Από το 1996 και την κρίση στα Ίμια βλέπουμε μια συνεχόμενη, με αυξητικές τάσεις, προσπάθεια της Τουρκίας στην απομείωση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στη θάλασσα. Έτσι οι γκρίζες ζώνες του 1996 έγιναν «θαλάσσια πατρίδα» και από το 2020 Τουρκό-λυβικό μνημόνιο.  Οι συγκεκριμένες αξιώσεις έχουν ως σκοπό στον εγκλωβισμό και τη μείωση της ελληνικής κυριαρχίας στα έξι ναυτικά μίλια και παράλληλα την κυριαρχία της Τουρκίας στην ανοιχτή θάλασσα της ανατολικής Μεσογείου αλλά και πέραν αυτής. Ο κύριος βραχίονας επιβολής των επιδιώξεων αυτών είναι το Τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό (TDK). Έτσι η Τουρκία τα τελευταία δεκαπέντε τουλάχιστον χρόνια έχει επιδοθεί στη δημιουργία ενός ναυτικού ικανού να φέρει σε πέρας την αποστολή αυτή. Από τη δική μας πλευρά η δεκαετής οικονομική κρίση έχουν φέρει το Π.Ν. σε μια κατάσταση όπου το 60% των μονάδων χρήζει αντικατάστασης και προς το παρόν δεν φαίνεται κανένας σοβαρός προγραμματισμός για την αντιστροφή της κατάστασης στο άμεσο μέλλον.

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ

Το ελληνικό Π.Ν. σήμερα διαθέτει εννιά φρεγάτες κλάσης KORTENEAR, από τις οποίες οι έξι αναβαθμίστηκαν κυρίως στον ηλεκτρονικό εξοπλισμό τη δεκαετία του 2000 και τέσσερις γερμανικής σχεδίασης φρεγάτες τύπου ΜΕΚΟ 200 ΗΝ στις οποίες θα έπρεπε να έχει ξεκινήσει ένας εκσυγχρονισμός μέσης ζωής πριν από περίπου δέκα χρόνια. Αντ’ αυτού εν έτη 2024 το πρόγραμμα δεν έχει υπογραφεί ενώ και με την αύξηση του κόστους είναι άγνωστο το εύρος του προγράμματος που θα πραγματοποιηθεί εν τέλει. Στο άμεσο μέλλον αναμένεται να αποκτηθούν τρεις νεότευκτες γαλλικές φρεγάτες FDI HN ενώ το Π.Ν. έχει εισηγηθεί την απόκτηση και της τέταρτης φρεγάτας που αναφέρεται ως option. Οι τρεις αυτές υπερσύγχρονες φρεγάτες αναμένεται να δώσουν ανάσα και μερική ανανέωση του γερασμένου στόλου ευελπιστώντας ο τελικός αριθμός να ανέλθει στις τέσσερις μονάδες. Επίσης το Π.Ν. για την αντικατάσταση των ολλανδικών φρεγατών έχει στραφεί προς τη Constellation που όμως εάν και εφόσον προχωρήσει δεν αναμένεται να αποδώσει νέες μονάδες πριν τα μέσα της επόμενης δεκαετίας. Όσον αφορά το πρόγραμμα των κορβετών παραμένει ανοιχτή η διεκδίκηση του προγράμματος μεταξύ των Group Naval και Fincantieri με τις σχεδιάσεις Gowind 2500 HN και FCX-30 HN, παράλληλα όμως φαίνεται να προχωράει κανονικά και το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής κορβέτας πολλαπλών ρόλων EPC το οποίο μπαίνει στην φάση σχεδίασης, που συμμετέχει και η Ελλάδα. Προς το παρόν  η απόφαση για το πρόγραμμα των 3+1 κορβετών μετακυλίεται για το 2025.

Να υπενθυμίσουμε ότι η διοίκηση φρεγατών σύμφωνα με το νέο δόγμα και για να καλύψει πλήρως τις νέες αυξημένες ανάγκες επιτήρησης της ελληνικής ΑΟΖ έχει δηλώσει ότι θα χρειαζόταν ιδανικά έναν στόλο από 18 μεγάλες μονάδες ο οποίος θα απαρτίζεται από δώδεκα φρεγάτες και έξι κορβέτες. Αν βγει σύντομα λευκός καπνός σε πέντε περίπου χρόνια από σήμερα ο ελληνικός στόλος θα αποτελείται από 14-16 κύριες μονάδες:

• 3-4 φρεγάτες FDI HN εφόσον ασκηθεί η προαίρεση μέχρι το καλοκαίρι του 2023.
• 3-4 νέες κορβέτες
• 4 εκσυγχρονισμένες ΜΕΚΟ 200. Ευελπιστούμε ότι θα εκσυγχρονιστεί το σύνολο των φρεγατών ώστε να μείνει ενεργό για τα επόμενα 15 χρόνια μέχρι το επόμενο μεγάλο πρόγραμμα.
• 4 εκσυγχρονισμένες φρεγάτες Standard.

Σήμερα ο στόλος της Δύναμης των Ταχέων Σκαφών αποτελείται από ένα σύνολο 19 ΤΠΚ από τις οποίες οι 16 νεότερες απαρτίζουν δύο μοίρες, τις Νο1 και Νο2 ΜΤΠΚ (Μοίρα Ταχέων Περιπολικών Κατευθυνόμενων Βλημάτων). Από τις 18 ΤΠΚ, οι επτά ανήκουν στην κλάση S-VITA οι οποίες είναι οι νεότερες και πιο ισχυρές ΤΠΚ του στόλου, είναι δε και από τις πιο ισχυρά οπλισμένες ΤΠΚ στον κόσμο και σημείο αναφοράς για όλα τα νέα μοντέλα πλοίων αυτού του εκτοπίσματος που προσφέρονται από διάφορα ναυπηγεία. Ο στόλος των ΤΠΚ εκτός των S-VITA απαρτίζεται από τέσσερις εκσυγχρονισμένες γαλλικές Comb IIIA με έτος ναυπήγησης 1977-1978, τέσσερις μη εκσυγχρονισμένες γαλλικές Comb IIIΒ με έτος ναυπήγησης 1980-1982 και τρεις από τις έξι πρώην γερμανικές Type 148, παραληφθέντες ως πλεονάζον υλικό, με έτος ναυπήγησης 1973-1974. Οι δύο από τις τρεις Type 148 ανήκουν στη Δύναμη Πλοίων Επιτηρήσεως και θα ακολουθήσει σύντομα και η Ρ-75 Μαριδάκης μόλις η τελευταία ΤΠΚ S-VITA που παρελήφθηκε μέσα στο 2022 γίνει πλήρως επιχειρησιακή με την ολοκλήρωση του εξοπλισμού της το επόμενο διάστημα και πάρει τη θέση της στην αντίστοιχη μοίρα ΤΠΚ.

Σύμφωνα λοιπόν με την παραπάνω ανάλυση της δύναμης ταχέων σκαφών είναι προφανής η αδήριτη ανάγκη για την ανανέωση του στόλου όπου το 44% είναι σύγχρονης σχεδίασης που θα χρειαστούν τα επόμενα χρόνια ένα πρόγραμμα αναβάθμισης μέσης ζωής (κλάση Ρούσσεν), το 25% είναι παλαιάς σχεδίασης που έχουν περάσει από πρόγραμμα μερικής αναβάθμισης (κλάση Λάσκος) και το 31% είναι παλαιάς σχεδίασης με παρωχημένα ηλεκτρονικά (κλάση Καβαλούδης). Μια ανανέωση που πρέπει να ξεκινήσει με την αντικατάσταση των πέντε γαλλικών Comb IIIΒ κλάσης «Καβαλούδης» ηλικίας 41-43 ετών που δεν έχουν υποβληθεί σε κάποιο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού ή αναβαθμισης εξοπλισμού και δυνατοτήτων τους και να επεκταθεί σε δεύτερο χρόνο στις παλαιότερες μεν αναβαθμισμένες δε, γαλλικές Comb IIIA κλάσης «Λάσκος» ηλικίας 46-47 ετών. Προς το παρόν δεν υπάρχει οποιαδήποτε εξέλιξη ως προς τις ελληνικές ΤΠΚ πλην της ανάγκης προγράμματος αναβάθμισης για τις επτά νεότερες ΤΠΚ κάποια στιγμή το μέλλον. Η παραπάνω σύνθεση θα προσδίδει στην ελληνική μαχητική ισχύ 96-128 Α/Α πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, 144-160 A/A πυραύλους μικρού βεληνεκούς, 37-39 κύρια ναυτικά πυροβόλα και  220-236 πυραύλους επιφανείας-επιφανείας.

ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ

Όσον αφορά την άλλη πλευρά του Αιγαίου, η Τουρκία διαθέτει ένα σχετικά σύγχρονο στόλο με παλαιότερες εκσυγχρονισμένες μονάδες αλλά και νεότευκτες τουρκικής σχεδίαση και κατασκευής ενώ τα συστήματα και τα όπλα των πλοίων σιγά σιγά εκτουρκίζονται δίνοντας πλήρη αυτονομία στον τουρκικό στόλο. Όσον αφορά τις μονάδες κρούσης, σήμερα ο τουρκικός στόλος αποτελείται από 16 φρεγάτες, οχτώ MEKO 200TN και οχτώ κλάσης “G”, πρώην αμερικάνικες κλάσης O.H. Perry. 10 ASW κορβέτες από τις οποίες οι τέσσερις είναι κλάσης Ada του προγράμματος MilGem I τουρκικής σχεδίασης και κατασκευής με χαρακτηριστικά χαμηλής παρατηρησιμότητας και έξι παλαιότερες κλάσης Burak πρώην γαλλικές Α69. 19 ΤΠΚ από τις οποίες οι εννιά είναι κλάσης Kilic, οι δύο είναι κλάσης Yildiz και οχτώ είναι κλάσης Dogan, όλες χτισμένες στην Τουρκία. Όσον αφορά τις κύριες μονάδες κρούσης, μετά το πέρας του προγράμματος αναβάθμισης των φρεγατών O.H.Perry με νέα ηλεκτρονικά συστήματα αλλά και την προσθήκη ενός εκτοξευτή Α/Α πυραύλων MK41 VLS σε τέσσερις από αυτές, είχαμε την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του εθνικού πλοίου MilGem το οποίο απέδωσε τέσσερις κορβέτες νέας γενιάς στο TDK. Το πρόγραμμα MilGem I, υπήρξε το όχημα για την απόκτηση εμπειρίας σχεδίασης και κατασκευής μεγάλων πιο σύνθετων ναυτικών μονάδων αλλά και των πρώτων επιτυχημένων πωλήσεων κύριων μονάδων κρούσης σε πελάτες του εξωτερικού. Σήμερα τα δύο μεγάλα προγράμματα που τρέχουν είναι η πλήρης αναβάθμιση των νεότερων φρεγατών MEKO 200 TN Track IIA/B και η δεύτερη φάση του προγράμματος MIlGem, το MilGem II το οποίο αναφέρεται σε τέσσερις φρεγάτες γενικών καθηκόντων εκτοπίσματος 3000 τόνων, κλάσης Istanbul. Ήδη το πρώτο πλοίο της κλάσης αναμένεται να παραδοθεί μέσα στο 2023 και αποφασίστηκε η συνέχιση του προγράμματος με τα υπόλοιπα τρία πλοία. Η νέα αυτή κλάση θα αντικαταστήσει σταδιακά τις πρώτες τέσσερις μη αναβαθμισμένες φρεγάτες ΜΕΚΟ 200 ΤΝ Track I. Η νέα κλάση θα είναι εξοπλισμένη σχεδόν εξ ολοκλήρου με τουρκικής σχεδίασης οπλικά συστήματα και ηλεκτρονικά.

Θα φέρει ένα κύριο 4D AESA ραντάρ το Cenk-400N, ραντάρ επιφανείας ASELSAN ALPER-200N LPI, Ραντάρ διεύθυνσης πυρός AKREP-300N, σόναρ γάστρας FERSAH 100N/MF, H/O AHTAPOT-100, IRTS PIRI-100, LWRS LIAS 200-N, ESM ARES 2N/NGE, ECM ARES 2NC/E και σύστημα διαχείρησης μάχης το ADVENT. Από οπλισμό θα φέρει ένα τουρκικό αντίγραφο του γνωστού πυροβόλου 76/62, 2 CIWS Gokdeniz 25 χιλ, 2 RCWS Aselasan STOP 25 χιλ, 16 αντιπλοϊκούς πυραύλους ATMACA και κάθετους εκτοξευτές Α/Α πυραύλων Hisar ή Siper με σύνολο 16 θέσεις. Όσον αφορά το πρόγραμμα αναβάθμισης των φρεγατών ΜΕΚΟ 200 ΤΝ Track IIA/B η πρώτη φρεγάτα ξεκίνησε τις δοκιμές αποδοχής. Το πρόγραμμα περιέχει την εγκατάσταση νέου συστήματος διαχείρισης μάχης ADVENT της Havelsan εξέλιξη του GENESIS που τοποθετήθηκε στις φρεγάτες O.H.Perry, νέο σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου ARES-2N της ASELSAN, νέο ραντάρ ελέγχου πυρός AKR-D, νέα Η/Ο συστήματα PIRI-100 IRST και Kirlangic, νεό σόναρ γάστρας FERSAH 100N/MF και σύστημα κατά τορπιλών Hizir όλα της ASELSAN. Αντικαταστάθηκε ο πλωραίος ιστός με νέο όπου τοποθετήθηκαν πλήθος ηλεκτρονικών συστημάτων και το ραντάρ Smart-S MK2 προσφέροντας καλύτερη θέαση σε σχέση με την προηγούμενη θέση. Ο πρυμναίος ιστός έχει αναδιαμορφώθηκε. Αυτός ο νέος λεπτότερος ιστός υποστηρίζει το ραντάρ αναζήτησης MAR-D. Το MAR-D έχει δομή κεραίας συστοιχίας ενεργής φάσης και μονάδες ενισχυτή ισχύος στερεάς κατάστασης. Είναι ένα αρθρωτό, ελαφρύ και χαμηλής ισχύος ραντάρ. Τα λειτουργικά χαρακτηριστικά του περιλαμβάνουν τρισδιάστατη αναζήτηση στόχων, παρακολούθηση και ταξινόμηση, αναζήτηση τομέα και υψηλή ακρίβεια τοποθεσίας στόχου. Έχει αυτονομία πάνω από 100 km. Λειτουργεί σε μια ζώνη Χ και μπορεί να παρακολουθήσει 200 στόχους. Όσον αφορά τον οπλισμό, αντικαταστάθηκαν όλα τα CIWS Sea Zenith και τη θέση τους πήραν δύο τηλεχειριζόμενοι σταθμοί STOP 25mm στην πρύμνη και ένα CIWS Gokdeniz στην πλώρη, επίσης προστέθηκε και ένα MK15 Phalanx Block 1B baseline 2 στην πρύμνη πάνω από το υπόστεγο του ελικοπτέρου. Τέλος θα αντικατασταθούν οι πύραυλοι Επ.-Επ. Harpoon από τους τουρκικούς Atmaca.

Στο μέλλον υπάρχει η πρόβλεψη για την ναυπήγηση τεσσάρων έως έξι αντιτορπιλικών AAW εκτοπίσματος 7000 τόνων. Ήδη και λόγω των κακών σχέσεων με τις ΗΠΑ είναι υπό ανάπτυξη ένας κάθετος εκτοξευτής Α/Α πυραύλων ο οποίος θα είναι εφοδιασμένος με τους πυραύλους μέσου και μεγάλου βεληνεκούς Hisar και Siper. Όσον αφορά τις τουρκικές ΤΠΚ δεν υπάρχει κάποια εξέλιξη προς το παρόν και ο στόλος τους αποτελείται από τέσσερα σκάφη της κλάσης DOGAN, τέσσερα σκάφη της κλάσης RUZGAR, δύο σκάφη της κλάσης YILDIZ και εννιά σκάφη της κλάσης KILIC. Η παραπάνω σύνθεση θα προσδίδει στην τουρκική μαχητική ισχύ 288 A/A πυραύλους, 41 κύρια ναυτικά πυροβόλα και  252 πυραύλους επιφανείας-επιφανείας. Εν κατακλείδι, οι κινήσεις της Τουρκίας δείχνουν τη σοβαρότητα με την οποία αντιλαμβάνονται την ισχύ και πως αυτή μπορεί να βοηθήσει στην καθιέρωση των θέλω τους την ώρα που οι δικοί μας αμφιταλαντεύονται 10 χρόνια για την υπογραφή του εκσυγχρονισμού των ελληνικών ΜΕΚΟ. Αν δεν γίνουν άμεσα κινήσεις ενίσχυσης του ελληνικού στόλου, σε λίγα χρόνια η τουρκική ναυτική ισχύς θα είναι δύσκολα αντιμετωπίσιμη με πλοία 50 και πλέον ετών και το Π.Ν. δεν μπορεί να περιμένει μακροπρόθεσμες λύσεις τύπου Constellation.