Η Τουρκία, στο πλαίσιο μακροπρόθεσμης στρατηγικής απόκτησης καθολικής αεροπορικής ισχύος στο Αιγαίο εντός της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα, εντάχτηκε στην ομάδα χωρών που χρηματοδοτούν το πρόγραμμα ανάπτυξης συστημάτων System Development and Demonstration του προγράμματος JSF (SDD phase) από τον Ιούλιο του 2002. Απώτερος σκοπός ήταν η προμήθεια 100 μαχητικών 5ης γενιάς τύπου F-35 τα οποία θα επιτρέψουν στην τουρκική Αεροπορία να καταστεί τοπική υπερδύναμη στην περιοχή. Πόσο κοντά όμως βρίσκεται σήμερα η Τουρκία σε αυτό το στόχο;
Συμμετέχοντας ως χώρα μέλος στο επίπεδο Level III, η Τουρκία παρείχε το 1-2% του συνολικού κόστους της φάσης SDD, ενώ συνολικά σκοπεύει να προχωρήσει στην προμήθεια 100 μαχητικών F-35Α με αρχική εκτίμηση κόστους περί τα $ 10 δις.
Σύμφωνα με τον αρχικό φιλόδοξο σχεδιασμό, η τουρκική αεροπορία αναμενόταν να παραλάβει 8 μαχητικά (δύο F-35A ενταγμένα στην παρτίδα Αρχικής Παραγωγής Χαμηλού Ρυθμού (LRIP 7) και εν συνεχεία 6 μαχητικά στην LRIP 8), τα οποία θα αποδίδονταν για πτητική εκπαίδευση στις ΗΠΑ. Ακολούθως η επόμενη παρτίδα 12 μαχητικών ήταν κατανεμημένη στις παρτίδες παραγωγής LRIP 9, 10 και 11, ώστε να γίνει εφικτός ο σχηματισμός της πρώτης Μοίρας 12 μαχητικών, με την παράδοση τους επί τουρκικού εδάφους από το 2018.
Καθυστερήσεις και το νέο χρονοδιάγραμμα παραδόσεων
Προβλήματα όμως στην εξέλιξη της φάσης SDD του προγράμματος F-35 εξανάγκασαν όλες τις χώρες-χρήστες που μετείχαν να τροποποιήσουν τα χρονοδιαγράμματα παραδόσεων (μεταξύ αυτών και η Τουρκία) με αποτέλεσμα το 2013, να αποφασιστεί μετατόπιση του χρονοδιαγράμματος αρχικών παραδόσεων κατά 2 χρόνια με το πρώτο F-35 να παραδίδεται το 2018 (δηλαδή φέτος)!
Σημειώνεται ότι η Άγκυρα μετέθεσε την παραγγελία των δύο πρώτων F-35A για την παρτίδα χαμηλού ρυθμού παραγωγής LRIP7 στην LRIP 10. Κάτι που είχε μεν ως αποτέλεσμα χρονική καθυστέρηση αλλά πέτυχε μείωση κόστους, με τιμή που εκτιμήθηκε στα $ 94,8 εκ. ανά μονάδα (χωρίς να περιλαμβάνεται ο κινητήρας). Επιπλέον το 2015 αποφασίστηκε η προμήθεια 4 επιπλέον Lightning II (σύνολο 6) στο πλαίσιο της LRIP11 με παραδόσεις το 2019.
Ακολούθως το Νοέμβριο του 2016 η Άγκυρα επιβεβαίωσε την χρηματοδότηση και παραγγελία 24 επιπλέον F-35 στις παρτίδες LRIP 12, 13 και 14 με 8 αεροσκάφη στην καθεμιά.
Έτσι μέχρι σήμερα η Τουρκία έχει παραγγείλει συνολικά 30 μαχητικά F-35A συνολικής αξίας άνω $ 2,84 δις. χωρίς να υπολογίζουμε κόστος κινητήρων, το κόστος υποστήριξης ανταλλακτικών και υποδομών που απαραίτητα συνοδεύει την συγκεκριμένη προμήθεια και μπορεί να ξεπερνά, κατ’ εκτίμηση, τα $ 4 δις.
Το τελικό κόστος διογκώνεται..
Όμως το κρισιμότερο ζήτημα που έπρεπε να λυθεί πριν από την λήψη της απόφασης έναρξης προμηθειών ήταν το τελικό κόστος των 100 μαχητικών που η Τουρκία επιθυμεί να αγοράσει. Όπως ενημέρωσε η Lockheed Martin την τουρκική κυβέρνηση το Φθινόπωρο του 2010, αντί των $ 10,7 δις που ήταν η αρχική εκτίμηση για την απόκτηση των 100 μαχητικών, το νούμερο αυξήθηκε τελικά στα $ 14,7 δις ποσό αυξημένο κατά 37,4%.
Σύμφωνα με νεότερες εκτιμήσεις του ίδιου του υφυπουργείου Αμυντικής Βιομηχανίας της Τουρκίας το 2015, γινόταν πλέον λόγος για κόστος που αγγίζει τα $ 16 δις κάτι που σημαίνει ότι οι αναθεωρημένες τιμές εκτινάσσουν το κόστος προμήθειας 100 μαχητικών F-35 σε σημαντικά αυξημένα επίπεδα συγκριτικά με τις εκτιμήσεις του 2010.
Τα δεδομένα αυτά έθεσαν για πρώτη φορά σοβαρούς προβληματισμούς για το κατά πόσον θα επιτευχθεί τελικά ο φιλόδοξος αυτός στόχος-έστω και αν όλα εξελιχθούν με τις καλύτερες προϋποθέσεις για την τουρκική οικονομία. Κάτι που πλέον είναι εξαιρετικά αμφίβολο.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η τουρκική κυβέρνηση ακόμη και αν ξεπεράσει το «κάβο» του εμπάργκο όπλων της Ουάσιγκτον, θα είναι πιθανότατα αναγκασμένη-εκ των πραγμάτων-να εξετάσει τις δυνατότητες χρηματοδότησης του προγράμματος σε βάθος 10-12 ετών με ιδιαίτερα πιθανή την μείωση του αριθμού των υπό προμήθεια αεροσκαφών από 100 σε 80 η και ακόμη λιγότερα μαχητικά.
Ο ισραηλινός «δάκτυλος»
Όμως ανησυχία φαίνεται ότι έχει προκαλέσει και στο Τελ Αβίβ, η επικείμενη προμήθεια μαχητικών 5ης γενιάς στην τουρκική Αεροπορία.Και αυτό διότι μέχρι σήμερα το Ισραήλ είναι αποκλειστικός χρήστης μαχητικών F-35A στην περιοχή, προσφέροντας σαφή υπεροχή απέναντι σε οποιαδήποτε άλλη αεροπορική δύναμη στην περιοχή.
Σε περίπτωση δε που η τουρκική Αεροπορία παραλάβει τελικά τα F-35A, η υπεροχή αυτή θα υποβαθμιστεί σημαντικά και μάλιστα από μια χώρα που βρίσκεται πλέον σε ανοιχτή πορεία σύγκρουσης με τα ισραηλινά συμφέροντα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Στο πλαίσιο αυτό αίσθηση προκάλεσε δημοσίευμα της ισραηλινής εφημερίδας Haaretz, η οποία επικαλείται δηλώσεις ανώτερου αξιωματούχου του ισραηλινού υπουργείου Άμυνας ο οποίος ανέφερε ότι ότι το Ισραήλ θα ήθελε να παραμείνει η μόνη χώρα στη Μέση Ανατολή που διαθέτει τα υπερσύγχρονα μαχητικά stealth, ώστε να διατηρήσει το στρατιωτικό του προβάδισμα.
Αν και το Τελ Αβίβ αρνείται επισήμως ότι διαβουλεύεται με την Ουάσιγκτον αναφορικά με την πώληση των F-35 στην Τουρκία, πηγές στην αμερικανική πρωτεύουσα επιβεβαίωσαν στην ισραηλινή εφημερίδα ότι οι συνομιλίες μεταξύ των δύο χωρών επικεντρώθηκαν στο λογισμό που ανέπτυξαν οι Αμερικανοί και το οποίο επιτρέπει την «αναβάθμιση» των ικανοτήτων των F-35.
Είναι προφανές λοιπόν ότι η ανησυχία που έχει προκαλέσει στο Ισραήλ η συμφωνία πώλησης F-35 στην Τουρκία είναι όχι μόνο υπαρκτή αλλά έχει και ιδιαίτερες «πτυχές» που σχετίζονται με το λογισμικό το οποίο θα διαθέτουν τα τουρκικά μαχητικά, το οποίο και καθορίζει τις επιδόσεις τους έναντι των ισραηλινών μαχητικών που ανήκουν στον ίδιο τύπο.
Στο μεταξύ η ισραηλινή Πολεμική Αεροπορία συνεχίζει να παραλαμβάνει F-35I από τις ΗΠΑ, τα οποία όμως δέχονται αρκετές μετατροπές, με τοποθέτηση συστημάτων ισραηλινής προέλευσης που τα καθιστούν-σύμφωνα με πολλούς-ικανότερα σε τομείς όπως ο ηλεκτρονικός πόλεμος και η ζεύξη δεδομένων.
Εν αναμονή των τελικών εξελίξεων
Τα πρόσφατα σενάρια που είδαν το φως τη δημοσιότητας για επιπλέον προμήθεια F-35B για τον εξοπλισμό ενός δεύτερου πλοίου αμφίβιων επιχειρήσεων-κατ απαίτηση και υπόδειξη του Τουρκικού Ναυτικού-μάλλον δεν θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη, με δεδομένη την διαμόρφωση της σημερινής οικονομικής πραγματικότητας στη γείτονα χώρα.
Την ίδια στιγμή η Τουρκία παραμένει πάντα ένας σημαντικός πελάτης της αμερικανικής βιομηχανίας για μια σειρά συστήματα όπως συστήματα ραντάρ, μαχητικά F-16, ατρακτήδια SNIPER, μεταγωγικά C-130, βλήματα ΑΙΜ-120, ΑΙΜ-9Χ, πυρομαχικά JDAM, βλήματα ναυτικής κρούσης Harpoon, SLAM, ESSM, ελικόπτερα S-70 Black Hawk, CH-47F και SeaHawk καθώς και μεταγωγικά CH-47F.
Έτσι λοιπόν από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι για βιομηχανικούς και οικονομικούς λόγους είναι δύσκολη (αλλά όχι πολιτικά αδύνατη) η όποια προοπτική «ολικής αναχαίτισης» της προμήθειας F-35 από ένα εμπάργκο όπλων από τις ΗΠΑ, με πιθανότερη την εκδοχή μιας καθυστέρησης παραδόσεων των αεροσκαφών επί τουρκικού εδάφους ή προμήθεια μειωμένου αριθμού από την αρχική διατυπωμένη επιχειρησιακή απαίτηση των 100 μαχητικών.
Εκτός και αν οι εξελίξεις στο διπλωματικό-γεωστρατηγικό επίπεδο, επιβάλλουν «δραστικές λύσεις» που είναι αδύνατον να προβλεφθούν αυτή τη στιγμή.
