Το Leopard 1 είναι ένα μέσο άρμα μάχης κατασκευής της γερμανικής KMW το οποίο αναπτύχθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 50’ με σκοπό την αντικατάσταση των αμερικάνικης κατασκευής αρμάτων μάχης Μ-47 και Μ-48 που υπηρετούσαν στον γερμανικό στρατό. Πρωτομπήκε σε υπηρεσία to 1965 και αποκτήθηκε από τις περισσότερες ΝΑΤΟικές χώρες στην Ευρώπη ενώ ειδικοποιημένες εκδόσεις του άρματος υπηρετούν σε πολλούς στρατούς ακόμη και σημέρα που το άρμα έχει αντικατασταθεί από πιο σύγχρονα άρματα. To Leopard 1 ακολουθεί τη κλασική διαμόρφωση με τον οδηγό μπρστά, τον αρχηγό, πυροβολητή και γεμιστή στο κεντρικό διαμέρισμα του σκάφους και τον κινητήρα πίσω. Το πλήρωμα αποτελείται από τέσσερα άτομα. Η θέση του οδηγού βρίσκεται μπροστά και δεξιά, η θέση του αρχηγού και του πυροβολητή βρίσκονται στον πύργο επίσης στη δεξιά πλευρά και του γεμιστή στην αριστερή πλευρά. Το πύργος είναι τοποθετημένος στο κέντρο του σκάφους και είναι χυτός ενώ η θωράκιση του σκάφους είναι από συγκολημένα τμήματα χάλυβα.

Το βάρος μάχης του άρματος φτάνει τους 42 τόνους, το μήκος με το πυροβόλο μπροστά είναι 9,543 μέτρα και το ολικό ύψος του είναι 2,764 μέτρα. Ο κινητήρας του άρματος είναι ο MTU MB 838 Ca M500, αποδίδει 830 ίππους στις 2.200 σ.α.λ. και δίνει τελική ταχύτητα στο άρμα 65 χλμ/ώρα επί οδών και αυτονομία 600 χιλιομέτρων. Αντίστοιχα το κιβώτιο μετάδοσης κίνησης είναι το ZF-4HP250 με τέσσερις ταχύτητες εμπροσθοπορίας και δύο οπισθοπορίας ενώ η ανάρτηση είναι τύπου ράβδων στρέψης. Ο κύριος οπλισμός του άρματος είναι το ραβδωτό πυροβόλο L7Α3 της βρετανικής Royal Ordnance και φέρει 55 βλήματα από τα οποία τα 13 βρίσκονται στον πύργο προς χρήση και τα υπόλοιπα 42 αποθηκευμένα στο σκάφος. Ο μέγιστος ρυθμός στροφής του πύργου είναι 360 μοίρες σε 15 δευτερόλεπτα και ανύψωσης κύριου πυροβόλου 5,4 μοίρες ανά δευτερόλεπτο ενώ η μέγιστη γωνία ανύψωσης του πυροβόλου είναι -9 / +20 μοίρες. Φέρει ακόμη ένα ομοαξονικό πυροβόλο και ένα επί του πύργου των 7,62 χιλιοστών με απόθεμα 5.500 βολίδων.

Η Ελλάδα ήταν από τις τελευταίες χώρες που απέκτησαν το άρμα τον Απρίλιο του 1981 στην έκδοση Leopard 1 A4Gr με 106 άρματα MBT και 4 περισυλογής ARV. Αργότερα μέσα στη δεκαετία του 1990 ο ελληνικός στρατός έγινε αποδέκτης ακόμη 170 αρμάτων Leopard 1V που απέσυρε ο Ολλανδικός στρατός. Τα πρώτα 75 Leopard 1A5 μπήκαν σε υπηρεσία στον ελληνικό στρατό ως αντισταθμιστικά για την αγορά των τεσσάρων φρεγατών ΜΕΚΟ 200ΗΝ από το πολεμικό ναυτικό και ο αριθμός τους ανήλθε τελικά στα 500 άρματα με σταδιακές μεταφορές και αγορές από τα γερμανικά αποθέματα, αντικαθιστώντας πλήρως τα υπάρχοντα Leopard 1 A4Gr και 1V σε ελληνική υπηρεσία. Το Leopard 1A5 είναι η πιο σύγχρονη έκδοση του άρματος με εξελιγμένο ΣΕΠ τύπου EMES-18 και θερμικό περισκόπιο. Όταν μπήκε σε ελληνική υπηρεσία και πριν την έλευση των νεότερων LEO2A4 & A6 ήταν το καλύτερο άρμα στην περιοχή των βαλκανίων. Σήμερα το Leopard 1 έχει λάβει το βάπτισμα του πυρός στις λασπωμένες πεδιάδες της ανατολικής Ουκρανίας μετά την παράδοση 100+ μονάδων στον ουκρανικό στρατό. Οι πληροφορίες λένε ότι το άρμα έχει ανταποκριθεί άριστα στο πεδίο της μάχης όπου το χαμηλό βάρος και η περίσσια ισχύος της μηχανής το βοηθάνε να κινείται στο δύσκολο τεραίν. Ενώ το πυροβόλο και το ΣΕΠ έχουν αποδείξει την ακρίβεια βολής που προσφέρουν σε αποστάσεις μέχρι τέσσερα χιλιόμετρα.

Ο Ε.Σ. ως ο μεγαλύτερος χρήστης του συγκεκριμένου άρματος αλλά και λαμβάνοντας υπόψη τα δημοσιονομικά, τις τεράστιες ανάγκες των Ε.Ε.Δ. στο σύνολό τους αλλά και την αναβαθμισμένη απειλή καταλαβαίνουμε ότι η όποια σκέψη αντικατάστασης των αρμάτων αυτών είναι από ουτοπική έως αδύνατη. Μοναδική λύση ώστε όλα τα Leopard 1A5 του Ε.Σ. να θεωρηθούν πλήρως αξιόμαχα καλύπτοντας τις ανάγκες των μονάδων σε αριθμούς είναι η αναβάθμιση των ικανοτήτων του άρματος για να μπορεί να σταθεί με αξιώσεις στο μελλοντικό πεδίο της μάχης. Η όποια αναβάθμιση πρέπει να περιστρέφεται γύρω από τέσσερις κύριους άξονες:

• Ισχύ πυρός
• Θωράκιση
• Ηλεκτρονικά / διασυνδεσιμότητα
• Ευκινησία

Σε ένα μελλοντικό πρόγραμμα αναβάθμισης των ελληνικών Leopard 1 A5, δύο είναι οι κύριες εταιρίες οι οποίες θα διεκδικήσουν με αξιώσεις το πρόγραμμα αυτό ώστε τα ελληνικά Leopard να επεκτείνουν και να αναβαθμίσουν τον επιχειρησιακό τους βίο στις τάξεις του ελληνικού στρατού. Οι εταιρίες αυτές είναι η ελληνική EODH και η βελγική Cockerill, οι οποίες προσφέρουν δύο πακέτα με εντελώς διαφορετική αντίληψη αναβάθμισης των αρμάτων.

EODH

Η EODH με την ολοκληρωμένη πρόταση αναβάθμισης που υπέβαλε στους Έλληνες επιτελείς ήρθε να καλύψει την απαίτηση αυτή. Όπως μας εξήγησαν από την εταιρία πρόκειται για μια ολιστική προσέγγιση η οποία όχι μόνο δεν έχει καμία σχέση με τις προτάσεις του ανταγωνισμού αλλά μετατρέπει το άρμα σε άρμα 3^ης γενιάς με δυνατότητες εφάμιλλες των νέας γενιάς αρμάτων, εκτός της ισχύος πυρός λόγω του μικρότερου διαμετρήματος. Ουσιαστικά από το άρμα μένει μόνο το σκάφος και ο πύργος με την βασική θωράκιση και από και πέρα ξεκινάει και το κτίσιμο ενός εντέλος νέου άρματος, με νέα ηλεκτρικά, νέο κινητήρα, νέο κιβώτιο μετάδοσης κίνησης, νέα ηλεκτρονικά, νέα σκοπευτικά και τη νέα γενιάς σπονδυλωτή θωράκιση ASPIS NG. Επομένως όχι μόνο αναβαθμίζεται η αποτελεσματικότητα του άρματος αλλά αντιμετωπίζονται και όλα τα προβλήματα παλαιότητας υλικού. Η πρόταση της EODH προσφέρει αναβάθμιση του άρματος στους τέσσερις βασικούς τομείς. Την θωράκιση, την ισχύ πυρός, την κινητικότητα και διασυνδεσιμότητα του άρματος.

Όσον αφορά την αναβάθμιση της θωράκιση, η υπάρχουσα επιπρόσθετη θωράκιση του πύργου αφαιρείται και τη θέση της παίρνει η σπονδυλωτή θωράκιση ASPIS NG της EODH, η οποία μπαίνει και καλύπτει επίσης το πρόσθιο τόξο και τα πλευρά του σκάφους. Στο διαμέρισμα του κινητήρα τοποθετείται θωράκιση τύπου κλωβού (Cage Armor) και προαιρετικά θωράκιση πλέγματος οροφής κατά περιπλανώμενων πυρομαχικών, που προέκυψε από τα διδάγματα του πολέμου της Ουκρανίας. Η αύξηση του βάρους λόγω της επιπλέον θωράκισης είναι μόνο τέσσερις τόνοι ανεβάζοντας το βάρος του άρματος στους 46 τόνους.

Η ισχύς πυρός αναβαθμίζεται κάθετα με την εγκατάσταση νέας γενιάς ολοκληρωμένου ΣΕΠ καθώς και νέας γενιάς θερμικά περισκόπια. Τα περισκόπια θα είναι είτε της Hendsoldt είτε της Rheinmetall.  Παράλληλα το σύστημα κίνησης του πύργου και του πυροβόλου αντικαθίσταται από ηλεκτρικό. Παρ’ όλο που το διαμέτρημα παραμένει το ίδιο, η δυνατότητα του άρματος να αποκαλύπτει και να προσβάλει στόχους σε μεγαλύτερες αποστάσεις μαζί με την επιπλέον δυνατότητα του πυροβόλου να βάλει αντιαρματικούς πυραύλους ή περιφερόμενα πυρομαχικά, αυξάνει τη φονικότητα του αναβαθμισμένου άρματος. Ένας σταθμός RWS με βαρύ πυροβόλο τοποθετείται στο πάνω μέρος του πύργου για την αντιμετώπιση εχθρικού πεζικού υπό την κάλυψη θώρακα. Ενώ κάμερες τοποθετούνται περιμετρικά προσδίδοντας αυξημένη επίγνωση εξωτερικά του άρματος σε τόξο 360 μοιρών. Προαιρετικά, προσφέρονται Δυναμικό Σύστημα Αναφοράς Στομίου Κάννης, Αυτόματη Ιχνηλάτηση Στόχου, ιστός μετεωρολογικών δεδομένων και σύστημα προσδιορισμού θέσης (GPS/πυξίδα).

Λόγω της μείωσης των επιδόσεων του υφιστάμενου κινητήρα ο οποίος είναι πια πενήντα ετών με δεκάδες χιλιάδες ώρες λειτουργίας αλλά και λόγω της αύξησης του βάρους, η EODH έχει συμπεριλάβει στο πακέτο και την αντικατάσταση του κινητήρα με νέο αυξημένης ιπποδύναμης, ανεβάζοντας τη διατιθέμενη ισχύ από τους 830 ίππους στους 1000 ίππους. Η κίνηση αυτή όχι μόνο αποκαθιστά την κινητικότητα του άρματος αλλά αυξάνει περαιτέρω τη διατιθέμενη ισχύ μιας και από την ονομαστική του των 19,7 hp/t του παλιού κινητήρα αυξάνεται σε πραγματικά 21,7 hp/t. Παράλληλα αντικαθίσταται το σύστημα μετάδοσης κίνησης και το κιβώτιο από νέο για την πλήρη εκμετάλλευση των επιδόσεων του νέου κινητήρα και ενισχύονται οι αναρτήσεις. Προαιρετικά προτείνεται και αλλαγή των πελμάτων της ερπύστριας με ελαστικού τύπου για καλύτερη πρόσφυση.

Τέλος το άρμα αποκτάει τελευταίας γενιάς ολοκληρωμένο Σύστημα Διοίκησης και Ελέγχου αυξάνοντας κατακόρυφα τη διασύνδεση και τη επίγνωση της κατάστασης στο πεδίο της μάχης. Το νέο ΣΔΕ παρέχει σύντηξη δεδομένων, τεχνητή νοημοσύνη, πολυεπίπεδες επικοινωνίες και διαχείρηση πεδίου μάχης. Στο άρμα εγκαθίστανται διπλές αρτηρίες δεδομένων CANBUS και Ethernet και τοποθετούνται οθόνες για την αναπαραγωγή των δεδομένων. Όλες οι παραπάνω επεμβάσεις μετατρέπουν το άρμα σε πλήρως ψηφιακό κάτι που το συναντάμε μόνο σε τελευταίας γενιάς άρματα μάχης.

Στον παραπάνω εκσυγχρονισμό η EODH έχει την πλήρη ευθύνη σχεδίασης και συντονισμού του προγράμματος ενώ στο σχήμα συμμετέχουν ακόμη η ισπανική DUMA και ο αρχικός κατασκευαστής του άρματος.

Cockerill

Η βελγική Cockerill, έχει ακολουθήσει εντελώς διαφορετική φιλοσοφία στο δικό της πρόγραμμα αναβάθμισης των γερμανικών Leopard 1. Η πρότασή της ουσιαστικά επικεντρώνεται στην εξολοκλήρου αλλαγή του παλαιού πύργου από τον νέας γενιάς πύργο C3105 κατασκευασμένο από αλουμίνιο θωράκισης προσφέροντας προστασία έως και επιπέδου Level 5. Ο νέος πύργος με τον κάλαθο εφαρμόζουν ακριβώς στο πήγμα του άρματος αντικαθιστώντας πλήρως τον παλαιό πύργο. Στον πύργο είναι ενσωματωμένα τελευταία γενιάς σκοπευτικά προσφέροντας ικανότητα στο άρμα Hunter-Killer και σύγχρονο ΣΕΠ ενώ φέρει τοποθετημένο νέας γενιάς πυρoβόλο υψηλής πίεσης των 105 χιλιοστών επιτυγχάνοντας υψηλότερη ακρίβεια βολών και μεγαλύτερη εμβέλεια σε σύγκριση με το υπάρχον πυροβόλο. Ο πύργος έχει δυνατότητα περιστροφής 360 μοιρών και το πυροβόλο επιτυγχάνει ανύψωση -10 / +32 μοιρών. Διαθέτει συζυγές πυροβόλο των 7,62 χιλιοστών ενώ μπορεί να δεχτεί και σταθμό όπλων για πυροβόλο 7,62 χιλ , 12,7 χιλ ή εκτοξευτή βομβίδων των 40 χιλιοστών. Επίσης στον στάρνταρ εξοπλισμό φέρει δύο τετραπλούς εκτοξευτές καπνογόνων. Επιπλέον έχει τη δυνατότητα προσαρμογής εκτοξευτή αντιαρματικών πυραύλων, συστήματος APS (active Protection System), LWD (Laser Warning Detector) και AGD (Acoustic Gun Detector). Ο πύργος C3105 διαθέτει σύγχρονο σύστημα αυτόματης γέμισης 12-16 βλημάτων με απότέλεσμα να απαλείφεται η θέση του γεμιστή μειώνοντας το πλήρωμα του άρματος κατά ένα άτομο.

Ο Cockerill 3105 επωφελείται από μια σύγχρονη αρχιτεκτονική vetronic που επιτρέπει την εύκολη εισαγωγή νέων αισθητήρων, οι σταθμοί εργασίας του αρχηγού και του πυροβολητή είναι πανομοιότυποι, συνδεδεμένοι με ψηφιακά συστήματα ελέγχου πυρός, ενώ και οι δύο χειριστές διαθέτουν διπλά σταθεροποιημένα σκοπευτικά, με το σύστημα να επιτρέπει επιχειρήσεις Huner-Hunter. Τα οπτικά που είναι ενσωματωμένα στον πύργο παρέχουν εμβέλεια ανίχνευσης/αναγνώρισης/ταυτοποίησης αντίστοιχα 18/9/5 χλμ. την ημέρα και 15/7/3,5 χλμ. τη νύχτα με εγκατεστημένα τα συστήματα σκόπευσης της γαλλικής Sagem. Πέραν αυτών αναβαθμίζονται και τα περισκόπια οδήγησης του άρματος ως μέρος του συνολικού πακέτου. Επίσης όσον αφορά τη διασυνδεσιμότητα το άρμα θα αποκτίσει σύγχρονο σύστημα διαχείρισης πεδίου μάχης (BMS, Battle Management System) συμβατό με το αντίστοιχο των ελληνικών Leopard 2A6 με μεγάλη πιθανότητα τοποθέτησης του νέου συστήματος MIMS Armor της Scytalys το οποίο παρουσιάστηκε επίσης για πρώτη φορά στη φετινή DEFEA.

Ο νέος πύργος προσφέρεται με βασική θωράκιση επιπέδου 4 και βάρος 4,1 τόνους λιγότερο από τον παλαιό πύργο ή με θωράκιση επιπέδου 5 και αντίστοιχα βάρος 2,1 τόνους λιγότερο. Επίσης προστίθεται στο σκάφος αντιθραυσματική θωράκιση (spall liner), επιπλέον θωράκιση η οποία αναβαθμίζει τη θωράκιση του σκάφους στο επίπεδο 5 καθώς και θωράκιση τύπου γρίλιας κατά ATGM και UAV ειδικά σχεδιασμένη για το συγκεκριμένο άρμα. Σύμφωνα με την Cockerill οι επεμβάσεις αυτές δεν αυξάνουν το συνολικό βάρος του άρματος το οποίο παραμένει στο επίπεδο των 40 τόνων με αποτέλεσμα να μην είναι αναγκαία η αλλαγή του συγκροτήματος ισχύος του άρματος. Σε ερώτηση μας στον εκπρόσωπο της εταιρίας κατά τη διάρκεια της διεθνούς έκθεσης DEFEA 2025 όσον αφορά το θέμα της παλαιότητας και της μεγάλης χρήσης των συγκεκριμένων κινητήρων, η θέση της Cockerill είναι ότι ο συγκεκριμένος κινητήρας και το σύστημα μετάδοσης κίνησης θα ανακατασκευαστούν πλήρως ενώ η Cockerill σε συνεργασία με την Techmotiv έχουν αποκτήσει την πλήρη ικανότητα υποστήριξης των συγκεκριμένων συστημάτων από την MTU για την απρόσκτοπτη λειτουργία τους, ενώ παράλληλα υπερθεμάτισαν στη μεγάλη εμπειρία του ελληνικού στρατού στην τεχνική υποστήριξη των συστημάτων αυτών. Επίσης στην πρόταση περιλαμβάνεται η εγκατάσταση νέων ελαστικών πελμάτων στις ερπύστριες της Soucy CRT. Τα πέλματα αυτά θα προσφέρουν έως και 70% περιορισμό των δονήσεων, έως και 13dB περιορισμό στο θόρυβο κατά τη διάρκεια της κίνησης και έως 30% χαμηλότερη κατανάλωση καυσίμου.

Τέλος η Cockerill προσφέρει σύγχρονα βοηθήματα εκπαίδευσης μέσω ολοκληρωμένων τριδιάστατων προσομοιωτών για τη χρήση του άρματος καθώς και έναν εικονικό εκπαιδευτή συντήρησης, ο οποίος μπορεί να αυξήσει την αξία της εκπαίδευσης και να λειτουργήσει ως βοηθός εργασίας καθ’ όλη τη διάρκεια ζωής του συστήματος.

Ανακεφαλαιώνοντας,  ο ελληνικός στρατός διαθέτει σήμερα τονν μεγαλύτερο στόλο αρμάτων μάχης Leopard 1 A5. Το κόστος ενός νέας γενιάς άρματος μάχης ξεπερνάει σήμερα τα 20 εκατομύρια ευρώ ενώ δεν υπάρχουν εύκολα διαθέσιμα μεταχειρισμένα άρματα μάχης με πυροβόλο των 120 χιλιοστών. Επομένως, λόγω του μεγάλου κόστους αντικατάστασης από νέας γενιάς άρματα μάχης ο στόλος των ελληνικών Leopard 1 A5 θα πρέπει να περάσει από ένα πρόγραμμα αναβάθμισης έτσι ώστε τα άρματα αυτά να παραμείνουν ενεργά και ικανά να προσφέρουν στο σημερινό και στο μελλοντικό πεδίο της μάχης. Το κόστος των δύο προτάσεων δεν έχει γίνει γνωστό όμως οι έλληνες επιτελείς το γνωρίζουν όπως γνωρίζουν και πιο ιδιαίτερες πτυχές της κάθε πρότασης οπότε όταν το πρόγραμμα προτεραιοποιηθεί από το υπουργείο είναι σε θέση να επιλέξουν εκείνο που προσφέρει τα περισσότερα τεχνικά και οικονομικά πλεονεκτήματα και είναι πιο κοντά στις ελληνικές ανάγκες.