Στις ημέρες που μεσολάβησαν από το πρώτο μέρος του αφιερώματός μας στη Ρωσική Αεροπορία (VKS) και τις δυνατότητές της έναντι των ΝΑΤΟϊκών αεροπορικών δυνάμεων, οι εξελίξεις δεν διαφοροποίησαν την εικόνα των αεροπορικών επιχειρήσεων στην Ουκρανία σε σημαντικό βαθμό. Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να διευκρινίσουμε ξεκινώντας το δεύτερο μέρος του ίδιου αφιερώματος, είναι ότι αποτέλεσε φραστική παρερμηνεία η αναφορά στην μη ύπαρξη συστήματος Fly-By-Wire στις αρχικές εκδόσεις του Su-27.
H αναφορά απευθύνονταν συνολικά στα χαρακτηριστικά του εξοπλισμού αποστολής και πτήσης των ρωσικών μαχητικών που αναπτύχθηκαν στις δεκαετίες του ‘70 και του ‘80. Δικό μας το λάθος παρόλα αυτά… Θα έπρεπε η διατύπωση να είναι διαφορετική και να μη βάζει όλα τα ρωσικά μαχητικά στο “ίδιο τσουβάλι”. Από εκεί και πέρα, σχετικά με τις πρόσφατες εξελίξεις στην Ουκρανία… Σύμφωνα με αμερικανικές πηγές (https://www.defenseone.com/threats/2022/03/russian-jets-flying-200-sorties-day-firing-its-own-airspace-pentagon-says/363088/), ο αριθμός των εξόδων που εκτελεί σε καθημερινή βάση η Ρωσική Αεροπορία, είναι 20 φορές μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο της Ουκρανικής Αεροπορίας.
Βάσει του αμερικανικού δημοσιεύματος που επικαλούμαστε (11 Μαρτίου), περί τα 56 αεροσκάφη παραμένουν ενεργά στις τάξεις της τελευταίας και είναι διαθέσιμα για επιχειρήσεις. Στην ίδια αυτή αναφορά, υποστηρίζεται ότι τόσο η Ουκρανική Αεροπορία, όσο και η Ρωσική, έχουν επιλέξει την τακτική της οικονομίας δυνάμεων σε ότι αφορά στην αξιοποίηση μαχητικών, κυρίως λόγω των κινδύνων που αυτά αντιμετωπίζουν σε αυξημένο βαθμό από τα εκατοντάδες αντιαεροπορικά συστήματα όλων των κατηγοριών που χρησιμοποιούνται και από τις δύο πλευρές στο πεδίο αντιπαράθεσης.
Βέβαια αυτός ο κίνδυνος αφορά και τα ελικόπτερα, οπότε δεν εντοπίζουμε κάποια ουσία στη συγκεκριμένη πληροφορία. Υποστηρίζεται ότι η Ουκρανική Αεροπορία αξιοποιεί για αυτό το λόγο κυρίως ελικόπτερα, αλλά αυτό είναι κάτι που μπορεί και να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πλέον διαθέσιμα μαχητικά… Σχετικά με τη Ρωσική Αεροπορία, αναφέρεται από την ίδια πηγή ότι σε καθημερινή βάση εκτελεί κατά μέσο όρο περί τις 200 εξόδους. Κύριο αντικείμενο τους η εκτόξευση πυραύλων cruise, πετώντας σε ρωσικό εναέριο χώρο, εναντίον στόχων στο έδαφος της Ουκρανίας. Ακόμα και στα δυτικά και μάλιστα στα περίχωρα της πόλης Λβίβ, κοντά στα σύνορα με την Πολωνία.
Την ίδια όμως χρονική περίοδο καταγράφηκε η κατάρριψη δύο Su-25Μ της Αεροπορίας της Ουκρανίας (https://theaviationist.com/2022/03/18/su-25-crashing-ukraine/) στη Χερσώνα, ενώ η Ρωσική Αεροπορία έδωσε στη δημοσιότητα φωτογραφίες και βίντεο από δικό της Su-25 που επέστρεψε στη βάση του, παρά το γεγονός ότι δέχθηκε πλήγμα από πύραυλος εδάφους – αέρος (https://theaviationist.com/2022/03/14/russian-su-25-survived-manpads/). Αυτά τα δύο επιβεβαιωμένα συμβάντα διαψεύδουν εν μέρει τις αμερικανικές αναφορές. Και εδώ είναι που θα πρέπει να κάνουμε μία σημαντική διευκρίνηση.
Οι Αμερικανοί έχουν εικόνα των κινήσεων και των αποστολών που εκτελούν σε καθημερινή βάση όχι μόνο η Ρωσική Αεροπορία, αλλά συνολικά οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις. Αυτό προκύπτει από το ότι διατηρούν μόνιμη σχεδόν παρουσία στον αέρα (επί 24ωρης βάσης…) με μεγάλο αριθμό αεροσκαφών ISR και συνδυασμό ηλεκτρονικής (ELINT/SIGINT/COMMINT) και οπτικής (ΙΜΙΝΤ – Image intelligence), επανδρωμένων και μη, αρκετά κοντά στα ουκρανικά σύνορα, αλλά και πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα, εντός των FIR της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας!
Αν δεν έχουν συνολική, σίγουρα έχουν επαρκή εικόνα των ρωσικών κινήσεων σε συγκεκριμένες περιοχές και για αυτόν ακριβώς το λόγο θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι τροφοδοτούν διαρκώς με στοιχεία θέσης και στοχοποίησης τις ουκρανικές δυνάμεις…
Ο καταλυτικός ρόλος της οικογένειας των μαχητικών Su-27 στη διαμόρφωση της σύγχρονης Ρωσικής Αεροπορίας.
Όπως αναλύθηκε στο πρώτο μέρος του αυτού αφιερώματος στη Ρωσική Αεροπορία, το MiG-29 για σειρά λόγων, δεν στάθηκε δυνατό να αποτελέσει τη ραχοκοκαλιά των αεροπορικών δυνάμεων της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Τουλάχιστον κατά τον τρόπο με τον οποίο αποτέλεσε τη ραχοκοκαλιά της δύναμης μαχητικών της USAF και δεκάδων άλλων αεροπορικών δυνάμεων στην Ευρώπη και τον κόσμο το F-16. Κρίνουμε απαραίτητη μία παρένθεση εδώ για ένα σημείο στο οποίο οφείλουμε να σταθούμε για να κάνουμε μία σημαντική διευκρίνηση. Μόλις πριν από λίγες ημέρες (9 Μαρτίου), υπήρξε λεπτομερής αναφορά σχετική με τα MiG-29 που είχαν αποκτηθεί από την USAF στα χρόνια της δεκαετίας του ‘90.
Έγκυρη αμερικανική πηγή (https://www.thedrive.com/the-war-zone/44661/the-last-time-the-united-states-got-its-hands-on-a-fleet-of-mig-29-fighters) επιβεβαιώνει ότι η Αεροπορία των ΗΠΑ, σε αντίθεση με ότι είχαμε γράψει στο Α΄ Μέρος, ότι δεν είχε αγοράσει μαχητικά της αρχικής έκδοσης MiG-29A (Fulcrum – A) από τη Μολδαβία, αλλά 20 μαχητικά της πιο εξελιγμένης έκδοσης MiG-29S (Fulcrum – C), μαζί με ένα διθέσιο – UB. To εκτεταμένο και λεπτομερές αυτό αφιέρωμα του TheDrive, έρχεται να διαλύσει πολλούς μύθους σχετικά με το ζήτημα αυτό και θεωρούμε ότι αξίζει να μελετηθεί.
Επανερχόμενοι στην οικογένεια των μαχητικών Su-27, πρώτα από όλα αξίζει να επισημάνουμε ότι η Ρωσική Αεροπορία επένδυσε στον εκσυγχρονισμό της αρχικής έκδοσης παραγωγής (Su-27S) και στην ανάπτυξη νέων εκδόσεων (Su-30, Su-35) από τη στιγμή που το μαχητικό αυτό είχε από σχεδίασης και κατασκευής διασφαλισμένες όλες τις αναγκαίες προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο. Πέρα από τη σημαντικά ανώτερη ποιότητα κατασκευής σε σχέση με το σαφώς πιο μικρό, φθηνότερο και περισσότερο “αναλώσιμο” MiG-29, το Su-27 είχε τεράστια ακτίνα (μέγιστη 3.530 χιλιόμετρα) μεγάλη μεταφορική ικανότητα σε όπλα αέρος – αέρος και κατόπιν και αέρος – εδάφους και επιφανείας (4.500 κιλά αρχικά και σήμερα 8.000 κιλά) με οκτώ (αρχικά) και αργότερα 10 και 12 σταθμούς ανάρτησης όπλων, σε συνδυασμό με άφθονο χώρο για αναβάθμιση ηλεκτρονικού εξοπλισμού και φυσικά σύστημα Fly-By-Wire.
H εισαγωγή του Su-27 σε υπηρεσία άρχισε μετά από σημαντικές καθυστερήσεις εντός του 1985. Ακόμη και τότε όμως οι ρυθμοί παράδοσης ήταν εξαιρετικά αργοί, μέχρι και το 1990. Οι καθυστερήσεις στη διαδικασία ανάπτυξης και δοκιμών αποδόθηκαν κυρίως σε προβλήματα του ηλεκτρονικού συστήματος ελέγχου πτήσης (FBW). Μέχρι και το 2014, παρέμεναν σε υπηρεσία 359 Su-27 στη Ρωσική Αεροπορία και άλλα 53 στο Ρωσικό Ναυτικό. Ο ακριβής αριθμός των αεροσκαφών αυτών που εκσυγχρονίστηκε στο επίπεδο -SM3, παραμένει άγνωστος.
Η διαδικασία εκσυγχρονισμού των Su-27S (Flanker – B) που κληρονόμησε η Ρωσική Αεροπορία από τις αεροπορικές δυνάμεις της ΕΣΣΔ (Su-27SK ήταν η εξαγωγική έκδοση), ξεκίνησε με την παρουσίαση του Su-27SM (- Modernized και -SKM για τα μαχητικά εξαγωγών) το 2003. Ακόμα βρίσκεται σε εξέλιξη, από την στιγμή που αναβαθμίσεις γίνονται στο επίπεδο -Μ3. Τα αρχικά -Μ διέθεταν αναβαθμισμένων δυνατοτήτων ραντάρ Ν001 με λειτουργική διαμόρφωση χαρτογράφησης (ground mapping) και εντοπισμού/εγκλωβισμού στόχων στο έδαφος και την επιφάνεια της θάλασσας, σε αποστάσεις μέχρι και 350 χιλιόμετρα, αναλόγως του μεγέθους και του ηλεκτρομαγνητικού ίχνους του εκάστοτε στόχου.
Το νέο σύστημα ναυτιλίας και άφεσης οπλισμού (SUV-VEP1), επέτρεπε την αξιοποίηση όπλων αέρος – εδάφους ακριβείας, σε συνεργασία με το ραντάρ. Τα αρχικά -SM και -SKM (διαφοροποίηση ώς προς το IFF κυρίως) μπορούσαν να κατευθύνουν πυραύλους ηλεκτροοπτικής καθοδήγησης (TV όπως οι Maverick) μέσω του ραντάρ, που τροφοδοτούσε με τη θέση (συντεταγμένες) του στόχου, το σύστημα καθοδήγησης του όπλου. Μεταξύ των όπλων που πιστοποιήθηκαν στην εκσυγχρονισμένη έκδοση, πέρα από τους αέρος – αέρος R- 73 και R – 27 (αργότερα και R – 77), περιλήφθηκαν οι τηλεοπτικής (TV-guided) καθοδήγησης τερματικής φάσης Κh -29T/TE, καθοδήγησης λέιζερ Kh – 29, ενεργού αισθητήρα ραντάρ Kh-31A και παθητικού αισθητήρα Kh-31P σε ρόλο αντι – ραντάρ (https://defencereview.gr/russian-modern-weapons-used-at-ukraine-war/).
Στο οπλοστάσιο του -SM επίσης περιλήφθηκαν και κατευθυνόμενες βόμβες KAB-500Kr και KAB-1500Kr, ενώ το μαχητικό εξοπλίστηκε και με εντελώς νέο σύνολο ECM και ELINT/targeting, δηλαδή ικανότητας στοχοποίησης πηγών ηλεκτρομαγνητικών εκπομπών (ραντάρ έρευνας και εγκλωβισμού). Στον θάλαμο διακυβέρνησης τα κλασικά αναλογικά όργανα αντικαταστάθηκαν από δύο μεγάλες έγχρωμες οθόνες απεικόνισης στοιχείων πολλαπλών λειτουργιών MFI διαστάσεων 10 Χ 8 ιντσών, εγκαταστάθηκε νέο ευρυγώνιο HUD, ενώ όλα τα συστήματα είναι διασυνδεδεμένα με ψηφιακή αρτηρία μεταφοράς δεδομένων (digital data bus).
To IRST στο ρύγχος, μπροστά από το αλεξήνεμο, παραμένει στον στάνταρ εξοπλισμό σε εκσυγχρονισμένες όμως, επίσης, μορφές. Σήμερα στη δύναμη της Ρωσικής Αεροπορίας παραμένουν ενεργά περί τα 350 συνολικά Su-27SM, Su-30 και Su-35. H αναλυτική αναφορά στο εκσυγχρονισμένο – SM έγινε παραπάνω για ένα και μόνο λόγο… Σε αυτό το πρόγραμμα βασίστηκε η ανάπτυξη τόσο του διθέσιου, επίσης πολλαπλών ρόλων Su-30, που με τη σειρά του προήλθε από το ναυτικό Su-33 (αρχική ονομασία Su-27K, Flanker – D), όσο και του Su – 35 (Flanker – E).
To τεράστιο ζήτημα της χρηματοδότησης
Σύμφωνα με το World Air Force Report του 2022, η Ρωσική Αεροπορία είναι η τρίτη σε μέγεθος αεροπορική δύναμη στον κόσμο, μετά την Αμερικανική Αεροπορία και την Κινεζική. Ο στόλος των μαχητικών της αντιπροσωπεύει το 7% της παγκόσμιας δύναμης μαχητικών αεροσκαφών, ενώ αυτός της USAF το 15%. Με βάση τις εκτιμήσεις της ίδιας πηγής, στη Ρωσική Αεροπορία είναι ενταγμένα σε υπηρεσία 273 βομβαρδιστικά Su-24, άλλα 125 επίσης βομβαρδιστικά Su-34, 192 επιθετικά Su-25 και περί τα 350 Su-27/Su-30/Su-35.
Τα μαχητικά-βομβαρδιστικά της οικογένειας Su-27, περιλαμβάνοντας και το Su-34, είναι με βάση τα στοιχεία, η ραχοκοκαλιά της Ρωσικής Αεροπορίας εδώ και πολλά χρόνια, καλύπτοντας πλειάδα ρόλων. Παράλληλα τα αεροσκάφη όλων των εκδόσεων έχουν τη δυνατότητα αξιοποίησης όλων σχεδόν των ρωσικών, τακτικών αερομεταφερόμενων όπλων.
Από πλευράς αριθμών κατά συνέπεια, δεν μπορεί να υπάρξει σύγκριση τόσο με την Αεροπορία των ΗΠΑ, όσο και συνολικά σε σχέση με τις αεροπορικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Από πλευράς αριθμών επίσης, εξάγεται εύκολα το συμπέρασμα ότι η σημερινή Ρωσική Αεροπορία, είναι η σκιά των αεροπορικών δυνάμεων της άλλοτε κραταιάς ΕΣΣΔ. Ποιοτικά όμως έχουν γίνει τεράστιες προσπάθειες εκσυγχρονισμού και αναβάθμισης του υλικού, με παράλληλη ίδιας έντασης έμφαση στις εξαγωγές από τα γραφεία σχεδίασης αλλά και τα εργοστάσια παραγωγής. Με άλλα λόγια όλα αυτά τα χρόνια παρουσιάζονταν συνεχώς αυξανόμενη η προσπάθεια δημιουργίας νέων μαχητικών, αλλά και νέων εκδόσεων παλαιότερων.
Κατά συνέπεια τόσο η Ρωσική Αεροπορία, όσο και η ρωσική αεροδιαστημική βιομηχανία έχουν δυτικοποιηθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η Ρωσία λοιπόν ώς μία καθαρά καπιταλιστική χώρα και οικονομία όπως εξελίχθηκε μετά το 1990-1991, αντιμετώπιζε και θα αντιμετωπίζει σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό στο μέλλον, θέματα επαρκούς χρηματοδότησης. Κατά την πρώτη δεκαετία του 2000, εκσυγχρονίστηκε μεγάλο μέρος των αεροσκαφών που παρέμειναν σε υπηρεσία στη μετά-σοβιετική εποχή, ενώ η οικογένεια Su-27 απέδωσε πραγματικά μαχητικά πολλαπλών ρόλων, με δυνατότητες αντίστοιχες των δυτικών μαχητικών που κατατάσσονται μεταξύ 4ης και 5ης γενιάς (4++, η 4,5 γενιάς, όπως συνήθως αναφέρονται).
Η χρηματοδότηση βέβαια ήταν πάντα το μεγάλο πρόβλημα όχι μόνο των ρωσικών κυβερνήσεων, αλλά και των κυβερνήσεων των χωρών που επιλέγουν τα ρωσικά μαχητικά και αερομεταφερόμενα όπλα για τον εξοπλισμό των αεροπορικών τους δυνάμεων. Η αποπληρωμή τους γίνεται σε δολάρια, ενώ δεν υπάρχει η δυνατότητα δανειοδότησης από ρωσικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τράπεζες όπως στην περίπτωση των ΗΠΑ. Τα κονδύλια καταβάλλονται άμεσα δηλαδή, ή σε δύο – τρείς το πολύ δόσεις.
Όλα αυτά βέβαια έρχονται σε αντίθεση με ότι ισχύει για την αεροδιαστημική βιομηχανία των ΗΠΑ και τις ένοπλες δυνάμεις τους. Και οι δύο αυτοί πυλώνες της αμερικανικής οικονομίας, ασφάλειας και παγκόσμιας παρουσίας και σε κάποιες περιοχές και κυριαρχίας, χρηματοδοτούνται σε σημαντικό ποσοστό από τις συμμάχους χώρες μέσω των προγραμμάτων FMS. Οι οποίες δανειοδοτούνται από αμερικανικές τράπεζες και ιδρύματα με επιτόκια μεταξύ 8 και 10% για να αγοράσουν οπλικά συστήματα που θα αποπληρώσουν σε βάθος χρόνου, χρηματοδοτώντας εκτός από τη βιομηχανία και τις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ που λειτουργούν ώς μεσάζοντες.
Και φυσικά πληρώνονται αδρά για αυτές τους τις “υπηρεσίες”… Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι το ένα τρίτο του κόστους του προγράμματος εκσυγχρονισμού των ελληνικών F-16 Block 52+ και Block 52+ Advanced σε Viper (1,534 δις. δολάρια), θα καταλήξει στα ταμεία της USAF! Aν κάποια χώρα αποφασίσει να επιλέξει εμπορική συμφωνία, το κόστος πραγματικά εκτοξεύεται… Υποχρεώνοντας την έτσι έμμεσα να πάει στην επιλογή του FMS.
Αντίστοιχους μηχανισμούς δεν κατόρθωσε να δημιουργήσει ούτε η Ρωσία, λόγω της αδύναμης οικονομίας της που με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους μπορεί να “βληθεί” από τις δυτικές αγορές, αλλά ούτε και η Ευρώπη με το ισχυρό ευρώ. Όσο για την Κίνα, που έχει την οικονομική ισχύ για τη δημιουργία ενός αντίστοιχου μηχανισμού, προς το παρόν δεν φαίνεται να έχει τη διάθεση να πάει σε μία τέτοια επιλογή, αλλά και σε μία ευρύτερη τεχνολογική και βιομηχανική συνεργασία με τη Ρωσία, προκειμένου να δημιουργήσουν από κοινού ένα πραγματικά ισχυρό αντίπαλο δέος έναντι των ΗΠΑ.
Αυτό είναι κάτι που μπορεί να αποδοθεί κυρίως στην ανταγωνιστική σχέση Κίνας – Ρωσίας. Μία ανταγωνιστική σχέση στην οποία δεν φαίνεται, ακόμα και μετά τις πρόσφατες εξελίξεις, να μπορεί να υπάρξει συνεννόηση και οργανωμένη συνεργασία, στο πλαίσιο της οποίας η μία χώρα θα έχει τον πρώτο λόγο σε κάποιους τομείς και η άλλη σε κάποιους άλλους… Οι ισορροπίες μεταξύ Κίνας και Ρωσίας συνεπώς, δεν φαίνεται να έχουν καθοριστεί και να λειτουργούν στο πλαίσιο ενός κοινού μετώπου ανταγωνισμού, έναντι του αγγλοσαξονικού παράγοντα.
Η επισημοποίηση της συμμαχίας AUKUS είναι μοχλός πίεσης της Κίνας, η οποία προς το παρόν δεν έχει ανοίξει όλα της τα χαρτιά. Μένει να δούμε αν θα επιλέξει στο άμεσο μέλλον να το κάνει. Η αν θα αφήσει τα πράγματα να εξελιχθούν…
