Στις 16 Μαΐου 2024, το γραφείο ελέγχου και αξιολόγησης (GAO) της κυβέρνησης των ΗΠΑ στο αμερικάνικο κογκρέσο ολοκλήρωσε μια νέα έκθεση για την πορεία του προγράμματος του F-35, όπως κάνει για όλα τα τρέχοντα προγράμματα των αμερικάνικων ενόπλων δυνάμεων.

Στην έκθεση αναφερόταν ότι το πρόγραμμα του F-35 πέρασε σε παραγωγή πλήρους ρυθμού τον Μάρτιο φέτος παίρνοντας το πράσινο φως από το υπουργείο άμυνας όταν πρόγραμμα επέδειξε ένα αποδεκτό επίπεδο απόδοσης και αξιοπιστίας. Το οποίο επετεύχθει μετά την ολοκλήρωση της ανάπτυξης του προσομειωτή δοκιμών και την πραγματοποίηση των τελικών δοκιμών στον προσομειωτή αυτόν. Βέβαια είναι γνωστό ότι η παραγωγή του αεροσκάφους είχε ήδη μπει σε παραγωγή σχεδόν πλήρους ρυθμού πριν ακόμη ολοκληρωθούν οι τελικές δοκιμές και δοθεί το πράσινο φως από το αμερικάνικο υπουργείο.

Η έκθεση συνεχίζει υπογραμμίζοντας ότι παρ’ ότι το πρόγραμμα κατάφερε να φτάσει στο συγκεκριμένο ορόσημο, η παραγωγή συνεχίζει να αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω διαφόρων θεμάτων που προκείπτουν ή αδυναμίας των διαφόρων υποκασκευαστών στην παράδοση διαφόρων υποσυστημάτων με αποτέλεσμα η παραγωγή και η παράδοση των αεροσκαφών να αντιμετωπίζει μεγάλες καθυστερήσεις. Για το έτος 2023 υπήρξε καθυστέρηση κατά 100% στην παράδοση των κινητήρων των αεροσκαφών και κατά 91% στις παραδόσεις των ίδιων των αεροσκαφών. Πράγμα που σημαίνει ότι όλοι οι κινητήρες παραδόθηκαν από τον κατασκευαστή εκτός του συμφωνηθέντος χρόνου και αντίστοιχα στο 91% των αεροσκαφών υπήρξε καθυστέρηση στην παραδόση στον τελικό χρήστη.

Η Pratt & Whitney αντιμετώπιζει δυσκολίες στην έγκαιρη παράδοση κινητήρων από το 2018. Το 2021 και 2023 το αμερικάνικο υπουργείο Άμυνας ζήτησε από την εταιρία να προβεί σε διορθωτικές κινήσεις για την εξάλειψη του προβλήματος αυτού. Παρ’ όλ’ αυτά το 2023 ήταν η χρονιά όπου η καθυστέρηση άγγιξε το 100% των παραδόσεων.

Το βασικό πρόβλημα με την καθυστέρηση ήταν η διακοπή παραδόσεων κινητήρων μετά το δυστύχημα τον Δεκεμβριο του 2022 λόγω βλάβης στο σωληνάκι καυσίμου υψηλής πίεσης που προερχόταν από πρόβλημα στην ομαλή λειτουργία των κύριων βαλβίδων καυσίμου του συστήματος παροχής καυσίμου στον κινητήρα. Το πρόβλημα θεωρείται ότι έχει ξεπεραστεί και όλοι οι κινητήρες θα έχουν λάβει τα νέα απάρτια μέσα στο 2025. Η διακοπή παράδοσης των κινητήρων δεν επέφερε κάποια καθυστέρηση στην παραγωγή των αεροσκαφών γιατί η Lockheed Martin διέθεται ικανό απόθεμα κινητήρων από προηγούμενες παρτίδες.

Όσον αφορά την παράδοση των αεροσκαφών F-35 βασικές αιτίες καθυστερήσεων είναι:

Ελλείψεις ανταλλακτικών. Τα συνεχιζόμενα ζητήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας είναι ένας σημαντικός παράγοντας που προκαλεί αύξηση των ελλείψεων ανταλλακτικών, με αποτέλεσμα να εκτελούνται εργασίες εκτός του εκχωρημένου σταθμού παραγωγής και δημιουργώντας πρόσθετο κίνδυνο καθυστερημένων παραδόσεων. Για παράδειγμα, ένας λόγος που η παραγωγή αεροσκαφών καθυστερεί περαιτέρω το χρονοδιάγραμμα είναι οι ελλείψεις στο πτερύγιο στο μπροστινό μέρος της πτέρυγας που προκαλούνται από περιορισμούς εργαλείων, προσωπικού και πρώτων υλών.

Προβλήματα παραγωγής. Η Lockheed Martin δεν επιτυγχάνει τους στόχους της για τον αριθμό των ωρών που αφιερώνει το εργατικό δυναμικό της για σκραπ, επανεπεξεργασία και επισκευή. Αυτό συνεχίζει να επηρεάζει τα χρονικά πλαίσια παράδοσης, επειδή το σκραπ, η επανεπεξεργασία και η επισκευή συμβαίνουν όταν λάθη στην παραγωγή, όπως τρύπες που έχουν ανοίξει λανθασμένα, έχουν ως αποτέλεσμα πρόσθετες εργασίες για την επιδιόρθωση του λάθους. Επιπλέον, αν και γενικά απαιτείται λιγότερος χρόνος για την κατασκευή του αεροσκάφους, ο χρόνος που αφιερώνει ο εργολάβος για σκραπ, επανεπεξεργασία και επισκευή για το F-35A αυξήθηκε από πέρυσι. Οι εργασίες εκτός σταθμού—εργασίες που δεν ολοκληρώνονται στον σταθμό παραγωγής που της έχει ανατεθεί— αυξήθηκαν επίσης στις αρχές του 2023. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους του προγράμματος, αυτό αυξάνει τον κίνδυνο λαθών κατά την παραγωγή.

Καθυστερήσεις στην έκδοση TR-3. Τα ζητήματα με την ανάπτυξη και την παράδοση υλικού και λογισμικού TR-3 ήταν ένας σημαντικός οδηγός για καθυστερημένες παραδόσεις το 2023. Συγκεκριμένα, η Lockheed Martin χρειάζεται περισσότερο χρόνο για την ανάπτυξη, τη δοκιμή και την παράδοση υλικού και λογισμικού TR-3 από ό,τι είχε αρχικά προγραμματιστεί. Ενώ η εταιρία εργάζεται για τη βελτίωση των προβλημάτων ανάπτυξης του TR-3, συνεχίζει να παράγει αεροσκάφη με τον συμβατικό ρυθμό χωρίς το TR-3 πλήρως εγκατεστημένο.

Οι βασικές καθυστερήσεις στην ανάπτυξη του λογισμικού TR-3 που είναι η βάση που θα εγκατασταθούν όλα τα συστήματα και λογισμικά του Block 4 του αεροσκάφους, που σημειωτέον είναι το Block που προσπαθεί να προμηθευτεί και η Π.Α., είναι τόσο θέματα στο hardware όσο και στο software. Στο θέμα του hardware ο προμηθετυτής παρέδοσε μόλις το 61% του βασικού επεξεργαστή του συστήματος λόγω μη επαρκών γραμμών παραγωγής για να ανταπεξέλθουν στη ζήτηση αλλά και θεμάτων ποιότητας αριθμού επεξεργαστών που βγαίνουν από τη γραμμή παραγωγής και δεν περνάνε τα τεστ ποιότητας. Όσον αφορά το ίδιο το λογισμικό, αυτό συνεχίζει να έχει θέματα σταθερότητας και χρειάζεται περαιτέρω ανάπτυξη ώστε να μπορεί να τρέξει σωστά. Θέματα που έχουν αναφερθεί είναι η ανάγκη επανεκκίνησης (reboot) του ραντάρ και του συστήματος Η/Π κατά τη διάρκεια της πτήσης ώστε αυτά να επανέλθουν σε πλήρη λειτουργία.

Από την άλλη υπήρξαν νέα τεχνικά ζητήματα καθώς και παλαιότερα ανοιχτά θέματα προς επίλυση στο επόμενο διάστημα:

Στήριγμα έλξης συστήματος προσγείωσης F-35C. Ο βραχίονας έλξης του συστήματος προσγείωσης F-35C που διασφαλίζει ότι το γρανάζι παραμένει τεντωμένο κατά την προσγείωση, δέχεται περισσότερη δύναμη κατά τις προσγειώσεις από ό,τι είχε αρχικά σχεδιαστεί να δέχεται. Όταν το στήριγμα έλξης αποτύχει, το γρανάζι καταρρέει και ενδέχεται να οδηγήσει σε συντρηβή. Ο κίνδυνος μετριάζεται επί του παρόντος με επιθεωρήσεις που ξεκινούν σε 1.300 εκφορτώσεις και μια επαναλαμβανόμενη επιθεώρηση κάθε 200 εκφορτώσεις. Η Lockheed Martin και ο προμηθευτής ανταλλακτικών αναλύουν το ζήτημα για να βρουν μια μόνιμη λύση.

Αποκόλληση της εξωτερικής επίστρωσης της καλύπτρας του πιλοτηρίου. Σε Ορισμένα F-35 οι καλύπτρες έχουν υποστεί αποκόλληση της εξωτερικής επίστρωσης, η οποία επηρεάζει την ικανότητα των πιλότων να βλέπουν καθαρά μέσα από την καλύπτρα κάτι το οποίο μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα της αποστολής.

Οι υπεύθυνοι του προγράμματος και οι ανάδοχοι εργάζονται για τον εντοπισμό της βασικής αιτίας και τις διορθωτικές ενέργειες που πρέπει να γίνουν. Το 2019, ως προσωρινή τροποποίηση, ο ανάδοχος πρόσθεσε μια οπή εξαερισμού στην καλύπτρα του αεροσκάφους παραγωγής για να αποτρέψει την αποκόλληση, η οποία δεν επηρεάζει την πίεση του πιλοτηρίου. Το πρόγραμμα ενέκρινε έναν δεύτερο προμηθευτή πηγής το 2022 για την παραγωγή καλύπτρων για F-35A και F-35C, και επί του παρόντος εργάζεται για να πληροί τις προϋποθέσεις για έναν νέο προμηθευτή για το F-35B το 2024.

Αποκόλληση της μονάδας διαχωρισμού αέρα. Η μονάδα διαχωρισμού αέρα, κοινή για όλες τις εκδόσεις F-35, είναι μέρος του On-Board Inert Gas Generating System, το οποίο παρέχει αέρα εμπλουτισμένο με άζωτο στις δεξαμενές καυσίμου. Μέσα στη μονάδα, μια δέσμη ινών έχει διαχωριστεί από τον πυρήνα της μονάδας, επηρεάζοντας την ποσότητα αζώτου που παράγεται και υποβαθμίζοντας την αδρανοποίηση των δεξαμενών καυσίμου του αεροσκάφους. Αυτή η υποβάθμιση αυξάνει τον κίνδυνο έκρηξης σε περίπτωση κεραυνού ή χτυπήματος από ένα όπλο. Σύμφωνα με τους υπεύθυνους του προγράμματος, μια επιδιόρθωση λογισμικού το 2022 έδωσε λύση σε ένα από τα ζητήματα που σχετίζονται με τους περιορισμούς κεραυνών και το γραφείο προγράμματος χρησιμοποιεί όρια ζωής της μονάδας διαχωρισμού αέρα ως πρόσθετο μέτρο αντιμετώπισης του προβλήματος. Οι πτητικές δοκιμές σχεδιάζονται να ξεκινήσουν τον Απρίλιο του 2024 για τον εντοπισμό της βασικής αιτίας και των πιθανών μέτρων και επιδιορθώσεων. Ταυτόχρονα σχεδιάστηκε μια προσπάθεια επανασχεδιασμού, η οποία θα αξιοποιήσει τα δεδομένα που προέκυψαν από τις πτητικές δοκιμές.

Ρωγμές στο πάνελ προστασίας κατά τη βολή του εσωτερικού όπλου του F-35A. Μερικά νεότερα αεροσκάφη παρουσιάζουν και πάλι ρωγμές σε μια επανασχεδιασμένη περιοχή δίπλα εσωτερικό όπλο του F-35A. Αυτό παρατηρήθηκε αρχικά σε αεροσκάφη που παραδόθηκαν παλαιότερα και είναι αποτέλεσμα των συνθηκών πίεσης που υπερβαίνουν τα όρια σχεδιασμού κατά την διάρκεια βολής του όπλου. Το πρόγραμμα παρατήρησε αυτές τις ρωγμές στα αεροσκάφη της παρτίδας 13 και αναμένει ότι το ζήτημα θα επηρεάσει τα αεροσκάφη των παρτίδων 14 και 15 λόγω παρόμοιων σχεδίων.

Η μη ανιχνεύσιμη ανάπτυξη ρωγμών θα μπορούσε να οδηγήσει σε σπάσιμο μέρους του πάνελ, με το υλικό να μπαίνει δυνητικά στον κινητήρα. Ωστόσο, το πρόγραμμα δεν έχει εντοπίσει συντρίμμια ξένου αντικειμένου μεταξύ των πάνελ που είχαν προβλήματα. Το πρόγραμμα διαχειρίζεται τον κίνδυνο με επιθεωρήσεις μετά την πτήση του πάνελ μετά τη χρήση του όπλου και ζητώντας από τους υπκατασκευαστές να αντικαταστήσουν τα ραγισμένα πάνελ. Το πρόγραμμα σχεδιάζει να ξεκινήσει δοκιμές με βολές για να επικυρώσει την ανθεκτικότητα του πάνελ αντικατάστασης το 2024.

Ανθεκτικότητα του υαλοπίνακα (τζάμι) του συστήματος Ηλεκτρο-οπτικής Στόχευσης. Το γραφείο του προγράμματος εντόπισε πρόβλημα με την ανθεκτικότητα του υαλοπίνακα στο ΕΟ Σύστημα Στόχευσης. Συγκεκριμένα, ο υαλοπίνακας δεν πληροί τις απαιτήσεις όταν λειτουργεί σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα—όπως αυτά με μεγάλες ποσότητες άμμου και σκόνης. Το γραφείο του προγράμματος χρησιμοποιεί επαναλαμβανόμενες επιθεωρήσεις για να μετριάσει το πρόβλημα. Για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος, το πρόγραμμα ολοκλήρωσε τις δοκιμές και παρουσίασε νέο εξοπλισμό το 2024. Το γραφείο συνεργάζεται επίσης με τη Lockheed Martin και τους προμηθευτές υαλοπινάκων για τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των υαλοπινάκων και αναμένει ένα νέο που να πληροί τις προϋποθέσεις μέσα το 2024.

Ανακεφαλαιώνοντας, καταλαβαίνουμε ότι το F-35 είκοσι χρόνια μετά την πρώτη πτήση, με πάνω από 1000 αεροσκάφη παραδομένα στους χρήστες και έχοντας λάβει το βάπτισμα του πυρός (Ισραήλ), συνεχίζει να έχει βασικά προβλήματα τόσο τεχνικά όσο και ανάπτυξης ως ενός ολοκληρωμένου αεροσκάφους πολλαπλών ρόλων όπως προβλέπεται να είναι το Block 4. Η μέχρι τώρα πορεία του προγράμματος προδικάζει ότι η ολοκλήρωση του προτύπου Block 4 ενδέχεται να καθυστερήσει ακόμη περισσότερο. Μένει λοιπόν να δούμε όταν με το καλό παραλάβει η Π.Α. τα δικά της αεροσκάφη, σε ποιό πρότυπο και με ποιές ικανότητες θα έρθουν αυτά. Μέχρι τότε και μέχρι η Π.Α. να μπορέσει να βάλει το αεροσκάφος σε πλήρη ετοιμότητα και διαθεσιμότητα καλό θα ήταν το υπουργείο να μην προβεί σε βεβιασμένες κινήσεις απόσυρσης αξιόμαχων αεροσκαφών.

Το κείμενο στα αγγλικά μπορείτε να το βρείτε ΕΔΩ.