Αυξανόμενη πολυπλοκότητα στο πεδίο μάχης περίκλειστων και ρηχών θαλασσών
Ως τμήμα της μεταβατικής ζώνης μεταξύ της στεριάς και της θάλασσας, οι περίκλειστες και ρηχές θάλασσες βρίσκονται στην καρδιά αυτής της σφαίρας που όλα τα στρατιωτικά πεδία αλληλοσυνδέονται: Το στρατιωτικό πεδίο που κατέχει τη μερίδα του λέοντος, είναι η διακλαδικότητα. Με άλλα λόγια: Οι περίκλειστες και ρηχές θάλασσες είναι ένα ουσιώδες πεδίο μάχης με αυξανόμενη σημασία, ενώ την ίδια στιγμή αντιμετωπίζει τις προκλήσεις της αυξημένης πολυπλοκότητας. Αναμφισβήτητα, το γεωγραφικό περιβάλλον των περίκλειστων και ρηχών θαλασσών είναι πολύ απαιτητικό και δημιουργεί πολλαπλά φυσικά και τεχνητά εμπόδια στις ένοπλες δυνάμεις, σε συγκεκριμένες ναυτικές επιχειρήσεις. Ήδη, και περισσότερο στο μέλλον, οι περίκλειστες και ρηχές θάλασσες είναι περιοχές με βαριά κυκλοφορία. Εκτός από την εμπορική κυκλοφορία, επί κύριων, διεθνών θαλάσσιων εμπορικών οδών, που διασταυρώνονται με παράκτια, τοπικά και περιφερειακά δίκτυα μεταφορών, ένας επιπλέον όγκος θαλάσσιας κυκλοφορίας είναι αναμενόμενος, αν και διαφορετικός από μέρος σε μέρος. Αυτή η πυκνή κυκλοφορία προσφέρει ευκαιρίες παράνομης δράσης. Επικουρικά του πολύπλοκου εδάφους και του μεγέθους των επαφών, τεχνητά νησιά και μεγάλες κρίσιμες υποδομές, όπως οι πλατφόρμες άντλησης πετρελαίου ή φυσικού αερίου, ανεμογεννήτριες και άλλες πλατφόρμες οικονομικής εκμετάλλευσης θα συνεχίζουν να επηρεάζουν, σε τεράστιο βαθμό, τις επιχειρήσεις σε περίκλειστες και ρηχές θάλασσες και συνεπώς θα αυξήσουν τον βαθμό πολυπλοκότητας ενός ήδη πολύπλοκου πεδίου μάχης.
ΕΙΔΙΚΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ
Επί της αρχής, η ταχεία τεχνολογική πρόοδος (για παράδειγμα, τα τελευταία 20 χρόνια και ειδικότερα στη σφαίρα του ηλεκτρονικού τύπου) έχουν επιταχύνει τον ρόλο της πληροφορικής ως κύριο παίκτη στο σημερινό επιχειρησιακό πεδίο. Αυτό, από την πλευρά του, έχει αναβαθμίσει τον κυβερνοχώρο ως ένα σημαντικό κομμάτι του πεδίου μάχης. Συνεπώς, έχουν προκύψει νέες αντιλήψεις για τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων (για παράδειγμα, κυβερνοεπιθέσεις, μέσω δολιοφθοράς κρίσιμων εγκαταστάσεων, οι οποίες συνδέονται και εξαρτώνται από το διαδίκτυο) και των πρωταγωνιστών τους (μη-κρατικοί οργανισμοί και υβριδικοί παίκτες). Περιοχές ιδιαίτερης επίδρασης συμπεριλαμβάνουν τις περίκλειστες και ρηχές θάλασσες, όπου πολλές και διαφορετικές απειλές εμφανίζονται ταυτόχρονα.
Προσθέτοντας αυτούς τους επιπλέον παράγοντες θα αυξήσει το επίπεδο της πολυπλοκότητας στο επιχειρησιακό πεδίο. Εάν αυτός ο όγκος των πληροφοριών δεν αξιολογηθεί και δεν επεξεργαστούν για περιβάλλοντα όπως οι περίκλειστες και ρηχές θάλασσες, τα πλοία μπορούν εύκολα να πέσουν θύματα υπερβολικών πληροφοριών. Από την πλευρά του επιτιθέμενου αυτές οι πολυδιάστατες-ασύμμετρες απειλές, σε συνδυασμό με τον αιφνιδιασμό (ενδημικό χαρακτηριστικό των περίκλειστων και ρηχών θαλασσών) παράγει έναν πανίσχυρο συνδυασμό πιθανοτήτων. Η επίδραση αυτών των πιθανοτήτων αυξάνει γεωμετρικά από τα μοναδικά χαρακτηριστικά αυτού του περιβάλλοντος.
Σε σχέση με τον αιφνιδιασμό οι περίκλειστες και ρηχές θάλασσες χαρακτηρίζονται από την ταχύτητα: Ταχύτητα στην ανταλλαγή δεδομένων και της τακτικής εικόνας, ταχύτητα στην διοίκηση και των έλεγχο και ταχύτητα στην αντίδραση. Για είσαι ταχύτερος του αντιπάλου και παράλληλα να διατηρείς την πρωτοβουλία των κινήσεων, η ταχύτητα πρέπει να είναι το κύριο χαρακτηριστικό για κάθε μελλοντική επιχείρηση, ιδιαίτερα των επιχειρήσεων σε περίκλειστες και ρηχές θάλασσες. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της γνώσης, την απόφασης και της τεχνολογικής ανωτερότητας (για παράδειγμα, τεχνητή νοημοσύνη). Στο κοντινό μέλλον, η τεχνητή νοημοσύνη θα συνεχίσει να είναι περιορισμένη σε προβλήματα συγκεκριμένης φύσης. Η διεύρυνση της χρήσης της ακόμα απαιτεί την παρουσία του ανθρώπινου παράγοντα. Ωστόσο, καθώς η νοημοσύνη των οπλικών συστημάτων προοδεύει η λειτουργικότητα και η ικανότητα λήψης αποφάσεων της τεχνητής νοημοσύνης θα προοδεύει και θα γίνεται ικανότερη να επιχειρεί σε σύνθετα και πολύπλοκα περιβάλλοντα. Η σημασία και η βαρύτητα στο αποτέλεσμα ενός πολέμου θα αυξάνεται σταδιακά αλλά σταθερά τα επόμενα χρόνια.
Όπως προείπαμε το πεδίο μάχης των περίκλειστων και ρηχών θαλασσών επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τις κοντινές και πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές. Αυτές είναι σημεία συνένωσης κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων που έρχονται εύκολα σε σύγκρουση, υπό τη σκέπη της τεχνολογικής προόδου. Οι παράκτιες μεγαλουπόλεις θα επιφέρουν προκλήσεις στις πολεμικές επιχειρήσεις, καθώς και στο πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό πεδίο του μέλλοντος. Η τάση των ανθρώπων να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους θα αυξήσει περισσότερο αυτή την πολυπλοκότητα. Υπό αυτή την έννοια, οι στρατιωτικές επιχειρήσεις επί της ακτής θα επηρεάσει σημαντικό το θαλάσσιο περιβάλλον και αντίστροφα. Και λαμβάνοντας υπ’ όψη μας το τακτικό, επιχειρησιακό και στρατηγικό επίπεδο, κάθε μείωση στις σαφείς αποστάσεις μεταξύ αυτών των επιπέδων καθώς και μεταξύ των μαχητών και των αμάχων αυξάνει την απαίτηση της αλλαγής του χαρακτήρα της στρατιωτικής δράσης (κάτι που σημαίνει αλλαγή στον τρόπο σκέψης που διέπει τις στρατιωτικές υποθέσεις), καθώς και της στρατιωτικής κρίσης, ιδιαίτερα στο κομμάτι που αφορά τον εντοπισμό ανωμαλιών σ’ ένα θολό περιβάλλον.
Επιστρέφοντας στον κυβερνοπόλεμο, πρόκειται για την πιο πρόσφατη διάσταση του σύγχρονου πεδίου μάχης, που αναμφισβήτητα έχει μεταφορτώσει τις επικοινωνίες στην εποχή της πληροφορικής. Το NATO ορίζει τέσσερα πεδία ως παγκοσμίως κοινά: Τον αέρα, τη θάλασσα, το διάστημα και τον κυβερνοχώρο. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε και να ξεκαθαρίσουμε τα συμφέροντα σε κάθε έναν από αυτούς τους τομείς, καθώς και να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις και την πολυπλοκότητα ενός διαρκώς αυξανόμενου διαδικτυομένου κόσμου, έτσι ώστε να κατανοήσουμε τη φύση των απειλών αυτών των συμφερόντων και να κατανείμουμε τα διαθέσιμα μέσα, όσο πιο αποτελεσματικό γίνεται, για να αντιμετωπίσουμε απειλές και να μειώσουμε το ρίσκο. Ο όρος «κυβερνοχώρος» κυρίως σχετίζεται με τις «πληροφορίες και τη ροή δεδομένο», ενώ ο όρος «θάλασσα» κυρίως σχετίζεται με την «ασφάλεια», αλλά και με το εμπόριο και τις κρίσιμες υποδομές, αμφότερα ζωτικής σημασίας για τη ροή των εμπορευμάτων και των αξιών. Αλλά πως σχετίζονται η ροή δεδομένων και η ροή εμπορευμάτων ή αξιών;
Παράγοντες απ’ όλο τον κόσμο, είτε είναι μεμονωμένα άτομα, είτε απειλούν δίκτυα μπορούν εύκολα να παρεμποδίσουν επιχειρήσεις σε περίκλειστες και ρηχές θάλασσες μέσω του κυβερνοχώρου. Αυτό και πρέπει να κατανοηθεί σε συνάρτηση με τη διάχυση των νέων τεχνολογιών, που είναι εύκολα διαθέσιμες, με χαμηλό κόστος και έτοιμες για χρήση. Μερική μη διάθεση της πληροφοριακής τεχνολογίας, ως αποτέλεσμα μιας κυβερνοεπίθεσης, θα επηρεάσει εταιρίες που εμπλέκονται, έμμεσα ή άμεσα, με το θαλάσσιο εμπόριο, τον θαλάσσιο τουρισμό ή άλλη οικονομική δραστηριότητα στη θάλασσα. Αυτό μπορεί να προκαλέσει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στις κοινωνικές, οργανωτικές και κυβερνητικές δομές, καθώς και στις χρηματοοικονομικές αγορές. Η λίστα των πιθανών κινδύνων θα πρέπει να διευρυνθεί και να συμπεριλάβει όχι μόνο τις ατομικές απώλειες, όπως πλοία και ζωές, αλλά και τα μαζικά αποτελέσματα που ακολουθούν μετά από γεγονότα όπως εσκεμμένες περιβαλλοντολογικές καταστροφές ή μεγάλες συμφορές (για παράδειγμα, ένα σοβαρό ατύχημα σε ένα σταθμό παραγωγής πυρηνικής ενέργειας, οι οποίοι συχνά βρίσκονται πολύ κοντά στην παράκτια γραμμή).
Συνεπώς, η ενίσχυση της κυβερνοάμυνας, ισοδυναμεί με την ενίσχυση της ασφάλειας στο θαλάσσιο περιβάλλον, που δεν σημαίνει τίποτα άλλο από την βελτίωση της ασφάλειας στο πεδίο του κυβερνοχώρου. Μια διαδραστική κυβερνοαντίδραση στη θάλασσα είναι ο καταλληλότερος τρόπος αποτροπής, ανίχνευσης, πρόσβασης και αντίδρασης σε κυβερνοεπιθέσεις στο θαλάσσιο πεδίο μάχης. Αυτή η συνδυαστική διαδικασία διευρύνει την επίγνωση της κατάστασης στον κυβερνοχώρο και παρέχει μια συνεχή στρατιωτική αξιολόγηση των παραγόντων, συνεργάσιμων ή μη, που είναι μια αναγκαία διαδικασία σε όλα τα επίπεδα διοίκησης.
Σε τελική ανάλυση το θαλάσσιο περιβάλλον και ιδιαίτερα το περιβάλλον των περίκλειστων και ρηχών θαλασσίων θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως ένα ιδιαίτερα σύνθετο πεδίο μάχης όπου ένα δίκτυο αναρίθμητων παραγόντων είναι ενεργοί σε πολλαπλά, εξειδικευμένα επίπεδα και τομείς και μοιράζονται φανερές και κρυφές εξαρτήσεις διαφορετικής έντασης. Αυτό απαιτεί μια ενορχηστρωμένη και αποτελεσματική προσέγγιση ανάλυσης για αποτελεσματική κυβερνοασφάλεια καθώς και για θεμελιωμένη επίγνωση της κυβερνοκατάστασης σε όλα τα επίπεδα διοίκησης.
Ποικιλία παραγόντων στις περίκλειστες και ρηχές θάλασσες
Στις περίκλειστες και ρηχές θάλασσες δραστηριοποιούνται μια σειρά ετερογενών παραγόντων, οι περισσότεροι εκ των οποίων χρησιμοποιούν το περιβάλλων των περίκλειστων και ρηχών θαλασσών με ειρηνικό τρόπο, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να δημιουργούν καταστάσεις για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Ωστόσο, κάποιοι παράγοντες που δραστηριοποιούνται στις περίκλειστες και ρηχές θάλασσες μπορεί να συνδέονται με απειλητικά δίκτυα ή να επιδιώκουν άλλα βλαβερά συμφέροντα, που να δικαιολογούν τη χρήση ένοπλης βίας. Το φάσμα των επιχειρήσεων σε περίκλειστες ή ρηχές θάλασσες περιλαμβάνει:
-Από υποεξοπλισμένα, αλλά αποφασισμένα άτομα (για παράδειγμα, εγκληματίες ή αντάρτες ή καλά εκπαιδευμένες παραστρατιωτικές ομάδες (για παράδειγμα, τρομοκράτες) μέχρι τακτικές στρατιωτικές δυνάμεις, καλά εξοπλισμένες και εκπαιδευμένες (υβριδικός πόλεμος, κυβερνοπόλεμος).
-Από κρατικούς παράγοντες (στρατός, λιμενικό ή αστυνομία) ή κρατικές υπηρεσίες (υδρογραφικές για παράδειγμα) μέχρι μη-κυβερνητικούς παράγοντες, όπως εμπορικές εταιρίες (ναυτιλιακές, αλιευτικές), και μη-κυβερνητικές οργανώσεις (ανθρωπιστικής βοήθειας ή προστασίας ναυσιπλοΐας).
-Από δημοκρατικά κράτη με διάκριση εξουσιών και έννομη τάξη μέχρι δικτατορικά κράτη ή κράτη παρίες.
-Από τακτικά στρατεύματα επί του πεδίου της μάχης μέχρι κυβερνομαχητές που πολέμους μπροστά από την οθόνη των υπολογιστών τους.
Γενικά μια μερική αντιστροφή των συμβατικών στρατιωτικών μορφών δράσης και διαφοροποίησης βασικών πολιτικών θα πρέπει να την αναμένουμε. Οι κρατικοί παράγοντες πιθανότατα θα αναπτύξουν ικανότητες διεξαγωγής ασύμμετρων προσεγγίσεων (για παράδειγμα, αποφυγή παρατεταμένης συμβατικής μάχης και διεξαγωγή πολύχρονου ανταρτοπόλεμου με στόχο την εξουθένωση του αντιπάλου), ενώ την ίδια στιγμή μη-κρατικοί παράγοντες αναμένεται να εφαρμόσουν συμβατικές μεθόδους πολέμου (για παράδειγμα, αντιγράφοντας συγκεκριμένες μεθόδους επίθεσης ή αξιοποιώντας υψηλή τεχνολογία όπως αισθητήρες, βλήματα προσβολής ακριβείας ή συστήματα κυβερνοπολέμου).
Οι παράγοντες που χρησιμοποιούν το κεβερνοπεδίο επιχειρήσεων για να απειλήσουν ή να εκτελέσουν εχθρικές δράσεις θα γίνουν ένας πιο σημαντικός παράγοντας στις μελλοντικές επιχειρήσεις. Τα δίκτυα πληροφορικής μπορεί να χρησιμοποιηθούν για κάτι περισσότερο από έναν πόλεμο προπαγάνδας. Μπορεί να αξιοποιηθούν, όχι μόνο από κυβερνομαχητές, ως το κύριο μέσο ανταλλαγής πληροφοριών και επικοινωνιών προκειμένου να συγχρονίσουν και να συντονίσουν την πολεμική δράση. Διάφοροι παράγοντες δεν θα επιχειρούν μόνο σε ένα περιορισμένο περιβάλλον, όπως είναι οι περίκλειστες και ρηχές θάλασσες, αλλά θα είναι ακροβολισμένοι σε ολόκληρο τον κόσμο και θα χρησιμοποιούν την πληροφορική, με ελάχιστο άμεσο ρίσκο, προκειμένου να δημιουργήσουν καταστάσεις εντός του θεάτρου επιχειρήσεων. Οι αυξανόμενοι υβριδικές απειλές και κυβερνοαπειλές, από μη-κυβερνητικούς παράγοντες και μέσα, θα καταστίσουν τις επιχειρήσεις σε περίκλειστες και ρηχές θάλασσες απαιτητικές και ιδιαίτερης πρόκλησης, ένα πεδίο δράσης της Συμμαχίας στο προσεχές μέλλον. Υπό αυτή την έννοια, θα απαιτηθούν προηγμένες ικανότητες και νέοι κανόνες εμπλοκής θα πρέπει να αξιολογηθούν προς αντιμετώπιση εχθρικών δικτύων, ιδιαίτερα αν δεν δρουν εντός ενός καθορισμένου θεάτρου επιχειρήσεων.
Η ανάδυση ιδιωτικών στρατιωτικών δυνάμεων, για παράδειγμα εταιρίες παροχής υπηρεσιών προστασίας πλοίων, είναι κάτι αξιοσημείωτο. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να παρέχουν αυξημένη προστασία σε πλοία υπό απειλή και έτσι συμβάλουν στην ενίσχυση της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας. Ωστόσο λειτουργούν και δρουν εκτός της ιεραρχίας διοίκησης ή του κρατικού ελέγχου και συνεπώς ενδέχεται να μην δώσουν βάση ή να εφαρμόσουν τους προβλεπόμενους κανόνες εμπλοκής. Η διεύρυνση του τομέα ιδιωτικής ασφάλειας είναι πολύ πιθανή. Για παράδειγμα, η εμπλοκή ιδιωτικών εταιριών ασφάλειας στο μέλλον, σε αποστολές προστασίας κρίσιμων παράκτιων εγκαταστάσεων ή σε αποστολές λιμενικού και ακτοφυλακής είναι πολύ πιθανή. Συνεπώς οι ιδιωτικές εταιρίας ασφαλείας ενδέχεται στο μέλλον να απαλλάξουν τις τακτικές στρατιωτικές δυνάμεις από συγκεκριμένα καθήκοντα. Σ’ αυτό το πλαίσιο, οι ευκαιρίες συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα, για την αντιμετώπιση κοινών απειλών, θα πρέπει να αξιολογηθεί περεταίρω και συγκεκριμένες δράσεις θα πρέπει να γίνουν (για παράδειγμα, νομική υπόσταση, πολιτικές και διαδικασίες).
Η παραπάνω ποικιλία παραγόντων, σε ένα σύνθετο και μοναδικό περιβάλλον, όπως οι περίκλειστες και ρηχές θάλασσες, όπου οι επιχειρήσεις επηρεάζονται όχι μόνο από συγκεκριμένες γεωγραφικές και φυσικές καταστάσεις, αλλά και από δύσκολες συνθήκες διοίκησης και ελέγχου, όπως η αντιμετώπιση πιθανών αλλοιωμένων και θολών πληροφοριών. Όλα αυτά θα καταστήσουν το διαχωρισμό μεταξύ μάχιμων και μη-μάχιμων παραγόντων ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση. Η αυξανόμενη δημόσια και ιδιωτική συμμετοχή στις μελλοντικές συγκρούσεις απαιτεί αυξημένη ικανότητα διάκρισης και αυξημένες ικανότητες αξιολόγησης απειλών. Από την άλλη πλευρά μπορεί να υπάρξουν ευεργετικές διαπεδιακές συνέργειες μεταξύ των στρατιωτικών δυνάμεων και άλλους οργανισμούς, όπως είναι οι μη-κυβερνητικές οργανώσεις και οι ιδιωτικές εταιρίες ασφάλειας.
