Την Τρίτη 26/9/2023 το ΣΑΓΕ μεταξύ άλλων αποφάσισε την ναυπήγηση αριθμού ΤΠΚ για την ανανέωση του στόλου της δύναμης των ταχέων σκαφών του Π.Ν. Όπως έχουμε γράψει πολλάκις το 60% των μονάδων κρούσης αποτελείται από πλοία με ηλικία άνω των 40 ετών και χρήζει άμεσης αντικατάστασης. Η αρχή έγινε με τις κύριες μονάδες του στόλου και την επιλογή των γαλλικών φρεγατών FDI HN και έπεται με την επιλογή των κορβετών και της ολοκλήρωσης των διαπραγματεύσεων για τον εκσυγχρονισμό των φρεγατών ΜΕΚΟ από την γερμανική Thyssenkrupp και την ολλανιδκή Thales. Ενώ ευελπιστούμε στο μέλλον να ξεκινήσει και αντίστοιχο πρόγραμμα για την σταδιακή ανανέωση του στόλου των υποβρυχίων.
Σήμερα ο στόλος της Δύναμης των Ταχέων Σκαφών αποτελείται από ένα σύνολο 19 ΤΠΚ από τις οποίες οι 16 νεότερες απαρτίζουν δύο μοίρες, τις Νο1 και Νο2 ΜΤΠΚ (Μοίρα Ταχέων Περιπολικών Κατευθυνόμενων Βλημάτων). Από τις 19 ΤΠΚ, οι επτά ανήκουν στην κλάση S-VITA οι οποίες είναι οι νεότερες και πιο ισχυρές ΤΠΚ του στόλου, είναι δε και από τις πιο ισχυρά οπλισμένες ΤΠΚ στον κόσμο και σημείο αναφοράς για όλα τα νέα μοντέλα πλοίων αυτού του εκτοπίσματος που προσφέρονται από διάφορα ναυπηγεία. Συνεχίζοντας, ο στόλος των ΤΠΚ εκτός των S-VITA απαρτίζεται από τέσσερις εκσυγχρονισμένες γαλλικές Comb IIIA με έτος ναυπήγησης 1977-1978, πέντε μη εκσυγχρονισμένες γαλλικές Comb IIIΒ με έτος ναυπήγησης 1980-1982 και τρεις από τις έξι πρώην γερμανικές Type 148, παραληφθέντες ως πλεονάζον υλικό, με έτος ναυπήγησης 1973-1974. Οι δύο από τις τρεις Type 148 ανήκουν στη Δύναμη Πλοίων Επιτηρήσεως και θα ακολουθήσει σύντομα και η Ρ-75 Μαριδάκης μόλις η τελευταία ΤΠΚ S-VITA που παρελήφθηκε μέσα στο 2022 γίνει πλήρως επιχειρησιακή με την ολοκλήρωση του εξοπλισμού της το επόμενο διάστημα και πάρει τη θέση της στην αντίστοιχη μοίρα ΤΠΚ.
Σύμφωνα λοιπόν με την παραπάνω ανάλυση της δύναμης ταχέων σκαφών είναι προφανής η αδήριτη ανάγκη για την ανανέωση του στόλου όπου το 44% είναι σύγχρονης σχεδίασης που θα χρειαστούν τα επόμενα χρόνια ένα πρόγραμμα αναβάθμισης μέσης ζωής (κλάση Ρούσσεν), το 25% είναι παλαιάς σχεδίασης που έχουν περάσει από πρόγραμμα μερικής αναβάθμισης (κλάση Λάσκος) και το 31% είναι παλαιάς σχεδίασης με παρωχημένα ηλεκτρονικά (κλάση Καβαλούδης). Μια ανανέωση που πρέπει να ξεκινήσει με την αντικατάσταση των πέντε γαλλικών Comb IIIΒ κλάσης «Καβαλούδης» ηλικίας 41-43 ετών που δεν έχουν υποβληθεί σε κάποιο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού ή αναβαθμισης εξοπλισμού και δυνατοτήτων τους και να επεκταθεί σε δεύτερο χρόνο στις παλαιότερες μεν αναβαθμισμένες δε, γαλλικές Comb IIIA κλάσης «Λάσκος» ηλικίας 46-47 ετών.
Το πρόγραμμα αναβάθμισης 032Β/03 ύψους 104.615.000 ευρώ των ΤΠΚ κλάσης «Λάσκος» υπογράφτηκε στις 30 Οκτωβρίου 2003 και εκτός της γενικής επιθεώρησης σκάφους και ηλεκτρομηχανολογικών συστημάτων είχε ως κύριο άξονα την ενσωμάτωση του τακτικού συστήματος TACTICOS που έμπαινε σε όλα τα πλοία εκείνη την εποχή ως το κοινό σύστημα πληροφοριών μάχης του ΚΠΜ των ελληνικών πλοίων και την αντικατάσταση / εγκατάσταση σύγχρονων ηλεκτρονικών συστημάτων χωρίς να αναβαθμίζεται ο οπλισμός του πλοίου, κάτι το οποίο συνέβει και στην αναβάθμιση των φρεγατών τύπου ‘S’. Παρ όλ’ αυτά, λόγω λήξης του ορίου ζωής των βλημάτων ΜΜ38 Exocet έγινε αντικατάστασή τους σε δεύτερο χρόνο από ισάριθμα βλήματα AGM-84D Harpoon. Η αναβάθμιση περιείχε την αντικατάσταση του κύριου ραντάρ από το νεότερο 2D τύπου Variant της Thales, την αντικατάσταση του ραντάρ έρευνας επιφανείας από το μικρής πιθανότητας υποκλοπής σήματος Scout Mk 2 LPI της Thales, την εγκατάσταση ραντάρ ναυτιλίας BridgeMaster E της Sperry Marine, την αντικατάσταση του ραντάρ διεύθυνσης Πυρός από το LIROD Mk2 της Thales, την εγκατάσταση σε πρυμναίο ιστό του Η/Ο συστήματος MIRADOR επίσης της Thales, την εγκατάσταση νέου συστήματος μέτρων υποστήριξης ηλεκτρονικών (ESM) DR3000 SLW της Thales και τέλος την εγκατάσταση του συστήματος ασφαλών επικοινωνιών WiSPRNet της Intracom Defense. Επίσης εγκαταστάθηκε σύστημα ζεύξης δεδομένων Link 11 και σύστημα εκτόξευσης αναλώσιμων ALEX με δύο εξαπλούς εκτοξευτές Mk.137.
Η κύρια αποστολή των ταχέων σκαφών σε καιρό ειρήνης είναι κατά κύριο λόγο η υποβοήθηση του έργου του Λιμενικού Σώματος με επιτήρηση και προστασία των ελληνικών θαλασσών και θαλάσσιων οδών, επιχειρήσεις ελέγχου εμπορικών πλοίων και αποτροπής εισόδου λαθρομεταναστών, συνδρομή σε αποστολές SAR και ανθρωπιστικής βοήθειας καθώς επίσης και στην αποστολή μονάδων στις μόνιμες επιχειρήσεις “SNMG2” και “Sea Guardian”. Σε περίπτωση πολεμικών επιχειρήσεων είναι κατά βάση η έγκαιρη αποστολή μονάδων σε συγκεκριμένες θέσεις αγκίστρωσης που είναι ενταγμένες στα επιτελικά σχέδια και η προσβολή εχθρικών μονάδων από τις θέσεις αυτές χωρίς να γίνουν αντιληπτές από τον αντίπαλο. Οι θέσεις αυτές είναι προσεκτικά επιλεγμένες έτσι ώστε να προσφέρουν τη μέγιστη απόκρυψη και προστασία για τα αγκιστρωμένα πλοία. Η είσοδος των S-Vita με αυξημένες δυνατότητες αυτοπροστασίας έναντι εισερχόμενων πυραύλων μπόρεσε να εντάξει τις μονάδες αυτές ως μέρος των ομάδων μάχης φρεγατών. (Αναλυτικό άρθρο για την τακτική χρησιμοποίησης των ΤΠΚ μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ)
Και ερχόμαστε στη σήμερα όπου εύλογα προκύπτουν τα εξής ερωτήματα για το πρόγραμμα πρόσκτησης νέων πυραυλακάτων: Έχουν Αξία στο Σύγχρονο Πεδιο; Μπορούν να Επιβιώσουν δεδομένων των νέων απειλών;
Εν έτη 2023 το πεδίο μάχης έχει αλλάξει σε σχέση με το μακρινό 1980 όταν εντάχθηκαν σε ελληνική υπηρεσία οι πρώτες ΤΠΚ. Η εμφάνιση νέων οπλικών συστημάτων και η βελτιστοποίηση των όπλων επιβάλει την εξέλιξη και των δυνατοτήτων των ΤΠΚ ώστε να μπορούν να σταθούν με αξιώσεις στο σύγχρονο πεδίο μάχης.
Σε ένα πιθανό σενάριο ελληνοτουρκικής εμπλοκής το σύνολο του ελληνικού στόλου θα έχει να αντιμετωπίσει μια σειρά από απειλές που δεν υπήρχαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Ένα πολεμικό πλοίο λοιπόν θα έχει να αντιμετωπίσει:
- πυραύλους επ.-επ. από συστοιχίες ξηράς, από αέρος, από αντίπαλα πολεμικά πλοία και υποβρύχια.
- Τουρκικά UAVs με πυραύλους MAM-L και UMTAS.
- Περιφερόμενα πυρομαχικά.
- Τορπίλες νέας γενιάς με ταχύτητες πλεύσης άνω των 50 κόμβων.
- Και τέλος ναυτικό κανονιοβολισμό εάν το επιτρέψουν οι συνθήκες.
Η αύξηση λοιπόν των μέσων προσβολής των πλοίων έχει οδηγήσει σε μια σταδιακή αύξηση του εκτοπίσματος των ΤΠΚ για την εισαγωγή επιπλέον συστημάτων αντιμετώπισης των απειλών αυτών. Σε πρώτη φάση είδαμε την εισαγωγή συστήματος RAM (κλάση Ρούσεν και κλάση Ezzat) καθώς και CIWS πυροβόλων Mk15 Phalanx (κλάση Ezzat). Το κύριο μειονέκτημα ήταν το μικρό εκτόπισμα και η στενότητα χώρου, γι’ αυτό και βλέπουμε στις σύγχρονες σχεδιάσεις των ΤΠΚ το εκτόπισμα από 400 περίπου τόνους να φτάνει τους 600-650 τόνους.
Η ανακοίνωση του ΣΑΓΕ δεν διευκρινίζει εάν πρόκειται για επιλογή νέας σχεδίασης, συνέχιση της ναυπήγησης των πολύ επιτυχημένων S-VITA με νέα όπλα και ηλεκτρονικά ή ναυπήγηση μιας εξελιγμένης έκδοσής τους. Όποια κι αν είναι η επιλογή θα πρέπει να περιλαμβάνει στοιχεία όπως:
- Αυξημένα χαρακτηριστικά στελθ, στο Η/Μ, στο ακουστικό, στο θερμικό και στο οπτικό φάσμα .
- Εξελιγμένα ηλεκτρονικά συστήματα που να προσφέρουν έγκαιρο εντοπισμό και στοχοποίηση, ζεύξη δεδομένων για ανταλλαγή πληροφοριών με άλλες πλατφόρμες σε ένα σύγχρονο ενοποιημένο πεδίο μάχης.
- Σύγχρονα οπλικά συστήματα και αντίμετρα για προσβολή και αυτοπροστασία.
- Επιλογή συστημάτων κατά προτεραιότητα για μέγιστη ομογενοποίηση με τα υπόλοιπα πλοία του στόλου και τέτοια που να μπορούν να ενσωματωθούν στις υπάρχουσες S-VITA σε μελλοντικό πρόγραμμα αναβάθμισης.
Όσον αφορά την ευκολία εντοπισμού ή όχι, εκτός του σχήματος της υπερκατασκευής και της γάστρας με κατάλληλες γωνίες διάχυσης του Η/Μ σήματος μακριά από την πηγή εκπομπής, υπάρχει η υιοθέτηση συγκεκριμένων χρωμάτων anti-radar και anti-IR που προσφέρονται και από την ελληνική εταιρία intermat. Επίσης πολύ σημαντική είναι και η επιλογή ενός σχεδίου καμουφλάζ κατά του οπτικού εντοπισμού καθώς και η χρήση πολυφασματικών δικτύων απόκρυψης κατά τη διάρκεια αγκίστρωσης των πλοίων. Τέλος είναι σημαντική η πρόβλεψη περιορισμού και της θερμικής υπογραφής κατά τη διάρκεια αγκίστρωσης εφόσον μια σειρά από συστήματα θα πρέπει να είναι σε λειτουργία για την ανταλλαγή πληροφορίων, προσβολή εχθρικών μονάδων και αυτοπροστασία από π.χ. περιφερόμενα πυρομαχικά που μπορεί να ανακαλύψουν τυχαία τη θέση απόκρυψης.
Όσον αφορά τα ηλεκτρονικά εδώ κύριο ρόλο θα παίξει η επιλογή του τακτικού συστήματος μάχης με επικρατέστερη επιλογή κάποια εξελιγμένη έκδοση του Tacticos. Μια τέτοια επιλογή προσφέρει ομοιοτυπία με τα περισσότερα πλοία του στόλου και θα βοηθήσει στην πιο εύκολη επιλογή συστήματος για τις S-VITA στο πλαίσιο μελλοντικής αναβάθμισης. Επίσης είναι ένα σύστημα ανοικτής αρχιτεκτονικής που έχουν ενσωματωθεί τα περισσότερα ηλεκτρονικά και οπλικά συστήματα του δυτικού οπλοστασίου αυξάνοντας έτσι κατακόρυφα τη δεξαμενή επιλογής συστημάτων. Σίγουρα θα χρειαστεί ένα σύγχρονο ραντάρ 3D AESA τεχνολογίας GaN μικρού όγκου και βάρους, σύγχρονα ραντάρ πυρός και ναυτιλίας και Ε/Ο σύστημα παρατήρησης και κατάδειξης στόχων. Ίσως από τα πιο σημαντικά είναι η ύπαρξη ζεύξης δεδομένων Link 16 και πρόβλεψη για Link 22. Με το Link 16 η ΤΠΚ γίνεται μέρος ενός ολοκληρωμένου οικοσυστήματος όπου θα μπορεί να παίρνει στοιχεία και συνολική εικόνα πεδίου μάχης με ταυτόχρονο διαμοιρασμό στόχων μεταξύ των πλατφορμών από άλλα πλοία του στόλου, από τα αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας και ναυτικά ελικόπτερα, μαχητικά αεροσκάφη και ΑΣΕΠΕ και τέλος από συστοιχίες και μονάδες επιτήρησης στην ξηρά που συμμετέχουν στο ενοποιημένο δικτυοκεντρικό περιβάλλον δημιουργώντας ένα πραγματικό killBox. Επίσης είναι σημαντικό όλα τα πλοία του στόλου να έχουν οργανικά UAVs για παρατήρηση και στοχοποίηση. Ειδικά για τα ΤΠΚ τα UAVs θα είναι τα μάτια τους για κοντινές αποστάσεις πίσω από τις νησίδες που είναι κρυμμένα κατά τη διάρκεια της αγκίστρωσης αυξάνοντας κατακόρυφα την τοπική επίγνωση της κατάστασης.
Στα σύγχρονα οπλικά συστήματα συγκαταλέγεται το σύστημα RAM Block 2 για αύξηση της αποτελεσματικότητας και της εμβέλειας, πύραυλοι Επ./Επ. τελευταίας γενιάς μακράς εμβέλειας με δυνατότητα προσβολής στόχων ξηράς και παρακολούθηση πορείας μέσω way points, νέας τεχνολογίας τορπίλες, σταθεροποιημένα πυροβόλα με ενσωμάτωση στο ΚΠΜ και κύριο πυροβόλο 76χιλ με σύστημα strales. Η ύπαρξη δεκάδων επιθετικών όπλων χαμηλού κόστους που όμως μπορούν να θέσουν εκτός μάχης μια ΤΠΚ των 150-200 εκατομμυρίων ευρώ, προϋποθέτει την ύπαρξη αντίστοιχου χαμηλού κόστους συστήματος αντιμετώπισής τους. Ο χώρος μιας ΤΠΚ δεν επιτρέπει εύκολα την εγκατάσταση ενός CIWS πυροβόλων όπως έγινε με τις Αιγυπτιακές ΤΠΚ κλάσης Ezzat, οπότε η ενσωμάτωση του συστήματος strales είναι μάλλον μονόδρομος. Τέλος ίσως θα ήταν θεμιτό η εγκατάσταση συστημάτων αντιμέτρων κατά τορπιλών. Μπορεί η μεγάλη ταχύτητα των 35-40 κόμβων των ΤΠΚ να επαρκούσε για την αποφυγή των τορπιλών τις περασμένες δεκαετίες αλλά οι σημερινές τορπίλες με ταχύτητες 50 κόμβων και άνω είναι δύσκολο να τις αποφύγουν τα πλοία.
Η συνέχιση της ναυπήγησης των S-VΙTA ή μιας εξέλιξης τους και οι δύο με νέας τεχνολογίας ηλεκτρονικά και όπλα ουσιαστικά θα μείωνε κατά πολύ το χρόνο που χρειάζεται για την υπογραφή συμβολαίου σε σχέση με την ύπαρξη ενός προγράμματος εκ νέου επιλογής μιας σχεδίασης ΤΠΚ. Επίσης είναι γεγονός ότι τα περισσότερα μεγάλα ευρωπαϊκά ναυπηγεία, με εξαίρεση τη γαλλική CMN, δεν έχουν στο πορτφόλιο τους πλοία αυτού του μεγέθους μιας και έχουν επενδύσει στη σχεδίαση πλοίων μεγέθους κορβέτας και άνω.
Εκτίμηση μας με βάση αρχικούς υπολογισμούς είναι πως ένα τέτοιο πρόγραμμα αναμένεται να κοστίσει περί το 1-1,1 δις ευρώ περίπου εάν υποθέσουμε ότι θα περιλάβει πέντε μονάδες προς αντικατάσταση σε πρώτη φάση των γερασμένων Comb IIIB.
