Το συγκεκριμένο άρθρο πραγματεύεται τα πολυμορφικά, πολλαπλού ρόλου πολεμικά πλοία, ως δυνητικές επιλογές για το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ), και αποτελεί συνέχεια της σειράς άρθρων μας σχετικά με τις διαθέσιμες επιλογές φρεγατών του ΠΝ. Υπενθυμίζουμε ότι στην πρόσφατη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) ο Έλληνας Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, εξήγγειλε ένα εξοπλιστικό πρόγραμμα, για την ενίσχυση και των εκσυγχρονισμό των Ενόπλων Δυνάμεων, ένα εκ των οποίων και η ναυπήγηση τεσσάρων (4) νέων φρεγατών για το ΠΝ. Εκτός των συμβατικών σχεδιάσεων φρεγατών, τις οποίες και έχουμε καλύψει σε προγενέστερα άρθρα, υπάρχουν και σπονδυλωτές σχεδιάσεις, οι οποίες προσφέρουν πολυμορφικά πλοία πολλαπλών αποστολών. Οι περιπτώσεις πλοίων που εξετάζει το άρθρο είναι τα Crossover της ολλανδικής Damen και τα πλοία κλάσης «Absalon» των δανέζικων ναυπηγείων Odense Staalskibsværft (έκλεισαν το 2012, τη δραστηριότητα τους έχει αναλάβει η εταιρία AP Møller-Mærsk A/S), τα οποία βρίσκονται σε υπηρεσία από το Πολεμικό Ναυτικό της Δανίας.
Τα Crossover έχουν σχεδιαστεί ώστε να εκτελούν πολλές, διαφορετικές αποστολές, δηλαδή με τη φιλοσοφία «λιγότερα πλοία, περισσότερες αποστολές». Ουσιαστικά, τα Crossover βρίσκονται μεταξύ των περιπολικών πλοίων ανοιχτής θαλάσσης κλάσης «Holland», των φρεγατών Omega και των πλοίων αμφίβιων επιχειρήσεων και υποστήριξης Enforcer. Τα πλοία μπορούν να φέρουν εξοπλισμό επιπέδου φρεγάτας, αλλά παράλληλα μπορούν να μεταφέρουν και αποβατικά σκάφη ή να υποστηρίξουν μια ανθρωπιστική-ειρηνευτική αποστολή. Αυτή η πολυμορφική φύση των Crossover οφείλετε στη χρήση μιας κεντρικής επιφάνειας εργασίας (X-Deck), η οποία καλύπτει περίπου το 1/3 του συνολικού μήκους του πλοίου (προς την πρύμνη). Το X-Deck συνδυάζει επιφάνεια μεγάλου εμβαδού, με πολλαπλές, πλευρικές και θύρες στην πρύμνη (με δυνατότητα Roll-on Roll-off) και γερανό εργασίας και διαχείρισης φορτίων. Η κατασκευή τους, όπως των Omega και των SIGMA (Ship Integrated Geometrical Modularity Approach), βασίζεται στη χρήση τυποποιημένων τμημάτων (Modules), ώστε το κάθε πλοίο να κατασκευάζεται σύμφωνα με τις απαιτήσεις του πελάτη.
Ανάλογα της αποστολής, το εσωτερικό του X-Deck διαμορφώνεται κατάλληλα. Για παράδειγμα, σε ανθρωπιστικές-ειρηνευτικές αποστολές το πλοίο φιλοξενεί πλήρες νοσοκομείο, ασθενοφόρα, ελικόπτερα και αποβατικά σκάφη. Σε αποστολές κατά την πειρατείας μπορεί να τροποποιηθεί και να φιλοξενήσει ταχέα σκάφη, UAV και υποδομή φύλαξης κρατουμένων. Για ανθυποβρυχιακές αποστολές και επιχειρήσεις ο εξοπλισμός μπορεί να περιλαμβάνει ποντιζόμενο σονάρ, εκτοξευτές τορπιλών ελαφρού και βαρέως τύπου και ελικόπτερα, ενώ σε αποστολές αμφίβιων επιχειρήσεων μπορεί να μεταφέρει ότι ένα αρματαγωγό. Με τη χρήση του X-Deck η Damen προσπάθησε να δημιουργήσει μια ναυτική πλατφόρμα, ισορροπημένη, με πολλαπλές επιλογές οπλισμού, χωρίς ωστόσο η όποια επιλογή του πελάτη να επηρεάζει αρνητικά τις επιδόσεις του πλοίου. Είναι σαφές ότι το συνολικό κόστος του κάθε Crossover είναι συνάρτηση της έκδοσης. Για να συμπιεστεί το τελικό κόστος απόκτησης και υποστήριξης η Damen έχει σχεδιάσει τα πλοία με συνδυασμό υλικών και συστημάτων, εμπορικών και στρατιωτικών προδιαγραφών.
Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στην ασφάλεια των πλοίων, τα οποία έχουν σχεδιαστεί με στόχο την επιβίωση, ακόμα και μετά από πλήγμα. Επιπλέον, ενσωματώνουν μέσα και υποδομές ελέγχου ζημιών και άμεσης κατάσβεσης πυρκαγιάς. Η σχεδίαση και η επιλογή των υλικών έγινε με κριτήριο την μείωση του ίχνους του πλοίου (μείωση του επιπέδου παραγωγής θορύβου, μείωση της διατομής ραντάρ, μείωση του υπέρυθρου ίχνους και μείωση του αποτυπώματος περιβαλλοντολογικής μόλυνσης που παράγει το πλοίο). Επικουρικά, τα Crossover ενσωματώνουν ολοκληρωμένη προστασίας από πυρηνικές, βιολογικές και χημικές ουσίες, ενώ είναι ανθεκτικά στους κραδασμούς. Συνοπτικά η σειρά πλοίων Crossover μπορεί να αναλάβει: Αποστολές υδρογραφικών ερευνών, ανθρωπιστικής βοήθειας, αντιμετώπισης καταστροφών, περιπολίας, έρευνας και διάσωσης, χρήσης και διαχείρισης μη-επανδρωμένων συστημάτων, πολεμικές αποστολές (κατά πλοίων επιφανείας και ανθυποβρυχιακές), αποστολές ναρκοπολέμου, υποστήριξης ειδικών και αμφίβιων επιχειρήσεων, στρατηγικών μεταφορών και αποστολών λογιστικής υποστήριξης και εφοδιασμού εν πλω.
Οι επιλογές οπλισμού των πλοίων είναι συνάρτηση των απαιτήσεων του πελάτη. Στην πλώρη υπάρχει θέση για κύριο πυροβόλο των 76, των 57 ή των 40 χιλιοστών. Εναλλακτικά μπορεί να τοποθετηθεί τηλεχειριζόμενος πύργος με πολυβόλο των 12,7 χιλιοστών ή πυροβόλο με ικανότητα αναχαίτισης επερχόμενων βλημάτων. Πίσω από το κύριο πυροβόλο βρίσκεται το κάθετο σύστημα εκτόξευσης αντιαεροπορικών πυραύλων, με ελάχιστο αριθμό τα οκτώ (8) κελιά για ισάριθμα βλήματα κατηγορίας SM-2 ή 32 βλήματα κατηγορίας ESSM (Evolved Sea Sparrow Missile). Στη μέση του πλοίου είναι τοποθετημένοι οι οκτώ (8) εκτοξευτές βλημάτων κατά πλοίων (δύο τετραπλοί εκτοξευτές) και οι τορπιλοσωλήνες, για ελαφρές, διαμετρήματος 324 χιλιοστών, και τορπίλες βαρέως τύπου, διαμετρήματος 533 χιλιοστών. Τα πλοία έχουν υποδομή για εγκατάσταση δύο (2) συστημάτων εγγύς προστασίας (ένα πάνω από τη γέφυρα και ένα πάνω από το κατάστρωμα των ελικοπτέρων), κατηγορίας RAM (Rolling Airframe Missile) ή κατηγορίας πυροβόλου, όπως το Millennium.
Τα Crossover έρχονται σε τρείς (3) κύριες εκδόσεις (ασφαλείας, μάχης και αμφίβιων επιχειρήσεων και υποστήριξης) και έξι (6) διαμορφώσεις:
Ασφάλειας: XO-115S (Security) και XO-123SF (Security Fast) με κύρια αποστολή την περιπολία και την αντιμετώπιση εγκληματικών ενεργειών στη θάλασσα, δευτερεύουσες αποστολές την ασφάλεια των θαλάσσιων οδών και την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης από πετρέλαιο, ενώ έχουν και περιορισμένες δυνατότητες υποστήριξης ανθρωπιστικών αποστολών. Οι αριθμοί 115 και 123 αναφέρονται στο μήκος των πλοίων αντίστοιχα. Το πλάτος τους είναι 19,6 μέτρα, ενώ το εκτόπισμα τους 4.500 και 5.000 τόνοι αντίστοιχα. Απαιτούν ελάχιστο πλήρωμα 65 ατόμων, με μέγιστο πλήρωμα 84 ατόμων. Ο γερανός του καταστρώματος μπορεί να διαχειριστεί φορτία 25 τόνων, ενώ το ελικοδρόμιο μπορεί να υποδεχτεί ένα (1) ελικόπτερο. Επίσης, μπορούν να μεταφέρουν 154 και 200 άτομα αντίστοιχα. Η μέγιστη ταχύτητα τους είναι 21 και 24 κόμβοι αντίστοιχα (39 και 45 χιλιόμετρα την ώρα αντίστοιχα).
Μάχης: XO-131C (Combatant) και XO-139CF (Combatant Fast) με κύρια αποστολή τον πόλεμο επιφανείας και τον ανθυποβρυχιακό πόλεμο και δευτερεύουσα την περιπολία, την αντιμετώπιση εγκληματικών ενεργειών στη θάλασσα και την ασφάλεια των θαλάσσιων οδών. Επίσης έχει περιορισμένες δυνατότητες υποστήριξης ανθρωπιστικών αποστολών. Το μήκος τους είναι 131 και 139 μέτρα αντίστοιχα, το πλάτος τους είναι 19,6 μέτρα, ενώ το εκτόπισμα τους είναι 5.300 και 5.600 τόνοι αντίστοιχα. Απαιτούν ελάχιστο πλήρωμα 108 ατόμων, με μέγιστο δυνατό πλήρωμα τα 125 άτομα. Επικουρικά, μπορούν να φιλοξενήσουν και άλλα 128 άτομα. Ο γερανός καταστρώματος μπορεί να διαχειριστεί φορτία μέγιστου βάρους 25 τόνων και το ελικοδρόμιο να υποδεχτεί ένα (1) ελικόπτερο. Η μέγιστη ταχύτητα τους είναι 28 και 30 κόμβοι αντίστοιχα (52 και 56 χιλιόμετρα την ώρα αντίστοιχα).
Αμφίβιων επιχειρήσεων και υποστήριξης: XO-131A (Amphibious) και XO-131T (Transport) με κύρια αποστολή την προβολή ισχύος, τις αμφίβιες επιχειρήσεις και τις μεταφορές και δευτερεύουσα την υποστήριξη ανθρωπιστικών αποστολών. Το μήκος τους είναι 131 μέτρα αντίστοιχα, το πλάτος τους 19,6 μέτρα, ενώ το εκτόπισμα τους είναι 5.500 τόνοι. Απαιτούν ελάχιστο πλήρωμα 56 ατόμων, με μέγιστο δυνατό πλήρωμα τα 83 άτομα. Επικουρικά, μπορούν να φιλοξενήσουν 200 άτομα. Ο γερανός καταστρώματος μπορεί να διαχειριστεί φορτία μέγιστου βάρους 40 τόνων και το ελικοδρόμιο να υποδεχτεί δύο (2) ελικόπτερα. Η μέγιστη ταχύτητα τους είναι 26 και 22 κόμβοι αντίστοιχα (48 και 41 χιλιόμετρα την ώρα αντίστοιχα).
Τα «Absalon» έχουν ναυπηγηθεί για λογαριασμό του Πολεμικού Ναυτικού της Δανίας. Συνολικά η Δανία διατηρεί σε υπηρεσία δύο (2) πλοία: Το F-341 «Absalon» και το F-342 «Esbern Snare», τα οποία εντάχθηκαν στο στόλο τον Οκτώβριο του 2004 και τον Απρίλιο του 2005, αντίστοιχα, με κόστος $ 255 εκατομμύρια ανά πλοίο, σε τιμές 2004, χωρίς τα όπλα. Το εκτόπισμα τους είναι 6.600 τόνοι με πλήρη φόρτο και οι διαστάσεις τους (μήκος x πλάτος x βύθισμα) είναι 137 μέτρα x 19,5 μέτρα x 6,3 μέτρα. Ενσωματώνουν δύο (2) πετρελαιοκινητήρες MTU 8000 M70 μέγιστης ισχύος 22.300 ίππων έκαστος. Επιτυγχάνουν μέγιστη ταχύτητα 24 κόμβων (44 χιλιόμετρα την ώρα), ενώ με ταχύτητα πλεύσης τους 15 κόμβους (28 χιλιόμετρα την ώρα) η εμβέλεια τους είναι τα 9.000 ναυτικά μίλια (16.670 χιλιόμετρα). Οι απαιτήσεις επάνδρωσης τους είναι 100 άτομα με ικανότητα μεταφοράς επιπλέον 200 ατόμων. Σε επίπεδο αισθητήρων τα πλοία ενσωματώνουν ραντάρ έρευνας SMART-S Mk.2, ραντάρ έρευνας επιφανείας Scanter-2100, σονάρ τρόπιδας ASO-94 καθώς και τέσσερα (4) ραντάρ ελέγχου πυρός CEROS-200. Επίσης ενσωματώνουν και το ολοκληρωμένο σύστημα ηλεκτρονικών μέσων υποστήριξης ES-3701.
Η αυτοπροστασία των «Absalon» βασίζεται σε τέσσερις (4) δωδεκαπλούς εκτοξευτές αναλώσιμων DL-12T και δύο (2) εξαπλούς εκτοξευτές αναλώσιμων DL-6T, των 130 χιλιοστών. Ο σταθερός οπλισμός τους αποτελείτε από ένα κύριο πυροβόλο Mk.45 Mod.4 των 127 χιλιοστών, δύο (2) διπλούς εκτοξευτές Mk.32 Mod.14 τορπιλών MU-90, δύο (2) πυροβόλα Millennium των 35 χιλιοστών, σε ρόλο εγγύς προστασίας, δύο (2) διπλούς εκτοξευτές αντιαεροπορικών πυραύλων πολύ μικρού βεληνεκούς FIM-92 Stinger και επτά (7) πολυβόλα των 12,7 χιλιοστών. Επιπλέον αυτού του οπλισμού, μπορούν να επιλεγούν πέντε (5) σπονδυλωτές μονάδες οπλισμού. Η Δανία έχει επιλέξει τον συνδυασμό τριών (3) μονάδων οπλισμού με 12 αντιαεροπορικά βλήματα ESSM σε κάθε μονάδα (συνολικά 36 ESSM) και δύο (2) μονάδες οπλισμού με τέσσερα (4) βλήματα κατά πλοίων RGM-84 Harpoon σε κάθε μονάδα (συνολικά οκτώ βλήματα). Το ελικοδρόμιο των πλοίων μπορεί να φιλοξενήσει δύο (2) ελικόπτερα EH-101 Merlin ή MH-60R SeaHawk. Επίσης, μπορούν να μεταφέρουν και τέσσερα (4) ταχύπλοα σκάφη, δύο (2) κατηγορίας RHIB και δύο (2) τύπου SB-90E.
Τα «Absalon», γνωστά και ως FSS (Flexible Support Ship), είναι σχεδιασμένα και κατασκευασμένα με την αντίληψη STANFLEX (Standard Flex), βάση της οποίας είναι η πολλαπλών χρήσεων επιφάνεια εργασίας FSD (Flexible Support Deck), συνολικού εμβαδού 915 τετραγωνικών μέτρων. Εσωτερικά, το «Absalon» μπορεί να μεταφέρει και οχήματα επιπέδου και βάρους αρμάτων μάχης Leopard-2. Ενδεικτικά, το «Absalon» μπορεί να μεταφέρει το 75% μιας τυπικής Επιλαρχίας Αναγνώρισης, ένα (1) πλήρες νοσοκομείο με χειρουργεία και 40 κλίνες, επιτελείο διοίκησης επιχειρήσεων αποτελούμενο από 70 άτομα και 300 νάρκες. Γενικά, τα πλοία έχουν σχεδιαστεί για αποστολές περιπολίας, μάχης, υποστήριξης, αμφίβιων επιχειρήσεων και υποστήριξης ανθρωπιστικών κρίσεων. Έμφαση έχει δοθεί στην ασφάλεια των πλοίων, τα οποία είναι χωρισμένα σε 16 υδατοστεγή και δύο (2) αεροστεγή τμήματα και ενσωματώνουν ολοκληρωμένο σύστημα ελέγχου, διαχείρισης και περιορισμού ζημιών, σύστημα εντοπισμού ζημιών και σύστημα κατάσβεσης πυρκαγιάς.
Τόσο το Crossover, όσο και το «Absalon» είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα της σπονδυλωτής φιλοσοφίας σχεδίασης πλοίων επιφανείας με έμφαση στην εκτέλεση πολλαπλών αποστολών, με το Crossover να είναι νεότερη σχεδίαση των «Absalon». Αλλά, πια ανάγκη δημιούργησε τα πολυμορφικά, πολλαπλού ρόλου πλοία επιφανείας; Το πρόβλημα με τα παραδοσιακά-συμβατικά πολεμικά πλοία είναι ότι ως σχεδιάσεις δεν έχουν ιδιαίτερη δυναμική σχεδιαστικής εξέλιξης, επί του ήδη ναυπηγημένου πλοίου. Εκτός από την αναβάθμιση των αισθητήρων και των όπλων, σχεδιαστικά δεν μπορούν να γίνουν και πολλά, άρα δεν μπορούν να επωφεληθούν από τις τεχνολογικές εξελίξεις. Αναγκαστικά γίνονται τροποποιήσεις στη σχεδίαση και την υπερκατασκευή που μοιραία οδηγούν σε νέες ναυπηγήσεις μιας βελτιωμένης έκδοσης του ίδιου πλοίου. Για παράδειγμα τα Arleigh Burke Flight III διατηρούν το σκάφος των Flight IIA, αλλά έχουν τροποποιημένη υπερκατασκευή για την υποδοχή των νέων ραντάρ AN/SPY-6(V)4. Επιπλέον, οι αναβαθμίσεις μέσης ζωής, που συνήθως γίνονται στα 15-20 χρόνια από την ένταξη τους σε υπηρεσία, κοστίζουν όλο και περισσότερο.
Τα σπονδυλωτής σχεδίασης πλοία έρχονται να διορθώσουν αυτό το πρόβλημα, με σχεδιάσεις που βασίζονται σε ένα κοινό σκάφος και εναλλάξιμα φορτία αποστολών, έτσι ώστε με λιγότερα πλοία να καλύπτονται περισσότερες ανάγκες. Λιγότερα πλοία σημαίνει λιγότερο κόστος απόκτησης, χρήσης και υποστήριξης, καθώς και λιγότερες απαιτήσεις επάνδρωσης. Για κράτη, τα οποία έχουν περιορισμένους οικονομικούς πόρους και αμυντικούς προϋπολογισμούς είναι μια εξαιρετική λύση-επιλογή για την κάλυψη αναγκών περιπολίας (εκ καιρό ειρήνης), μάχης (εν καιρώ πολέμου) και υποστήριξης (για την κάλυψη εθνικών και συμμαχικών αναγκών). Σε αντίθεση με τις συμβατικές σχεδιάσεις, το κόστος της αναβάθμισης μέσης ζωής των πολυμορφικών πλοίων είναι μικρότερο και αφορά στα μόνιμα συστήματα του πλοίου (αισθητήρες και σύστημα πρόωσης), άρα είναι οικονομικότερη. Από την άλλη πλευρά όμως, υπάρχει η ανάγκη της διαρκούς αναβάθμισης των επιμέρους τμημάτων και φορτίων αποστολών, εφόσον βέβαια υπάρχει σχετική τεχνολογική εξέλιξη, έτσι ώστε τα πλοία να παραμένουν ικανά.
Για τις περιπτώσεις των ολλανδικών φρεγατών Omega και SIGMA, και των «Iver Huitfeldt» της Δανίας μπορείτε να διαβάσετε στα παρακάτω άρθρα:
