Επ’ ευκαιρία της είδησης, που προέκυψε κατά τη διάρκεια της διεθνούς έκθεσης «IDEX 2019», ότι δηλαδή η αμερικανική Raytheon παρέδωσε, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) βλήματα RAM (Rolling Airframe Missile), της νεότερης και πλέον προηγμένης έκδοσης Block.2 (RIM-116C), εξετάζουμε την προοπτική αναβάθμισης των δύο (2) ικανότερων αντιαεροπορικών-αντιπυραυλικών συστημάτων του Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ) που είναι τα ESSM (Evolved Sea Sparrow Missile) και τα RAM αντίστοιχα.
Επιστρέφοντας στην είδηση, που αποτέλεσε την αφορμή για το παρόν άρθρο, τα βλήματα της έκδοσης Block.2 προορίζονται για τον εξοπλισμό δύο (2) περιπολικών ανοιχτής θαλάσσης του προγράμματος «Arialah», και έξι (6) κορβετών κλάσης «Baynunah» των ΗΑΕ. Σημειωτέων, ότι οι κορβέτες κλάσης «Baynunah» ήδη εξοπλίζονται με την έκδοση Block.1 (RIM-116B), όμοια με τα συστημάτων των ελληνικών Super Vita, ωστόσο το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΑΕ έκρινε αναγκαία την μετάβαση στην έκδοση Block.2 για επιχειρησιακούς λόγους, κάτι που κατά τη γνώμη μας θα πρέπει να εξετάσει και το ΠΝ.
Ο λόγος είναι οι αναβαθμίσεις που ενσωματώνουν τα βλήματα της έκδοσης Block.2, σε σχέση με αυτά της έκδοσης Block.2. Συγκεκριμένα τα βλήματα της έκδοσης Block.2 παρουσιάζουν καλύτερα πτητικά χαρακτηριστικά, ενώ ενσωματώνουν νέους βελτιωμένους αισθητήρες, οι οποίοι διευρύνουν το φάκελο εμπλοκής του συστήματος τόσο σε επίπεδο αντιμετώπισης πιο ευέλικτων, όσο και σε επίπεδο αντιμετώπισης ταχύτερων στόχων, δηλαδή βλημάτων κατά πλοίων και όχι μόνο.
Τα βλήματα της έκδοσης Block.1 ενσωματώνουν διπλό σύστημα καθοδήγησης (παθητικών ραδιοσυχνοτήτων και υπέρυθρων) με δυνατότητα εγκλωβισμού του στόχου μετά την εκτόξευση (Lock-on-After-Launch). Η έκδοση Block.2 έρχεται να διευρύνει το φάκελο εμπλοκής του βλήματος υιοθετώντας έναν μεγαλύτερο κινητήρα διπλής ώσης (Dual-Thrust) και ανεξάρτητο σύστημα ενεργοποίησης τεσσάρων πτερυγίων canard. Οι δύο αυτές προσθήκες έχουν ως αποτέλεσμα την αύξηση του μέγιστου βεληνεκούς του Block.2 κατά 50% και την αύξηση της ευελιξίας του βλήματος κατά τρείς (3) φορές. Επίσης ενσωματώνει βελτιωμένο παθητικό αισθητήρα ραδιοσυχνοτήτων και σύστημα αυτόματου πιλότου, ενώ έχουν υιοθετηθεί νέα υπό-συστήματα για τον υπέρυθρο αισθητήρα, στη θέση όσων έχουν πάψει να υποστηρίζονται.
Είναι θετικό ότι η μετάβαση από τα βλήματα Block.1 στα Block.2 δεν απαιτεί τροποποιήσεις στους εκτοξευτές Mk.49 Mod.2 (11 θέσεων) και Mk.49 Mod.3 (21 θέσεων), κάτι που καθιστά την μετάβαση από τα βλήματα Block.1 στα Block.2 μια εύκολη και οικονομική υπόθεση. Υπενθυμίζουμε ότι τα βλήματα της έκδοσης Block.2 βρίσκονται ήδη σε υπηρεσία από το Αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό, από τον Μάιο του 2015. Σύμφωνα με το αμερικανικό πρόγραμμα κάθε βλήμα της έκδοσης Block.2 κοστίζει $ 770.000, συμπεριλαμβανομένου και του συναφούς εξοπλισμού υποστήριξης. Συνεπώς το κόστος προμήθειας 105 βλημάτων Block.2 για τις πέντε (5) ελληνικές Super Vita (21 βλήματα ανά σκάφος), θα ήταν της τάξεως των $ 81 εκατομμυρίων.
Ως γνωστό το ΠΝ διατηρεί σε υπηρεσία συστήματα RAM στις Super Vita, δηλαδή σε πλοία που κάνουν την διαφορά στο Αιγαίο. Όχι γιατί έχουν πυροβόλα και βλήματα κατά πλοίων. Τέτοια συστήματα έχουν και τα τουρκικά πλοία. Τη διαφορά κάνουν οι Super Vita με τα RAM, δηλαδή στην εγγύς αντιαεροπορική άμυνα, εκεί που τα τουρκικά πλοία (εκτός των MilGem που διαθέτουν RAM, κανένα τουρκικό ΤΠΚ δεν διαθέτει RAM), βασίζονται σε συμβατικά και ξεπερασμένα συστήματα εγγύς αντιαεροπορικής άμυνας. Με άλλα λόγια, τα Super Vita μπορούν να εκτοξεύσουν ίδιο όγκο πυρός με τις τουρκικές ΤΠΚ, αλλά μπορούν να αμυνθούν καλύτερα και πολύ πιο αποτελεσματικά από τις τουρκικές.
Τα RAM του ΠΝ έχουν μέγιστη εμβέλεια 10 χιλιόμετρα, η οποία ξεπερνά την εμβέλεια του Phalanx κατά 5,3 φορές. Στην έκδοση Block.2 η μέγιστη εμβέλεια έχει αυξηθεί στα 15 χιλιόμετρα. Η μεγάλη εμβέλεια επιτρέπει στο RAM την ταυτόχρονη αντιμετώπιση πολλαπλών απειλών, δηλαδή μπορεί να αντιμετωπίσει επιθέσεις κορεσμού. Επιπλέον το RAM δεν έχει νεκρούς τομείς και μπορεί να αναχαιτίσει επερχόμενο βλήμα σε ολόκληρο το τόξο των 360ο. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι αναπτύχθηκε για τα αντικαταστήσει τα συμβατικά συστήματα CIWS (Close-In Weapon System), τα οποία είναι ξεπερασμένα και έχουν τρία (3) σημαντικά μειονεκτήματα: (α) Είναι συστήματα αυτοπροστασίας του πλοίου-φορέα και δεν έχουν τη δυνατότητα να προστατεύσουν άλλες ναυτικές μονάδες, σε αντίθεση με τα RAM που μπορούν, λόγω μεγαλύτερου μέγιστου βεληνεκούς (β) Έχουν νεκρούς τομείς βολής λόγω των υπερκατασκευών του σκάφους-φορέα με αποτέλεσμα να χρειάζεται η εγκατάσταση και δεύτερου συστήματος για ολόπλευρη κάλυψη και (γ) Είναι αδύνατη η ταυτόχρονη εμπλοκή δύο (2) στόχων, άρα τα πλοία-φορείς είναι εκτεθειμένα σε επιθέσεις κορεσμού.
Ο συνδυασμός Super Vita, RAM και MM-40 Block.3 Exocet, παράλληλα με τη γεωγραφία του Αιγαίου, καθιστά τα ταχέα σκάφη ιδανικό όπλο για το Αιγαίο, καθώς το μικρό τους μέγεθος και η μεγάλη τους ταχύτητα επιτρέπει την έγκαιρη διασπορά και την άμεση λήψη θέσεων απόκρυψης, άρα επιτρέπει την απόκτηση του τακτικού πλεονεκτήματος. Και εδώ εισέρχεται η παράμετρος «γεωγραφία του Αιγαίου»: Το Αιγαίο έχει περίπου 6.000 νησίδες και βραχονησίδες, δηλαδή πάρα πολλά σημεία απόκρυψης σε εξαιρετικά απόκρημνα σημεία, τα οποία είναι δύσκολο να εντοπιστούν, άρα έχουν μεγάλο βαθμό ασφάλειας. Μια καλά αγκιστρωμένη Super Vita, σε έναν κολπίσκο και με τη χρήση διχτυών κάλυψης-απόκρυψης IR, γίνεται ένα με το περιβάλλον και δεν μπορεί εύκολα να εντοπιστεί.
Φυσικά, αυτό το πλεονέκτημα του ΠΝ δεν έχει περάσει απαρατήρητο από την Τουρκία, η οποία αναπτύσσει το πρόγραμμα «Μακρύς Ορίζοντας» («Uzun Ufuk»), το οποίο αποβλέπει στην ανάπτυξη επάκτιων ραντάρ, υπέρυθρες αισθητήρων και συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου για τον έλεγχο του Αιγαίου και τον έγκαιρο εντοπισμό των κινήσεων του ΠΝ, σε συνδυασμό με τη χρήση μη-επανδρωμένων συστημάτων (UAV) για τη συλλογή, την επεξεργασία και την ανάλυση δεδομένων και πληροφοριών, σε πραγματικό χρόνο, πάντα με στόχο τη γνώση επί των κινήσεων του ΠΝ.
Στην κατηγορία των συστημάτων ESSM, ανάλογης σημασίας είναι το σε εξέλιξη πρόγραμμα ανάπτυξης της έκδοσης Block.2 του βλήματος RIM-162. Υπενθυμίζουμε ότι εκτός από τις ΗΠΑ, στο πρόγραμμα ESSM συμμετέχουν η Αυστραλία, το Βέλγιο, ο Καναδάς, η Γερμανία, η Ελλάδα, η Ολλανδία, η Νορβηγία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Τουρκία. Το πρόγραμμα βρίσκεται σε τελικό στάδιο και ήδη, το 2018, πραγματοποιήθηκαν δύο (2) επιτυχημένες δοκιμαστικές βολές. Στην πρώτη δοκιμάστηκε η κρίσιμη συνθήκη της ομαλής λειτουργίας του συστήματος κατεύθυνσης του βλήματος εν πτήση, ενώ στη δεύτερη το βλήμα αναχαίτισε εναέριο στόχο BQM-74E.
Στην έκδοση Block.2 το βλήμα ενσωματώνει διπλό σύστημα καθοδήγησης, ένα ημί-ενεργητικής και ένα ενεργητικής καθοδήγησης, με στόχο την αντιμετώπιση σημερινών, αλλά και μελλοντικών απειλών. Το μέγιστο βεληνεκές των ESSM ξεπερνά τα 50 χιλιόμετρα (Block.1), ενώ τα βλήματα της έκδοσης Block.2 αναμένεται να ενταχθούν σε υπηρεσία, από το Αμερικανικό Ναυτικό, το 2020. Μάλιστα στο πλαίσιο της σχετικής προετοιμασίας, το Αμερικανικό Ναυτικό έχει ξεκινήσει τις εργασίες τροποποίησης των εκτοξευτών Mk.132 έτσι ώστε να μπορούν να εκτοξεύουν τα βλήματα της έκδοσης Block.2.
RAM και ESSM είναι τα πιο σύγχρονα αντιπυραυλικά-αντιαεροπορικά συστήματα του ΠΝ. Η άποψη μας ότι το ΠΝ θα πρέπει να στραφεί στην χρήση βλημάτων των εκδόσεων Block.2, και για τα δύο συστήματα, δεν κατατίθεται διότι τα εν υπηρεσία βλήματα είναι παρωχημένα ή ξεπερασμένα. Αντίθετα είναι σύγχρονα και ικανά. Ο λόγος για τον οποίο θεωρούμε χρήσιμη τη μετάβαση σε βλήματα Block.2 είναι αφενός διότι έτσι το ΠΝ θα διατηρήσει κορυφαίες δυνατότητες αεράμυνας, αφετέρου διότι το κόστος μιας τέτοιας επιλογής είναι μικρό και εντός των οικονομικών δυνατοτήτων του ΠΝ, ακόμα και στη σημερινή δύσκολη οικονομική συγκυρία.
