Η αντιμετώπιση ιπτάμενων στόχων χαμηλού ηλεκτρομαγνητικού ίχνους αποτελεί ίσως τη πλέον κυρίαρχη πρόκληση για τη Πολεμική Αεροπορία και το Σύστημα Αεροπορικού Ελέγχου (ΣΑΕ). Μολονότι, η Τουρκική Αεροπορία φαίνεται να απομακρύνεται από την απόκτηση των αμερικανικών αεροσκαφών 5ης γενιάς F-35 εντούτοις οι προκλήσεις για το ΣΑΕ παραμένουν.
Η απόκτηση νέων μαχητικών αεροσκαφών για τη Πολεμική Αεροπορία δίκαια θεωρείται ένα κεντρικό θέμα με υψηλό ενδιαφέρον. Όμως, εκτός από τα μαχητικά κομβικός είναι ο ρόλος του ΣΑΕ με τα μέσα και τις δυνατότητες που αυτό διαθέτει ώστε να κατευθύνει τα μαχητικά εναντίον των εισερχόμενων απειλών στο FIR Αθηνών.
Στο θέμα του ΣΑΕ έχουμε αναφερθεί επανειλημμένως καταθέτοντας τις εκτιμήσεις μας και τις προτάσεις για τη βελτίωση του. Αυτές περιλαμβάνουν:
Την ανανέωση των σταθμών ραντάρ των Κέντρων Ελέγχου Περιοχής, των Μοιρών Σταθμού Ελέγχου και Προειδοποίησης και των Σταθμών Αναφοράς. Τα παραπάνω ραντάρ του Αρχηγείου Τακτικής Αεροπορίας δίνουν την εικόνα στο Εθνικό Κέντρο Αεροπορικών Επιχειρήσεων, τον «εγκέφαλο» της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας. Φυσικά σε συνδυασμό με τα ΑΣΕΠΕ της 380 Μοίρας, τον πλέον ισχυρό άσσο της ελληνικής αεράμυνας. Από τα παραπάνω συστήματα γίνεται η σύνθεση της αεροπορικής εικόνας.
Αναλυτικά μπορείτε να τα δείτε στους παρακάτω τίτλους με συνδέσμους:
Τα «μάτια» της ΠΑ: Η παρούσα κατάσταση, οι προκλήσεις και η ανάγκη εκσυγχρονισμού
Επίγειο δίκτυο ραντάρ ΣΑΕ: Επιπρόσθετες επισημάνσεις
ΑΣΕΠΕ: Η στρατηγικής αξίας πλατφόρμα της ΠΑ και η ανάγκη εκσυγχρονισμού της
Τα δεδομένα της τουρκικής απειλής
Η τουρκική απειλή στη παρούσα φάση επικεντρώνεται κυρίως στην αντιμετώπιση:
Των βλημάτων μακράς ακτίνας SOM.
Των βαλλιστικών όπλων που υπάρχουν στο τουρκικό οπλοστάσιο.
Των Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών που προσφέρουν δυνατότητες συλλογής πληροφοριών και στοχοποίησης, καθώς και εξαπόλυσης όπλων.
Των συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου.
Όλα τα παραπάνω μέσα ενταγμένα στις Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις έχουν προσδώσει σημαντικές νέες ικανότητες που στο πρόσφατο παρελθόν δεν υπήρχαν. Για λόγους οικονομίας χώρου και χρόνου του παρόντος κειμένου δεν θα επεκταθούμε στη περαιτέρω ανάλυση των απειλών αφού είναι γνωστές και με επαρκή ανάλυση.
Ο εκσυγχρονισμός των ελληνικών F-16 θα είναι σε θέση να δώσει το ποιοτικό πλεονέκτημα στην ελληνική πλευρά όμως δεν αρκεί. Το γιατί δεν αρκεί είναι σαφές. Είναι απαραίτητο στο F-16V να εγκατασταθεί και να ολοκληρωθεί υπέρυθρος αισθητήρας και φυσικά ο εκσυγχρονισμός να συνοδευτεί με νέα όπλα και νέα ατρακτίδια. Μόνον τότε ο εκσυγχρονισμός θα θεωρείται πλήρης και θα αξιοποιεί τις δυνατότητες του VIPER. Περιττό να τονιστεί πως θα πρέπει να έχει βρεθεί αξιόπιστη λύση και ικανοποιητική από πλευράς απόδοσης με το σύστημα αυτοπροστασίας.
Οι τελευταίες εκτιμήσεις αποστάσεων αποκάλυψης για διάφορα ραντάρ και στόχους, οι οποίες είχαν παρουσιασθεί στο πλαίσιο ενός αμυντικού συνεδρίου το 2018, αναφέρουν τα εξής:
1/ Ένα F-16 με ραντάρ APG-68(V)9 μπορεί να εντοπίσει ένα F-16 σε απόσταση πάνω από 40 ναυτικά μίλια (74 χιλιόμετρα).
2/ Ένα F-16 με ραντάρ APG-68(V)9 μπορεί να εντοπίσει ένα F-35 σε απόσταση περί τα 11 ναυτικά μίλια (20,4 χιλιόμετρα).
3/ Ένα F-16 με ραντάρ τεχνολογίας AESA APG-83 μπορεί να εντοπίσει ένα F-35 σε απόσταση περί τα 21 ναυτικά μίλια (38,9 χιλιόμετρα).
4/ Ένα F-35 με ραντάρ τεχνολογίας AESA APG-81 μπορεί να εντοπίσει ένα F-35 σε απόσταση περί τα 24 ναυτικά μίλια (44,4 χιλιόμετρα).
4/ Ένα F-35 με ραντάρ τεχνολογίας AESA APG-81 μπορεί να εντοπίσει ένα F-16 σε απόσταση πάνω από τα 100 ναυτικά μίλια (185 χιλιόμετρα).
Το 2019, δημοσιεύτηκε η εργασία «On the use of AESA (Active Electronically Scanned Array) Radar and IRST (Infrared Search & Track) System to Detect and Track Low Observable Threats», την οποία και μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο, στον παρακάτω σύνδεσμο (https://www.matecconferences.org/articles/matecconf/abs/2019/53/matecconf_easn2019_04001/matecconf_easn2019_04001.html). Σύμφωνα με την εργασία αυτή, διαφαίνεται ότι υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί, λόγω της μειωμένης δυνατότητας απορρόφησης θερμότητας από το αεροπλάνο και έτσι αναθεωρήθηκε η μέγιστη απόσταση αποκάλυψης του F-35 από F-16 Viper με ραντάρ APG-83 από τα 21 ναυτικά μίλια (38,9 χιλιόμετρα) στα 14 ναυτικά μίλια (26 χιλιόμετρα).
Rafale εναντίον F-35
Σχετικά με το Rafale, επίσης σε εργασία της ΠΑ με τίτλο «Radar Μαχητικών Αεροσκαφών Τύπου AESA (Active Electronically Scanned Array)», η οποία είναι δημοσιευμένη και μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο, στον παρακάτω σύνδεσμο(https://www.researchgate.net/publication/233905208_Radar_Machetikon_Aeroskaphon_Typou_AESA_Active_Electronically_Scanned_Array) είχε καταγραφεί η εκτίμηση ότι το ραντάρ του αεροσκάφους βλέπει στόχο με 1 m² RCS στα 70 ναυτικά μίλια (129,6 χιλιόμετρα), εκτίμηση η οποία φαίνεται να είναι πολύ κοντά στην πραγματικότητα.
Με βάση αυτό το στοιχείο προκύπτει ότι το F-35 θα αποκαλύπτεται περίπου στα 20 ναυτικά μίλια (37 χιλιόμετρα), αν και η εργασία αναφέρει απόσταση 14 ναυτικών μιλίων (25,9 χιλιομέτρων), καθώς είχα υπολογιστεί ως RCS του F-35 η τιμή 0,0015 m², που μάλλον είναι πολύ μικρότερη από το πραγματικό RCS του F-35. Πλέον, η εκτίμηση είναι ότι το RCS του F-35, σε συχνότητες κοντά στα 10 GHz (X-Band), είναι ελαφρά μικρότερο από 0,01 m².
Υπό την υπόθεση ότι το ραντάρ APG-81 του F-35 βλέπει στόχο με RCS 1 m² στα 82 ναυτικά μίλια (151,9 χιλιόμετρα, τιμή που αναφέρουν διάφορες ιστοσελίδες) και ότι το RCS του Rafale είναι περίπου 0,1 m² (νούμερο που έχει αναφερθεί από διάφορες ιστοσελίδες, σε σχέση με τον διαγωνισμό της Ινδίας), τότε προκύπτει ότι το F-35 θα δει το Rafale περίπου στα 46 ναυτικά μίλια (85,2 χιλιόμετρα). Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι σε μία αναμέτρηση F-35 και Rafale το F-35 έχει το πλεονέκτημα διότι θα δει το Rafale πολύ νωρίτερα. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και το Rafale, υποβοηθούμενο από κάποιο επίγειο ή ιπτάμενο ραντάρ θα μπορούσε να εμπλέξει το F-35 με Meteor.
Να σημειωθεί ότι πρώτα το Rafale και μετά το Eurofighter είναι τα μόνα που έχουν κάνει βολή «Over the Shoulder», εμπλέκοντας στόχο που δεν έχουν δει με το δικό τους ραντάρ, χρησιμοποιώντας track που τους έχει υποδειχθεί μέσω συστήματος ζεύξης δεδομένων Link-16 από άλλο αεροπλάνο (όχι από ραντάρ εδάφους, χωρίς να σημαίνει ότι αυτό είναι ανέφικτο). Η γενικότερη εντύπωση που επικρατεί είναι ότι είναι δυνατή η εξαπόλυση πυραύλου ΑΙΜ-120, για παράδειγμα, από F-16 εναντίον στόχου που έχει διαβιβαστεί από Link-16, ενώ αυτό δεν έχει γίνει ποτέ χωρίς τη χρήση του ραντάρ του ιδίου του μαχητικού.
Με άλλα λόγια, το Link-16 απλά υποδεικνύει τον στόχο και μετά πρέπει οπωσδήποτε να τον δει το αεροσκάφος με το δικό του ραντάρ, κάτι που δεν είναι εύκολο, ιδιαίτερα αν το αεροσκάφος ενσωματώνει τεχνολογία Stealth, για να κάνεις βολή με τον ΑΙΜ-120. Αν και όπως προείπαμε Rafale και Eurofighter έχουν εκτελέσει τέτοιες βολές.
Δεν ισχύει πως τα μαχητικά πολεμούν μόνα τους εναντίον μαχητικών
Μένοντας λίγο παραπάνω στο ζήτημα των ραντάρ εδάφους, τα οποία είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην αερομαχία, και όπως έχουμε αναφερθεί σε άλλο άρθρο μας, το ελληνικό ΣΑΕ (Σύστημα Αεροπορικού Ελέγχου) χρειάζεται αναβάθμισης δεδομένου ότι πλέον πρέπει να αντιμετωπίσει τα τουρκικά UAV (Bayraktar, Anka), τα τουρκικά βαλλιστικά βλήματα (Yildirim, Bora) και τα τουρκικά βλήματα cruise (SOM).
Σήμερα, κανένα από τα ραντάρ που διαθέτουμε δεν έχει αντιβαλλιστικές δυνατότητες, εκτός από κάποιες περιορισμένες δυνατότητες του RAT-31. Κατά την άποψη μας ένα ραντάρ επιπέδου SMART-L, στη χερσαία του έκδοση (SMART-L MM/F) θα ήταν μια εξαιρετική προσθήκη.
To SMART-L της Thales είναι ένα ιδιαίτερα ικανό ραντάρ, έκδοση του S1850M των αντιτορπιλικών Type-45 και των φρεγατών Horizon. Η επίγεια έκδοση του, SMART-L MM/F, έχει μέγιστο βεληνεκές 480 χιλιομέτρων εναντίον στόχων αέρος και 2.000 χιλιομέτρων εναντίον βαλλιστικών πυραύλων.
Αναφορικά με την απόσταση αποκάλυψης που επιτυγχάνει το SMART-L, δεν αναφέρεται πουθενά η εμβέλεια σε σχέση με το RCS στόχου, οπότε δεν είναι δυνατόν να γίνουν ακριβείς εκτιμήσεις. Όμως, λαμβάνοντας υπόψη τις επιδόσεις ανάλογων ραντάρ της ζώνης συχνοτήτων L είναι δόκιμο να εκτιμήσουμε ότι το F-35 θα αποκαλύπτεται από το SMART-L σε αποστάσεις της τάξης των 100 ναυτικών μιλίων περίπου (185 χιλιομέτρων).
Και ας μην ξεχνάμε και τα παθητικά ραντάρ, όπως είναι το Vera-NG της Τσεχίας. Σχετικά με τα ιπτάμενα ραντάρ, σε σχετικό μας άρθρο, έχουμε ταχθεί υπέρ της αναβάθμισης των EriEye στο επίπεδο EriEye-ER, το οποίο ενσωματώνουν και τα αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης αέρος, θαλάσσης και ξηράς GlobalEye της σουηδικής Saab.
Και αυτό γιατί τα ΑΣΕΠΕ βλέπουν στόχους υπό διαφορετική γωνία, σε άλλα ύψη απ’ ότι ένα επίγειο ραντάρ του ΣΑΕ.
Aναλυτικά εδώ για το Τουρκικό ΣΑΕ
Η παράμετρος υπέρυθροι αισθητήρες
Τέλος, σχετικά με τους αισθητήρες κατηγορίας IRST, οι επιδόσεις του εξαρτώνται από πολλές παραμέτρους, όπως είναι οι καιρικές συνθήκες (κυρίως η υγρασία), το υψόμετρο του αισθητήρα και του στόχου (όσο πιο ψηλά βρίσκεται ο στόχος, τόσο πιο καλά), την ταχύτητα του στόχου και το εάν έχει σε λειτουργία τη μετάκαυση (Afterburner), καθώς και το εύρος του οπτικού πεδίου του αισθητήρα (Field of View).
Για την αποκάλυψη του F-35 από IRST, έχουν γίνει αναλυτικές προσεγγίσεις στην προαναφερθείσα εργασία, καθώς και στην παλαιότερη εργασία «InfraRed Search & Track Systems as an Anti-Stealth Approach» http://www.scienpress.com/download.asp?ID=940703και έτσι μπορούμε να αναφέρουμε τα εξής παραδείγματα:
1/ F-35 σε οπίσθια θέαση, χωρίς μετάκαυση, με καλό καιρό (καθαρή ατμόσφαιρα), σε μεγάλο ύψος (30.000 πόδια), με μεσαίο εύρος πεδίου (Medium Field of View): περίπου 100 χιλιόμετρα.
2/ F-35 σε εμπρόσθια θέαση, με ταχύτητα 1 Mach, με καλό καιρό (καθαρή ατμόσφαιρα), σε μεγάλο ύψος (36.000 πόδια), με μεσαίο εύρος πεδίου (Medium Field of View): Περίπου 34 χιλιόμετρα.
Κομβικός ο ρόλος της διασύνδεσης
Για πολλοστή φορά τονίζουμε και επικεντρωνόμαστε στον ρόλο και τη σημασία της δικτύωσης και της διασύνδεσης μεταξύ αεροσκαφών, πλοίων, χερσαίων σταθμών ραντάρ και λοιπών μέσων και κέντρων διοίκησης και ελέγχου όπως στρατηγεία ή κέντρα επιχειρήσεων. Ο δικτυοκεντρικός τρόπος πολέμου είναι παρών στην ΠΑ. Όπως είναι γνωστό ήδη το LINK 16 αποτελεί μέρος του ηλεκτρονικού εξοπλισμού του F-16 BLOCK 52+ ADV.
Η ίδια δυνατότητα έχει πιστοποιηθεί-χρησιμοποιηθεί από το ΑΣΕΠΕ. Το σύστημα PATRIOT από το Μάρτιο του 2012 χρησιμοποιεί το LINK 16 στα δύο ICC για τις επιχειρήσεις αεράμυνας. Τέλος με τη βοήθεια του ΝΑΤΟ τοποθετήθηκαν στα τρία Κέντρα Ελέγχου Περιοχής ο απαραίτητος εξοπλισμός (υλικά, διασυνδέσεις) και το αντίστοιχο λογισμικό, ενώ η χώρα διέθεσε τα τερματικά (MIDS TERMINAL) για την ολοκλήρωση της δικτύωσης.
Αν ληφθεί υπόψη και η υπάρχουσα δυνατότητα του LINK 11 στις κυριότερες Μονάδες Διοίκησης και Ελέγχου της ΠΑ, του ΠΝ (Πολεμικά πλοία) και του ΣΞ (Μονάδες διασυνδεμένες στο ενοποιημένο σύστημα αεράμυνας, όπως HAWK, TORM1, κλπ), τότε είναι φανερό ότι τα τακτικά δίκτυα είναι σήμερα-μελλοντικά ο μεγαλύτερος πολλαπλασιαστής ισχύος στις διακλαδικές επιχειρήσεις που αναπόφευκτα, θα χρειασθούν οι ΕΔ της χώρας μας.
Ειδικά για το ΠΝ η τοποθέτηση του LINK 21 μετά από πολυετείς καθυστερήσεις θα είναι ένα σημαντικό βήμα προόδου. Ταυτόχρονα θα πρέπει να ληφθεί υπόψη, ότι αντίστοιχα χώρες με ισχυρό ναυτικό έχουν ήδη τοποθετήσει το LINK 16 και το χρησιμοποιούν καθημερινά σε ασκήσεις με τις ελληνικές ΕΔ. Το Γερμανικό, το Αγγλικό, το Ολλανδικό, το Αμερικανικό, το Ισπανικό, το Νορβηγικό, το Γαλλικό, το Ιταλικό, κλπ, ναυτικό είναι ήδη χρήστες του LINK 16.
Είναι επιτακτική ανάγκη το Link 16 σε συνδυασμό με άλλα data links που είναι απαραίτητο να παραχθούν σε εθνικό επίπεδο από την ελληνική αμυντική βιομηχανία (δυνατότητες υπάρχουν) να εγκατασταθεί σε όσο το δυνατό περισσότερα οπλικά συστήματα. Τόσο στις αεροπορικές όσο και στις ναυτικές επιχειρήσεις η έγκαιρη διάγνωση και πρόβλεψη της απειλής συνιστούν το πλεονέκτημα στην έκβαση των επιχειρήσεων.
Γι αυτό και επιβάλλεται η ΠΑ να αναβαθμίσει το ΣΑΕ με νέα ραντάρ και όλα αυτά να διασυνδέονται ώστε όταν απαιτείται κάποια εξ αυτών να λειτουργούν παθητικά (ή ιδανικά να υπάρχουν παθητικοί αισθητήρες εντοπισμού) δίχως να εκπέμπουν αυξάνοντας σημαντικά την επιβιωσιμότητα τους.
Ανακεφαλαιώνοντας, η προσέγγιση για την ενίσχυση της ΠΑ και της εθνικής αεροπορικής ισχύος πρέπει να γίνεται όχι με κριτήρια εντυπωσιασμού («αόρατα» αεροσκάφη και συναφείς υπερβολές…) αλλά με μια συνολική προσέγγιση που εκτός των νέων μαχητικών υπάρχουν και άλλες εξίσου κρίσιμες παράμετροι.
