100/ NS 200 για μικρότερα πλοία όπως κορβέτες. Αμφότερα ραντάρ συγκαταλέγονται στην αιχμή της τεχνολογίας με νιτρίδιο του γαλλίου (GaN). Επομένως, το ΠΝ πρέπει να απεμπλακεί από τη φιλοσοφία των ραντάρ ελέγχου πυρός ή των καταυγαστήρων τύπου STIR.
Ο τίτλος της παρούσας ανάλυσης είναι κάτι παραπάνω από σαφής και ξεκάθαρος. Εξηγήσαμε και τεκμηριώσαμε γιατί το ΠΝ πρέπει να στραφεί στην επιλογή των Aster 30 και των πλεονεκτημάτων που αυτοί προσφέρουν. Ομοίως το ΠΝ οφείλει να επιλέξει τους ESSM Block II όπου υπάρχει και ελληνική συμμετοχή στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού των ΜΕΚΟ 200ΗΝ. Πολύ σημαντικό είναι επίσης πως οι Aster 30 διασφαλίζουν μια δεύτερη πηγή εφοδιασμού με ότι αυτό συνεπάγεται από πλευράς εθνικής ασφάλειας κρίσιμων συστημάτων και υποσυστημάτων των όπλων αυτών.
Εκτίμηση μας είναι πως η Belharra αποτελεί game changer ακριβώς για τον λόγο της ύπαρξης ενός υπερσύγχρονου ραντάρ Sea Fire 500 και των βλημάτων Aster 30 χωρίς να αναιρούνται οι εξαιρετικές ικανότητες ανθυποβρυχιακών επιχειρήσεων ή πόλεμου επιφανείας. To Sea Fire είναι ένα εξαιρετικά σύγχρονο ραντάρ ενεργής φασικής διάταξης ζώνης συχνοτήτων «S» (2-4 GHz) με ικανότητα να εμπλέξει έως και 16 στόχους ταυτοχρόνως. Αποτελείται από τέσσερις σταθερές κεραίες στοιχείων εκπομπής-λήψης νιτριδιου του γαλλίου. Το ραντάρ έχει την ικανότητα αποκάλυψης στόχων χαμηλού ηλεκτρομαγνητικού ίχνους, απόρροια των νέων τεχνολογιών που εφαρμόζονται με τέσσερις σταθερές διατάξεις κεραιών με στοιχεία Tx/Rx κατασκευασμένα από Νιτρίδιο του Γαλλίου (GaN) που αντιπροσωπεύει τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα των ραντάρ.
Επικεντρωθήκαμε στα αντιαεροπορικά όπλα των πλοίων που επιβάλλεται να αποκτήσει το ΠΝ δίνοντας έμφαση στην αεράμυνα περιοχής. Αυτό φυσικά δεν αναιρεί το γεγονός πως όποιο πλοίο και εάν τελικώς αποκτήσει το ΠΝ πρέπει να αποτελεί μια ισορροπημένη επιλογή που εκτός της αεράμυνας περιοχής θα εξασφαλίζει πλήρη κάλυψη αναγκών και απαιτήσεων των κλασικών ναυτικών επιχειρήσεων (ανθυποβρυχιακός πόλεμος και πόλεμος επιφανείας).
