Τα τελευταία τριάντα χρόνια ο σχεδιασμός και η κατασκευή των πολεμικών πλοίων έχει εξελιχθεί και οι αλλαγές που έχουν γίνει έχουν επηρεαστεί από την εξέλιξη της τεχνολογίας, από την αλλαγή της αποστολής και την εξέλιξη της απειλής. Παράλληλα, το κόστος ανά μονάδα έχει ανέβει την ώρα που μέχρι και πριν τον πόλεμο της Ουκρανίας οι δαπάνες για την άμυνα, κυρίως στην Ευρώπη, είχαν μειωθεί αισθητά. Αυτά και πολλά άλλα δημιούργησαν τις σχεδιάσεις που σήμερα προτείνονται από τους κύριους κατασκευαστές πολεμικών πλοίων.
Εξέλιξη της αποστολής
Η δεκαετία του 1980, θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν η δεύτερη τεχνολογική επανάσταση στα πολεμικά πλοία όπου έγινε η πλήρης εγκατάλειψη του ατμού όσον αφορά την πρόωση, ξεκίνησε η ψηφιοποίηση με την εγκατάσταση πλήθους ηλεκτρονικών συσκευών και των πρώτων συστημάτων διεύθυνσης μάχης και την αυτοματοποίηση των φερόμενων όπλων και ηλεκτρονικών. Τότε ακόμη οι περισσότερες νέες κλάσεις πλοίων κατηγοριοποιούνταν ανάλογα με την αποστολή και των οπλισμό/εξοπλισμό σε ανθυποβρυχιακές ή αντιαεροπορικές μονάδες. Σημαντικοί εκπρόσωποι αυτής της εποχής ήταν οι ανθυποβρυχιακές φρεγάτες ή αντιτορπιλικά και αντίστοιχα αντιαεροπορικές φρεγάτες ή αντιτορπιλικά. Κύριοι αντιπρόσωποι αυτών στο δυτικό οπλοστάσιο ήταν οι φρεγάτες Standard, οι φρεγάτες O.H.Perry, τα αντιτορπιλικά Spruance, τα αντιτορπιλικά Type 42, τα αντιτορπιλικά Kidd, καταδρομικά Ticonderoga και άλλα πολλά.
Η επόμενη δεκαετία ήταν πολύ σημαντική για την τελική μορφή των σχεδιασμού και των αποστολών που διέπουν τα σημερινά πολεμικά πλοία. Τη δεκαετία του 1990 υπήρξαν τρεις πολύ σημαντικές εξελίξεις που επηρεάζουν μέχρι σήμερα τον σχεδιασμό των πλοίων. Η πρώτη ήταν η απαίτηση για πλοία πολλαπλών ρόλων (multipurpose or multirole) που θα είχαν τη δυνατότητα να εμπλακούν σε πλήρη εύρους ναυτικές επιχειρήσεις φέροντας ισορροπημένες δυνατότητες όπλων και ηλεκτρονικών για πόλεμο επιφανείας και Α/Υ και Α/Α πόλεμο. Η δεύτερη ήταν η νέα τάση αρθρωτής σχεδίασης (modular ships) με κύριους εκφραστές τη γερμανική σχεδιαστική αντίληψη ΜΕΚΟ και τη δανέζικη StanFlex.
Και οι δύο αυτές σχεδιαστικές αντιλήψεις προσέφεραν τυποποιημένους πλήρως εξοπλισμένους χώρους για την τοποθέτηση ηλεκτρονικών και οπλικών συστημάτων αυξάνοντας την ευελιξία εγκατάστασης συστημάτων στη σχεδίαση. Αν και οι δύο παρείχαν την ίδια φιλοσοφία ευελιξίας ήταν δύο τελείως διαφορετικές σχεδιαστικές αντιλήψεις. Η ΜΕΚΟ αναφέρεται σε ευελιξία τοποθέτησης συστημάτων στο αρχικό σχεδιασμό και ευκολία αντικατάστασης σε μελλοντική αναβάθμιση του πλοίου ενώ η StanFlex αναφέρεται στην ευκολία αλλαγής συστημάτων ανά αποστολή. Μια σχεδιαστική αντίληψη που πρωτοστάτησε και στη σχεδίαση των αμερικανικών LCS.
Η Τρίτη εξέλιξη ήταν καθαρά γεωπολιτική και αφορούσε τον τερματισμό του ψυχρού πολέμου και την μέχρι πρότινος υποβάθμιση της Ρωσίας ως εχθρού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αλλαγή των βασικών αποστολών των περισσότερων δυτικών ναυτικών από ανθυποβρυχιακό πόλεμο και παράκτια άμυνα προς εκστρατευτικούς και σταθεροποιητικούς ρόλους.
Από πλοία πολλαπλού ρόλου στα πλοία πολλαπλών αποστολών και αύξηση του μεγέθους των νέων σχεδιάσεων
Η πιο εμφανής τάση στα νέα πολεμικά πλοία είναι η αύξηση μεγέθους. Ο σχεδιασμός των νέων φρεγατών F127 του Γερμανικού Ναυτικού δείχνει εκτόπισμα περίπου 10.000 τόνων, σχεδόν διπλάσιο από τις φρεγάτες F124 που αντικαθιστούν. Αν και ακραίο παράδειγμα, παρόμοια αύξηση εμφανίζεται σε πολλά σύγχρονα προγράμματα. Για να γίνουμε πιο κατανοητοί οι σύγχρονες φρεγάτες έχουν εκτόπισμα από 4500-5000 έως 7000-8000 τόνων δηλαδή εκτόπισμα πλοίων που το 1980 και 1990 συναντούσε κάποιος είτε σε φρεγάτες αντιαεροπορικού πολέμου είτε αντιτορπιλικά. Αντίστοιχα οι κορβέτες των 800-1200 τόνων σήμερα εκτοπίζουν 2500-3200 τόνους σε πλήρες φόρτο, όσο περίπου μια φρεγάτα πολλαπλών ρόλων σχεδίασης της δεκαετίας του 1990. Οι λόγοι πίσω από αυτή την αύξηση εκτοπίσματος είναι οι εξής:
Αυξημένο κόστος: Το αυξημένο κόστος των νέων πλοίων, που διέπει γενικά όλα τα σύγχρονα οπλικά συστήματα, αυτόματα σημαίνει λιγότερα πλοία σε υπηρεσία. Κάτι το οποίο επηρεάζει περισσότερο ναυτικές δυνάμεις μεσαίου ή μικρού μεγέθους. Έτσι λοιπόν λιγότερα πλοία σε υπηρεσία σημαίνει ότι κάθε σκάφος θα πρέπει να εκτελεί περισσότερες αποστολές.
Όγκος εξοπλισμού: Η ανάγκη για πολλαπλές αποστολές, η εξέλιξη των απειλών καθώς και των αναγκών εξοπλισμού για να μπορούν τα πλοία να φέρουν τις αποστολές πέρας, οδηγεί στην ανάγκη για αυξημένο αριθμό συστημάτων κάθετης εκτόξευσης (VLS), βαριά πολυλειτουργικά ραντάρ και αυξημένες ανάγκες ενέργειας. Η νέα τάση είναι για τοποθέτηση ή πρόβλεψη τοποθέτησης μέχρι τεσσάρων κάθετων εκτοξευτών με δυνατότητα μεταφοράς από 32-128 πυραύλων και νέας γενιάς πολυλειτουργικά ραντάρ τεχνολογίας AESA είτε σε σταθερές είτε σε περιστρεφόμενη κεραία. Το αυξημένο βάρος των συστημάτων αυτών καθώς και το γεγονός ότι συστήματα μεγάλου βάρους βρίσκονται σε μεγάλο ύψος οδηγεί στην ανάγκη για αύξηση του εκτοπίσματος ώστε τα πλοία να είναι αξιόπλοα και ασφαλή.
Μοντέρνες πρακτικές σχεδίασης: Αρθρωτή σχεδίαση (MEKO, StanFlex), αυξημένοι χώροι για συντήρηση και μεταφορά, διπλασιασμός κρίσιμων συστημάτων για αντοχή σε μακρινές αποστολές.
Αρθρωτός εξοπλισμός: Η νέα σχεδιαστική τάση είναι η ύπαρξη χώρου ή χώρων (Multi-mission Bay or Deck) αποθήκευσης τυποποιημένων κοντέινερ αποστολής μεγέθους 20 ποδιών με drones, αυτόνομα θαλάσσια οχήματα (USV, UUV), ανθυποβρυχιακά συστήματα, υποστήριξης ειδικών αποστολών, νοσοκομειακής περίθαλψης κ.ά. Η ανάγκη αυτή δεν μπορεί να ικανοποιηθεί σε πλοία μικρού εκτοπίσματος γιατί δεν μπορούν να υπάρχουν οι διαθέσιμοι χώροι. Για παράδειγμα η ιταλική φρεγάτα PPA εκτοπίσματος έως 6000 τόνων έχει τη δυνατότητα να φέρει έως οκτώ τυποποιημένα κοντέινερ αποστολής και είναι εξ αρχής σχεδιασμένη ως ένα πλοίο πολλαπλών αποστολών.
Βελτιωμένες συνθήκες διαβίωσης πληρώματος: Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν το ναυτικό και όχι μόνο τα πολεμικό αλλά και το εμπορικό, είναι η εύρεση προσωπικού. Σήμερα η ενσωμάτωση νέων εξελιγμένων τεχνολογιών στα πλοία απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό. Έτσι εργασίες και δουλειές επάνω στο πλοίο που αναλάμβαναν παλαιότερα κληρωτοί με χαμηλή εκπαίδευση σήμερα απαιτούν υψηλή εξειδίκευση. Αυτό οδηγεί και σε αυξημένες απαιτήσεις διαβίωσης ώστε να προσελκύονται και να διατηρούνται εξειδικευμένα πληρώματα. Έτσι σήμερα οι ενδιαιτήσεις που προσφέρονται στις νέες σχεδιάσεις είναι λίγων ατόμων με ενσωματωμένο χώρο υγιεινής (WC και Ντους), χώρο αποθήκευσης προσωπικών αντικειμένων και ρούχων (ντουλάπες, ραφιέρα κ.α.) και πρόσβαση σε πηγή ρεύματος για φόρτιση προσωπικών ηλεκτρικών συσκευών (κινητό, τάμπλετ, λάπτοπ). Επίσης οι νέες σχεδιάσεις προσφέρουν καλύτερη πρόσβαση για την αναψυχή του πληρώματος. Αν και ο αυξημένος αυτοματισμός και η ψηφιοποίηση των σημερινών και μελλοντικών πλοίων έχουν μειώσει στο μισό το απαιτούμενο πλήρωμα, οι αλλαγές στις προσφερόμενες ανέσεις απαιτούν περισσότερο διατιθέμενο χώρο στο πλοίο.
Πρόωση
Όπως αναφέραμε και παραπάνω μία από τις κύριες αλλαγές ήταν η εγκατάλειψη του ατμού ως κύριου μέσου πρόωσης των πολεμικών πλοίων. Η νέα τάση ήταν η στροφή σε μηχανές ντίζελ και αεροστρόβιλους. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση κατά πολύ του απαιτούμενου προσωπικού, την αυτοματοποίηση και τον απομακρυσμένο έλεγχο της πρόωσης από το κέντρο ελέγχου μηχανοστασίου καθώς και τον μηδενισμό του χρόνου προετοιμασίας απόπλου των σύγχρονων πλοίων. Τα προωστήρια σχήματα που κυριάρχησαν από το 1980 και μετά ήταν τα GT (Gas Turbines), CODOG, COGOG, CODAG, CODAD ενώ έγινε και η πρώτη εγκατάσταση ηλεκτροπρόωσης στις φρεγάτες Type 23 του βρετανικού ναυτικού στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Σήμερα φαίνεται ότι τάση είναι για τη σταδιακή στροφή στην ηλεκτροπρόωση για επιχειρησιακούς και οικονομικούς λόγους. Σήμερα οι περισσότερες σχεδιάσεις προσφέρονται με CODELOG ή CODELAG για ανθυποβρυχιακές επιχειρήσεις ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει το υβριδικό σύστημα CODAGOL των ιταλικών φρεγατών PPA.
