Η είδηση της απόφασης των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων για την προμήθεια 80 μαχητικών αεροπλάνων Rafale διαμόρφωσης F4, αν και δεν είναι η μεγαλύτερη του είδους που έχει υπογραφεί, είναι η μεγαλύτερη εξαγωγική παραγγελία που έχει λάβει στην ιστορία της η γαλλική βιομηχανία αμυντικών συστημάτων. Δεν είναι η πρώτη πραγματικά μεγάλη εξαγωγική επιτυχία των Γάλλων αφού έχουν προηγηθεί και άλλες στο παρελθόν. Είναι όμως η μεγαλύτερη.
Αφορά δε συνολικά τη γαλλική αμυντική βιομηχανία και το μέλλον της, γιατί πολύ απλά θα εμπλέξει το σύνολο σχεδόν των μεγάλων εταιρειών της, αλλά και δεκάδων μικρότερων που έχουν το ρόλο υποκατασκευαστή, ή του προμηθευτή υλικών και πρώτων υλών. Η Dassault Aviation, η κατασκευάστρια του Rafale, μέσω της σύμβασης των ΗΑΕ και της Αιγύπτου για 30 ακόμη αεροσκάφη (επίσης διαμόρφωσης F4) που υπογράφηκε πρόσφατα (https://defencereview.gr/le-figaro-leptomereies-gia-to-symvolaiopr/), θα διατηρήσει τη γραμμή παραγωγής του τύπου ενεργή, τουλάχιστον μέχρι την περίοδο 2028 – 2030.
Μία γραμμή παραγωγής που θα τροφοδοτούν με συστήματα η Thales (ραντάρ, συστήματα αυτοπροστασίας και Η/Π SPECTRA, data Link, MDPU, ηλεκτρονικά θαλάμου διακυβέρνησης), ο όμιλος SAFRAN (κινητήρες, συστήματα προσγείωσης, ηλεκτρογεννήτριες, υδραυλικά και ηλεκτρομηχανικά συστήματα), η MBDA France και δεκάδες άλλες, γνωστές και μη εταιρείες…
Το μοναδικό συμβόλαιο που ξεπερνά σε αξία και αριθμό παραγγελθέντων αεροσκαφών, αυτό των ΗΑΕ για τα 80 Rafale F4, είναι αυτό της Σαουδικής Αραβίας για την αγορά 84 μαχητικών F-15SA, μαζί με την αναβάθμιση άλλων 70 παλιότερων F-15S στο ίδιο επίπεδο (-SA), καθώς και την αγορά όπλων και συστημάτων. Ύψους, 29,432 δισεκατομμυρίων δολαρίων που υπογράφηκε το 2011! Πριν από δέκα χρόνια δηλαδή, η Σαουδική Αραβία κράτησε τη γραμμή παραγωγής του F-15 ανοικτή μέχρι σήμερα, χρηματοδοτώντας παράλληλα την ανάπτυξη της νέας έκδοσης του δικινητήριου μαχητικού, την οποία απέκτησε αρχικά το Κατάρ και κατόπιν και η ίδια η USAF, ώς F-15EX!
Δεν είναι η πρώτη φορά επομένως που ο αραβικός κόσμος πρωταγωνιστεί στην εξέλιξη προγραμμάτων ανάπτυξης και παραγωγής μαχητικών αεροσκαφών. Και φυσικά δεν θα είναι και η τελευταία… Πρόκειται για πάγια τακτική που ακολουθείται τα τελευταία 30 τουλάχιστον χρόνια.
Η ιστορία της χρηματοδότησης ανάπτυξης προηγμένων μαχητικών από τα ΗΑΕ, επαναλαμβάνεται…
Ακριβώς όπως και σήμερα μέσω της αγοράς των 80 Rafale F4, έτσι και πριν από 23 χρόνια, το 1998, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα υπέγραψαν συμφωνίες συνολικού ύψους 16 περίπου δισεκατομμυρίων δολαρίων, για την ανάπτυξη και την αγορά μαχητικών αεροπλάνων! Συγκεκριμένα δαπάνησαν 5,8 δισεκατομμύρια δολάρια για την ανάπτυξη του Mirage 2000-9, της απόλυτης έκδοσης του Mirage 2000, την ανάπτυξη του ατρακτιδίου στοχοποίησης Damocles, την προμήθεια 30 τέτοιων μαχητικών και την αναβάθμιση 33 παλιότερων Mirage 2000EAD/DAD/RAD που είχαν αγοραστεί στη δεκαετία του ‘80 (36 αεροπλάνα), στο ίδιο επίπεδο.
Μαζί με τα αεροσκάφη, τις αναβαθμίσεις και τα ατρακτίδια, αγοράστηκαν και προηγμένα όπλα όπως το SCALP-EG (με την ονομασία Black Shaheen), πύραυλοι αέρος – αέρος MICA EM/IR και συλλογές καθοδήγησης βομβών λέιζερ PGM.
Tα 80 F-16E/F Block 60 Desert Falcon, της κορυφαίας έκδοσης του F-16 μέχρι σήμερα, αγοράστηκαν έναντι 10,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Στο ποσό αυτό συμπεριλήφθηκε και το κόστος ανάπτυξης της έκδοσης αυτής, οπότε τα ΗΑΕ διατηρούν εμπορικά δικαιώματα σε περίπτωση που αυτή αγοραστεί από οποιαδήποτε άλλη χώρα. Μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει αυτό για λόγους κόστους καθαρά. Από πλευράς δυνατοτήτων, το Block 60 ξεπερνά ακόμη και το Block 70!
Και οι δύο αυτοί τύποι μαχητικών, γαλλικός και αμερικανικός υπέστησαν διαδοχικές αναβαθμίσεις στη δεκαετία του 2010. Και βέβαια όλα αυτά θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι πλέον ιστορία… Όμως δεν είναι έτσι. Κάθε άλλο…
Πώς η διαμόρφωση F4 του Rafale συνδέεται με την ανάπτυξη του 6ης γενιάς μαχητικού FCAS
Πολλές από τις τεχνολογίες που ενσωματώθηκαν στο Rafale, αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος ανάπτυξης του Mirage 2000-9. O σπονδυλωτής αρχιτεκτονικής υπολογιστής αποστολής του μαχητικού αυτού επί παραδείγματι (Modular Mission Computer), γνωστός ώς MDPU (Modular Data Processing Unit) που είναι σχεδιασμένος ώστε να αναβαθμίζεται εύκολα και να αποκτά άμεση επέκταση της μνήμης του με ταχύτητες επεξεργασίας δεδομένων εφάμιλλες ή και μεγαλύτερες από τον αντίστοιχο υπολογιστή του F-15 στις τελευταίες του εκδόσεις (!), είναι αυτός που φέρει και το Rafale!
H συμβολογία και όλη η φιλοσοφία της “συγχώνευσης” στοιχείων και της συνδυασμένης παρουσίασής τους στο πλήρωμα του μαχητικού από όλους τους αισθητήρες του (sensor data fusion), αναπτύχθηκαν τότε και τελειοποιήθηκαν επάνω στο Mirage 2000-9 και για το Rafale… Στα χρόνια που ακολούθησαν δε, εξελίχθηκαν περαιτέρω, μέσω της ανάπτυξης και της επιχειρησιακής χρήσης του δικινητήριου μαχητικού στις διαμορφώσεις F2 και F3. Που ήταν και η πρώτη που από το 2009 προσέφερε τη δυνατότητα αξιοποίησης όλης της γκάμας των γαλλικών όπλων και ατρακτιδίων (αναγνώρισης και στοχοποίησης).
Ήταν δε και αυτή (F3-R) στην οποία σε δεύτερο χρόνο ενσωματώθηκε η δυνατότητα βολής του μεγάλης ακτίνας πυραύλου αέρος – αέρος METEOR, καθώς και η δυνατότητα βολής πυραύλων αέρος – αέρος MICA EM/IR, εναντίον ιπτάμενων στόχων που βρίσκονται πλάγια και πίσω από το Rafale που τους εκτοξεύει! Πρόκειται για την βολή “over the shoulder”, που εξ όσων γνωρίζουμε είναι πιστοποιημένη δυνατότητα μόνο στο Rafale F3R!
Η ιστορία μας ενδιαφέρει λοιπόν γιατί επαναλαμβάνεται, με τους άραβες ως χρηματοδότες… Στη συγκεκριμένη πρόσφατη περίπτωση της παραγγελίας των 80 Rafale F4, δεν γνωρίζουμε αν στη σύμβαση τα ΗΑΕ έχουν δεσμευθεί να αναλάβουν και μέρος της χρηματοδότησης της ανάπτυξης της διαμόρφωσης F4. Είναι κάτι που όπως είδαμε έχει γίνει στο παρελθόν, οπότε είναι πάρα πολύ πιθανό, για να μην διακινδυνεύσουμε τη φράση “είναι σίγουρο και δεδομένο”.
Αυτό που γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας είναι ότι όπως και πριν από 25 περίπου χρόνια, τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν και αξιολογήθηκαν στο Mirage 2000, ενσωματώθηκαν και στο Rafale, έτσι και σήμερα, τεχνολογίες που αναπτύσσονται και αξιολογούνται επάνω στο τελευταίο, θα ενσωματωθούν στο FCAS ( https://defencereview.gr/fcas-kai-tempest-ta-eyropaika-programmata-machit/).
Οι διαφοροποιήσεις που εισάγει η διαμόρφωση F4, αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Έχουμε αναφερθεί αναλυτικά σε αυτές, μέσα από δύο τουλάχιστον αφιερώματα (https://defencereview.gr/rafale-f4-oi-nees-dynatotites-poy-to-kathistoy/), με σημαντικότερο και λεπτομερέστερο το δεύτερο (https://defencereview.gr/rafale-f4-oi-aisthitires-kai-oi-dynatotites-po/). Το πρώτο που πρέπει να κρατήσουμε από το αφιέρωμα αυτό, είναι ολόκληρη η φράση της τέταρτης παραγράφου που αναφέρει τα εξής: “Αρχικά το F4 θα διαθέτει αυξημένες ικανότητες εκτέλεσης αποστολών και επιχειρήσεων σε δικτυοκεντρικό περιβάλλον (Network-Centric), ενώ οι διαδικασίες συλλογής, επεξεργασίας και διαβίβασης πληροφοριών και δεδομένων θα ενισχυθούν, τόσο σε επίπεδο υπολογιστικής ισχύος και αποθηκευτικού χώρου, όσο και σε επίπεδο ταχύτητας στην επεξεργασία δεδομένων και ασφάλειας κατά τη διαβίβαση τους από και προς άλλες φίλιες πλατφόρμες”.
Δηλαδή, πρόκειται για δυνατότητα που σε πιο εξελιγμένη μορφή θα έχει το 6ης γενιάς FCAS. To οποία θα λειτουργεί ώς πλατφόρμα συλλογής, επεξεργασίας και απεικόνισης πληροφοριών μάχης, οι οποίες θα προέρχονται τόσο από τους αισθητήρες του (ενεργούς και παθητικούς), όσο και από τους αισθητήρες (ραντάρ και ηλεκτροοπτικά συστήματα), που θα φέρουν πλατφόρμες στο έδαφος και την επιφάνεια της θάλασσας. Η συγκεκριμένη φιλοσοφία αποσκοπεί στο να καθιστά ταχύτατους τον εντοπισμό και τη στοχοποίηση μονάδων του αντιπάλου, πριν καν αυτός προλάβει να αντιδράσει. Ο χρόνος και η ταχύτητα εξέλιξης αυτής της διαδικασίας (εντοπισμός, ταυτοποίηση, στοχοποίηση) είναι τα κρίσιμα ζητούμενα στο πλαίσιο της ανάπτυξης του FCAS και των συστημάτων του.
Το θανατηφόρο SPECTRA
Η αξία του Rafale F4, ως μαχητικού πολλαπλών ρόλων, εντοπίζεται στην ικανότητα σύνθεσης και διανομής (Fusion) πληροφοριών μεταξύ του RBE-2AA, του FSO και του SPECTRA. Στην ουσία αυτοί οι αισθητήρες αλλάζουν ριζικά και αναβαθμίζουν τον τρόπο που ένα μαχητικό αεροσκάφος πολλαπλών ρόλων λειτουργεί, αναβαθμίζοντας το σε πλατφόρμα C4I STAR (Command, Control, Communications, Computer, Intelligence, Surveillance, Target Acquisition, and Reconnaissance: Διοίκηση, έλεγχος, επικοινωνίες, πληροφορίες, επιτήρηση, πρόσκτηση στόχων και αναγνώριση).
Πέρα από την αναβάθμιση των RBE-2AA και FSO, τα συστήματα στα οποία αξίζει πραγματικά να σταθούμε στη διαμόρφωση F4, είναι το αναβαθμισμένο σύστημα αυτοπροστασίας και Η/Π SPECTRA και το νέο σύστημα ανταλλαγής δεδομένων (data link) που θα ενσωματωθούν. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το SPECTRA στο F3-R υπολογίζει την κατεύθυνση (διοπτευση) μίας απειλής, όχι μόνο κατά αζιμούθιο (πράγμα που κάνουν τα περισσότερα συστήματα αυτοπροστασίας και Η/Π), αλλά και καθ’ ύψος! Δηλαδή, μπορεί να υποδείξει στο σύστημα συγχώνευσης δεδομένων με μία σχετική ακρίβεια, την κατεύθυνση άφιξης μίας απειλής, επιτρέποντας τη στοχοποίησή της. Δεν απεικονίζει όμως την ακριβή απόσταση, αλλά μπορεί να την υπολογίσει κατά προσέγγιση, από τη στάθμη του σήματος.
Το SPECTRA ήδη έχει δυνατότητα παρεμβολής περιμετρικά (καλύπτωντας 360°) και με δυνατότητα να κατευθύνει τη δέσμη του παρεμβολέα. Στη νέα του έκδοση στο Rafale F4, το SPECTRA θα εξοπλιστεί με στοιχειοκεραίες GaN και ισχυρότερο παρεμβολέα. Θα παρέχει δηλαδή ακριβή στοιχεία στοχοποίησης, όπως διόπτευση (από που εκπέμπει η απειλή), ακριβή απόσταση, ύψος και ταχύτητα! Πέρα από το ότι θα μπορεί να παρεμβάλει απειλές (στον αέρα και στο έδαφος ή την επιφάνεια της θάλασσας) σε μεγαλύτερες αποστάσεις, θα λειτουργεί και ώς ραντάρ περιμετρικής κάλυψης 360 μοιρών!
Χαρακτηριστικό που υπάρχει στο F-35 μέσω του DAS, το πολύ μεγαλύτερο Su-57 και φυσικά θα υπάρχει και στα 6ης γενιάς NGAD, FCAS και Tempest! Επιπρόσθετα δε, μέσω του προηγμένου και σημαντικά ταχύτερου data link, το αναβαθμισμένο SPECTRA θα μπορεί να υποστηρίξει βολή “over the shoulder” με πολύ μεγαλύτερο kill probability…
Οι δυνατότητες του Rafale F4 κατά συνέπεια δεν θα είναι απλά πολύ μεγαλύτερες. Θα είναι και εντελώς καινούριες στην πλειοψηφία τους. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η διαμόρφωση F4 ενσωματώνει μεγάλες αλλαγές σε σχέση με τις προγενέστερες, μέσω της αντικατάστασης μεγάλου αριθμού LRU (Line Replaceable Units). H εισαγωγή της νέας διαμόρφωσης σε υπηρεσία είναι προγραμματισμένη για το έτος 2025 και οι δοκιμές έχουν ήδη ξεκινήσει (https://defencereview.gr/protes-dokimastikes-ptiseis-gia-to-rafale-f4/).
Αυτό που είχε ανάγκη η γαλλική βιομηχανία στο πλαίσιο του συγκεκριμένου προγράμματος, που όπως αιτιολογήθηκε θα επηρεάσει και την εξέλιξη του FCAS, είναι η εισροή πολύτιμων κεφαλαίων που θα διασφαλίζουν τη βιωσιμότητά του. Αυτή την κρίσιμη παράμετρο έρχεται να καλύψει η μεγάλη παραγγελία των ΗΑΕ και για αυτό είναι καθοριστική για το μέλλον όχι μόνο του Rafale και του FCAS, αλλά και μεγάλου μέρους της ευρωπαϊκής αεροδιαστημικής βιομηχανίας.
