Οι απόψεις που εκφράζει στην ανάλυση που ακολουθεί, λογικά, βρίσκονται κοντά στην πολιτική συμπεριφορά του Ντόναλντ Τράμπ. Κατά πόσο, όμως, το δια ταύτα είναι επιδίωξη του αμερικανού προέδρου απομένει να το δούμε.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ «ΑΝΙΧΝΕΥΣΕΩΝ»: Ο Τζωρτζ Φρίντμαν είναι γνωστός γεωπολιτικός αναλυτής. Εκφράζει κέντρα στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο Φρίντμαν έχει συνεργαστεί στο παρελθόν και έχει υποστηρίξει τουρκικά αιτήματα.
Για αρκετά χρόνια, έχει σημειωθεί σημαντική μεταστροφή στη στρατηγική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, όπου η Ουάσινγκτον έχει προσπαθήσει με συνέπεια να αποφύγει τον πόλεμο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πλέον υποχρεωμένες να αναζητήσουν συμβιβασμό με την Τουρκία, μια περιφερειακή δύναμη, με όρους που είναι γεωπολιτικά αναγκαίοι και για τους δύο. Οι σχέσεις τους ήταν ταραγμένες και ενώ μπορεί να παραμείνουν έτσι για λίγο ακόμη, η ένταση θα μειωθεί.
Ο συμβιβασμός τους δεν έχει καμία σχέση με την αμοιβαία αγάπη, αλλά μάλλον με αμοιβαία συμφέροντα. Η Τουρκική εισβολή στη Συρία και η απάντηση των ΗΠΑ αποτελούν μέρος αυτής της προσαρμογής, η οποία έχει παγκόσμιες αφετηρίες και περιφερειακές συνέπειες.
Ομοίως, η απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών να αποχωρήσουν καθώς η Τουρκία άρχισε μια εισβολή στη βορειοανατολική Συρία έχει γεωπολιτικά και στρατηγικά αίτια.
Τα στρατηγικά είναι μια σύγκρουση μεταξύ στοιχείων του Υπουργείου Άμυνας και του προέδρου. Η κοινότητα του υπουργείου άμυνας έχει διαμορφωθεί από έναν πόλεμο που ξεκίνησε από το 2001. Κατά τη διάρκεια του Μακρού Πολέμου, οι Η.Π.Α. δημιούργησαν μια συμμαχική δομή διαφόρων εθνικών και υποεθνικών ομάδων. Ωστόσο, η περιοχή εξακολουθεί να βρίσκεται σε ανομοιογενή βάση. Οι Ιρανοί επέκτειναν μια σφαίρα επιρροής προς τα δυτικά. Το Ιράκ βρίσκεται σε χάος. Ο εμφύλιος πόλεμος της Υεμένης εξακολουθεί να μαίνεται και ο πρωταρχικός συριακός πόλεμος έχει τελειώσει χωρίς απόφαση, κατά τρόπο πολύ μεσανατολικό.
Μια γενιά στρατιωτικών και στοχαστών σε θέματα άμυνας, έχει ωριμάσει μαχόμενη στη Μέση Ανατολή. Ο Μακρύς Πόλεμος ήταν η καριέρα τους. Αρκετές γενιές πέρασαν τη σταδιοδρομία τους περιμένοντας σοβιετικά τάνκς να εισέλθουν στο Fulda Gap (σσ μια περιοχή μεταξύ των συνόρων Hesse-Thuringia, πρώην εσωτερικά γερμανικά σύνορα, και της Φρανκφούρτης. Γεωπολιτικά ενδιαφέρουσα κατά τον ψυχρό πόλεμο).
Οι ψυχροπολεμικοί πολεμιστές πίστευαν ότι ένας κόσμος χωρίς τον Ψυχρό Πόλεμο ήταν αδιανόητος.
Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για εκείνους που διαμορφώνονται από πολέμους της Μέσης Ανατολής.
Για τη γενιά του Ψυχρού Πολέμου, η συμμαχία του ΝΑΤΟ ήταν το θεμέλιο της σκέψης τους. Επίσης, και για τη γενιά της Sandbox, εκείνους που η σταδιοδρομία τους δαπανάται για να πάνε στο Ιράκ ή στο Αφγανιστάν ή σε κάποιο άλλο μέρος, οι συμμαχίες που σχηματίστηκαν και οι εχθροί που πολέμησαν μεταξύ τους, φαίνονται αιώνια.
Η ιδέα ότι ο κόσμος είχε προχωρήσει, και ότι η Fulda και το ΝΑΤΟ ήταν λιγότερο σημαντικά, ήταν συναισθηματικά αδιανόητη. Οποιαδήποτε μετατόπιση στην εστίαση και τη δομή της συμμαχίας θεωρήθηκε ως προδοσία.
Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, ο George H.W. Μπους αποφάσισε να σταματήσει τις 24-ωρες εναέριες αναπτύξεις των Β-52 στο βορρά που περίμεναν μια σοβιετική επίθεση. Η πραγματικότητα άλλαξε και ο Μπους έλαβε την απόφαση ένα χρόνο μετά την έναρξη της κατάρρευσης της Ανατολικής Ευρώπης. Το έκανε νωρίς, στις 21 Σεπτεμβρίου 1991, μετά την κατάρρευση του τείχους, αλλά πριν καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση. Ήταν μια αμφιλεγόμενη απόφαση.
Ήξερα κάποιους σοβαρούς ανθρώπους που νόμιζαν ότι θα έπρεπε να είμαστε ανοιχτοί στο ενδεχόμενο ότι η κατάρρευση της Ανατολικής Ευρώπη ήταν απλώς μια κάλυψη για μια σοβιετική επίθεση και ήταν εξαιρετικά ανήσυχοι από τη διακοπή των πτήσεων των B-52.
Είναι δύσκολο να δεχτούμε ότι μια εποχή έχει περάσει στην ιστορία. Εκείνοι που διαμορφώθηκαν από εκείνη την εποχή, προσκολλώνται, μέσα από ένα συνδυασμό εγρήγορσης και νοσταλγίας, στα πράγματα που αντηχούν μέσα στο μυαλό τους. Ορισμένοι (αν και όχι Ευρωπαίοι) μίλησαν για την προδοσία της Ευρώπης και άλλοι εξέφρασαν βαθιά λύπη για το γεγονός ότι τα όπλα στα οποία εργάστηκαν τόσο σκληρά για να τελειοποιηθούν και η στρατηγική και η τακτική που αναδύθηκαν επί δεκαετίες δεν δοκιμάστηκαν ποτέ.
Το ίδιο συνέβη με διάφορους τρόπους στη Μέση Ανατολή. Η σχεδόν 20ετής περίοδος έχει σφυρηλατήσει τα πρότυπα συμπεριφοράς, προσδοκιών και υποχρεώσεων όχι μόνο μεταξύ των ατόμων αλλά πιο θεσμικά σε όλες τις ένοπλες δυνάμεις.
Αλλά η αποστολή έχει αλλάξει.
Προς το παρόν, το Ισλαμικό Κράτος μειώνεται πολύ, όπως και η Αλ Κάιντα. Οι ηγέτες των Σουνιτών στο Ιράκ έχουν τελειώσει, και ακόμη και ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας δεν είναι αυτό που ήταν κάποτε.
Ένας πόλεμος εναντίον του Ιράν δεν έχει αρχίσει, ίσως να μην συμβεί καθόλου, και δεν θα μοιάζει με τους πολέμους που έχουν διεξαχθεί μέχρι τώρα στην περιοχή. Αυτό αναπόφευκτα δημιουργεί μια στρατηγική επαναξιολόγηση, η οποία αρχίζει με την αποδοχή ότι η προηγούμενη εποχή έχει τελειώσει.
Ήταν σπασμωδική η μετατόπιση από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στον Ψυχρό Πόλεμο και από τον Ψυχρό Πόλεμο σε έναν κόσμο που πολλοί πίστευαν ότι τελείωσαν με τους πολέμους και στη συνέχεια ανακαλύπτουν ότι ο πόλεμος ανεστάλη και έχει ξαναρχίσει. Ο πόλεμος και η στρατηγική προσποιούνται ότι είναι ψυχρά απαγκιστρωμένοι, αλλά είναι παθιασμένες επιχειρήσεις που δεν αντιλαμβάνονται εύκολα τη θεμελιώδη αλλαγή.
Αλλά μετά από τα 18 χρόνια πολέμου, δύο πράγματα έχουν γίνει σαφή.
Το πρώτο είναι ότι ο μέτριος στόχος της διάσπασης της τρομοκρατίας έχει επιτευχθεί και ο δεύτερος είναι ότι ο απώτερος στόχος να δημιουργηθεί κάτι που να προσεγγίζει τις φιλελεύθερες δημοκρατίες ουδέποτε ήταν πραγματικά δυνατός.
Συνέπεια
Ο κόσμος έχει αλλάξει σημαντικά από το 2001. Η Κίνα έχει αναδειχθεί ως μεγάλη δύναμη και η Ρωσία έχει γίνει πιο ενεργή.
Το Ιράν, όχι οι τζιχαντιστές σουνίτες, έχει γίνει η κύρια πρόκληση στη Μέση Ανατολή και η δομή των συμμαχιών που απαιτούνται για την αντιμετώπισή του έχει αλλάξει ριζικά από την «Καταιγίδα της Ερήμου» και την «Ιρακινή Ελευθερία». Επιπλέον, οι συμμαχίες έχουν αλλάξει όσον αφορά τις δυνατότητές τους.
Οι μαζικές αναπτύξεις στη Μέση Ανατολή έχουν τελειώσει, αλλά κάποια στρατεύματα παραμένουν εκεί, και σε ένα τμήμα του αμερικανικού στρατού, ο πόλεμος κατά των τζιχαντιστών παραμένει στο επίκεντρο της σκέψης τους.
Σε αυτούς, οι συμμαχίες που δημιουργήθηκαν τα τελευταία 18 χρόνια παραμένουν τόσο κρίσιμες όσο και οι αεροπορικές δυνάμεις του Βελγίου κατά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Υπάρχει μια άλλη, ολοένα αυξανόμενη ομάδα στις ΗΠΑ που βλέπει τη Μέση Ανατολή να έχει δευτερεύον ενδιαφέρον. Σε πολλές περιπτώσεις, περιλαμβάνει και το Ιράν σε αυτό. Αυτή η ομάδα θεωρεί την Κίνα ή τη Ρωσία (ή και τις δύο) ως τον θεμελιώδη αμφισβητία των Η.Π.Α. Τα μέλη της βλέπουν τη Μέση Ανατολή ως μια άσκοπη εκτροπή και αποστράγγιση αμερικανικών πόρων.
Για αυτούς, ήταν κρίσιμο να φέρουν τις συγκρούσεις σε ένα τέλος. Όσοι έκαναν τη σταδιοδρομία τους στον πόλεμο και στις συμμαχίες του ήταν τρομαγμένοι.
Η άποψη του Προέδρου Donald Trump ήταν σταθερή. Σε γενικές γραμμές, σκέφτηκε ότι η χρήση στρατιωτικής δύναμης οπουδήποτε πρέπει να είναι η εξαίρεση παρά ο κανόνας. Αρνήθηκε να ξεκινήσει μάχη στη Βόρεια Κορέα. Δεν επιτέθηκε στο Ιράν μετά την κατάρριψη ενός drone ή την κατάληψη πετρελαιοφόρου στα Στενά του Ορμούζ. Μετά την επίθεση στις εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας, αύξησε την αεράμυνά της αλλά αρνήθηκε επιθετικές ενέργειες εναντίον των Ιρανών.
Δεδομένης της αλλαγής στην αμερικανική στρατηγική, αναδύονται τρεις αποστολές. Η πρώτη είναι η συγκράτηση της Κίνας. Η δεύτερη είναι η συγκράτηση της Ρωσίας. Η τρίτη είναι ο περιορισμός του Ιράν.
Στην περίπτωση της Κίνας, η δομή συμμαχίας που απαιτείται από τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι κατά κύριο λόγο το αρχιπέλαγος που εκτείνεται από την Ιαπωνία, στην Ινδονησία και τη Σιγκαπούρη – συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Κορέας.
Όσον αφορά τη Ρωσία, υπάρχουν δύο ενδιαφέροντα πεδία. Το ένα είναι το Βορειοευρωπαϊκό Πεδίο, το άλλο είναι η Μαύρη Θάλασσα.
Η Πολωνία είναι ο σύμμαχος των Αμερικανών στο βορρά, η Ρουμανία στο νότο. Αλλά η συμπερίληψη της Τουρκίας σε αυτό το πλαίσιο θα το ενίσχυε κατά της Ρωσίας. Επιπλέον, θα αποτελέσει σημαντικό ανταγωνιστή για την ανάπτυξη του Ιράν.
Η σημασία της Τουρκίας είναι σαφής. Ερωτοτροπεί τόσο με τη Ρωσία όσο και με το Ιράν. Η Τουρκία δεν είναι η χώρα που ήταν πριν από μια δεκαετία. Η οικονομία της επιταχύνθηκε και στη συνέχεια έπεσε σε κρίση. Έχει περάσει από μια απόπειρα πραξικοπήματος, και η εσωτερική πίεση ήταν τεράστια. Αλλά αυτές οι κρίσεις είναι κοινές στις αναδυόμενες δυνάμεις. Οι Η.Π.Α. είχαν εμφύλιο πόλεμο στη δεκαετία του 1860, αλλά το 1900 παρήγαγαν το ήμισυ των μεταποιημένων αγαθών στον κόσμο ενώ παράλληλα ήσαν η δεύτερη ναυτική δύναμη μετά τους Βρετανούς. Οι εσωτερικές κρίσεις δεν σημαίνουν αναγκαστικά εθνική παρακμή. Μπορούν να σημαίνουν στρατηγική ανάδυση.
Η ευθυγράμμιση της Τουρκίας με το Ιράν και τη Ρωσία έχει πάντα τις εντάσεις της. Το Ιράν και η Ρωσία έχουν πολλές φορές διεξάγει πόλεμο με την Τουρκία και έχουν συστηματικά δει το Ιράκ ως απειλή.
Προς το παρόν, και οι δύο έχουν άλλα συμφέροντα και η Τουρκία είναι έτοιμη να συνεργαστεί μαζί τους. Αλλά η Τουρκία γνωρίζει καλά την ιστορία. Γνωρίζει επίσης ότι οι Η.Π.Α εγγυήθηκαν την τουρκική κυριαρχία έναντι των σοβιετικών απειλών κατά τον Ψυχρό Πόλεμο και ότι οι ΗΠΑ, σε αντίθεση με τη Ρωσία και το Ιράν, δεν έχουν εδαφικές φιλοδοξίες ή ανάγκες στην Τουρκία. Ήδη σύμμαχοι μέσω του ΝΑΤΟ και των ιστορικών διμερών δεσμών, μια σχέση με την Τουρκία είναι προς το αμερικανικό συμφέρον, επειδή δημιουργεί μια δομή που απειλεί τη γραμμή του Ιράν προς τη Μεσόγειο και ευνοεί τη ρουμανο-αμερικανική συμμαχία του Ευξείνου Πόντου.
Οι ΗΠΑ και η Τουρκία είναι επίσης εχθρικές προς τη συριακή κυβέρνηση. Για την Τουρκία, μακροπρόθεσμα, η Ρωσία και το Ιράν είναι απρόβλεπτες και την απειλούν όταν οι δύο συνεργάζονται. Το αμερικανικό συμφέρον για μια ανεξάρτητη Τουρκία που εμποδίζει τη Ρωσία και το Ιράν συμπίπτει με τα μακροπρόθεσμα τουρκικά συμφέροντα.
Η είσοδος των Κούρδων
Είναι εδώ που οι Κούρδοι μπαίνουν στην εξίσωση. Η Ανατολική Τουρκία είναι Κουρδική και για να διατηρήσει τη σταθερότητα εκεί, υπάρχει μια γεωπολιτική επιταγή για την Άγκυρα. Στοιχεία των Κούρδων της Τουρκίας, συγκεντρωμένα γύρω από το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα, ή το ΡΚΚ, έχουν πραγματοποιήσει ένοπλες επιθέσεις. Ως εκ τούτου, είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας να καθαρίσει τα άμεσα σύνορά της από μια κουρδική απειλή.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν κανένα πρωταρχικό συμφέρον για κάτι τέτοιο και, πράγματι, συνεργάστηκαν με τους Κούρδους στο Ιράκ και τη Συρία.
Αλλά για τους Τούρκους, η κατοχή εδαφών από τους Κούρδους στα σύνορά τους είναι μια απρόβλεπτη απειλή. Η αμερικανική εξάρτηση από τους Κούρδους μειώνεται καθώς η εμπλοκή των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή μειώνεται.
Η Τουρκία γίνεται πολύ πιο σημαντική για τις Ηνωμένες Πολιτείες σε σχέση με το Ιράν από ό,τι οι Κούρδοι. Ο Trump αισθάνεται σαφώς ότι οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή πρέπει να σταματήσουν και ότι μια σχέση με την Τουρκία είναι κρίσιμη. Η ομάδα που εξακολουθεί να επικεντρώνεται στη Μέση Ανατολή το βλέπει αυτό ως θεμελιώδη προδοσία των Κούρδων. Η εξωτερική πολιτική είναι μια διαδικασία αδίστακτη και χωρίς συναίσθημα. Οι Κούρδοι θέλουν να ιδρύσουν ένα κουρδικό εθνικό κράτος. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να το υποστηρίξουν.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ΗΠΑ θα συμμετάσχουν σε μια αμοιβαία επωφελή συμμαχία με τους Κούρδους για να επιτύχουν ορισμένους κοινούς στόχους. Όμως, εκτός από τα συναισθήματα, οι Η.Π.Α. έχουν γεωπολιτικά συμφέροντα που μερικές φορές περιλαμβάνουν τους Κούρδους και μερικές φορές όχι-και το ίδιο μπορεί να ειπωθεί και για τους Κούρδους. Προς το παρόν, το θέμα δεν είναι η Αλ Κάιντα, αλλά η Κίνα και η Ρωσία, και η Τουρκία είναι κρίσιμη για τις ΗΠΑ για την αντιμετώπιση της Ρωσίας.
Οι ΗΠΑ είναι επίσης κρίσιμες για την Τουρκία, αλλά δεν μπορεί [η Τουρκία] απλά να εξαρτηθεί από τα αμερικανικά όπλα. Έχουν αυξήσει την ισχύ τους στην περιοχή και είχαν το χρόνο να το κάνουν σωστά.
Συνεπώς, οι ενέργειες του Trump στα συριακά σύνορα θα οδηγήσουν στην επίσκεψη του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Ουάσινγκτον και, εν ευθέτω χρόνω, στην αναδιάταξη της περιοχής μεταξύ παγκόσμιας ισχύος και περιφερειακής.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΣΑΒΒΙΔΗΣ
