Στο DefenceReview έχουν αφιερωθεί πολλές σελίδες στις αντιπλοϊκές επιχειρήσεις με αερομεταφερόμενους πυραύλους (https://defencereview.gr/hellenic-air-force-tactical-air-support-for-maritime-operations-at-aegean-and-east-mediterranean-sea/), μαζί με δεκάδες αφιερώματα σε όπλα του είδους. Το σημαντικότερο πρόβλημα που κατά την άποψή μας υφίσταται για την Πολεμική Αεροπορία στο κομμάτι αυτό, ήταν (και παραμένει…) η ύπαρξη μόνο του γαλλικού ΑΜ-39 Exocet στο οπλοστάσιο της.

Ενός πυραύλου ο οποίος μάλιστα τέθηκε εκτός ενέργειας για κάποιο χρονικό διάστημα και ήταν οριακά διαθέσιμος κατά την κρίση του καλοκαιριού του 2020 για επιχειρήσεις, στο πλαίσιο της φιλοσοφίας “θα το ρισκάρουμε με την Τουρκία”. Που είχε προηγηθεί… Για να αποτραπεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο στο μέλλον, είναι αναγκαία η έγκαιρη προγραμματισμένη συντήρηση των πυραύλων αυτού του τύπου και των φορέων του. Το ίδιο αναγκαία όμως είναι και η ύπαρξη στο ελληνικό οπλοστάσιο και δεύτερου τύπου αερομεταφερόμενου αντιπλοϊκού πυραύλου που θα φέρεται από άλλα ιπτάμενα μέσα.

Σε αυτό ακριβώς συνίσταται η ελληνική επιτυχία της εξασφάλισης αποδέσμευσης του αερομεταφερόμενου AGM-84L Harpoon από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Πρόκειται για την τελευταία έκδοση παραγωγής του πυραύλου όπως θα δούμε ακολούθως που εκτός από το ότι ενσωματώνει σημαντικές βελτιώσεις και σύγχρονα χαρακτηριστικά, φέρνει και άλλο ένα σημαντικό πλεονέκτημα έναντι του JSM. Της αερομεταφερόμενης έκδοσης του NSM.

To πλεονέκτημα αυτό δεν είναι άλλο από το ότι “κουμπώνει” επάνω σε δύο αεροσκάφη – φορείς και όχι μόνο σε ένα. Το F-16 και του P-3 Orion. Επομένως περισσότερες Μοίρες της Πολεμικής Αεροπορίας και όχι μόνο η 332, θα έχουν ρόλο anti-ship, ενώ στη φιλοσοφία των από αέρος αντιπλοϊκών επιχειρήσεων μπαίνει και το Πολεμικό Ναυτικό μέσω των P-3H. Κάτι που σε περίπτωση προμήθειας του JSM, δεν θα ίσχυε…

H άποψη επομένως ότι οι ΗΠΑ αποδέσμευσαν τον παλιότερο AGM-84L στη χώρα μας και όχι τον πιό σύγχρονο και παθητικής στοχοποίησης JSM, με βάση την εκτίμηση του DR δεν ευσταθεί. Όσο για τον NSM, επαναλαμβάνουμε ότι πρόκειται για την επίγεια ή από μονάδες επιφανείας εκτοξευόμενη έκδοση του νέας γενιάς αντιπλοϊκού και εναντίον στόχων ξηράς, πυραύλου. Ο οποίος φέρεται και από τα ανθυποβρυχιακά ελικόπτερα MH-60R, επειδή έχει επιταχυντή (booster).

Για ευνόητους λόγους ένας αερομεταφερόμενος αντιπλοϊκός πύραυλος θεωρείται ώς όπλο πολύ πιο επικίνδυνο από ένα αντίστοιχο που φέρεται σε πλοίο ή εκτοξευτή ξηράς. Τη διαφορά την κάνει ο φορέας. Ένα αεροπλάνο μπορεί να απογειωθεί από οποιοδήποτε αεροδρόμιο, να διανύσει μεγάλη απόσταση και να εκτοξεύσει ανεντόπιστο (πιθανότατα) τους πυραύλους που φέρει. Υπάρχει δηλαδή στοιχείο αιφνιδιασμού, που δεν υφίσταται στις δύο άλλες περιπτώσεις… Όπως και να έχει επομένως, είναι πολύ σημαντική εξέλιξη η απόκτηση αερομεταφερόμενων Harpoon από την Πολεμική Αεροπορία και το Πολεμικό Ναυτικό.

Η μέχρι σήμερα εξέλιξη του AGM/RGM-84 Harpoon

O Harpoon είναι ο πολυπληθέστερος αντιπλοϊκός πύραυλος στη Δύση. Μετά τη βύθιση του ισραηλινού αντιτορπιλικού Eilat από σοβιετικής κατασκευής αντιπλοϊκούς πυραύλους Styx, το Ναυτικό των ΗΠΑ προχώρησε το 1968 στην έκδοση προδιαγραφών για την ανάπτυξη και παραγωγή ενός αεροεκτοξευόμενου αντιπλοϊκού πυραύλου, που θα αποτελούσε το μακρύ χέρι των αεροπλανοφόρων, αφού τα ναυτικά αεροσκάφη αποτελούσαν τότε για τη Δύση το κύριο αντιπλοϊκό μέσο.

Τρία χρόνια αργότερα οι προδιαγραφές τροποποιήθηκαν για να καλύψουν και την ανάπτυξη εκδόσεων εκτοξευόμενων από υποβρύχια και σκάφη επιφανείας, καθώς η μαζική εισαγωγή σε υπηρεσία αντιπλοϊκών πυραύλων, έφερε επανάσταση στο δόγμα επιχειρήσεων εναντίον μονάδων επιφανείας. Ο Harpoon λοιπόν ήταν ο μόνος αντιπλοϊκός πύραυλος που σχεδιάστηκε εξ’ αρχής ώς αερομεταφερόμενο όπλο. Και μάλιστα προορίζονταν για την προσβολή υποβρυχίων και δευτερευόντως για να πλήττει πλοία. Γιατί τότε, τα σοβιετικά υποβρύχια κατευθυνόμενων πυραύλων (SSK, SSKN) έπρεπε να αναδύονται ώστε να σκοπεύσουν και να εξαπολύσουν τα τερατώδη αντιπλοϊκά τους βλήματα εναντίον των αμερικανικών αεροπλανοφόρων και των σκαφών συνοδείας τους!

Οι προδιαγραφές λοιπόν ζητούσαν έναν αντιπλοϊκό πύραυλο που θα εκτοξεύονταν από τα αεροσκάφη ανθυποβρυχιακού πολέμου S-3A Viking, αλλά και από τα μεγαλύτερα ναυτικής συνεργασίας P-2 Neptune και P-3 Orion που επιχειρούσαν από βάσεις ώστε να πλήττονται υποβρύχια που έπλεαν σε ανάδυση σε μεγάλες αποστάσεις από τις ακτές. Η τροχιά του πυραύλου λίγο πριν από την προσβολή ήταν παραβολική, προκειμένου να πλήττει το στόχο στο επάνω τμήμα του.

Επειδή προορίζονταν για την καταστροφή υποβρυχίων, που αναδυόταν και καταδυόταν ως κήτος, ο πύραυλος πήρε το όνομα του βασικού εργαλείου των κυνηγών φαλαινών (καμάκι). Σε δεύτερο χρόνο ενσωματώθηκε και στα επιθετικά Α-6 Intruder και Α-7Ε, καθώς και στο F/A-18 Hornet. Ακόμα και η USAF πιστοποίησε τον Harpoon στα βομβαρδιστικά Β-52G και όταν αυτά αποσύρθηκαν, το ίδιο έκανε και σε 30 Β-52Η.

Ο Harpoon ήταν ο πρώτος δυτικός αντιπλοϊκός πύραυλος με στροβιλοκινητήρα αντί πυραυλοκινητήρα στερεού καυσίμου. Ο J402 της Teledyne CAE, ήταν η μοναδική λύση τότε ώς προωστικό σύστημα. Η καθοδήγηση εξασφαλίζονταν από συνδυασμό αδρανειακού συστήματος ναυτιλίας κατά τη διαδρομή και ενεργό ραντάρ εντοπισμού και εγκλωβισμού στόχων. Η πολεμική κεφαλή ήταν διατρητική/υψηλής εκρηκτικότητας 500 λιβρών (224 κιλών).

Από την πρώτη σχεδόν στιγμή, μελετήθηκαν νεότερες υπερηχητικές εκδόσεις, τερματικό αισθητήρα αντι-ραντάρ (όπως ο Standard) ή υπέρυθρης απεικόνισης, δυνατότητα ανανέωσης δεδομένων κατά τη μεσοπορεία, κατακόρυφη εκτόξευση, και δυνατότητα μεταφοράς πυρηνικής κεφαλής ή μιας τορπίλης, προς αντικατάσταση του ASROC. Κάποιες από αυτές τις μελέτες υλοποιήθηκαν (ανανέωση δεδομένων στη διαδρομή μέσω data link, αισθητήρας IR για εντοπισμό και εγκλωβισμό στόχου στον SLAM) και άλλες όχι.

Η πλήρης παραγωγή ξεκίνησε το 1976 και δύο χρόνια αργότερα, εφαρμόστηκαν οι πρώτες βελτιώσεις στην παρτίδα παραγωγής Block I. Περιλάμβαναν βελτίωση του λογισμικού και του ραντάρ εγκλωβισμού. Στο Block IB, το ύψος πτήσης διαδρομής μειώθηκε με ενσωμάτωση νέου ραδιουψομέτρου και καταργήθηκε η παραβολική τροχιά στην τερματική φάση. Το 1982 εισήλθε σε παραγωγή ο A/R/UGM-84D (Block IC) βάρους 550 κιλών, με βελτιωμένη δυνατότητα sea skimming, μεγαλύτερη ακτίνα (120 χλμ) και ακρίβεια ναυτιλίας.

Η νέα έκδοση μπορούσε να εκτελέσει αναζήτηση στόχου με προεπιλεγμένο εύρος σάρωσης του αισθητήρα, που παρουσίαζε και αυξημένη αντοχή στα αντίμετρα, ενώ κατά τη διαδρομή μπορούσε να αλλάξει πορεία σε διάφορα σημεία καμπής που προαποθηκεύονταν στη μνήμη του. Σκοπός η προσβολή στόχων εκτός της σκοπευτικής ευθείας και από μη αναμενόμενες διευθύνσεις.

Ακολούθως εμφανίστηκε ο AGM-84E SLAM (Block IE) προσβολής επίγειων στόχων, με τον υπέρυθρο αισθητήρα του AGM-65 Maverick, ενώ το 1992 εισήλθε σε παραγωγή και ο Block ID. Χαρακτηριστικά του ήταν το κατά 70 εκατοστά μεγαλύτερο μήκος και κατά 70 κιλά μεγαλύτερο βάρος του, η δραστικά αυξημένη ακτίνα (περισσότερο καύσιμο), η αντοχή σε αντίμετρα κι η ικανότητα αλλαγής πορείας 180 μοιρών και επανάληψης της επίθεσης.

Οι AGM-84E και -84F, αναπτύχθηκαν ταυτόχρονα με το πρώτο να προορίζεται για χερσαία κρούση και τον δεύτερο για ναυτική. Τελικά μόνο ο -Ε μπήκε σε παραγωγή. Η δυνατότητα επανάληψης της επίθεσης απαιτούσε αυξημένη ακτίνα. Παρά το γεγονός ότι ο -F ματαιώθηκε, από αυτόν προέκυψε ο Block IG (δεν αποκτήθηκε από το USN, οπότε δεν κωδικοποιήθηκε ώς A/RGM) και ήταν βασικά μια αναβάθμιση του Block IC για εξαγωγές, με δυνατότητα επανάληψης επίθεσης και ακριβέστερη καθοδήγηση, αλλά χωρίς την αυξημένη ακτίνα και το – συνεπαγόμενο – μεγαλύτερο μήκος.

AGM/RGM-84L Block II. H τελευταία έκδοση παραγωγής και τα νέα της χαρακτηριστικά

Στον Block II, A/RGM-84L, που μας ενδιαφέρει και άρχισε να παραδίδεται στο Ναυτικό των ΗΠΑ το 2009, το INS αντικαταστάθηκε από το σύστημα αδρανειακής/δορυφορικής ναυτιλίας (INS/GPS) που αναπτύχθηκε για τη συλλογή JDAM. Αποτέλεσμα ήταν η δυνατότητα προσβολής και χερσαίων στόχων (οι κεραίες GPS και το αντίστοιχο λογισμικό προέρχονται από τα SLAM/SLAM-ER). Ανάλογα με το είδος του στόχου, η πολεμική κεφαλή ενεργοποιείται με πυροσωλήνα επαφής /υστέρησης (διάτρηση του σκάφους – στόχου) ή με νέο πυροσωλήνα προσέγγισης, ώστε να δημιουργεί ωστικό κύμα με θραύσματα από βέλτιστο ύψος και απόσταση κατά διεσπαρμένων στόχων.

Η νέα μονάδα ναυτιλίας αύξησε την ακρίβεια και των ναυτικών πληγμάτων του όπλου, ιδίως σε παράκτιο περιβάλλον και σε αγκυροβολημένους στόχους (αναφέρεται CEP 10 – 13 μέτρα). Πρώτος εξαγωγικός χρήστης του Block II ήταν η Δανία που αγόρασε νέους -L, αλλά και συλλογές αναβάθμισης παλαιότερων Ηarpoon. Στη νέα έκδοση ενσωματώθηκε και πολεμική κεφαλή διασποράς υποπυρομαχικών, δεδομένου ότι πολλοί χερσαίοι στόχοι, αν και σημαντικότατοι, δεν μπορούν να καταστραφούν από ενιαία κεφαλή των 500 λιβρών.

Τέτοιοι είναι συστήματα αεράμυνας ή πυροβολικού (ενίοτε πυραυλικού) που απαιτούν σάρωση περιοχής από πολυάριθμα και μικρότερα γεμίσματα, όπως είναι οι βομβίδες. Επιπλέον, ο -L Block II όπως όλα τα σύγχρονα αντιπλοϊκά όπλα μπορεί μέσω data link να δεχθεί ανανέωση στοιχείων θέσης του στόχου και να τον πλήξει ακόμα και αν αυτός έχει κρυφτεί πίσω από φυσικά ή τεχνητά εμπόδια! Η έκδοση BlocK II + ER, οι δοκιμές της οποίας ξεκίνησαν το 2017 προς ενσωμάτωση στα F/A – 18E/F Block III και P – 8A Poseidon Increment III του USN, έχει τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά με την έκδοση Block II.

Οι μόνες διαφορές εντοπίζονται στο ότι η πολεμική κεφαλή είναι μικρότερων διαστάσεων και βάρους, αλλά ίδιας καταστροφικότητας με την παλιότερη, επιτρέποντας ταυτόχρονα την ενσωμάτωση νέου κινητήρα και περισσότερου καυσίμου. Συνέπεια αυτών των τροποποιήσεων είναι η αύξηση της ακτίνας στα 250 χιλιόμετρα.

Συμπερασματικά…

Μεγάλα πλεονεκτήματα του Harpoon παραμένουν η μεγάλη ακτίνα του (άνω των 200 χιλιομέτρων στην αερομεταφερόμενη έκδοση AGM-84L) και η βάρους 224 κιλών πολεμική κεφαλή του. Σε σχέση με τον αερομεταφερόμενο AM-39 Exocet είναι πιο αργός κατά 200 περίπου χιλιόμετρα ανά ώρα, ενώ συγκρινόμενος με τον ίδιας περίπου ακτίνας αερομεταφερόμενο JSM, υστερεί ώς προς τα χαρακτηριστικά VLO (stealth) και τη δυνατότητα ταυτοποίησης στόχου και προσβολής του σε συγκεκριμένα σημεία.

Το εάν οι ΑGM-84L Block II που θα παραδοθούν στην Ελλάδα θα έχουν και δυνατότητα προσβολής στόχων ξηράς (https://defencereview.gr/choris-dynatotita-prosvolis-chersaion/), ή όχι, δεν το γνωρίζουμε. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η αντιμετώπιση της χώρας μας από τον υπερατλατικό παράγοντα, δεν θα είναι ή ίδια με αυτή του Μαρόκου!

Δεδομένου ότι το DR έχει κάνει αναλυτικό αφιέρωμα στον JSM (https://defencereview.gr/joint-strike-missile-neas-genias-antiploikos-kai-cruise-pyr/), δεν θα επανέλθουμε. Δυνητικά είναι όπλο που ενδιαφέρει, ή θα έπρεπε να ενδιαφέρει, τις Ένοπλες Δυνάμεις. Σε μεγαλύτερο βαθμό όμως ενδιαφέρον οπωσδήποτε παρουσιάζει ο σαφώς μεγαλύτερος AGM-158C LRASM (https://defencereview.gr/oi-ipa-enekrinan-tin-polisi-200-vimaton-k/) που πλέον ενσωματώνεται σε πολλά αεροσκάφη της UASF και του USN. Από μαχητικά, μέχρι ναυτικών επιχειρήσεων και βομβαρδιστικά.

Η ευρωπαϊκή απάντηση, που κατά πάσα πιθανότητα θα είναι διαθέσιμη και στο Rafale F3R/F4, λόγω της καθυστέρησης που έχει σημειωθεί στη διαδικασία ανάπτυξης του 6ης γενιάς μαχητικού FCAS, ακούει στο όνομα FC/ASW (Future Cruise/Anti-Ship Weapon) ή FMAN/FMC (Futur Missile Antinavire/Futur missile de Croisière) (https://defencereview.gr/nea-eyropaika-stratigika-opla-gallia/). Στο θέμα αυτό συνεπώς θα επανέλθουμε, από τη στιγμή που οι εξελίξεις θα είναι σίγουρα εξαιρετικά σημαντικές.