Αντικείμενο του συγκεκριμένου άρθρου είναι οι δυνητικές επιλογές που έχει ο ΕΣ (Ελληνικός Στρατός) για την αντικατάσταση των αυτοκινούμενων αντιαεροπορικών συστημάτων μικρού βεληνεκούς Osa-AK/AKM. Στις 12 Μαρτίου του 2019 είχαμε αναρτήσει το άρθρο «Οι επιλογές αναβάθμισης των Tor-M1 και Osa-AK/AKM του ΕΣ» στο οποίο είχαμε παρουσιάσει τις δυνητικές επιλογές αναβάθμισης και των δύο (2) συστημάτων.Εκτός της αναβάθμισης υπάρχει και η ακριβότερη, σε κόστος, επιλογή αντικατάστασης τους, κυρίως λόγω της μεγάλης ηλικίας, στην οποία ήδη βρίσκονται, αλλά και για δύο (2) ακόμα σημαντικούς λόγους. (το άρθρο μπορείτε να το διαβάσετε στον παρακάτω σύνδεσμο)
Ο πρώτος είναι ότι τόσο τα Osa-AK/AKM όσο και τα Tor-M1, που είναι το έτερο αυτοκινούμενο αντιαεροπορικό σύστημα μικρού βεληνεκούς του ΕΣ, είναι ρωσικής προέλευσης και διασυνδέονται μερικώς και υπό προϋποθέσεις. Ο δεύτερος λόγος είναι η διαχρονικά προβληματική υποστήριξη που αντιμετωπίζουν και τα δύο (2) συστήματα, κάτι που επηρεάζει και επιβαρύνει τη διαθεσιμότητα.
Τα Osa-AK/AKM είναι συστήματα μέγιστου βεληνεκούς 10-12 χιλιομέτρων. Από τα 38 εν υπηρεσία συστήματα τα 19 είναι της έκδοσης Osa-AK, ενώ τα 20 είναι της έκδοσης Osa-AKM. Τα πρώτα 12 Osa-AK αποκτήθηκαν το 1992 από τη Γερμανία και παρελήφθησαν το 1994, μαζί με 924 βλήματα 9M33Μ2 μέγιστου βεληνεκούς 10 χιλιομέτρων. Το 1998 αγοράστηκαν από τη Ρωσία, έναντι ποσού $ 98-108.000.000, και παρελήφθησαν 20 συστήματα, 16 της αρχικής σύμβασης και τέσσερα (4) του δικαιώματος προαίρεσης, της βελτιωμένης έκδοσης Osa-AKM, καθώς και 500 βλήματα 9M33Μ2.
Τον Απρίλιο του 2005 η Ρωσία συμφώνησε στη δωρεάν παραχώρηση επτά (7) επιπλέον συστημάτων τύπου Osa-AK, τα οποία παρελήφθησαν στις αρχές του 2007 και 180 βλημάτων 9Μ33Μ3 μέγιστου βεληνεκούς 12 χιλιομέτρων για χρήση από τα Osa-AKΜ. Επίσης αποφασίστηκε και η ανακατασκευή, για την επέκταση του επιχειρησιακού ορίου ζωής, των 1.424 διαθέσιμων βλημάτων 9Μ33Μ2 αν και σύμφωνα με ορισμένες πηγές η ανακατασκευή αφορούσε μόνον σε 331-395 βλήματα. Μαζί με τους εκτοξευτές η Ελλάδα παρέλαβε, το 1992, ένα (1) ραντάρ έρευνας αέρος Long Track και ένα P-15/Flat Face-A, 19 οχήματα διοίκηση BTR-60PU-12 και ένα όχημα MT-LB. Από τα 19 οχήματα διοίκησης τα τρία παραχωρήθηκαν από τη Γερμανία το 1991 και παρελήφθησαν το 1992, ενώ τα υπόλοιπα 16 αγοράστηκαν από τη Ρωσία το 1998 και παρελήφθησαν το ίδιο έτος.
Τα Osa-AK εντάχθηκαν σε υπηρεσία το 1975, ενώ τα Osa-AKM εντάχθηκαν σε υπηρεσία το 1980. Συνεπώς μιλάμε για συστήματα ηλικίας 44 και 39 χρόνων, χωρίς σύστημα ζεύξης δεδομένων. Η λύση της αναβάθμισης θα μπορούσε να τα διατηρήσει αξιόπιστα και ικανά για κάποια χρόνια, με σχετικά χαμηλό κόστος. Εναλλακτικά, αλλά με υψηλότερο κόστος θα μπορούσε να επιλεγεί η λύση της αντικατάστασης με νέα συστήματα. Η λογική της ομοιοτυπίας θα επέβαλε την αυτονόητη επιλογή του Tor, αλλά όπως προαναφέραμε τα ρωσικά συστήματα έχουν θέματα διασύνδεσης με το ΣΑΕ, ενώ συχνά-πυκνά, όπως έχει αποδείξει η πράξη, αντιμετωπίζουν ζήτημα με την υποστήριξη τους.
Μια άλλη εναλλακτική λύση για ομοιοτυπία είναι το Crotale, το οποίο υπηρετεί στο ΠΝ και την ΠΑ με 11 συστήματα, αλλά στην έκδοση NG (New Generation), η οποία όμως είναι της δεκαετίας του 1990. Το σύστημα ενσωματώνει τα βλήματα VT-1, μέγιστης ταχύτητας Mach 3,5 και ικανότητας εκτέλεσης ελιγμών 35g. Έχει μέγιστο βεληνεκές 11 χιλιόμετρα (6.000 μέτρα υψόμετρο) και πολεμική κεφαλή βάρους 13 κιλά με φονικό κύκλο δράσης 8 μέτρων. Το σύστημα συνοδεύεται από ραντάρ παλμικού ντόπλερ μέγιστου βεληνεκούς 20 χιλιομέτρων, ραντάρ ιχνήλασης μέγιστου βεληνεκούς 30 χιλιομέτρων, κάμερα ημέρας μέγιστου βεληνεκούς 15 χιλιομέτρων και σύστημα υπερύθρου εντοπισμού.
Οι παραπάνω λόγοι κάνουν τη Διεύθυνση Πυροβολικού να μην είναι ιδιαίτερα θερμή στην επιλογή ενός ρωσικής προέλευσης σύστημα, όπως το Tor (μέγιστο βεληνεκές: 16 χιλιόμετρα, στην έκδοση M2E), το Pantsir (μέγιστο βεληνεκές: 25 χιλιόμετρα, στην έκδοση SM, που ολοκληρώθηκε το 2019), το Sosna (μέγιστο βεληνεκές: 10 χιλιόμετρα) και το Tunguska (μέγιστο βεληνεκές: 18 χιλιόμετρα, στην έκδοση 2K22M με βλήματα 57E6).
Aυτό που χρειάζεται ο ΕΣ είναι ένα σύστημα αυτοκινούμενο, ικανό να διασυνδεθεί με το ελληνικά ΣΑΕ, να διαθέτει σύστημα ζεύξης δεδομένων για διαβίβαση πληροφοριών και εικόνας και μια αξιόπιστη αλυσίδα υποστήριξης, έτσι ώστε να μην υπάρχει θέμα διαθεσιμότητας των όποιων συστημάτων. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι το σύστημα να κάνει παθητική εμπλοκή στόχων μέσω ηλεκτροπτικού συστήματος και όχι με καταύγαση ραντάρ ή με βλήματα κατηγορίας IR.
Μια άλλη ενδιαφέρουσα παράμετρος που λαμβάνει υπόψη ο ΕΣ είναι η ικανότητα του όποιου νέου συστήματος επιλεγεί στον τομέα C-RAM (Counter-Rocket, Artillery, Mortar), δηλαδή ένα σύστημα ικανό να αντιμετωπίζει, εκτός από συμβατικές απειλές (αεροσκάφη, ελικόπτερα, UAV) και απειλές από μέσα πυροβολικού (όλμους, πυροβόλα, πολλαπλοί εκτοξευτών ρουκετών).
Να ξεκαθαρίσουμε ότι πρόγραμμα αντικατάστασης των Osa-AK/AKM δεν υπάρχει, λόγω έλλειψης κονδυλίων. Όμως η Διεύθυνση Πυροβολικού έχει κατατάξει τον εκσυγχρονισμό και την αντικατάσταση των αντιαεροπορικών μέσων του ΕΣ ως κορυφαία προτεραιότητα και εφόσον υπάρξουν κονδύλια, η αντικατάσταση των Osa-AK/AKM είναι στις πρώτες θέσεις, αν όχι στην κορυφή της σχετικής λίστας. Στο πλαίσιο του καθημερινού αντικειμένου εργασίας της η Διεύθυνση Πυροβολικού παρακολουθεί τις τεχνολογικές εξελίξεις στο χώρο της αντιαεροπορικής άμυνας, αλλά και των διεθνών διαγωνισμών αντικατάστασης αντιαεροπορικών συστημάτων.
Στην κατηγορία αυτή ενδιαφέρον παρουσιάζει το πολωνικό πρόγραμμα «Narew» αντικατάστασης των Kub, μέγιστου βεληνεκούς 20-25 χιλιομέτρων, και Osa, που διατηρεί σε υπηρεσία η Πολωνία. Η Πολωνία αναζητά ένα αυτοκινούμενο σύστημα μέγιστου βεληνεκούς περί των 40 χιλιομέτρων (η αρχική απαίτηση ανέφερε μέγιστο βεληνεκές 25 χιλιόμετρα, για την αντικατάσταση μόνο των Osa, αλλά στη συνέχεια αναθεωρήθηκε και αυξήθηκε στα 40 χιλιόμετρα για να συμπεριληφθεί και η αντικατάσταση των Kub), με απαράβατους όρους τόσο τη συμπαραγωγή όσο και τη μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας στη χώρα. Η συνολική απαίτηση αφορά σε 19 πυροβολαρχίες, εκ των οποίων επτά (7) πρέπει να έχουν παραδοθεί έως το 2022.
Στην ουσία του το πολωνικό πρόγραμμα «Narew» είναι ένα από τα τρία (3) συνολικά προγράμματα προμήθειας νέων αντιαεροπορικών συστημάτων. Το πρώτο είναι το πρόγραμμα «Poprad», το οποίο αφορά σε αυτοκινούμενα αντιαεροπορικά συστήματα πολύ μικρού βεληνεκούς (εξαπλός εκτοξευτής επί τροχοφόρου οχήματος 4 x 4 με μέγιστο βεληνεκές τα 5,5 χιλιόμετρα). Τα πρώτα συστήματα παρελήφθησαν το 2018, ενώ η πολωνική αμυντική βιομηχανία αναπτύσσει βλήμα μέγιστου βεληνεκούς 10 χιλιομέτρων. Το δεύτερο πρόγραμμα είναι το «Narew» για την κάλυψη των αναγκών έως τα 40 χιλιόμετρα, ενώ το τρίτο πρόγραμμα είναι το «Wisla» που αφορά στην επιλογή του Patriot ως αντιαεροπορικό σύστημα μέσου-μεγάλου βεληνεκούς. Ενδιαφέρον για το πολωνικό πρόγραμμα «Narew» έχουν δείξει και διεκδικούν:
1/ H γερμανική Diehl με τα IRIS-T SLM (Surface Launched Medium-range). Πρόκειται για οκταπλό εκτοξευτή με τα γνωστά και στην Ελλάδα βλήματα IRIS-T, μέγιστου βεληνεκούς 40 χιλιομέτρων. Πρόσφατο παράδειγμα επιλογής του IRIS-T αποτελεί η Νορβηγία και η προμήθεια έξι (6) συστημάτων της Kongsberg, τοποθετημένου επί ερπυστριοφόρου τεθωρακισμένου οχήματος M-113. Σε ένα άλλο παράδειγμα, ο Σουηδικός Στρατός ανακοίνωσε ότι πραγματοποίησε την πρώτη βολή πιστοποίησης του RBS-98, επίσης με βλήματα IRIS-T επί τεθωρακισμένων οχημάτων BV-410, το οποίο προορίζεται για την αντικατάσταση των RBS-70.
2/ Η ευρωπαϊκή MBDA με τα CAMM-ER (Common Anti-air Modular Missile) ή Sky Sabre για τον Βρετανικό Στρατό. Το σύστημα ενσωματώνει το βλήμα CAMM μέγιστου βεληνεκούς 25+ χιλιομέτρων (προτάθηκε αρχικά) ή 45+ χιλιομέτρων στην έκδοση CAMM-ER (αν και το «Jane’s» δίνει μέγιστο βεληνεκές 60 χιλιομέτρων), το οποίο προτάθηκε στη συνέχεια με την αλλαγή των απαιτήσεων.
3/ Η αμερικανική Raytheon με τα βλήματα AMRAAM-ER (NASAMS II) και SkyCeptor. Η μέγιστη εμβέλεια του NASAMS εξαρτάται από την έκδοση του βλήματος AIM-120 AMRAAM που χρησιμοποιεί. Με τις εκδόσεις AIM-120C5/C7 το μέγιστο βεληνεκές του NASAMS είναι 23-27 χιλιόμετρα, αντίστοιχα. Ωστόσο, η έκδοση του NASAMS II είναι αυξημένη κατά 50% σχεδόν (στα 40 χιλιόμετρα), λόγω της χρήσης του βλήματος AMRAAM-ER, το οποίο ενσωματώνει τον κινητήρα στερεού καυσίμου Mk.143 Mod.0 του βλήματος RIM-162 ESSM (RIM-162 Evolved Sea Sparrow Missile) και τον ερευνητή του AIM-120C7. Ομοίως, το Σεπτέμβριο του 2019, η Raytheon ανακοίνωσε την ανάπτυξη μιας έκδοσης του βλήματος SkyCeptor, χωρίς προωθητή, με μέγιστο βεληνεκές περί τα 40 χιλιόμετρα, προκειμένου να ανταποκριθεί στο πρόγραμμα «Narew». Να σημειωθεί ότι ο SkyCeptor, στην έκδοση μεγάλου βεληνεκούς, επιλέχθηκε από την Πολωνία, στο πλαίσιο του προγράμματος «Wisla». Ο SkyCeptor αναπτύχθηκε σε συνεργασία με την ισραηλινή Rafael ως εναλλακτικό βλήμα του Patriot και του David Sting. Αποτελεί έκδοση του βλήματος Stunner της Raytheon.
4/ Η ισραηλινή Rafael με τα Iron Dome (στην αυτοκινούμενη έκδοση του) και SPYDER (Surface-to-air PYthon and DERby). Το Iron Dome είναι κυρίως σύστημα C-RAM και όχι αμιγώς αντιαεροπορικό (η πρόταση της Rafael αφορά στη συνδυαστική αγορά του Iron Dome, σε ρόλο C-RAM, και του SPYDER, σε ρόλο αντιαεροπορικής άμυνας). To Iron Dome ενσωματώνει 20 βλήματα με μέγιστο βεληνεκές τα 70 χιλιόμετρα. To SPYDER χρησιμοποιεί τα βλήματα Python-5 (στην έκδοση SPYDER-SR μέγιστου βεληνεκούς 15 χιλιομέτρων, προτάθηκε αρχικά) και το I-Derby-ER (στην έκδοση SPYDER-MR μέγιστου βεληνεκούς 50 χιλιομέτρων, προτάθηκε στη συνέχεια όταν άλλαξαν οι απαιτήσεις). Το SPYDER-MR συνοδεύεται από το ραντάρ τεχνολογίας AESA (Active Electronically Scanned Array) EL/M-2084 MMR (Multi-Mission Radar), μέγιστης εμβέλειας 250 χιλιομέτρων. Σε εξέλιξη βρίσκεται η ανάπτυξη των εκδόσεων SPYDER-ER και SPYDER-LR με μέγιστο βεληνεκές τα 35 και τα 70 χιλιόμετρα.
Σήμερα η αντιαεροπορική άμυνα του ΕΣ βασίζεται στα συστήματα HAWK Phase-3 για το μεσαίο βεληνεκές (σχετικό άρθρο για τις δυνητικές επιλογές αντικατάστασης των HAWK μπορείτε να διαβάσετε στο άρθρο, στο τέλος του κειμένου), τα Tor-M1 και Osa-AK/-AKM για το μικρό βεληνεκές, τα ASRAD Hellas (με βλήματα FIM-92 Stinger) και τα φορητά συστήματα FIM-92 Stinger για το πολύ μικρό βεληνεκές.
Την αντιαεροπορική άμυνα του ΕΣ συμπληρώνουν τα πυροβόλα ZU-23-2 και Rh-202 Mk.20 των 23 και 20 χιλιοστών αντίστοιχα. Από τα παραπάνω συστήματα τα πλέον σύγχρονα είναι τα ASRAD Hellas, ενώ τα Tor-M1 παραμένουν ικανά, αλλά σύντομα θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν, αν θέλουμε να τα διατηρήσουμε ικανά.
Τα HAWK θα πρέπει και αυτά να αντικατασταθούν κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 2020, ενώ τα Osa-AM/AKM είναι παλαιά συστήματα και πλέον χρειάζονται ή αναβάθμιση (οικονομική λύση) ή αντικατάσταση (ακριβή λύση).
