Τα δύο κύρια αντιαεροπορικά βλήματα άμυνας περιοχής της δύσης, που φέρονται από φρεγάτες και αντιτορπιλικά αντιαεροπορικού πολέμου, είναι το αμερικάνικο SM-2 και το ευρωπαϊκό Aster 30. Στο παρόν άρθρο θα κάνουμε μια ανάλυση των δυνατοτήτων των δύο βλημάτων.

Aster 15/30

Ο Aster είναι ο πρώτος ευρωπαϊκός αντιαεροπορικός πύραυλος μικρού-μεσαίου βεληνεκούς για ναυτικές μονάδες που κατασκευάστηκε από την κοινοπραξία της Γαλλίας και Ιταλίας για το σύστημα PAAMS (Principal Anti-Air Missile System) των νέων αντιτορπιλικών AAW  Horizon και των Βρετανικών Type 45 που μπήκαν σε υπηρεσία τη δεκαετία του 2000. Τα ναυτικά των χωρών αυτών, είτε χρησιμοποιούσαν για αεράμυνα περιοχής τον SM-1MR και τον Sea Dart αντίστοιχα, είτε είχαν τοποθετημένους ΑΑ πυραύλους μικρού βεληνεκούς στις ναυτικές μονάδες τους. Ο Aster ή καλύτερα η οικογένεια Aster ήρθε να καλύψει το κενό ενός σύγχρονου ναυτικού ατιαεροπορικού βλήματος της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και έγινε ο κύριος ανταγωνιστής του αμερικάνικου SM-2 για μεσαίες αποστάσεις και του ESSM για μικρές.

Η οικογένεια Aster αποτελείται από δύο βλήματα τον Aster 15 με εμβέλεια 30χλμ και τον Aster 30 με εμβέλεια 120 χλμ καλύπτοντας την απαίτηση Low-High της αεράμυνας ενός πλοίου. Τα δύο βλήματα είναι ουσιαστικά ίδια με μόνη διαφορά το μέγεθος του αρχικού επιταχυντή (booster rocket) που προσδίδει στα βλήματα τη διαφορετικότητα στην τελική ταχύτητα και στην εμβέλεια.

Ο Aster αποτελείται από δύο τμήματα, το κυρίως βλήμα, ένα χαμηλού βάρους και υπερυψηλής ευελιξίας βλήμα το οποίο η MBDA το ονομάζει Dart (βελάκι), όπου βρίσκονται ο ενεργός ερευνητής, ο πυροσωλήνας, το σύστημα διεύθυνσης του πυραύλου, η πολεμική κεφαλή και ο πυραυλοκινητήρας ώθησης και το δεύτερο τμήμα που είναι ο πυραυλοκινητήρας αρχικής ώθησης (booster rocket) ο οποίος αποσπάται λίγα δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση, όταν ο Aster αποκτήσει την επιθυμητή ταχύτητα και κατεύθυνση προς το στόχο. Η επιτάχυνση του πυραύλου και η διατήρηση της ταχύτητας επιτυγχάνεται από πυραυλοκινητήρα στερεού καυσίμου δύο σταδίων όπως αναφέρθηκε και παράπανω και προσδίδει ταχύτητα 3,5 μαχ στον Aster 15 και 4,5 μαχ στον Aster 30.

Η βασική καινοτομία του πυραύλου είναι το σύστημα διεύθυνσης που η MBDA το ονομάζει PIF-PAF.

• PAF (Pilotage Aérodynamique Fort) δηλαδή σταθερα μακριά πτερύγια τύπου χορδής και κινούμενα ουραία πτερύγια για αεροδυναμικά χειριστήρια,
• PIF (Pilotage In Force) σύστημα πίδακα αερίων που εφαρμόζονται στο κέντρο βάρους του βλήματος για την τελική φάση της αναχαίτησης του στόχου με μηδενικό χρόνο απόκρισης, ακόμη και σε πολύ μεγάλο υψόμετρο.

Το σύστημα αυτό δίνει στο βλήμα απαράμιλη ευελιξία, που φτάνει τα 60g, στην τελική φάση της αναχαίτισης του στόχου, με δυνατότητα ακαριαίας στροφής και με αποτέλεσμα να επεκτείνει το «no escape zone» του στόχου.

Το βλήμα χρησιμοποιεί αδρανειακή καθοδήγηση για την ενδιάμεση πτήση προς τον στόχο που ανανεώνει τα στοιχεία από το ραντάρ του πλοίου μέσω μιας ζεύξης up-link και ενεργό ερευνητή μπάντας Ku για την τερματική φάση της αναχαίτησης. Με τον τρόπο αυτόν, το βλήμα θεωρείται fire and forget από τη στιγμή που δεν χρειάζεται συνεχή καταύγαση στόχου από αντίστοιχο ραντάρ του πλοίου φορέα.

Ο συνδυασμός των βλημάτων Aster 15/30 χρησιμοποιήθηκε επίσης για την ανάπτυξη ενός χερσαίου συστήματος άμυνας περιοχής του SAMP/T κατ’ αντιστοιχία του αμερικάνικου συστήματος Patriot και βρίσκεται σήμερα σε υπηρεσία με τις ένοπλες δυνάμεις της Γαλλίας, της Ιταλίας και της Σιγκαπούρης. Στη ναυτική του έκδοση ο Aster 15/30  εκτοξεύεται από εκτοξευτές Sylver Α43 και  Α50.

Η αρχική έκδοση του πυραύλου παρείχε προστασία από όλο το φάσμα των εναέριων απειλών: υπερηχητικούς και υποηχητικούς πυραύλους, πυραύλους αντι-ραντάρ, μαχητικά αεροσκάφη, UAV και ελικόπτερα, σε μικρές και μεσαίες αποστάσεις και σε ύψη έως 20χλμ. Η πρώτη αναβαθμισμένη έκδοση του πυραύλου Aster 30 ήταν ο Aster 30 B1. Η νέα αυτή έκδοση προσέδωσε στο πλοίο φορέα αντιβαλιστική προστασία όταν το βλήμα απέκτησε δυνατότητα πλήγματος έναντι βαλιστικών πυραύλων μικρού βεληνεκούς έως 600χλμ (SRBM). Την έκδοση αυτή θα φέρουν και οι ελληνικές φρεγάτες τύπου FDI. Η νεότερη έκδοση είναι ο Aster 30 B1 ΝΤ (New Technology). Η νεότερη αυτή έκδοση επεκτείνει την δυνατότητα αναχαίτησης κατά βαλιστικών πυραύλων με βεληνεκές μέχρι τα 1.500χλμ καθώς και αποσπώμενων κεφαλών.

Ο Aster 30 B1 ΝΤ χρησιμοποιεί νέας γενιάς ενεργό ερευνητή μπάντας Ka και νέο συστήμα ελέγχου του όπλου. Ο νέος ερευνητής προσδίδει:

• Αυξημένο βεληνεκές πρόσκτησης στόχου.
• Πρόσκτηση στόχων με χαμηλή διατόμη ραντάρ.
• Λεπτότερη γωνιακή ανάλυση για μεγαλύτερη ακρίβεια εντοπισμού του στόχου.
• Αυξημένη πιθανότητα άμεσου πλήγματος.

Η επόμενη έκδοση που βρίσκεται σε ανάπτυξη είναι ο Aster Block 2. Ο νέος πύραυλος θα επεκτείνει το φάκελο αντημετώπισης βαλιστικών πυραύλων με βεληνεκή γύρω στα 3.000 χλμ

	Aster 15	Aster 30	Aster 30 B1	Aster 30 B1 NT
Κύριες Διαστάσεις
Μήκος (μ)	4.2	4.9	4.2	4.2
Διάμετρος (εκ.)	18	18	18	18
Βάρος (κ.)	310	450	450	450
Τύπος Καθοδήγησης
Ενδιάμεση Φάση	Αδρανειακή καθοδήγηση με ζεύξη δεδομένων (up-Link)	Αδρανειακή καθοδήγηση με ζεύξη δεδομένων (up-Link)	Αδρανειακή καθοδήγηση με ζεύξη δεδομένων (up-Link)	Αδρανειακή καθοδήγηση με ζεύξη δεδομένων (up-Link)
Τελική Φάση	ενεργός ερευνητής μπάντας Ku	ενεργός ερευνητής μπάντας Ku	ενεργός ερευνητής μπάντας Ku	ενεργός ερευνητής μπάντας Ka
Πολεμική Κεφαλή
Τύπος Κεφαλής	Κατευθυνόμενη Θραυσματική γόμωση υψηλής εκρηκτικότητας	Κατευθυνόμενη Θραυσματική γόμωση υψηλής εκρηκτικότητας	Κατευθυνόμενη Θραυσματική γόμωση υψηλής εκρηκτικότητας	Κατευθυνόμενη Θραυσματική γόμωση υψηλής εκρηκτικότητας
Βαρος Κεφαλής (kg)	15	15	15	15
Τύπος Πυροκροτητή	πυροκροτητής εγγύτητας και επαφής	πυροκροτητής εγγύτητας και επαφής	πυροκροτητής εγγύτητας και επαφής	πυροκροτητής εγγύτητας και επαφής
Πτητικά χαρακτηριστικά
Προώθηση	Πυραυλοκινητήρας στερεού καυσίμου Δύο Σταδίων	Πυραυλοκινητήρας στερεού καυσίμου Δύο Σταδίων	Πυραυλοκινητήρας στερεού καυσίμου Δύο Σταδίων	Πυραυλοκινητήρας στερεού καυσίμου Δύο Σταδίων
Ακτίνα (χλμ)	>30	>120	>120	>150
Ύψος Εμπλοκής max (χλμ)	13	20	20	20
Speed (mach)	3	4.5	4.5	4.5

SM-2

Στην άλλη μεριά του Ατλαντικού οι πρώτες εκδόσεις του αμερικάνικου SM-2 μπήκαν σε υπηρεσία στις αρχές της δεκαετίας του 80’ σε μία προσπάθεια του US Navy να αντικαταστήσει τον SM-1MR, στα πλοία αντιαεροπορικού πολέμου με το σύστημα AEGIS και μέσω της αναβάθμισης NTU (New Threat Upgrade) στα υπόλοιπα. Επιτρέποντας στα πλοία φορείς ταυτόχρονες αναχαιτήσεις δύο ή περισσότερων στόχων, καλύπτοντας έτσι μια αδυναμία του προγενέστερου SM-1.  

Ο SM-2 είναι ένας πύραυλος παντός καιρού, μεσαίου έως μεγάλου βεληνεκούς, με κυλινδρικό σώμα και μύτη κώνου, σταυροειδή τραπεζοειδή ουραία πτερύγια ελέγχου και μακριά σταθερά πτερύγια χορδής στο μέσο της ατράκτου. Το βλήμα έχει ολικό μήκος 4,72μ και διαμέτρο 91,5 εκατοστών.

Είναι σχεδιασμένο για την αντιμετώπιση αεροσκαφών υψηλών επιδόσεων, αντιπλοϊκών πυραύλων υψηλής ταχύτητας, σε προηγμένο περιβάλλον ECM. Ο κύριος τρόπος εμπλοκής του στόχου χρησιμοποιεί αδρανιακή καθοδήγηση ενδιάμεσης πορείας και φωτισμό του στόχου από το ραντάρ καταύγασης του πλοίου κατά τη διάρκεια της τερματικής φάση καθοδήγησης. Ο SM-2 μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ενάντια σε στόχους επιφανείας. Οι SM-2 Block II έως IV είναι βλήματα αναχαίτησης μεγάλου βεληνεκούς που παρέχουν προστασία από αεροσκάφη και πυραύλους κατά πλοίων, επεκτείνοντας έτσι τον χώρο αντιαεροπορικής κάλυψης και κατά συνέπεια το πεδίο μάχης (battlespace).

Ο RIM-66C (SM-2MR Block I) μπήκε σε υπηρεσία το 1978. Σε σχέση με την αρχική έκδοση εισήγαγε την αδρανειακή καθοδήγηση και την νέα πολεμική κεφαλή με εκρηκτική-θραυσματική γόμωση Mk115. Επίσης έφερε νέο μονοπαλμικό ημιενεργό ερευνητή για μεγαλύτερη αντίσταση στα ηλεκτρονικά αντίμετρα (ECM). Η συγκεκριμένη έκδοση έφερε τον ίδιο πυραυλοκινητήρα με τον SM-1MR Block VI αλλά η ακτίνα του επεκτάθηκε κατά 60% στα 75χλμ περίπου.

Ο RIM-66G/H/J (SM-2MR Block II) μπήκε σε υπηρεσία το 1983. Η νέα έκδοση φέρει τον νέο κινητήρα Thiokol Mk 104 με τον οποίο επιγχάνει διπλασιασμό της μέγιστης εμβέλειας αναχαίτησης στα 170 χλμ περίπου. Επίσης φέρει την νέα έκδοση του πυροσωλήνα προσέγγισης MK45 Mod 4 TDD (Target Detecting Device) για καλύτερες επιδόσεις ενάντια χαμηλά ιπτάμενων στόχων καθώς επιτυγχάνει μεγαλύτερη απόρριψη επιστροφών σήματος ραντάρ από την αντανάκλαση της θάλασσας (sea clutter). Σύμφωνα με το US Navy, η απόδοση του συστήματος καθοδήγησης πυραύλων (SM-2) υποβαθμίζεται όταν ο στόχος βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από την επιφάνεια της θάλασσας. Γι’ αυτό και το πρόγραμμα βελτίωσης χαμηλού υψομέτρου βελτιώνει την απόδοση έναντι στόχων που πετούν σε χαμηλό και πολύ χαμηλό υψομέτρο.

Ο RIM-66K/L/Μ (SM-2MR Block IIΙ) μπήκε σε υπηρεσία το 1988. Στη νέα έκδοση έχει βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα εναντιών χαμηλά ιπτάμενων στόχων με την αναβάθμιση του πυροσωλήνα προσέγγισης σε MK45 Mod 9 TDD.

Ο RIM-66K2/L2/Μ -2,-3 (SM-2MR Block IIΙΑ) μπήκε σε υπηρεσία το 1991, μια τροποποίηση σε αυτήν την έκδοση, επεκτείνει τη δυνατότητα σε ακόμη χαμηλότερα υψόμετρα. Επίσης περιλαμβάνει μια νέα βαρύτερη κεφαλή την Mk125 που προσδίδει μεγαλύτερη ταχύτητα στα θραύσματα προς την κατεύθυνση του στόχου.

Ο RIM-66Μ -5-(-9) (SM-2MR Block IIΙB) μπήκε σε υπηρεσία το 1998, και φέρει τον αναβαθμισμένο πυροσωλήνα προσέγγισης σε MK45 Mod 12/14 TDD. Επίσης είναι ο πρώτος SM-2 που κατασκευάστηκε για αποκλειστική εκτόξευση από κάθετους εκτοξευτές Mk41.

Επίσης η παραλλαγή Block IIIB συνδυάζει το σύστημα καθοδήγησης του Block IIIA με ένα πακέτο καθοδήγησης που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Βελτίωσης Τελικής Καθοδήγησης (MHIP). Το πλήρες σύστημα καθοδήγησης MHIP διαφέρει από αυτό των προηγούμενων εκδόσεων του SM-2, αν και εξακολουθεί να περιλαμβάνει ένα ημι-ενεργό σύστημα αναζήτησης ραντάρ στον κώνο του βλήματος. Φέρει επιπλέον και έναν ανιχνευτή υπερύθρων τοποθετημένο μέσα σε ένα μικρό βελτιωμένο φέρινγκ που προεξέχει από το πλάι του μπροστινού σώματος του πυραύλου.

Το αμερικάνικο πολεμικό ναυτικό είχε αναπτύξει το πακέτο καθοδήγησης MHIP εν μέρει για βελτιωμένες εκδόσεις αέρος και επιφανείας του πυραύλου Sparrow, οι οποίοι ονομάστηκαν AIM-7R και RIM-7R, αντίστοιχα. Η υπηρεσία ακύρωσε το πρόγραμμα βελτίωσης του Sparrow το 1996 λόγω αυξανόμενου κόστους. Αυτό έγινε παρά τη σε μεγάλο βαθμό επιτυχή ολοκλήρωση μιας επιχειρησιακής αξιολόγησης και παρά το σχέδιο εξοικονόμησης χρημάτων με τη μετατροπή παλαιότερων μοντέλων Sparrow στη νέα διαμόρφωση παραλλαγής R. Τελικά, το σύστημα καθοδήγησης MHIP χρησιμοποιήθηκε μόνο στην παραλλαγή Block IIIB του SM-2.

Το μοναδικό πακέτο καθοδήγησης διπλής λειτουργίας του Block IIIB τον καθιστά πολύ ικανό έναντι μιας ευρείας σειράς στόχων σε πολλαπλά σενάρια εμπλοκής. Ο ανιχνευτής υπερύθρων παρέχει ένα εναλλακτικό μέσο αναζήτησης του στόχου στην τερματική φάση της πτήσης ακόμη και σε περιβάλλοντα μάχης έντονου ηλεκτρονικού πολέμου. Ομοίως, εάν τα οπτικά στο υπέρυθρο τμήμα του συστήματος καθοδήγησης είναι υποβαθμισμένα, τυφλωμένα ή μπερδεμένα, εξακολουθεί να έχει την επιλογή της ημι-ενεργού καθοδήγησης.

Πάνω απ ‘όλα, ο ανιχνευτής υπερύθρων επιτρέπει σε αυτούς τους πυραύλους να κλειδώνουν τους στόχους όταν εμπλέκονται με στόχους που πετούν σε πολύ χαμηλά υψόμετρα που είναι πέρα από το οπτικό πεδίο των καταυγαστήρων AN/SPG-62 του διευθυντήρα ραντάρ κατευθυνόμενων πυραύλων. Αυτοί χρησιμοποιούνται για να «φωτίσουν» τον στόχο κατά τη διάρκεια της τερματικής φάσης της πτήσης του βλήματος. Επίσης αυτό δεν είναι δυνατό κατά την εμπλοκή πολυ χαμηλά ιπτάμενων στόχων σε σημαντικές αποστάσεις λόγω της καμπυλότητας της γης. Με την προσθήκη παθητικής υπέρυθρης υποδοχής, δεν χρειάζεται να βασίζεται στον φωτισμό ενός στόχου από το ραντάρ. Έτσι, ακόμα κι αν ο καταυγαστήρας βρίσκεται στη σκιά της καμπυλότητας της Γης, ο πύραυλος μπορεί να εξουδετερώσει τον στόχο. Βοηθά επίσης κατά την εμπλοκή στόχων μικρής διατομής ή στόχων με προηγμένες δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου σε οποιοδήποτε προφίλ πτήσης.

Ο RIM-156Α (SM-2ER Block IV) μπήκε σε υπηρεσία το 1999, η κύρια διαφορά της έκδοσης αυτής σε σχέση με το Block ΙΙΙ είναι η υιοθέτηση του πυραυλοκινητήρα αρχικής ώθησης τύπου Mk72 ο οποίος και διπλασιάζει την εμβέλεια αναχαίτησης.

Σε σύγκριση με προηγούμενες παραλλαγές SM-2 ER (RIM-67), ο SM-2 Block IV περιλάμβανε αναβαθμίσεις στον έλεγχο καθοδήγησης και διεύθυνσης του πυραύλου, χάρη στην πρόοδο της τεχνολογίας. Περιλαμβάνει ένα νέο ψηφιακό σύστημα αυτόματου πιλότου, βελτιώνοντας την ακρίβεια του πυραύλου. Οι σχεδιαστές μετακίνησαν επίσης τα ραχιαία πτερύγια στο σώμα του πυραύλου για να αυξήσουν την ικανότητα ελιγμών και να βελτιώσουν τη σταθερότητα του πυραύλου κατά την πτήση. Αυτή η διαμόρφωση εφαρμόστηκε επίσης στον SM-6. Ο SM-2 Block IV περιλαμβάνει επίσης αναβαθμίσεις στον ερευνητή που του επιτρέπουν να βλέπει καλύτερα βλήματα διατομής χαμηλής διατομής ραντάρ. Ο σχεδιασμός του Block IV περιελάμβανε επίσης μικροεπεξεργαστές στο εσωτερικό του ερευνητή του, παρόμοιους με εκείνους των βλημάτων Patriot και AMRAAM, δίνοντάς του την απαραίτητη ευαισθησία για τον εντοπισμό μικρότερων στόχων.

Για να καταστρέψει τους εισερχόμενους πυραύλους, το Block IV χρησιμοποιεί μια εκρηκτική θραυσματογόνο κεφαλή με τον πυροσωλήνα MK45 mod 10 (TDD), η οποία περιλαμβάνει αναβαθμίσεις λογισμικού σε σχέση με προηγούμενες παραλλαγές.

Η συγκεκριμένη έκδοση του πυραύλου κατασκευάστηκε σε λίγες μονάδες και έπαψε η παραγωγή του με την έλευση του ικανότερου νέας γενιάς SM-6.

Ο RIM-66Μ-6 (SM-2MR Block IIΙC) είναι η νεότερη έκδοση του SM-2 που ξεκίνησε η ανάπτυξη του το 2018. Η νέα έκδοση ενσωματώνει τον ενεργό ερευνητή που φέρει ο SM-6 ο οποίος προέρχεται από τον πύραυλο αέρος-αέρος AIM-120 AMRAAM. Ο νέος ενεργός ερευνητής ουσιαστικά μετατρέπει το βλήμα σε ‘fire n forget’ αποδεσμεύοντας το πλοίο φορέα.

Στις 7/7/2021 το αμερικάνικο ναυτικό υπέγραψε συμβόλαιο με την εταιρία Raytheon για την κατασκευή των πρώτων πυραύλων αρχικής παραγωγής χαμηλού ρυθμού. Το βλήμα αναμενόταν να μπει σε υπηρεσία με το US Navy τον Οκτώβριο του 2022. Ο Καναδάς και η Αυστραλία ενδέχεται να είναι οι πρώτοι εξαγωγικοί πελάτες.

Πίνακας 2