Η ανάπτυξη της τεχνολογίας των μη-επανδρωμένων οχημάτων επηρεάζει άμεσα το δόγμα, την στρατηγική, τις επιχειρήσεις και τις τακτικές ενός στρατεύματος. Παράλληλα η επίγνωση αυτoύ του επηρεασμού και στην σκεπτική του αντιπάλου επιτρέπει την σωστή χάραξη ενός δόγματος αποτροπής και μίας αποτελεσματικής απόκρισης σε μια μελλοντική σύγκρουση.
Γράφει ο Θεόδωρος Γ. Κωστής
Το βράδυ της 18ης Δεκεμβρίου 1941, έξι μέλη της μυστικής μονάδας ναυτικού πολέμου Decima Flottiglia Motoscafo Anti Sommergibili (X MAS) της Regia Marina, διείσδυσαν με υποβρύχια νάνους στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου που βρισκόταν η κύρια βρετανική ναυτική βάση της Ανατολικής Μεσογείου [1].
Εκεί έθεσαν ωρολογιακές βόμβες στα θωρηκτά HMS Queen Elizabeth και HMS Valiant, στο νορβηγικό πετρελαιοφόρο Sagona και στο αντιτορπιλικό HMS Jervis με αποτέλεσμα την πρόκληση τεράστιων ζημιών από τις εκρήξεις. Όμως η αντίστοιχη καταστροφή είχε συμβεί λίγους μήνες πριν, τον Ιούλιο του 1941, στις δυνάμεις της Χ MAS όταν στην προσπάθεια επίθεσης τους στην Μάλτα αποδεκατίστηκαν λόγω της ανίχνευσης τους εν οδό από μια τεχνολογία που δεν είχαν επίγνωση ότι χρησιμοποιούσαν οι Βρετανοί, το ραντάρ [2].
Τα παραπάνω περιστατικά έχουν τον κοινό συντελεστή ότι η εκάστοτε ηττημένη πλευρά δεν ήταν προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει την αντίστοιχη απειλή. Επιπροσθέτως ένα ακόμη κοινό σημείο είναι ότι η αντίστοιχη απειλή είχε προέλθει από την τεχνολογική επένδυση της εκάστοτε πλευράς. Για παράδειγμα οι ιταλικές ανθρώπινες τορπίλες είχαν αρχικά κατασκευαστεί το 1939 στο San Bartolomeo Torpedo Workshops στην πόλη της La Spezia, ενώ από την άλλη πλευρά η Αγγλία είχε επενδύσει αρκετά στην έρευνα και ανάπτυξη των συστημάτων ραντάρ για μεσαία κύματα και για μικροκύματα.
Σήμερα από όλους τους σημαντικούς στρατούς του κόσμου υπάρχει στενή παρακολούθηση των τεχνολογικών δυνατοτήτων για την δημιουργία καινοτόμων οπλικών συστημάτων. Συγκεκριμένα μια τεχνολογία αιχμής που μπορεί να δημιουργήσει μια μεγάλη γκάμμα στρατιωτικών εφαρμογών, από οπλικά συστήματα έως πλατφόρμες ISTAR (Intelligence, Surveillance, Target acquisition, and Reconnaissance) είναι η τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence – ΑΙ).
Με απλά λόγια η λειτουργία της τεχνητής νοημοσύνης είναι η δυνατότητα ενός υπολογιστικού συστήματος να μπορεί να συγκρίνει την είσοδο των δεδομένων του με ένα σύνολο δειγμάτων που έχει κρατήσει στην μνήμη του από μια προηγούμενη ενέργεια και αντιστοίχως να πάρει μια απόφαση σχετικά με την ομοιότητα ή ανομοιότητα των δύο συνόλων. Αυτή η προηγούμενη ενέργεια ονομάζεται «εκπαίδευση (training)» του συστήματος και χρησιμεύει ακριβώς στο να προμηθεύσει το υπολογιστικό σύστημα με το σημείο αναφοράς που θα χρησιμοποιηθεί για την σύγκριση.
Δηλαδή προσφέρουμε στο σύστημα ένα σύνολο δεδομένων που αντιπροσωπεύουν το ανάγλυφο μιας περιοχής έτσι ώστε το σύστημα AI να το αποθηκεύσει στην μνήμη του ως σημείο αναφοράς για μελλοντικές συγκρίσεις που υα υποστηρίζουν εφαρμογές πλοήγησης. Επιπροσθέτως βάσει των παραπάνω παρατηρήσεων το σύστημα AI μπορεί να προσαρμόσει την απόκριση του για να μεγιστοποιήσει την λειτουργικότητα του ή να βελτιώσει την θέση του [4].
Στην ουσία η παραπάνω διαδικασία δεν διαφέρει από τον ανθρώπινο τρόπο κατάληξης σε μια απόφαση μέσω προηγούμενης παρατήρησης. Επεξηγηματικά εάν έχουμε ξαναπεράσει από ένα σημείο τότε με την νοημοσύνη μας συγκρίνουμε τα τωρινά δεδομένα εισόδου με την ανάμνηση των δεδομένων που έχουμε στην μνήμη μας από την προηγούμενη φορά που είχαμε περάσει από εκείνο το σημείο και καταλήγουμε σε μια απόφαση εάν για παράδειγμα βρισκόμαστε στην ίδια περιοχή.
Επιπροσθέτως σε περίπτωση που έχουμε δοκιμάσει τρία μονοπάτια και έχουμε βρει ότι το δεύτερο είναι καλύτερο, τότε τείνουμε προς αυτή την επιλογή. Οι ίδιες λειτουργίες εκτελούνται από το σύστημα AI.
Σε αυτό το σημείο αρχίζει να γίνεται κατανοητό ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την δημιουργία οπλικών συστημάτων που θα μπορούν να κυνηγούν μόνα τους τον προγραμματισμένο από πριν στόχο τους, όπως τα αιωρούμενα πυρομαχικά. Άρα η απόκτηση της υπογραφής (signature) ενός στόχου από μια αντίπαλη δύναμη, δηλαδή τα στοιχεία της ενεργούς διατομής στόχου ή των υπέρυθρων εκπομπών του αρχίζει να έχει πια μια ιδιαίτερη σημασία.
Παράλληλα σημαντική είναι η εκπαίδευση ενός συστήματος ΑΙ στην αναγνώριση του εδάφους ή στην χαρτογράφηση του υποθαλάσσιου ανάγλυφου του βυθού. Ιδιαίτερα στην δεύτερη περίπτωση η χαρτογράφηση του βυθού θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για την δημιουργία μη-επανδρωμένων οχημάτων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την επίθεση σε αντίπαλους ναύσταθμους.
Ειδικότερα το πρόσφατο, στα τέλη Φεβρουαρίου 2021, περιστατικό της διείσδυσης του τουρκικού πολεμικού πλοίου Τσεσμέ με παράνομη navtex απέναντι από την ναυτική βάση της Λήμνου θα μπορούσε να είναι μια προσπάθεια χαρτογράφησης του βυθού για την καθοδήγηση μη-επανδρωμένων υποθαλάσσιων οπλικών συστημάτων.
Αδιαμφισβήτητα ο συγκεκριμένος τύπος επίθεσης είναι γενικά δύσκολος με αντίστοιχα μέτρα ασφαλείας, όπως τα Underwater Port Security System (UPSS) που είναι επιφορτισμένα με την αντιμετώπιση βατραχανθρώπων χρησιμοποιώντας τρισδιάστατα σόναρ και παλμούς με μεγάλη ενέργεια που αναγκάζουν τους δύτες να αναδυθούν στην επιφάνεια. Παράλληλα με την αντιμετώπιση των απειλών που βασίζονται στον ανθρώπινο παράγοντα, αυτά τα συστήματα προστασίας αρχίζουν και εμπεριέχουν λύσεις ανίχνευσης μη-επανδρωμένων υποβρύχιων οχημάτων (Unmanned Underwater Vehicle – USV) [5].
Βέβαια το πρόβλημα της ανίχνευσης τέτοιων υποβρύχιων απειλών θα αρχίσει να γίνεται πιο δύσκολο όσο τα USV αρχίζουν να μοιάζουν με πραγματικά υποθαλάσσια όντα. Για παράδειγμα πολύ επιτυχημένα συστήματα κατασκοπείας είχαν την μορφή βράχων ή άλλων αντικειμένων που δεν προκαλούσαν την υποψία στον αντίπαλο [6]. Σήμερα βέβαια που η τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης θα μπορεί να καθοδηγεί τέτοια κατασκοπικά ή οπλικά συστήματα θα έρθει η στιγμή των αυτόνομων μη-επανδρωμένων οχημάτων συλλογής πληροφοριών που θα μοιάζουν στο εξωτερικό τους με κάποιο έμβιο ον πέραν κάθε υποψίας.
Η σημασία των μη-επανδρωμένων οχημάτων φαίνεται και από την πρόσφατη έκδοση του Πολεμικού Ναυτικού των Ηνωμένων Πολιτειών που ασχολείται με την ενδελεχή ανάλυση κάθε είδους μη-επανδρωμένου οχήματος που θα ήταν χρήσιμο για τον πόλεμο στην θάλασσα [7].
Συμπερασματικά ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης είναι μια τεχνολογία αιχμής που μπορεί να δημιουργήσει οπλικά συστήματα με ιδιότητες δύσκολα αντιμετωπίσιμες από τα σημερινά συστήματα αντίμετρων. Άρα η συμμετοχή στην έρευνα και ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων από την Ελλάδα είναι επιβεβλημένη.
ΠΗΓΕΣ
1. Decima Flottiglia Motoscafi Armati Siluranti (La Decima or Xª MAS – 10th Assault Vehicle Flotilla), https://dbpedia.org/page/Decima_Flottiglia_MAS
2. Vincent P. O’Hara, Enrico Cernuschi, 2015, Frogmen against a Fleet: The Italian Attack on Alexandria 18/19 December 1941 , Naval War College Review, Volume 68, Number 3, p. 5, Summer Article 8, https://bit.ly/3uu9er6
3. Italian Manned Torpedo. Photographed 1998, Submarine Museum, Gosport., Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=643789
4. Θεόδωρος Κωστής , 2021, Ραντάρ και Ηλεκτρονικός Πόλεμος, Τύπος Μέσου: έντυπο / ΒΙΒΛΙΟ, Έκδοση: 1η, Εκδοτικός Όμιλος Ίων, 683 σελ., ISBN: 978-960-508-323-6 Γλώσσες : Ελληνική (gre) Ημ/νία Παραχώρησης : 05/02/2021
5. https://www.wi-ltd.com/product/diver-detection-sonar-system/
6. Michael B Kelley, Syria Claims It Found Israeli Spying Devices Disguised As Rocks, 2013,
7. Dept of the Navy, Unmanned Campaign framework, 16 March 2021.
Ο Δρ Θεόδωρος Γ. Κωστής έχει πολύχρονη εκπαιδευτική εμπειρία στην ανώτερη τριτοβάθμια εκπαίδευση (Λέκτορας ΠΔ407/80) στα Στρατιωτικά Ηλεκτρονικά & Τηλεπικοινωνίες στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, Ηλεκτροπτικά & Συστήματα Ραντάρ στην Στρατιωτική Σχολή Διαβιβάσεων, Ηλεκτρονικά, Ψηφιακά και Ηλεκτρικά Συστήματα στην Σχολή Τεχνικών Υπαξιωματικών Αεροπορίας. Σήμερα είναι Ειδικός Επιστήμονας για το μάθημα «Συστήματα Ραντάρ» στην Σχολή Ικάρων.
