Τα τελευταία χρόνια τα δύο αυτά συστήματα έχουν βρεθεί στο επίκεντρο της επικαιρότητας πάρα πολλές φορές, είτε για πρακτικούς λόγους (σε λίγες περιπτώσεις είναι η αλήθεια), είτε για λόγους δημιουργίας εντυπώσεων. Αυτοί είναι και οι επικρατέστεροι αφού και τα δύο συστήματα δεν μπορούν εξ ορισμού να κάνουν τα πάντα. Γιατί παρά την ευρύτατη διασπορά φημολογίας και μύθων σχετικά με τις δυνατότητές τους, υπόκεινται σε σοβαρούς περιορισμούς.
Το κεφάλαιο F-35 το έχουμε στην κυριολεξία εξαντλήσει σε βαθμό που κανένας άλλος αμυντικός ιστοχώρος δεν έχει κάνει στην Ελλάδα. Μέσα από αναλυτικά αφιερώματα στις σημερινές και τις μελλοντικές του δυνατότητες, τα προβλήματα και τους περιορισμούς του. Σε ότι αφορά στο S-400, το οποίο και προτίμησε για πολλούς δικούς της λόγους η τουρκική ηγεσία, έναντι του αμερικανικού μαχητικού (εσφαλμένα κατά την άποψη του υπογράφοντος), όπως θα δούμε παρακάτω στηριζόμενοι σε αναλύσεις ειδικών, όσο προηγμένο και αν είναι, δεν αποτελεί τη λύση για κάθε επιχειρησιακό ζητούμενο.
Το F-35 μπορεί να καταστεί ανεντόπιστο από συστήματα ραντάρ υπό προϋποθέσεις, αλλά μπορεί να εντοπιστεί και να εγκλωβιστεί από αυτά, πάλι υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Σε ότι αφορά στις δυνατότητες του S-400 όχι μόνο έναντι του αμερικανικού μαχητικού 5ης γενιάς, το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να υπενθυμιστεί, είναι ότι όπως όλα τα συστήματα του είδους, είτε βασίζονται για σκοπούς έρευνας και εγκλωβισμού σε ενεργούς αισθητήρες, είτε σε παθητικούς (IR ερευνητές), δεν μπορούν να “δούν” κάτω από τη γραμμή του ορίζοντα.
Παρουσιάζουν δηλαδή αδυναμία εντοπισμού αντικειμένων που δεν βρίσκονται σε γραμμή σκόπευσης (LOS – Line of Sight). To σύστημα S – 400 (SA – 21 Growler κατά ΝΑΤΟ) που έχει τη φήμη του πλέον αποτελεσματικού αντιαεροπορικού/αντιπυραυλικού στον κόσμο, υποστηρίζεται ότι μπορεί να πλήξει ιπτάμενους στόχους σε αποστάσεις 250 μιλιών (400 χιλιομέτρων) και εμπλέξει αποτελεσματικά ακόμα και αεροσκάφη με χαρακτηριστικά χαμηλής παρατηρησιμότητας (VLO).
To ιστορικό της ανάπτυξης του συστήματος αρχίζει κάπου στη δεκαετία του 1980. Πολλά χρόνια πριν δηλαδή. Η ύπαρξή του αποκαλύφθηκε το 1993 και από πλευράς εξοπλισμού και επιμέρους συστημάτων βασίζονταν, προφανώς για λόγους περιορισμού του κόστους σε μία χρονική περίοδο που η Ρωσία ήταν οικονομικά κατεστραμμένη στην κυριολεξία, στο παλιότερο S-300. Τα σημαντικότερα στοιχεία διαφοροποίησης του S-400 έναντι του προκατόχου του, είναι τα νέα ραντάρ έρευνας και εγκλωβισμού που χρησιμοποιεί.
Τα συστήματα αυτά έχουν προηγμένες δυνατότητες αντιμέτρων σε ηλεκτρονικές παρεμβολές μέσω τεχνικών αναπήδησης συχνοτήτων εκπομπής – λήψης και όξυνσης/κατεύθυνσης ακριβείας της δέσμης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας για σκοπούς έρευνας ή εγκλωβισμού. Διαφοροποίηση υπάρχει επίσης και στο λογισμικό λειτουργίας και διασύνδεσης των συστημάτων του, αλλά και στους νέους πυραύλους μέσης και μεγάλης ακτίνας που αξιοποιεί.
Στο σημείο αυτό παραθέτουμε ένα απαραίτητο απόσπασμα από προγενέστερο άρθρο του Β.Κ για το Defencereview.gr
Διαθέσιμοι Πύραυλοι S-400
Οι πύραυλοι που χρησιμοποιεί το Α/Α σύστημα S-400 είναι οι εξής:
Eνεργής Καθοδήγησης
Πρόκειται για πυραύλους μικρούς σε μέγεθος, όπου καθοδηγούνται αυτόνομα προς τον στόχο, δηλαδή δεν απαιτούν την συνεχή καθοδήγηση από το ραντάρ ιχνηλάτησης 92Ν2Ε. Αυτού του είδους οι πύραυλοι έχουν μικρομεσαίο βεληνεκές και χαμηλή (σχετικά) ταχύτητα διότι χρησιμοποιούνται για να αντιμετωπίζουν εξαιρετικά ελισσόμενους στόχους όπως μαχητικά αεροσκάφη, UAVs, πυραύλους κρουζ και βαλλιστικούς πυραύλους. Ο πύραυλος αυτής της κατηγορίας για το Α/Α σύστημα S-400 είναι ο 9Μ96Ε2, ο οποίος έχει μέγιστο βεληνεκές 120 χλμ, μέγιστο ύψος εμπλοκής 30 χλμ, και ταχύτητα περίπου 3 Mach. Επιτυγχάνει εξαιρετικά αποτελέσματα (Pk, όπου το 1=100% ποσοστό επιτυχίας), τα οποία είναι 0,9 έναντι μαχητικού αεροσκάφους, 0,8 έναντι UAVs, και 0,7 έναντι πυραύλων, σύμφωνα με την εταιρεία. Ένας εκτοξευτής δύναται να εξοπλιστεί με 16 τέτοιους πυραύλους, καθώς το κάθε κάννιστρο μπορεί να χωρέσει 4 πυραύλους 9M96E2.
Ημιενεργής Καθοδήγησης (TVM).
Οι Α/Α πύραυλοι αυτής της κατηγορίας καθοδηγούνται προς το στόχο από το ραντάρ ιχνηλάτησης, το οποίο πρέπει είναι υψηλής μπάντας (τουλάχιστον Χ band), για να παρέχει την απαιτούμενη ακρίβεια. Το σύστημα S-400 διαθέτει 2 ειδών τέτοια βλήματα, τα 48Ν6Ε2 και 48Ν6Ε3. Το πρώτο επιτυγχάνει βεληνεκές 200 χλμ, ύψος εμπλοκής ~40 χλμ, και έχει ταχύτητα ~6 Μach. Το 48Ν6Ε3 έχει την ίδια ταχύτητα, αλλά έχει μεγαλύτερο βεληνεκές (250 χλμ) και πολύ μεγαλύτερο ύψος εμπλοκής (60 χλμ). Λόγω της διπλάσιας ταχύτητάς τους από τον πύραυλο 9Μ96Ε2, έχουν δυνατότητα λιγότερων ελιγμών, κι ως εκ τούτου το Pk έναντι μαχητικών αεροσκαφών πέφτει αισθητά (στα επίπεδα 0,7-0,8). Αυτό σημαίνει πως για την επιτυχή προσβολή ενός μαχητικού αεροσκάφους, απαιτείται η εκτόξευση 2 πυραύλων 48Ν6Ε2/3.
Δυνατότητα ταυτόχρονης εμπλοκής στόχων.
Όπως και στις υπόλοιπες περιπτώσεις, κι εδώ οι πληροφορίες είναι συκεγχυμένες. Σύμφωνα με μερικά Ρωσικά ΜΜΕ, ένα Τάγμα S-400 μπορεί να εμπλέκει πλεόν έως και 80 στόχους ταυτόχρονα, έναντι των 36 στόχων που μπορούσε στις πρώιμες εκδόσεις. Ωστόσο εκτιμάται πως η δυνατότητα εμπλοκής 80 στόχων ταυτόχρονα αφορά μόνο την περίπτωση όπου χρησιμοποιούνται οι πύραυλοι ενεργής καθοδήγησης 9Μ96Ε2. Πιστεύουμε πως για τους πυραύλους TVM καθοδήγησης ο αριθμός ταυτόχρονης εμπλοκής στόχων παραμένει 36.
Τέλος, το Α/Α σύστημα S-400 διαθέτει και τον πύραυλο 40Ν6Ε, ο οποίος είναι είτε ενεργής, είτε ημιενεργής καθοδήγησης. Έχει βεληνεκές 400 χλμ, ύψος εμπλοκής 185 χλμ. και ταχύτητα 12 Mach . Λόγω της πολύ υψηλής του ταχύτητας (και συνεπώς της χαμηλής δυνατότητας εκτέλεσης ελιγμών), χρησιμοποιείται έναντι αεροσκαφών Διοίκησης κι Ελέγχου (C3), ΑΣΕΠΕ και ιπτάμενων τάνκερ ανεφοδιασμού. Χρησιμοποιείται γενικά έναντι μεγάλων κι αργοκίνητων στόχων. Αυτός ο πύραυλος είναι εξαιρετικά απίθανο να εξαχθεί στην Τουρκία.
Συμπεράσματα από τα Τεχνικά Χαρακτηριστικά
Είναι φανερό πως οι φήμες που κυκλοφορούν ότι ο S-400 μπορεί να ρίξει μαχητικό αεροσκάφος F-16 από τα 400 (!) χλμ. δεν ευσταθούν. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, αεροσκάφος τύπου F-16 μπορεί να εντοπιστεί σε αποστάσεις 230 χλμ. Kι αυτό διότι το ραντάρ που καθοδηγεί τους πυραύλους 48Ν6Ε2/3, μπορεί να εντοπίσει στόχο μεγέθους μαχητικού F-16 στα 230 χλμ. Βέβαια, μπορεί να γίνει κι εκτόξευση πυραύλου με καθοδήγηση από το ραντάρ εντοπισμού στόχων 91Ν6 (υπό προϋποθέσεις). Επειδή όμως το ρανταρ αυτό είναι χαμηλότερης συχνότητας κι άρα χαμηλότερης ανάλυσης, το νέο Pk θα είναι πολύ μικρότερο από 0,7-0,8. Συνεπώς το πρώτο δεδομένο είναι πως το Α/Α S-400 μπορεί να εμπλέξει F-16 μέχρι 230 χλμ, κι αυτό σε ιδανικές συνθήκες, κάτι που όπως θα δούμε παρακάτω δεν πρόκειται να γίνει ποτέ.
Νo Ecape Zone (NEZ)
Το μέγιστο βεληνεκές ενός Α/Α όπλου, είναι το βεληνεκές όπου μπορεί να φτάσει ο πύραυλος, με βασικές (basic) κινηματικές επιδόσεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως σε αυτή την απόσταση θα μπορεί να εκτελέσει και τους κατάλληλους υψηλούς σε «G» ελιγμούς, για να αντιμετωπίσει ελισσόμενους στόχους όπως τα μαχητικά αεροσκάφη. Πέραν τούτου, το αεροσκάφος μπορεί να κινηθεί αντίθετα του πυραύλου μόλις τον αντιληφθεί, με αποτέλεσμα να προλάβει να βγει από τον φάκελο εμπλοκής του Α/Α πυραύλου. Για να μην μακρηγορούμε, η NEZ είναι το «πραγματικό» μέγιστο βεληνεκές ενός Α/Α πυραύλου, μέσα στην οποία θα επιχειρηθεί και η κατάρριψη ενός στόχου. Συνήθως, για στόχους όπως μαχητικά αεροσκάφη, η ΝΕΖ είναι από 40-50% του μέγιστου αναγραφόμενου βεληνεκούς. Συνεπώς, το πραγματικό βεληνεκές εμπλοκής μαχητικών για τους S-400 θα είναι 125χλμ για τον 48Ν6Ε3, 100 χλμ για τον 48Ν6Ε2 και 60 χλμ για τον 9Μ96Ε2. Σημειωτέων, πως η ΝΕΖ είναι το βεληνεκές όπου ο στόχος δεν μπορεί να διαφύγει με βάση τις κινηματικές του επιδόσεις.
Γεωγραφικός περιορισμός των αποστάσεων εντοπισμού κι εμπλοκής (Οι οπαδοί της «Επίπεδης Γης» να το προσπεράσουν)
Η Γη ως γνωστόν είναι σφαιρική, ενώ οι εκπομπές των ραντάρ ευθυτενείς, συνεπώς, υπάρχει ένας «χώρος» που βρίσκεται πολύ κοντά στην επιφάνεια της Γης, όπου το ραντάρ δεν μπορεί να εντοπίσει πιθανούς στόχους. Η μέγιστη απόσταση όπου μπορούν 2 σημεία πάνω στη Γη να επικοινωνήσουν με οπτικά μέσα (η ραδιοκύματα), ονομάζεται ορίζοντας, και είναι περίπου 40 χλμ. (από την επιφάνεια της θάλασσας).
Επίσης, όταν ένας στόχος κινείται σε πολύ χαμηλό υψόμετρο, δυσκολεύει το ρανταρ στο να τον εντοπίσει λόγω του clutter (ψευδείς επιστροφές λόγω του εδάφους). Δηλαδή, ο στόχος γίνεται «ένα» με το ανάγλυφο του εδάφους, με συνέπεια το ραντάρ να δυσκολεύεται να ξεχωρίσει τον στόχο από το υπόλοιπο ανάγλυφο. Αν και τα ραντάρ του S-400 έχουν αυξημένες επιδόσεις σε αυτόν τον τομέα, εντούτοις δεν το επιλύνουν τελείως.
Ανάγλυφο του εδάφους
Πέραν του ορίζοντα και του clutter, η εμβέλεια των ρανταρ περιορίζεται κι από τυχόν ορεινούς όγκους που βρίσκονται σχετικά κοντά του. Διότι οι ορεινοί όγκοι λειτουργούν ως εμπόδια, και δημιουργούν κενά από πίσω τους, όπου το ραντάρ αδυνατεί να φτάσει. Σε αυτούς τους χώρους (που ονομάζονται τρύπες ή κενά), τα μαχητικά μπορούν να πλησιάσουν αρκετά, χωρίς να γίνουν αντιληπτά.
Συμπληρωματικά και μετά από εξέλιξη πολλών ετών, ένα από τα συστήματα ραντάρ που μπορεί να λειτουργήσει συνδυαστικά απόλυτα με το S-400, είναι δηλαδή απόλυτα δυσλειτουργικό, είναι το ραντάρ χαμηλών συχνοτήτων NEBO -M. Τα αεροσκάφη σχεδιαστικών χαρακτηριστικών stealth απορροφούν μέσω της ειδικής επίστρωσης και διαχέουν μέσω των κεκλιμένων επιφανειών τους την προσπίπτουσα ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, ή καθυστερούν την αντανάκλασή της όταν αυτή βρίσκεται στο φάσμα εκπομπής υψηλών συχνοτήτων. C, X και Ku ώς επι τω πλείστον.
Στις μπάντες χαμηλών συχνοτήτων (S και L) τα πράγματα είναι διαφορετικά. Με αυτές τις συχνότητες εκπομπής μπορούν να εντοπιστούν αεροσκάφη VLO (χαρακτηριστικών stealth) σε μεγάλες αποστάσεις. Δεν μπορούν να στοχοποιηθούν όμως, δηλαδή δεν μπορούν να εγκλωβιστούν. Άρα, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καθοδήγηση πυραύλων εναντίον τους. Αντιθέτως, τα ραντάρ που εκπέμπουν και λαμβάνουν αντανακλώμενη ακτινοβολία σε υψηλές συχνότητες, δεν έχουν τη δυνατότητα εντοπισμού αεροσκαφών VLO σε μεγάλες αποστάσεις. Σε μικρότερες δε που πετυχαίνουν να τα εντοπίσουν, μπορούν και να εγκλωβίσουν. Οι ρωσικές δυνάμεις (και οι κινεζικές με βάση πολλές αναφορές), χρησιμοποιούν συνδυαστικά με τα στάνταρ συστήματα ραντάρ του S-400, ραντάρ τύπου Nebo-M, ραντάρ που λειτουργούν σε συχνότητες VHF , καθώς και ραντάρ Protivnik G που λειτουργεί στη μπάντα L.
H επιχειρησιακή εμπειρία και τα διδάγματα – Οι ιδιαιτερότητες του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου
Στη Συρία όπως θα δούμε παρακάτω, τα συστήματα S-400 που αξιοποιήθηκαν επιχειρησιακά από τις ρωσικές δυνάμεις, διασυνδέθηκαν με ραντάρ έρευνας και εγκλωβισμού, τα οποία εγκαταστάθηκαν σε υψώματα και σε περιοχές που κάλυψαν τυφλούς τομείς, προκειμένου να συντεθεί μία πληρέστερη ή και απόλυτα ολοκληρωμένη εικόνα του πεδίου ενδιαφέροντος για τις ρωσικές δυνάμεις.
Σύμφωνα με μελέτη του 2014, του Σμήναρχου Κ. Ζηκίδη (https://www.researchgate.net/publication/259503614_Low_Observable_Principles_Stealth_Aircraft_and_Anti-Stealth_Technologies), η οποία δημοσιεύθηκε στο Journal of Computations and Modelling, ρωσικές πηγές υποστηρίζουν ότι το χαμηλών συχνοτήτων Nebo-M μπορεί να εντοπίσει το F-117A Nighthawk σε απόσταση 350 χιλιομέτρων (217 μιλίων) υπό την προϋπόθεση λειτουργίας σε περιβάλλον καθαρά από παρεμβολές. Η απόσταση αυτή περιορίζεται στα 72 χιλιόμετρα (45 μίλια), υπό συνθήκες ισχυρών παρεμβολών.
Με δεδομένο ότι το RCS του αεροπλάνου αυτού υπολογίζεται ότι είναι 30 φορές μεγαλύτερο από το αντίστοιχο του μαχητικού F-22A Raptor και τουλάχιστον διπλάσιο από αυτό του F-35, εικάζεται ότι η ακτίνα αποκάλυψης του Lightning II περιορίζεται στο ήμισυ. Βάσει των παραπάνω δεδομένων καθίσταται σαφές ότι ο εντοπισμός, η ασφαλής ιχνηλάτιση και ο εγκλωβισμός αεροσκαφών χαρακτηριστικών VLO, είναι μία περίπλοκη διαδικασία, η επιτυχία της οποίας εξαρτάται από πληθώρα παραγόντων.
Επομένως αυτό που θα πρέπει να έχουμε ώς δεδομένο είναι ότι η Τουρκία δεν έχει τη δυνατότητα να εκμεταλλευτεί το σύνολο των συστημάτων S-400 που έχει αποκτήσει στο έπακρο, κυρίως λόγω του ότι δεν έχει πρόσβαση σε όλα τα συστήματα χαμηλών συχνοτήτων που μπορούν να διασυνδεθούν με αυτά. Ακόμη και αν αποκτήσει όμως τέτοια πρόσβαση, εισέρχονται στην εξίσωση δύο παράγοντες. Ο πρώτος είναι ότι εφόσον οι αποστάσεις αποκάλυψης αεροσκαφών σχεδιαστικών χαρακτηριστικών stealth είναι αυτές που αναφέρθηκαν παραπάνω, ή κάτι κοντά σε αυτά τα νούμερα, οι αντίστοιχες αποστάσεις αποκάλυψης πυραύλων cruise νέας γενιάς με χαρακτηριστικά VLO, όπως ο AGM-158 JASSM και ο υπο ανάπτυξη ευρωπαϊκός FCA/WS, που παράλληλα φέρουν και εντελώς παθητικούς αισθητήρες εντοπισμού και εγκλωβισμού στόχων, θα είναι ακόμα μικρότερες.
Τον Απρίλιο του 2017, όταν Νατοϊκές δυνάμεις εξαπέλυσαν πυραύλους cruise εναντίον στόχων στη Συρία με κυριότερο την αεροπορική βάση Shayrat, σε απόσταση 175 χιλιομέτρων από τη Λατάκια, τα ρωσικά συστήματα S-400 που βρίσκονταν εκεί απέτυχαν να ανασχέσουν έστω και κάποιες από αυτές. Από τότε οι Ρώσοι αύξησαν την κάλυψη ραντάρ, τοποθετώντας συστήματα σε περιοχές με τυφλούς τομείς, ενώ αξιοποίησαν ακόμα και ιπτάμενα ραντάρ και αεροσκάφη ηλεκτρονικού πολέμου (https://defencereview.gr/giati-o-poytin-sygchorese-to-israil-gia-tin-katarripsi-toy-il-20m/).
Ο δεύτερος παράγοντας είναι η ικανότητα των μαχητικών κρούσης να διεισδύουν από μικρά ύψη και να εξαπολύουν επιθέσεις με κατευθυνόμενα όπλα ακριβείας, υπό συνθήκες απόλυτου αιφνιδιασμού. Υπό αυτό το πρίσμα, το DR είχε τονίσει την ανάγκη απόκτησης επαρκούς αριθμού αυτοπροωθούμενων κατευθυνόμενων βομβών AASM (HAMMER) ( https://defencereview.gr/kateythynomenes-vomves-hammer-kai-rafale-syndyas/) για τον εξοπλισμό των μαχητικών Rafale F3R της Πολεμικής Αεροπορίας.
Το AASM είναι όπλο ειδικά σχεδιασμένο για επιθέσεις από μικρό ύψος και από απόσταση με πολύ μεγάλη ακρίβεια. Είναι δηλαδή όπλο που επιτρέπει στο μαχητικό που το αξιοποιεί και το πλήρωμά του πλήρη εκμετάλλευση της δυνατότητας Auto TFR (Terrain Following Radar) και επομένως αύξηση των πιθανοτήτων επιβίωσης και επιτυχούς προσβολής του στόχου υπό συνθήκες απόλυτου αιφνιδιασμού. Κάτω από τη γραμμή του ορίζοντα!
Το F-35A που θα αποκτήσει η Πολεμική Αεροπορία σε χρονικό ορίζοντα δεκαετίας, θα έχει ασφαλώς τη δυνατότητα αξιοποίησης λειτουργικής διαμόρφωσης Auto TFR από το ραντάρ AN/APG-81, για ασφαλή πτήση σε πολύ μικρό ύψος καθόλη της διάρκεια του εικοσιτετραώρου και με κάθε καιρό, αλλά θα βασίζεται περισσότερο στα χαρακτηριστικά VLO και στην προσβολή επίγειων στόχων με όπλα όπως οι πύραυλοι AARGM-ER (αναφερόμαστε σε αντιαεροπορικά/αντιπυραυλικά συστήματα πάντα) (https://defencereview.gr/pyrayloi-anti-rantar-i-opla-makroy-pli/).
Ασφαλώς θα έχει και τη δυνατότητα επιθέσεων αιφνιδιασμού με βόμβες καθοδήγησης λέιζερ (LGB), αλλά και JDAM, με μόνη διαφορά το ότι το μαχητικό πρέπει να πλησιάσει περισσότερο το στόχο για την άφεση και φυσικά το ότι απαιτείται παροδική (στιγμιαία) άνοδος σε μεγαλύτερο ύψος (pop up maneuver) για την προσβολή. Τα ίδια ακριβώς πράγματα ισχύουν και για το F-16V, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι το ραντάρ AN/APG-83 θα διαθέτει λειτουργική διαμόρφωση αυτόματου TFR.
Ασφαλή συμπεράσματα
Το μόνο πράγμα που καλείται να πράξει η Πολεμική Αεροπορία το συντομότερο δυνατόν, είναι, σε ότι αφορά πάντα στο στόλο των μαχητικών, η απόκτηση 24 τουλάχιστον ακόμη Rafale και κατευθυνόμενων αυτοπροωθούμενων βομβών AASM. Tα ζητήματα επάρκειας του S-400 για την αποτελεσματική κάλυψη της τουρκικής ενδοχώρας, όχι μόνο από επιθέσεις μαχητικών, αλλά και από επιθέσεις πυραύλων cruise και βαλλιστικών (η Ελλάδα δεν διαθέτει άλλους πέραν των MGM-140 ATACMS) είναι και ζητήματα που αντιμετωπίζει και η ελληνική αεράμυνα και μάλιστα σε μεγαλύτερο βαθμό (https://defencereview.gr/pyraylokentrikes-epicheiriseis-kai-a/).
Η παραγγελία και σταδιακή εισαγωγή σε υπηρεσία στο τουρκικό οπλοστάσιο 450 τουλάχιστον πυραύλων crruise της οικογένειας SOM όλων των εκδόσεων, σε συνδυασμό με την άρνηση της ελληνικής πλευράς να ενσωματώσει τους εκτοξευτές SYLVER Α70 στις υπό ναυπήγηση φρεγάτες νέας γενιάς Belhara FDI HN, έτσι ώστε μελλοντικά να έχει τη δυνατότητα αξιοποίησης πυραύλων cruise τύπου SCALP Naval για πλήγματα εντός της Τουρκίας, έχουν δημιουργήσει μίας εις βάρος της Ελλάδας και άκρως επικίνδυνη ανισορροπία.
Ανεξάρτητα από όσα γράφονται και λέγονται περί ελληνικής αεροπορικής υπεροπλίας, η Ελλάδα καλείται να δώσει λύση στο τεράστιο αυτό πρόβλημα που αντιμετωπίζει, με οποιονδήποτε τρόπο και ανεξαρτήτως κόστους. Το ίδιο φυσικά καλείται να κάνει και στο χώρο των μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Η δαπάνη εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά ελάχιστων μη επανδρωμένων αεροσκαφών κατηγορίας HALE, επιδεινώνει το πρόβλημα της απόλυτης τουρκικής υπεροχής και υπεροπλίας στον τομέα αυτό (https://defencereview.gr/mq9b-seaguardian-ena-panakrivo-meso-epitirisis-de/).
