Όπως είχαμε προαναγγείλει, κατόπιν έντονου ενδιαφέροντος των φίλων αναγνωστών μας, ετοιμάσαμε ένα άρθρο-αφιέρωμα στο εκπαιδευτικό-ελαφρύ μαχητικό αεροσκάφος M-346FA Master της ιταλικής Leonardo, το οποίο έχει παρουσιαστεί και στην Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ), ως μια δυνητική επιλογή για την αντικατάσταση των παλαιών T-2 Buckeye. Υπενθυμίζουμε ότι η επαφή της Ελλάδας με το M-346 δεν είναι νέα, ούτε τωρινή, αλλά μετρά 15 χρόνια. Συγκεκριμένα, τον Ιανουάριο του 2005, στο πλαίσιο υλοποίησης τους ΕΜΠΑΕ 2006-2010 (Ενιαίο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Ανάπτυξης και Εκσυγχρονισμού), συνολικού ύψους € 11,39 δισεκατομμυρίων, είχε εγγραφεί κονδύλι ύψους € 900 εκατομμυρίων, για την προμήθεια 37 νέων αεροσκαφών προχωρημένης και επιχειρησιακής εκπαίδευσης. Στο πλαίσιο της διεκδίκησης του προγράμματος, το 2005, το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, υπέγραψε Μνημόνιο Κατανόησης (MoU : Memorandum of Understanding), με την Alenia Aermacchi (Leonardo) για συμμετοχή της χώρας στο πρόγραμμα του M-346, ενώ το 2006 ακολούθησε η ΕΑΒ (Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία) με την υπογραφή συμφωνίας βιομηχανικής συνεργασίας με την Alenia Aermacchi, σε περίπτωση επιλογής του M-346 από την ΠΑ, κάτι που τελικά δεν έγινε.
Το M-346FA είναι η νεότερη έκδοση του M-346 και αυτή που το καθιστά ένα αεροσκάφος διπλού ρόλου: Εκπαιδευτικό και ελαφρύ μαχητικό. Προγενέστερες εκδόσεις του M-346FA είναι η M-346LCA (Light Combat Aircraft), η οποία προσφέρθηκε στην Πολωνία, ως εκπαιδευτικό, αλλά και ως αντικαταστάτης των Su-22, και η M-346FT (Fighter Trainer), που έχει δυνατότητες μάχης, αλλά όχι στο βαθμό και το επίπεδο του M-346FA. Μέχρι σήμερα το M-346 έχει επιλεγεί από έξι (6) χώρες (την Ιταλία, το Ισραήλ, την Πολωνία, το Αζερμπαϊτζάν, το Τουρκμενιστάν και τη Σιγκαπούρη), με βεβαιωμένες πωλήσεις της τάξεως των 98 αεροσκαφών. Το M-346FA παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Ιούνιο του 2017, στη διάρκεια της διεθνούς αεροπορικής έκθεσης «Paris Air Show 2017». Η ιστορία του M-346 ξεκινά το 1991, ως ένα κοινό πρόγραμμα ανάπτυξης του Yak-130 μαζί με τη ρωσική Yakovlev. Η πρώτη πτήση του Yak-130 πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1996, αλλά το 2000 η Alenia Aermacchi αποφάσισε να αποχωρήσει από το κοινό πρόγραμμα και να αναπτύξει το M-346 με ίδια μέσα. Αλλά πριν γνωρίσουμε το M-346FA καλό θα ήταν να γνωρίσουμε πρώτα το «μητρικό» M-346.
Η πρώτη πτήση του M-346 πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2004. Η Leonardo το ορίζει και το παρουσιάζει ως «ένα δικινητήριο, προηγμένο εκπαιδευτικό αεροσκάφος νέας γενιάς, κεντρικό στοιχείο ενός ολοκληρωμένου συστήματος αεροπορικής εκπαίδευσης, σχεδιασμένο να προετοιμάζει τους μελλοντικούς πιλότους για τα σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη». Έχοντας κατά νου το σύνολο των διαθέσιμων εκδόσεων του M-346, διαπιστώνουμε ότι το αεροσκάφος καλύπτει μια σειρά από επιχειρησιακές ανάγκες, όπως είναι εκπαίδευση προχωρημένου σταδίου, αλλά και οι αποστολές που μπορεί να αναλάβει ένα ελαφρύ μαχητικό αεροσκάφος, όπως είναι η περιπολία και η αναχαίτιση, η αναγνώριση, η άμυνα σημείου, η συνοδεία αεροσκαφών στρατηγικής σημασίας, όπως είναι τα αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης και τα αεροσκάφη εναέριου ανεφοδιασμού, η παροχή πυρών εγγύς υποστήριξη σε χερσαίες δυνάμεις, οι αποστολές προσβολής χερσαίων και στόχων επιφανείας κ.ά.
Σε εκπαιδευτικό ρόλο το M-346 εντάσσεται στο ολοκληρωμένο σύστημα ITS (Integrated Training System), το οποίο περιλαμβάνει: (α) Το ίδιο το αεροσκάφος, με ενσωματωμένο το τακτικό σύστημα εξομοίωσης ETTS (Embedded Tactical Training Simulation) (β) Το σύστημα εδάφους SGBT (Synthetic Ground Based training) με ολοκληρωμένο εξομοιωτή πλήρους αποστολής (FMS : Full Mission Simulator) ή εξειδικευμένων αντικειμένων (PTT : Part Task Trainer) (γ) Θεωρητική, ακαδημαϊκή εκπαίδευση με τη συνδρομή βοηθημάτων ηλεκτρονικού υπολογιστή και λογισμικό εκπαίδευσης σε ηλεκτρονικό υπολογιστή (δ) Εκπαίδευση, μέσω ανάλυσης και απενημέρωσης μετά από εκπαιδευτική πτήση, με το σύστημα υποστήριξης αποστολής MSS (Mission Support Station) και (ε) Εκπαίδευση σε ρεαλιστικά εικονικό περιβάλλον (LVC : Live, Virtual, Constructive). Για την εύρυθμη λειτουργία του, το ITS συνοδεύεται από σύστημα ανάλυσης εκπαιδευτικών αναγκών TNA (Training Need Analysis) και σύστημα διαχείρισης εκπαίδευσης TMIS (Training Management Information System).
Ιδιαίτερα το σύστημα ETTS είναι ένα κεντρικό σημείο της εκπαιδευτικής έκδοσης M-346, το οποίο παρέχει μια ευρεία γκάμα εκπαιδευτικών επιλογών εξομοίωσης, εν πτήση, από τα πιο σύνθετα μέχρι τα πιο απλά αντικείμενα, τόσο σε επίπεδο ατομικής εκπαίδευσης (ένα αεροσκάφος) όσο και σε επίπεδο συλλογικής εκπαίδευσης (δύο ή περισσότερα αεροσκάφη). Εκπαιδευτής και εκπαιδευόμενος μπορούν να εξασκηθούν σε τακτικά σενάρια με ψηφιακούς χάρτες και εικονικές απειλές και στόχους, σε περιβάλλον αερομαχίας με εικονικές εχθρικές ή/και φίλιες δυνάμεις, παραγόμενες από τον ηλεκτρονικό υπολογιστή του αεροσκάφους. Επίσης μπορούν να εξασκηθούν στη λειτουργία αισθητήρων όπως είναι το ραντάρ, τα ατρακτίδια και τα ενεργητικά και παθητικά συστήματα ηλεκτρονικών αντιμέτρων, τα οποία επίσης προσομοιώνει το ETTS, και στη χρήση όπλων, όπου το ETTS παρέχει παραμέτρους άφεσης και προσγείωσης, ώστε να αξιολογηθούν διαδικασίες και αποτελέσματα. Η διαβίβαση των πληροφοριών, των δεδομένων και των εκπαιδευτικών σεναρίων, μεταξύ των αεροσκαφών, γίνεται μέσω συστήματος ζεύξης δεδομένων (Data Link).
Η άτρακτος του M-346 είναι κατασκευασμένη από συνθετικά υλικά με έμφαση στην απορρόφηση κραδασμών και δονήσεων, για τη μικρότερη δυνατή καταπόνηση της ατράκτου. Το αεροσκάφος ενσωματώνει δύο (2) κινητήρες τύπου F124-GA-200 της Honeywell, μέγιστης ισχύος 6.280 λιβρών έκαστος, με ενσωματωμένο ψηφιακό σύστημα ελέγχου (FADEC : Full Authority Digital Engine Control), που διατηρεί το αεροσκάφος ελεγχόμενο και ικανό για ελιγμούς σε γωνίες προσβολής άνω των 30ο (να σημειωθεί ότι το αεροσκάφος παραμένει πτητικό ακόμα και με έναν κινητήρα). Επίσης, ενσωματώνει εφεδρική μονάδα παροχής ενέργειας (APU : Auxiliary Power Unit). Η εσωτερική χωρητικότητα καυσίμου είναι 2.500 λίτρα, που μπορεί να αυξηθεί στα 1.890 λίτρα με την προσθήκη τριών (3) εξωτερικών δεξαμενών καυσίμου, των 630 λίτρων έκαστη. Επίσης υπάρχει και δυνατότητα ανεφοδιασμού εν πτήση. Για την έσχατη επιλογή ασφαλείας των πιλότων, το αεροσκάφος ενσωματώνει δύο (2) εκτινασσόμενα καθίσματα Mk.IT16D της Martin Baker, ενεργοποίησης σε μηδενικό υψόμετρο και με μηδενική ταχύτητα. Ενσωματώνει επίσης και σύστημα παροχής οξυγόνου (OBOGS : On-Board Oxygen Generator System).
Σε επίπεδο ηλεκτρονικών συστημάτων και βοηθημάτων το αεροσκάφος ενσωματώνει χειριστήρια διάταξης HOTAS (Hands On Throttle And Stick) και σύστημα ελέγχου πτήσης Fly-by-Wire. Επίσης ενσωματώνει πλήρως ψηφιακό πιλοτήριο, συμβατό με τη χρήση διοπτρών νυχτερινής όρασης, σύστημα απεικόνισης δεδομένων επί της κάσκας (HMD : Helmet Mounted Display), δύο (2) HUD (Head-Up Display) και τρείς (3) οθόνες υγρών κρυστάλλων, πολλαπλών ενδείξεων, διαστάσεων 5 x 5 ιντσών με ικανότητα παραγωγής κινούμενων χαρτών. Σε επίπεδο πλοήγησης το αεροσκάφος ενσωματώνει σύστημα τακτικής πλοήγησης (TACAN : Tactical Air Navigation), ραδιοφάρο πολύ υψηλής συχνότητας για πλοήγηση προς κάθε κατεύθυνση (VOR : Very high frequency Omnidirectional Range), σύστημα αδρανειακή προσγείωσης (ILS : Inertial Landing System), σύστημα παγκόσμιου προσδιορισμού θέσης (GPS : Global Positioning System), αδρανειακό σύστημα πλοήγησης (INS : Inertial Navigation System) και ραντάρ καταμέτρησης υψομέτρου. Επίσης ενσωματώνει και σύστημα αποθήκευσης πτητικών δεδομένων (μεμονωμένα σημεία ή ολόκληρες πορείες). Ο εξοπλισμός επικοινωνιών αποτελείτε από δύο (2) ασυρμάτους VHF/UHF και σύστημα αναγνώρισης φίλου ή εχθρού (IFF).
Ο πιλότος έχει τη δυνατότητα να δώσει φωνητικές εντολές στο αεροσκάφος, ενώ το αεροσκάφος μπορεί να παράγει φωνητικές προειδοποιήσεις προς τον πιλότο. Η ασφάλεια της πτήσης ενισχύεται και από το σύστημα αποκατάστασης υψομέτρου PAARS (Pilot Activated Attitude Recovery System). Εξίσου σημαντική είναι και η ενσωμάτωση του συστήματος αποφυγής σύγκρουσης στον αέρα MIDCAS (Mid-Air Collision Avoidance System). Οι διαστάσεις του M-346 είναι (άνοιγμα φτερών x μήκος x ύψος) 9,72 μέτρα x 11,49 μέτρα x 4,76 μέτρα. Το μέγιστο βάρος απογείωσης είναι 9.600 κιλά. Επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 1.093 χιλιομέτρων την ώρα (0,9 Mach), ενώ το μέγιστο όριο ταχύτητα, που δεν θα πρέπει να ξεπεράσει, είναι τα 1.470 χιλιόμετρα την ώρα (1,2 Mach). Ο μέγιστος ρυθμός ανόδου είναι τα 22.000 πόδια το λεπτό και η μέγιστη επιχειρησιακή οροφή τα 45.000 πόδια (το αεροσκάφος μπορεί να φτάσει στα 30.000 πόδια εντός 2 λεπτών και 30 δευτερολέπτων, ενώ ο μέγιστος ρυθμός στροφής, σε πτήση στα 15.000 πόδια, είναι 11,5 μοίρες το δευτερόλεπτο). Τα ανώτατα όρια φόρτισης είναι +8/-3g. Με εσωτερικό καύσιμο το M-346 παραμένει στον αέρα για 2 ώρες και 45 λεπτά ή πετά για 1.925 χιλιόμετρα. Με τις τρείς (3) εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου ο χρόνος παραμονής στον αέρα αυξάνει στις 4 ώρες ή στα 2.722 χιλιόμετρα.
Πάνω σ’ αυτές τις επιδόσεις και τα χαρακτηριστικά βασίζεται και το νεότερο μέλος της οικογένειας, το M-346FA, που διαθέτει όλα τα προαναφερθέντα συστήματα συν αυτά που του δίνουν τη δυνατότητα να εκτελεί πολεμικές αποστολές. Σε επίπεδο διαστάσεων, το M-346FA έχει μεγαλύτερο άνοιγμα φτερών, στα 10,11 μέτρα, λόγω της προσθήκης της υποδομής ανάρτησης βλημάτων. Διαφορές υπάρχουν και στις επιδόσεις, όπου το M-346FA έχει μεγαλύτερο βάρος απογείωσης, στα 10.400 κιλά. Δεδομένου ότι τα δύο (2) αεροσκάφη ενσωματώνουν τους ίδιους κινητήρες, το M-346FA παραμένει στον αέρα για 3 ώρες και 30 λεπτά, με εσωτερικό καύσιμο και τρείς (3) εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου, δηλαδή κατά 1 ώρα λιγότερο, σε σχέση με το M-346. Χωρίς τις εξωτερικές δεξαμενές καυσίμου τα δύο (2) αεροσκάφη παραμένουν στον αέρα τον ίδιο χρόνο (2 ώρες και 30 λεπτά). Το M-346FA δεν ενσωματώνει χαρακτηριστικά απόκρυψης του ίχνους (Stealth). Ωστόσο, όπως έχει ανακοινώσει η Leonardo έχει αναπτύξει μια συλλογή μείωσης του ίχνους ραντάρ του αεροσκάφους, που μειώνει τη διατομή ραντάρ, κυρίως στο εμπρός τόξο.
Σύμφωνα με τη Leonardo, η συλλογή αφορά στην εξωτερική τροποποίηση των δύο (2) αεραγωγών. Θετικό είναι το γεγονός ότι η συλλογή αυτή μπορεί να ενσωματωθεί είτε εργοστασιακά, είτε αργότερα, καθώς είναι προσθαφαιρούμενη. Επιπλέον, το αεροσκάφος ενσωματώνει το ολοκληρωμένο σύστημα αυτοπροστασίας Praetorian DASS (Defensive Aids Sub-System), με σύστημα ηλεκτρονικών μέσων υποστήριξης (ESM : Electronic Support Measures), σύστημα ηλεκτρονικών αντιμέτρων (ECM : Electronic Countermeasures), σύστημα προειδοποίησης εντοπισμού ραντάρ (RWR : Radar Warning Receiver), σύστημα προειδοποίησης επερχόμενου βλήματος (MAW : Missile Approach Warning), εκτοξευτές πυροτεχνικών αναλώσιμων και συρόμενο σύστημα αντιμέτρων. Διαφορά υπάρχει και στο πιλοτήριο όπου το M-346FA ενσωματώνει έξι (6) οθόνες υγρών κρυστάλλων, πολλαπλών ενδείξεων, διαστάσεων 5 x 5 ιντσών με ικανότητα παραγωγής κινούμενων χαρτών.
Το M-346FA θα ενσωματώνει το ραντάρ ηλεκτρονικής σάρωσης (AESA : Active Electronically Scanned Array) Grifo-E της Leonardo, το οποίο θα αντικαταστήσει το μηχανικής σάρωσης Grifo-M. Το Grifo-E είναι σπονδυλωτής σχεδίασης, έτσι ώστε να είναι εύκολη η υποστήριξη του και η μελλοντική αναβάθμιση του. Τον Ιούλιο του 2020, η Leonardo ανακοίνωσε ότι το M-346FA πραγματοποίησε την πρώτη πτήση με το ραντάρ μηχανικής σάρωσης Grifo-M-346, μια βελτιωμένη έκδοση του Grifo-M. Πρόκειται για ένα ενδιάμεσο βήμα μέχρι την ολοκλήρωση της ανάπτυξης και των δοκιμών του Grifo-E. To Grifo-E λειτουργεί στη ζώνη συχνοτήτων X, ενώ ζυγίζει 105-160 κιλά και μπορεί να προσαρμοστεί, σε διαστάσεις και βάρος, ανάλογα με το αεροσκάφος. Το πεδίο σάρωσης είναι πάνω από +/- 60° στο αζιμούθιο και στην κατακόρυφο. Το ραντάρ μπορεί να ανιχνεύσει 24 στόχους ταυτόχρονα (αέρος, εδάφους και επιφανείας). Επίσης μπορεί να ανιχνεύσει σχηματισμούς αεροσκαφών σε αποστάσεις έως 140 χιλιόμετρα και να ερευνά για στόχους σε αποστάσεις έως 160 χιλιόμετρα. Σε λειτουργία αέρος-αέρος το Grifo-E μπορεί να ανιχνεύσει έως και οκτώ (8) στόχους ταυτόχρονα.
Ο οπλισμός που μπορεί να μεταφέρει το M-346FA είναι εντυπωσιακός. Συνολικά το αεροσκάφος έχει επτά (7) σταθμούς ανάρτησης με συνολική μεταφορική ικανότητα 3.000 κιλά. Για αποστολές αέρος-αέρος το αεροσκάφος έχει πιστοποιηθεί με τo ευρωπαϊκό βλήμα IRIS-T, μέγιστου βεληνεκούς 25 χιλιομέτρων, το ισραηλινό I-Derby, μέγιστου βεληνεκούς 50-100 χιλιομέτρων και το αμερικανικό AIM-9L Sidewinder. Για αποστολές αέρος-εδάφους έχει πιστοποιηθεί με το αντιαρματικό βλήμα Brimstone, μέγιστου βεληνεκούς 20+ χιλιομέτρων και τις κατευθυνόμενες βόμβες JDAM (Joint Direct Attack Munitions), SDB (Small Diameter Bomb), Paveway και τις ισραηλινές Lizard-4. Επίσης, το M-346FA Master έχει πιστοποιηθεί με τα ευρωπαϊκά βλήματα κατά πλοίων Marte-ER, μέγιστου βεληνεκούς άνω των 100 χιλιομέτρων. Επιπλέον, μπορεί να μεταφέρει συμβατικές βόμβες ελεύθερης πτώσης, ατρακτίδια πολυβόλων των 12,7 χιλιοστών και ρουκετών, καθώς και ατρακτίδια Litening-5 (στόχευσης) και RecceLITE (αναγνώρισης) της ισραηλινής Rafael, στη νεότερη τους έκδοση με ραντάρ συνθετικής απεικόνισης (SAR : Synthetic Aperture Radar) και σύστημα κατάδειξης κινούμενων στόχων (GMTI : Ground Moving Target Indicator). (το κείμενο συνεχίζεται μετά τις φωτογραφίες)
Ιδιαίτερη έμφαση από τη Leonardo έχει δοθεί στην υποστήριξης των M-346, έτσι ώστε να είναι εύκολη και οικονομική, σε συνδυασμό με το χαμηλό κόστος ανά ώρα πτήσης. Η διαδικασία υποστήριξης έχει χωριστεί σε δύο (2) επίπεδα, το οργανικό και το ενδιάμεσο, τόσο για το αεροσκάφος όσο και για τα συστήματα του. Η απλοποίηση αυτή έχει εξαλείψει την ανάγκη για εργοστασιακό, δομικό έλεγχο και συντήρηση του αεροσκάφους. Η χρήση των συστημάτων παρακολούθησης της χρήσης και της ορθής λειτουργίας των συστημάτων HUMS (Health & Usage Monitoring System) και της δομής του αεροσκάφους S-HUMS (Structural-HUMS) είναι το πρώτο στάδιο, στο οποίο καταγράφονται οι όποιες αστοχίες. Ο έγκαιρος εντοπισμός των αστοχιών καθιστά την συντήρηση των αεροσκαφών εύκολη και οικονομική. Επικουρικά, το επίγειο σύστημα υποστήριξης GSS (Ground Support System) οργανώνει την όλη διαδικασία ελέγχων και επισκευών με αυτοματοποιημένες διαδικασίες και χρόνους, έτσι ώστε η διαδικασία συντήρησης του αεροσκάφους να είναι πάντα «ένα βήμα μπροστά» από την πιθανότητα αστοχίας.
Για τις άλλες δυνητικές επιλογές της ΠΑ σε αεροσκάφη προχωρημένης εκπαίδευσης μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω άρθρο:
Για τα ελαφρά μαχητικά αεροσκάφη, την εξέλιξη, την επιχειρησιακή αξία και τη θέση, που θα μπορούσαν να έχουν στη δύναμη της ΠΑ μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω άρθρο:
