Με τον Πρέσβη της Ρωσίας Αντρέι Μάσλοβ συναντήθηκε χθες ο Έλληνας Υπουργός Άμυνας, Ευάγγελος Αποστολάκης. Σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσιεύει η εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» και ο δημοσιογράφος Βασίλης Νέδος, ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν μεταξύ των δύο ανδρών ήταν και αυτό της αναβάθμισης των αντιαεροπορικών συστημάτων S-300 και Tor-M1. Σύμφωνα με το ίδιο δημοσίευμα η Ελλάδα έχει ήδη αποστείλει στη Ρωσία δύο βλήματα των S-300 για να διαπιστωθεί η κατάσταση στην οποία βρίσκονται.

Όπως είναι γνωστό το 1996 η Κύπρος αγόρασε δύο πυροβολαρχίες S-300PMU-1, αλλά κατόπιν ισχυρών πιέσεων από την Τουρκία, τις ΗΠΑ και την Μεγάλη Βρετανία τα συστήματα εγκαταστάθηκαν τελικά στην Ελλάδα απ’ όπου και επιχειρούν. Μάλιστα η Άγκυρα απείλησε ακόμα και με αεροπορικούς βομβαρδισμούς την Κύπρο εάν αυτή προχωρούσε στην εγκατάσταση των S-300PMU-1. Μαζί με τα συστήματα η Κύπρος αγόρασε και 96 βλήματα τύπου 48N6E. Το μέγιστο βεληνεκές των S-300PMU-1, για αεροδυναμικούς στόχους, ανέρχεται στα 150-200 χιλιόμετρα, με το ελάχιστο βεληνεκές να είναι της τάξεως των 5 χιλιομέτρων. Το μέγιστο ύψος εμπλοκής είναι της τάξεως των 30 χιλιομέτρων, ενώ το ελάχιστο είναι μόλις 10 μέτρα. Το μέγιστο βεληνεκές στην περίπτωση αναχαίτισης βαλλιστικών βλημάτων περιορίζεται στα 40 χιλιόμετρα. Το σύστημα χρειάζεται μόλις 5 λεπτά προκειμένου να προετοιμαστεί για την εκτέλεση βολής ενώ ο χρόνος αντίδρασης του είναι τα 22 δευτερόλεπτα.

Στην αρχική του διαμόρφωση, S-300P, το σύστημα αναπτύχθηκε προκειμένου να αναχαιτίζει βλήματα τεχνολογίας cruise και μαχητικά αεροσκάφη, ενώ οι νεότερες εκδόσεις μπορούν να αντιμετωπίζουν και βαλλιστικά βλήματα. Σήμερα η νεότερη έκδοση του συστήματος είναι η S-300PMU-2 Favorite. Η έκδοση S-300P χαρακτηρίστηκε επιχειρησιακή το 1978. Το 1985 παρουσιάστηκε η έκδοση S-300 PM, η οποία ενσωμάτωνε ένα νέο και βελτιωμένο ραντάρ, νέο όχημα διοίκησης (αμφότερα τοποθετημένα σε οχήματα τύπου MAZ-7910 (8 x 8) και το νέο βλήμα αναχαίτισης 5K55R με μέγιστο βεληνεκές τα 90 χιλιόμετρα και βελτιωμένο ημί-ενεργό ραντάρ τερματικής καθοδήγησης.

Το 1992 παρουσιάστηκε η έκδοση S-300PMU. Σε σχέση με την έκδοση S-300PM, φέρει βλήμα με ελαφρύτερη πολεμική κεφαλή αλλά με μέγιστο βεληνεκές της τάξεως των 150 χιλιομέτρων (5V55U), επιδόσεις αντίστοιχες του βλήματος 48N6. Εκτός του νέου βλήματος το S-300PMU ενσωματώνει και βελτιωμένο ραντάρ επιτήρησης (36D63D) καθώς και βελτιωμένο ραντάρ πρόσκτησης στόχου και καθοδήγησης βλήματος (30N6-1). Την ίδια χρονιά (1992) παρουσιάστηκε και η διαμόρφωση S-300PMU-1, η οποία ενσωματώνει το βλήμα 48N6 και το νέο ραντάρ 30N6E. Το 1999 παρουσιάστηκε η διαμόρφωση S-300PMU-1 9M96, η οποία έχει την δυνατότητα να προσαρμόζει διαφορετικά βλήματα. Έτσι εκτός από τα βλήματα 5V55R, 48Ν6YΕ and 48N6YΕ2, το S-300PMU-1 9M96 μπορεί να χρησιμοποιήσει και τα νεότερα βλήματα 9M96E1 και 9M96E2. Αμφότερα είναι ελαφρύτερα (330 κιλά αντί των 420 κιλών περίπου) και ενσωματώνουν ελαφρύτερη πολεμική κεφαλή. Το 9M96E1 έχει μέγιστο βεληνεκές από 1 km έως 40 km ενώ το 9M96E2 από 1 km έως 120 km.

Στην διαμόρφωση S-300PMU-1 9M96 το σύστημα χρησιμοποιεί τον σταθμό διοίκησης και ελέγχου 83M6E, ο οποίος υποστηρίζει το ραντάρ επιτήρησης και ανίχνευσης 64N6E. Επίσης χρησιμοποιεί το ραντάρ ελέγχου και καθοδήγησης 30N6E(1). Προαιρετικά το σύστημα μπορεί να ενισχυθεί και με δύο επιπλέον ραντάρ: Το χαμηλού ύψους 76N6 και το ραντάρ 96L6E. Το ραντάρ 64Ν6Ε έχει μέγιστη εμβέλεια 300 χιλιόμετρα και λειτουργεί στη ζώνη συχνοτήτων C ενώ το ραντάρ 30N6E(1) έχει μέγιστη εμβέλεια 300 χιλιόμετρα και λειτουργεί στη ζώνη συχνοτήτων I/J.

Το 1997 παρουσιάστηκε η διαμόρφωση S-300PMU-2 Favorite, η οποία είναι μια αναβαθμισμένη έκδοση του S-300PMU-1 με μέγιστο βεληνεκές 195 χιλιόμετρα, με το βλήμα 48N6E2. Το σύστημα S-300 PMU-2 Favorite είναι ικανό να αναχαιτίσει μαχητικά αεροσκάφη, βλήματα cruise, βαλλιστικά βλήματα μικρού βεληνεκούς και τακτικά βαλλιστικά βλήματα μέσου βεληνεκούς. Χρησιμοποιεί το σύστημα διοίκησης και ελέγχου 83M6E2, το οποίο αποτελείται από το όχημα διοίκησης 54K6E2 και το ραντάρ επιτήρησης και ανίχνευσης 64N6E2 ενώ υποστηρίζει το ραντάρ ελέγχου και καθοδήγησης 30N6E2. Όπως και στην περίπτωση του S-300PMU-1 9M96 το S-300PMU-2 Favorite μπορεί, προαιρετικά, να ενισχυθεί με το ραντάρ χαμηλού ύψους 76N6 και το ραντάρ 96L6E.

Εκτός από τις παραπάνω εκδόσεις και διαμορφώσεις, έχουν αναπτυχθεί και άλλες εκδόσεις του S-300, όπως η έκδοση S-300V Antey-300 καθώς και η βελτιωμένη έκδοση S-300VM Antey-300 για χρήση από τις χερσαίες δυνάμεις, ενώ οι εκδόσεις S-300F Fort και S-300FM Fort-M αναπτύχθηκαν για χρήση από τις ναυτικές δυνάμεις.

Ως προς τους Tor-Μ1 υπενθυμίζουμε ότι η σύμβαση, ύψους $ 552.000.000, για την προμήθεια 21 Tor-M1 στην Ελλάδα υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 1999. Οι παραδόσεις ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 1999 και ολοκληρώθηκαν τον Μάρτιο του 2001. Εντωμεταξύ, το 2000 υπογράφηκαν δύο νέες συμβάσεις, συνολικού ύψους $ 300.000.000, για την προμήθεια έξι και τεσσάρων συστημάτων, αντίστοιχα, του ίδιου τύπου. Εξ’ αυτών έξι παραδόθηκαν στην Κύπρο, ως αντάλλαγμα για τη μεταφορά των S-300PMU-1 στην Ελλάδα, ενώ τέσσερα παραχωρήθηκαν στην ΠΑ για την εγγύς αντιαεροπορική προστασία των S-300 PMU-1 (τα δέκα συστήματα της 2^ης παραγγελίας παρελήφθησαν την περίοδο 2000-2002).

Κατόπιν της πολιτικής θύελλας που προκλήθηκε σχετικά με την αγορά των Tor-M1 και ιδιαίτερα από την αδυναμία της Ρωσίας να διασυνδέσει τα Tor-M1 και S-300 PMU-1 μεταξύ τους και με το ελληνικό δίκτυο αεράμυνας, Ελλάδα και Ρωσία ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις (τον Απρίλιο του 2004) για την επίλυση των παραπάνω ζητημάτων. Οι διαπραγματεύσεις ολοκληρώθηκαν με επιτυχία έναν χρόνο αργότερα και οι δύο χώρες συμφώνησαν και υπέγραψαν την αναδιαπραγμάτευση της αρχικής σύμβασης.

Με τη νέα σύμβαση, η οποία υπογράφηκε τον Ιούλιο του 2004, η Ρωσία δεσμεύτηκε να υλοποιήσει, εντός 6-18 μηνών τα εξής: (α) Διασύνδεση όλων των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων, που βρίσκονται σε υπηρεσία από τις Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις μεταξύ τους και με το ελληνικό δίκτυο αεράμυνας (β) Δωρεάν παραχώρηση επτά αντιαεροπορικών συστημάτων Osa-AK με ενσωματωμένο σύστημα αναγνώρισης φίλου ή εχθρού (IFF) (γ) Δωρεάν παραχώρηση 12 συστημάτων IFF για τον εξοπλισμό των ισάριθμων συστημάτων τύπου Osa-AK, τα οποία αποκτήθηκαν από τη Γερμανία το 1992 (δ) Δωρεάν παραχώρηση 180 βλημάτων 9Μ33Μ3 για χρήση από τα Osa-AKΜ και ανακατασκευή, για την επέκταση του επιχειρησιακού ορίου ζωής, των 395 ήδη διαθέσιμων 9Μ33Μ2 και (ε) Δωρεάν παραχώρηση 50 θερμικών διόπτρων 1PN79-1 για τον εξοπλισμό ισάριθμων αντιαρματικών συστημάτων Kornet-E.

Το 1999, εκτός των 25 συστημάτων η Ελλάδα παρέλαβε και 368 βλήματα 9Μ331 μέγιστου βεληνεκούς 12 χιλιομέτρων σε 92 κάνιστρα τεσσάρων βλημάτων έκαστο (παρελήφθησαν την περίοδο 1999-2000), ενώ το 2000 παραγγέλθηκαν άλλα 250 βλήματα, τα οποία παρελήφθησαν την περίοδο 2000-2002. Από τα 368 βλήματα της σύμβαση του 1999 μια ποσότητα της τάξεως των 100 περίπου βλημάτων παραδόθηκαν στην Κύπρο μαζί με τους έξι εκτοξευτές.