Στο προ ημερών αφιέρωμά μας στα όπλα που θα κάνουν τη διαφορά σε επιχειρησιακό επίπεδο για την Πολεμική Αεροπορία στα χρόνια που έρχονται (https://defencereview.gr/aerometaferomena-opla-makroy-pligma/) , αναφερθήκαμε τόσο σε εναλλακτικές αέρος-αέρος, όσο και σε διαθέσιμες εναλλακτικές αέρος-εδάφους και αέρος-επιφανείας. Επανερχόμαστε στο ίδιο θέμα με αφορμή τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας. Είναι σεβαστά και ποιοτικά (τα σχόλια και οι παρατηρήσεις) και θα επιχειρήσουμε να τα καλύψουμε. Με επιχειρήματα… Πάμε λοιπόν.
Το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να έχουμε υπόψη είναι το γεγονός ότι στη διατήρηση του αξιόμαχου μίας αεροπορικής δύναμης έχουν τεράστιο ρόλο η διαθεσιμότητα υλικών, ανταλλακτικών, αναλώσιμων και όπλων και η ομοιοτυπία. Από αυτή την άποψη επομένως, είναι ζωτικής σημασίας για μία Αεροπορία όπως η δική μας Πολεμική Αεροπορία που δεν είναι η USAF, η RAF, η ΑdlA ή οποιαδήποτε άλλη μεγάλη αεροπορική δύναμη, να αξιοποιεί έναν τύπο μαχητικού κατάλληλα εξοπλισμένο και οπλισμένο για όλες τις δουλειές. Τόσο για λόγους επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας και αυτονομίας, όσο και για λόγους οικονομίας.
Γιατί επιβάλλεται να υιοθετήσουμε πάγια πολιτική εξοπλισμών από δύο πηγές για την Πολεμική Αεροπορία
Πολλοί συνάδελφοι, σε άλλους ιστότοπους υποστηρίζουν –και είναι σταθεροί στις απόψεις τους εδώ και χρόνια, κάτι που εκτιμούμε ιδιαίτερα- ότι ήταν μεγάλο λάθος από ελληνικής πλευράς το να επιλέξει στη δεκαετία του ’80 δύο τύπους μαχητικών (Mirage 2000 και F-16) και όχι έναν. Για να αποσπάσει σημαντικά οφέλη μεταφοράς τεχνογνωσίας και βιομηχανικού έργου. Παραθέτουν ως παράδειγμα την Τουρκία, η οποία βγήκε πολλαπλά ωφελημένη στο κομμάτι αυτό μέσω της αρχικής της παραγγελίας για 160 F-16. Όσο και αν σεβόμαστε την άποψη αυτή, ΔΙΑΦΩΝΟΥΜΕ ΚΑΘΕΤΑ. Για τους παρακάτω λόγους:
1.Η Ελλάδα ενώ στις αρχές της δεκαετίας του ’80 είχε δηλωμένη ανάγκη για την προμήθεια 120 μαχητικών τουλάχιστον, προς αντικατάσταση των F-5A/B Freedom Fighter και των F/TF-104G Starfighter, μείωσε το νούμερο σε μόλις 80 και κατόπιν πήγε σε διαδοχικές -ανά εξαετία κατά μέσο όρο- αγορές μαχητικών F-16. Μέσω ξεχωριστών συμβάσεων. Αν ανατρέξετε σε δημοσιεύματα της εποχής (μέσα της δεκαετίας του ’80) θα διαπιστώσετε ότι γινόταν τότε πολύς λόγος για ανάπτυξη της ΕΑΒ και της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας γενικότερα μέσω της επικείμενης ελληνικής «αγοράς του αιώνα».
Τίποτα από όλα τα τότε βαρύγδουπα και ηχηρά δεν έγινε… Το πραγματικό πρόβλημα προέκυψε όχι από το ότι επιλέξαμε δύο τύπους, αλλά από το ότι μειώσαμε δραστικά το αρχικό νούμερο και επιλέξαμε τη «μετατόπιση» των πραγματικών αναγκών για το μέλλον… «Πετάξαμε το μπαλάκι» στους επόμενους δηλαδή. Κατά αυτό τον τρόπο δε, καταφέραμε παράλληλα και να χάσουμε οποιαδήποτε διαπραγματευτική ισχύ είχαμε για την απόσπαση σοβαρού βιομηχανικού έργου και τεχνογνωσίας.
Το ελληνικό F-16C Block 50 που τροποποιήθηκε σε Block 50+ (TC-1) στις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του ’90, στο πλαίσιο της ανάπτυξης της έκδοσης Block 52+, απογειώνεται από την αεροπορική βάση Edwards με φορτίο δύο πυραύλων AGM-84 Harpoon. Ο οποίος δεν είναι απαραίτητα πιστοποιημένος στα ελληνικά Block 52+… To θέμα μας βέβαια δεν είναι αυτό! Μπορεί να πιστοποιηθεί (αν δεν είναι ήδη πιστοποιημένος) και μάλιστα πιστεύουμε ότι το κόστος θα είναι και σημαντικά μικρότερο από αυτό που θα απαιτηθεί για την πιστοποίηση του ΑΜ-39 στο -5Mk.2… Επομένως ΑΣΦΑΛΩΣ χρειαζόμαστε το αντιπλοϊκό αυτό όπλο ως εναλλακτική. Κάποιος δε φίλος αναγνώστης πολύ εύστοχα αναρωτήθηκε τι στο καλό θα πρωτοκάνουν τα ελληνικά F-16… Συμφωνούμε απόλυτα. Για αυτό και δεν βλέπουμε καμία λογική στο να πουλήσουμε τα δομικά αναβαθμισμένα Block 30 και να μην τα εκσυγχρονίσουμε σε επίπεδο Block 52+! (Φωτό: F-16.net)
2. Σε αντίθεση με την Τουρκία, η οποία είχε ανέκαθεν την απόλυτη στήριξη των συμμάχων μας στο ΝΑΤΟ, τόσο για την εισβολή των δυνάμεών της στην Κύπρο, όσο και για τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο, η Ελλάδα έπρεπε να παλεύει για το δίκιο της. Επομένως έπρεπε αναγκαστικά να στραφεί και προς μία δεύτερη εξοπλιστική πηγή, προκειμένου να μπορέσει να επιβάλλει –σε όποιο βαθμό μπορούσε- τις θέσεις της μέσω της εξωτερικής της πολιτικής. Όσο και αν θέλουμε να κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας και να κρύβουμε «κάτω από το χαλί» την πραγματικότητα αυτή, θα πρέπει να θυμόμαστε πάντα ότι η δικτατορία του Γ. Παπαδόπουλου ήταν αυτή που πρώτη τόλμησε να πάει σε εκτός ΗΠΑ εξοπλιστικές εναλλακτικές για την κάλυψη των πραγματικών αναγκών των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων. Υποβρύχια Type 209/1100 από τη Γερμανία για το ΠΝ και TΠK κλάσης Le Combattante από τη Γαλλία, μαζί με AMX-30 και Mirage F 1CG.
3. Γαλλικά μαχητικά (Mirage III) είχαν αξιολογηθεί από Έλληνες ιπταμένους και τεχνικούς για πρώτη φορά το καλοκαίρι του 1968! Για ποιο λόγο; Μα γιατί πολύ απλά στην κρίση του 1967 η JUSSMAG είχε μέσω διαφόρων αστείων προσχημάτων αρνηθεί να μας παράσχει ανταλλακτικά για τα F-84G κυρίως και για τα F-5A/B και F-104G δευτερευόντως…
Όσο για την ελληνική αμυντική βιομηχανία, αυτή υπήρξε θύμα αποκλειστικά και μόνο κακών επιλογών από πλευράς ελληνικών πολιτικών ηγεσιών… Έχει κανείς αντίρρηση; Αν ναι, δείτε παρακαλώ γιατί ποτέ δεν αποκτήσαμε σοβαρή αμυντική βιομηχανία με ουσιαστικό κατασκευαστικό έργο… Μέσα από ένα μόνο παράδειγμα, γιατί υπάρχουν δεκάδες:
Ελικόπτερα Bo-105 και EC-135 για την Ελληνική Αστυνομία. Δύο τύποι σε σύνολο πέντε ελικοπτέρων παρακαλώ! Ελικόπτερα BK-117 και Super Puma για το Πυροσβεστικό Σώμα. Άλλοι δύο τύποι επί συνόλου τεσσάρων ελικοπτέρων… Έξι ελικόπτερα Dauphin και τέσσερα Super Puma για το Λιμενικό Σώμα. Και συνεχίζουμε… Sikorsky S70B για τη Διοίκηση Ελικοπτέρων Ναυτικού, Super Puma για την Πολεμική Αεροπορία και NH-90 για την Αεροπορία Στρατού! Η οποία είχε προκηρύξει διαγωνισμό για την προμήθεια 60 ελικοπτέρων προς αντικατάσταση μέρους των Huey και βρέθηκε τελικά με 20 χωρίς σήμερα να μπορεί να τα αξιοποιήσει!!!
Ερώτηση: Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 υπήρχαν καταγεγραμμένες ΟΛΕΣ αυτές οι ανάγκες. Μιλάμε για 100 τουλάχιστον ελικόπτερα… Πήραμε εφτά διαφορετικούς τύπους και σε σημαντικά μικρότερο (από τα 100) αριθμό, αντί να προκηρύξουμε ένα συνολικό διαγωνισμό και με πραγματική διαπραγματευτική ισχύ να επιλέξουμε δύο –το πολύ- τύπους για να αποσπάσουμε συμπαραγωγή από οποιονδήποτε κατασκευαστή. Μπορεί να μας εξηγήσει κανείς γιατί έγινε αυτό; Που είναι ένα μόνο από τα δεκάδες παραδείγματα…
Πολιτική δύο πηγών προμηθειών πρέπει να ισχύει και για τα όπλα. Όχι μόνο για τα μαχητικά…
Κάτι αντίστοιχο κυρίες και κύριοι συμβαίνει και με τα όπλα… Σε ότι αφορά πάντα, την επιλογή δύο πηγών προμήθειας. Πάμε σε ένα απλό παράδειγμα. Οι Αμερικανοί επιτρέπουν μέχρι πρώτο βαθμό συντήρησης για τα όπλα που μας αποδεσμεύουν. Σε επίπεδο Μοίρας δηλαδή. Αν το σύστημα καθοδήγησης ενός πυραύλου αέρος-αέρος για παράδειγμα παρουσιάσει πρόβλημα και πρέπει να αλλαχθεί μία πλακέτα, θα πρέπει να αποσταλεί στο εξωτερικό και να επιστραφεί μετά από μήνες συνήθως… Οι Ευρωπαίοι αποδεσμεύουν μέχρι και εργοστασιακό (3ο ή 4ο) επίπεδο συντήρησης. Εγχώρια, χωρίς κανένα περιορισμό. Αρκεί να μπορείς να την πληρώσεις…
Το κόστος είναι μεν χαμηλότερο στην πρώτη περίπτωση, αλλά με ΠΟΛΛΑ «ΑΛΛΑ» ως προς την αυτονομία… Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο χρειαζόμαστε δύο τελείως διαφορετικές εξοπλιστικές πηγές και στην Πολεμική Αεροπορία. Σε ποσοστό 50/50, όχι 90/10… Όποιος μπορεί και θέλει το καταλαβαίνει. Σε δεύτερη φάση δε, το υιοθετεί κιόλας. Αν θέλει να ασκήσει πραγματική εξωτερική πολιτική και όχι πολιτική καρπαζοεισπράκτορα…
Μας λέτε ότι ο AGM-84 Harpoon είναι πιστοποιημένος στο F-16. Στο F-16.net αναφέρεται ότι η πιστοποίηση του όπλου στο μαχητικό αυτό ισχύει από τον Σεπτέμβριο του 1994. Παρόλα αυτά, καμία χώρα δεν φαίνεται να έχει αξιοποιήσει τον AGM-84 Harpoon ως καθαρά αντιπλοϊκό όπλο από το F-16. Μόνο η Ταιβάν, το Ομάν, η Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν αποκτήσει τον AGM-84E SLAM και AGM-84K SLAM-ER που μπορεί να πλήξει στόχους είτε στην ξηρά (SLAM-Stand Off Land Attack Missile), είτε στην επιφάνεια της θάλασσας σε αποστάσεις της τάξης των 280 χιλιομέτρων. O SLAM προήλθε από την προσθήκη στο σύστημα καθοδήγησης του Harpoon συστήματος GPS/INS, ενώ στο ρύγχος τοποθετήθηκε και αισθητήρας IR (Walleye) για την τελική φάση της πρόσκτησης του στόχου. To ζήτημα στην αξιοποίηση αυτού του όπλου είναι ότι για να καταστεί πλήρως εκμεταλλεύσιμο, για να μπορεί δηλαδή το πλήρωμα του μαχητικού-φορέα να δει την εικόνα που «βλέπει» ο αισθητήρας IR του πυραύλου μέσω data link, απαιτείται η χρήση ατρακτιδίου ζεύξης δεδομένων ΑΝ/ΑΑW-13. Απαιτείται με άλλα λόγια η δέσμευση ενός φορέα του αεροσκάφους για τη μεταφορά του ατρακτιδίου… Σημαντικό μειονέκτημα για ευνόητους λόγους… Βέβαια το όπλο μπορεί κάλλιστα να αξιοποιηθεί ως αυτόνομη μονάδα, χωρίς το ατρακτίδιο. Και η ιδέα που τέθηκε να ζητηθούν από τις HΠA κάποια κομμάτια για τα ελληνικά F-16 δεν είναι καθόλου άσχημη, με δεδομένο το ότι το όπλο θα αντικατασταθεί από το AGM-158C LRASM (Long Range Anti-Ship Missile). Το ερώτημα είναι αν οι ΗΠΑ τα αποδεσμεύσουν… Όσο για το LRASM ούτε λόγος να γίνεται. Πιστεύουμε ότι δεν υπάρχει περίπτωση να αποδεσμευθεί. Μακάρι το μέλλον να μας διαψεύσει.
Σχετικά με το JSOW C1 ναι μεν έχει γίνει προσθήκη Link 16 και έχει προσδοθεί και ικανότητα εναντίον πλοίων, αλλά… Δεν είναι Stand Off όπλο, ούτε αντιπλοϊκός πύραυλος. Αναπτύχθηκε σαν ανεμοπορών διασπορέας υποπυρομαχικών και στην έκδοση C1 διατηρεί το χαρακτηριστικό «ανεμοπορών», δεδομένου ότι δεν έχει κινητήρα για να ταξιδέψει σε μεγαλύτερες αποστάσεις.
Δική μας άποψη είναι ότι πέρα από τον SLAM-ER και τα ευρωπαϊκά όπλα στα οποία αναφερθήκαμε στο προηγούμενο αφιέρωμά μας, καλό θα ήταν να εξεταστεί και το ενδεχόμενο του νορβηγικού JSM (Joint Strike Missile). Ας δούμε περί τίνος πρόκειται…
Το ιστορικό ανάπτυξης NSM και JSM
O Naval Strike Missile της νορβηγικής Kongsberg είναι ο αντικαταστάτης του αντιπλοϊκού Penguin και η ανάπτυξη του ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Από τα αρχικά στάδια του προγράμματος αποφασίστηκε η αυτόνομη –από πλευράς Νορβηγίας- ανάπτυξη και παραγωγή του νέου πυραύλου (δεν είναι μόνο αντιπλοϊκός, μπορεί να πλήξει και επίγειους στόχους). Ενέργεια λογική δεδομένου ότι στην ευρωπαϊκή αγορά υπήρχαν –και υπάρχουν- οι ευθέως ανταγωνιστικοί Exocet και RBS-15. O πρώτος με ευρωπαϊκό «καπέλο» εδώ και πολλά χρόνια (από το 2000 και μετά) ως προϊόν της MBDA και όχι της αμιγώς γαλλικής Aerospatiale και ο δεύτερος σουηδικός.
Η πρώτη χρηματοδότηση του προγράμματος από τη νορβηγική κυβέρνηση έγινε με την υπογραφή συμβολαίου ύψους 200 εκατομμυρίων κορωνών Νορβηγίας τον Απρίλιο του 2004. Ενάμιση χρόνο αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2005, πραγματοποιήθηκε η πρώτη δοκιμαστική εκτόξευση… Ή μάλλον έγινε η πρώτη απόπειρα εκτόξευσης σε πεδίο δοκιμών στη Γαλλία. Η οποία απέτυχε γιατί ο πύραυλος δεν εγκατέλειψε καν το κάνιστρο εκτόξευσής του. Η πρώτη επιτυχημένη εκτόξευση θα πραγματοποιηθεί 18 περίπου μήνες αργότερα, στις 21 Ιουλίου του 2006, στο πεδίο δοκιμών του Point Mugu στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ και θα ακολουθήσει και μία δεύτερη την 1η Απριλίου του 2007.
Η Kongsberg είχε ανακοινώσει από τον Ιανουάριο του 2007 ότι μετά τις επιτυχείς αυτές εκτοξεύσεις είχε λάβει την οριστική έγκριση από το Νορβηγικό Ναυτικό για ανάπτυξη του NSM. Παράλληλα, γνωστοποίησε και την απόφαση της να αναπτύξει μία αερομεταφερόμενη έκδοση, τον JSM (Joint Strike Missile), σε συνεργασία με την Αυστραλία, ενώ υπογράφηκε συμφωνία και με την αμερικανική Lockheed Martin για την εμπορική προώθηση του πυραύλου από την πλευρά της. Η εμπλοκή της αμερικανικής εταιρείας ήρθε μέσω του προγράμματος F-35.
O NSM σε πτήση δοκιμής. Για την αερομεταφερόμενη έκδοσή του, τον JSM, παραγγελίες έχουν δώσει η Αυστραλία, ο Καναδάς και η Ιταλία.
Toν Μάιο του 2007 η Kongsberg θα υπογράψει συμβόλαιο ύψους 466,4 εκατομμυρίων δολαρίων (τα 34 είχαν ήδη αποδοθεί στην αρχική φάση της ανάπτυξης του πυραύλου από το 2004) με τον Οργανισμό Λογιστικής Υποστήριξης των Νορβηγικών ενόπλων δυνάμεων για την ολοκλήρωση της ανάπτυξης και την παραγωγή του NSM ο οποίος εξοπλίζει τις φρεγάτες AEGIS κλάσσης Nansen και τις ΤΠΚ κλάσης Skjold του Νορβηγικού Ναυτικού.
Τον Φεβρουάριο του 2009 θα πραγματοποιηθεί η πρώτη επιτυχής δοκιμή πρωτοτύπου παραγωγής του NSM με την προσβολή στόχου επιφανείας, πάλι στο Point Mugu της Καλιφόρνια, ενώ δύο μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου θα υπογραφεί άλλο ένα συμβόλαιο ύψους 25 εκατομμυρίων δολαρίων με το Τμήμα Αμυντικών Προμηθειών του υπουργείου άμυνας της Νορβηγίας.
Η πρώτη εξαγωγική επιτυχία και ο JSM
Πρώτος εξαγωγικός χρήστης του NSM είναι η Πολωνία, η οποία τον Δεκέμβριο του 2010 υπέγραψε συμβόλαιο ύψους 110,4 εκατομμυρίων δολαρίων για την προμήθεια αριθμού πυροβολαρχιών NSM, οι οποίες αξιοποιούνται ήδη για την παράκτια κάλυψη της Βαλτικής. Τον Ιούνιο του 2011 το νορβηγικό κοινοβούλιο αποφασίζει την προμήθεια των τεσσάρων πρώτων F-35A, γεγονός που σηματοδοτεί και την ολοκλήρωση της ανάπτυξης του JSM. Γιατί στην ίδια συνεδρίαση ανακοινώνεται η έναρξη της Φάσης ΙΙ του προγράμματος ανάπτυξης του αερομεταφερόμενου όπλου και την ίδια ημέρα υπογράφεται και σχετική σύμβαση ύψους 75,9 εκατομμυρίων δολαρίων.
Τον Οκτώβριο του 2012 το Νορβηγικό Ναυτικό ανακοινώνει δύο επιτυχείς εκτοξεύσεις NSM. Μία από ΤΠΚ κλάσσης Skjold και άλλη μία από φρεγάτα κλάσσης Nansen. Ένα μήνα αργότερα, αποκαλύπτεται η άτρακτος του αερομεταφερόμενου JSM. Τον Απρίλιο του 2013 ανακοινώνεται επίσης ότι ο JSM θα είναι διαθέσιμος στα F-35 Block 4. O τότε σχεδιασμός προέβλεπε την ολοκλήρωση της ανάπτυξης του τελευταίου μέχρι το 2021. Τώρα το χρονοδιάγραμμα έχει μετατοπιστεί για το 2024 (https://defencereview.gr/f-35-lightning-ii-giati-to-ypervoliko-kostos-kai-oi-ypervaseis-chronodiagrammaton-den-tha-to-mataiosoyn/).
Ακολουθεί η πρώτη εκτόξευση NSM με κανονική πολεμική κεφαλή από το Νορβηγικό Ναυτικό τον Ιούνιο του 2013 και το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου ανακοινώνεται η έναρξη της διαδικασίας πιστοποίησης του JSM στο F/A-18E/F Super Hornet. To USN επέλεξε ως εναλλακτική το νορβηγικό όπλο, σε περίπτωση που το πρόγραμμα LRASM ματαιωνόταν για οποιοδήποτε λόγο. Γεγονός που δίνει στον JSM τεράστιες μελλοντικές προοπτικές. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος για τον οποίο τον ίδιο κιόλας μήνα, η Kongsberg θα υπογράψει άλλη μία σύμβαση ύψους 78,9 εκατομμυρίων δολαρίων για την ολοκλήρωση της τρίτης φάσης ανάπτυξης του JSM.
Περισσότεροι εξαγωγικοί χρήστες και ένταξη στο οπλοστάσιο του USN
Τον Σεπτέμβριο του 2014 πραγματοποιείται επιτυχής εκτόξευση πυραύλου NSM, εναντίον πλωτού στόχου από το κατάστρωμα πτήσεων ελικοπτέρων του USS Coronado, ενώ ένα μήνα αργότερα παρουσιάζεται για πρώτη φορά κατακόρυφα εκτοξευόμενη έκδοση του όπλου (VL-NSM). Θα μεσολαβήσει ένας ολόκληρος χρόνος (Νοέμβριος 2015) για την πρώτη δοκιμαστική άφεση (ασφαλής διαχωρισμός) του JSM από μαχητικό F-16 σε ύψος 22.000 ποδών. Η δοκιμή έγινε στις ΗΠΑ με τη συμμετοχή και της Raytheon, που από αμερικανικής πλευράς είναι η εταιρεία που εμπλέκεται στο πρόγραμμα. Συμμετέχει δηλαδή στην ανάπτυξη του JSM ως ισότιμος εταίρος και έχει αναλάβει την εμπορική του προώθηση στις ΗΠΑ.
Τον Απρίλιο του 2018 υπογράφεται συμβόλαιο ύψους 153 εκατομμυρίων δολαρίων με τη Μαλαισία για τον εξοπλισμό έξι φρεγατών κλάσης Gowind της Naval Group που απέκτησε το ναυτικό της χώρας αυτής, με πυραύλους NSM. Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς έρχεται η τρίτη κατά σειρά εξαγωγική επιτυχία, στις ΗΠΑ αυτή τη φορά. Ο NSM επιλέγεται για τα LCS του USN μέσω της υπογραφής ενός αρχικού συμβολαίου ύψους 14 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ τον ίδιο μήνα υπογράφεται άλλη μία σύμβαση ύψους 26,8 εκατομμυρίων δολαρίων για την παράδοσης αριθμού NSM προς ενσωμάτωση-πιστοποίηση σε μονάδες επιφανείας του Γερμανικού Ναυτικού!
Τέλος, στις αρχές Δεκεμβρίου του 2018 η Raytheon υπογράφει με τη σειρά της συμβόλαιο ύψους 32,6 εκατομμυρίων δολαρίων με το USN για την παραγωγή και παράδοση αριθμού JSM οι οποίοι θα αξιοποιηθούν επιχειρησιακά επάνω στα μαχητικά F/A-18E/F. Οι παραδόσεις αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2020.
