Ακολουθεί το δεύτερο μέρος του άρθρου, της ιστοσελίδας «UK Land Power», με τίτλο «Where does the tank go from here?», του συντάκτη Nicholas Drummond, για το μέλλον των αρμάτων μάχης, από την άποψη των τεχνικών και επιχειρησιακών χαρακτηριστικών που θα έχουν στο μέλλον και ποιός θα είναι τελικά ο ρόλος τους.
4/ Ικανότητες
Φαίνεται ότι λίγοι, μεταξύ των οποίων και αρκετοί ανώτεροι αξιωματικοί, πιστεύουν ότι το M-1 Abrams θα αντικατασταθεί από κάποιου είδους υπέρ-άρμα μάχης. Θα απογοητευθούν, διότι δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη, προηγμένη τεχνολογία στον ορίζοντα που θα προσφέρει το κρίσιμο βήμα μπροστά, ως προς τις ικανότητες που αυτοί θέλουν. Το καλύτερο που μπορούμε να ελπίζουμε είναι μια σειρά από βελτιώσεις, σ’ όλα τα υπό-συστήματα, που όλα μαζί θα κάνουν το συνολικό πακέτο πιο θανατηφόρο, πιο αποτελεσματικό και λιγότερο δαπανηρό. Όπως προανέφερα, πρέπει να δούμε πέρα από το «Σιδηρούν Τρίγωνο». Το στοιχείο της επιβίωσης έχει αποδειχθεί ότι είναι ένα από τα πολλά στοιχεία, το οποίο πρέπει διερευνήσουμε.
Το «Σιδηρούν Τρίγωνο» δεν είναι περιττό, αλλά χρειάζεται να εξελιχθεί για να συμπεριλάβει και άλλους παράγοντες που προσδίδουν πλεονέκτημα στο σύγχρονο πεδίο μάχης. Η ισχύς πυρός, η προστασία και η κινητικότητα εξακολουθούν να είναι σημαντικοί παράγοντες, αλλά τρία ακόμα στοιχεία μπορούν να βελτιώσουν την απόδοση των οχημάτων. Πρόκειται για τη διασύνδεση, που είναι η ηλεκτρονική αρχιτεκτονική και τα συστήματα που διευκολύνουν την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ οχημάτων και μονάδων. Υποστήριξη, που είναι το αποτύπωμα της μέριμνας για ένα όχημα και η ευκολία με την οποία μπορεί να διατηρηθεί επιχειρησιακό όταν βρίσκεται στο πεδίο της μάχης. Ευελιξία, που είναι η προσαρμοστικότητα των οχημάτων και ο βαθμός κατά τον οποίο μπορεί να εκτελεί διαφορετικούς ρόλους με τις ελάχιστες δυνατές ανάγκες αναδιαμόρφωσης. Αυτά τα έξι στοιχεία ορίζουν το σύνολο των ικανοτήτων. Η ισορροπία που πρέπει να υπάρχει μεταξύ αυτών των στοιχείων είναι συνάρτηση των τεσσάρων «C»: Combat utility (μαχητική ικανότητα), Crew Factors (παράγοντας πλήρωμα), Complexity (πολυπλοκότητα) και Cost (κόστος). Οι μελλοντικές εξελίξεις στους παραπάνω τομείς περιλαμβάνουν τα εξής:
Ισχύ πυρός: Πιθανότατα θα δούμε πυροβόλα μεγαλύτερου διαμετρήματος, 130-140 χιλιοστών, με βελτιωμένα πυρομαχικά. Η σημερινή απειλή δεν απαιτεί κάτι τέτοιο άμεσα, αλλά βελτιώσεις στα οπτικά και τους αισθητήρες επιτρέπουν εμπλοκές από μεγαλύτερες αποστάσεις, με ικανότητα εντοπισμού, αναγνώρισης, πρόσκτησης, επιλογής στόχου και εμπλοκής πριν ο εχθρός κάνει κάτι τέτοιο. Έξυπνοι αισθητήρες που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη για την έρευνα και τον εντοπισμό στόχων υπόσχονται περισσότερη αποτελεσματικότητα από τον ανθρώπινο παράγοντα, ταχύτερη αναγνώριση απειλών και «φρούρηση» του πληρώματος κατά την ανάπαυση του. Η Μεγάλη Βρετανία αναζητά πυρομαχικά ηλεκτρομαγνητικού παλμού (EMP : Electro-Magnetic Pulse), τα οποία, πρακτικά, αδρανοποιεί όλα τα ηλεκτρονικά συστήματα του οχήματος. Τα πυρομαχικά αυτά θα μετατρέπουν τα άρματα μάχης σε άχρηστα μεταλλικά κιβώτια. Τα λέιζερ κατευθυνόμενης ενέργειας αναπτύσσονται σε αντί-UAV ρόλο. Οι απαιτήσεις ισχύος (ηλεκτρικής ενέργειας) των λέιζερ είναι σημαντικές, συνεπώς είναι απίθανο να αντικαταστήσουν τα συμβατικά πυροβόλα, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον. Το ίδιο ισχύει και για τα ηλεκτρομαγνητικά πυροβόλα. Σε μια εποχή που τα πυρομαχικά χημικής ενέργειας (HEAT) μπορούν να αντιμετωπιστούν από τα ενεργητικά συστήματα αυτοπροστασίας, τα πυρομαχικά κινητικής ενέργειας, που κινούνται με μεγαλύτερες ταχύτητες, παραμένουν έναν αποτελεσματικός και οικονομικός τρόπος αντιμετώπισης των θωρακισμένων απειλών.
Προστασία: Η κεραμική θωράκιση, σε συνδυασμό με τη συνθετική θωράκιση, μπορεί να προσφέρει καλύτερη προστασία, χωρίς αύξηση του βάρους. Το γραφένιο, ένα αλλότροπο του άνθρακα, έχει το ένα έκτο (1/6) του βάρους του χάλυβα, αλλά είναι 100 φορές ισχυρότερο. Αυτό το νάνο-υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε σειρά εφαρμογών, συμπεριλαμβανομένης της υπεραγωγιμότητας, αλλά η πιο σημαντική προοπτική είναι ότι, σε συνδυασμό με ίνες ανθρακονημάτων, υπόσχεται να κάνει τα οχήματα ελαφρύτερα χωρίς να επηρεάζει τη δομική ακεραιότητα τους. Το γραφένιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στη θωράκιση, σε συνδυασμό με συνθετική ή κεραμική προστασία. Ενώ σίγουρα θα προσπαθήσουμε να παράξουμε ελαφρύτερη θωράκιση αυξημένης προστασίας, εξωτικά υλικά όπως το γραφένιο παραμένουν δύσκολα και δαπανηρά στην παραγωγή. Νέες κεραμικές φόρμουλες και άλλες συνθετικές θωρακίσεις αναπτύσσονται με στόχο την αύξηση της προστασίας με παράλληλη μείωση του βάρους.
Κινητικότητα: Κυψέλες καυσίμου υδρογόνου συνδεδεμένες με ηλεκτροκινητήρες είναι πολύ πιθανό να αποτελέσουν το σύστημα κίνησης των μελλοντικών οχημάτων και όχι οι κινητήρες μπαταριών, εκτός και αν υπάρξει σημαντική πρόοδος στην τεχνολογία των μπαταριών. Ωστόσο, ακόμα και αν μια κυψέλη καυσίμου υδρογόνου λειτουργήσει αξιόπιστα παραμένει το πρόβλημα της αποθήκευσης του υδρογόνου σε υψηλή πίεση (700 bar) εντός ενός οχήματος μάχης. Χωρίς ώριμη και οικονομική τεχνολογία νέας γενιάς, που να προσφέρει αξιόπιστες επιδόσεις στρατιωτικών εφαρμογών, οι πετρελαιοκινητήρες θα συνεχίσουν να παρέχουν τον καλύτερο συνδυασμό παροχής ισχύος, αποτελεσματικότητας, αξιοπιστίας, ευκολίας χρήσης, ευκολίας υποστήριξης, ομοιοτυπίας, εναλλαξιμότητας και ευχέρειας χρήσης. Υπό αυτή την άποψη ο πετρελαιοκινητήρας των 1.500 ίππων του Leopard-2 είναι δύσκολο να αντικατασταθεί. Περισσότερο αποτελεσματικός από τον αεροστρόβιλο κινητήρα των M-1 Abrams, γιατί να δαπανήσεις χρήμα προσπαθώντας να αναπτύξεις κάτι άλλο σήμερα; Γιατί να μην εξελίξεις αυτόν τον κινητήρα μέχρι να ωριμάσει και να είναι διαθέσιμη μια νέα τεχνολογία;
Μια αναφορά πρέπει να γίνει για τις ερπύστριες συνθετικού ελαστικού (CRT : Composite Rubber Track). Υπάρχουν δύο τύποι. Ο ένας είναι της μονοκόμματης ερπύστριας. Ο άλλος είναι η ερπύστρια αποτελούμενη από τμήματα μήκους δύο μέτρων. Και οι δύο τύποι παρουσιάζουν αυξημένο χρόνο ζωής (8.000 χιλιόμετρα αντί των 2.000 χιλιομέτρων των μεταλλικών ερπυστριών, μειωμένη κατανάλωση καυσίμου (μεταξύ 10-20 μίλια ανά γαλόνι καυσίμου, ανάλογα με τον τύπο του οχήματος), λιγότερες δονήσεις και μικρότερο θόρυβο, που μειώνουν την κόπωση του πληρώματος. Ενώ οι υπάρχουσες σχεδιάζει αφορούν σε τεθωρακισμένα οχήματα μέγιστου βάρους 45 τόνων, οι CRT για οχήματα βάρους 50 τόνων θα είναι διαθέσιμες εντός πενταετίας. Θα αυξήσουν σημαντικά την κινητικότητα των ερπυτριοφόρων οχημάτων, αν και ακόμα δεν είναι έτοιμες να εφαρμοστούν στα άρματα μάχης.
Διασύνδεση: Η εξέλιξη των ηλεκτρονικών συστημάτων των οχημάτων παρέχουν πιο αξιόπιστα μέσα διαμοιρασμού πληροφοριών μέσω φωνής και δεδομένων. Η κατάσταση των οχημάτων, η χρήση τους και τα συστήματα παρακολούθησης μπορούν, αυτόματα, να διαβιβάσουν δεδομένα σε κέντρα υποστήριξης, απλοποιώντας το σχεδιασμό της υποστήριξης ή του προγραμματισμού των αναγκών ανεφοδιασμού. Τα συστήματα διαχείρισης μάχης, που παρέχουν πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο για τη διάταξη και τη θέση των φίλιων και των εχθρικών δυνάμεων, μπορεί να γίνουν πολλαπλασιαστές ισχύος. Δικτυοκεντρικοί σχηματισμοί μπορούν να ανταποκρίνονται ταχύτερα και πιο δυναμικά, ανεξάρτητων του τύπου των οχημάτων που διαθέτουν. Η τεχνολογία μπορεί να υποστηρίξει ταχύτερη συλλογή και ανάλυση πληροφοριών καθώς και ταχύτερη λήψη αποφάσεων. Στη Μάχη της Γαλλίας το 1940 τα γερμανικά Panzer II και III είχαν ασυρμάτους, ενώ τα γαλλικά Char 1B βασίζονταν σε σήματα σημαιών και ταχυδρομικά περιστέρια. Αυτό επέτρεπε στους Γερμανούς να υπερφαλαγγίζουν τους Γάλλους, παρά το ότι διέθεταν υποδεέστερα άρματα μάχης. Η διασύνδεση, πέρα από κάθε άλλη τεχνολογία, επωφελείται από σύγχρονα συστήματα C4I, που προσφέρουν τα ίδια πλεονεκτήματα.
Υποστήριξη: Μειωμένη κατανάλωση καυσίμου, αυξημένη ευκολία επισκευής, μειωμένο κόστος ανταλλακτικών και άλλες βελτιώσεις μπορούν να μειώσουν το κόστος και την προσπάθεια ανάπτυξης μιας δύναμης. Τα τροχοφόρα οχήματα είναι ευκολότερα στη συντήρηση, σε σχέση με τα ερπυστριοφόρα, αλλά μόλις τα τελευταία 20 χρόνια απόκτησαν ικανή κινητικότητα εκτός δρόμου, έτσι ώστε να καταστούν αξιόπιστη εναλλακτική. Καθώς η τεχνολογία οχημάτων βελτιώνεται, προσφέρει πλεονεκτήματα στην τεχνολογία των ελαστικών, όπως ο κεντρικός έλεγχος της πίεσης, υδροπνευματικές αναρτήσεις, ηλεκτροκίνηση, προηγμένα συστήματα μετάδοσης της κίνησης με τη βοήθεια ηλεκτρονικών υπολογιστών. Αργά, αλλά σταδιακά, κινούμαστε προς την κατεύθυνση όπου τα τροχοφόρα οχήματα θα είναι σε θέση να αντικαταστήσουν ολοκληρωτικά τα ερπυστριοφόρα, προσφέροντας καλύτερη κινητικότητα σε κάθε περίπτωση. Η αυξημένη λειτουργικότητα των τροχοφόρων οχημάτων είναι ένα πικρό χάπι για τους παλαιούς αξιωματικούς των τεθωρακισμένων.
Ευελιξία: Τα τεθωρακισμένα οχήματα έχουν γίνει ακριβά, στην απόκτηση και τη συντήρηση τους, σε τέτοιο βαθμό ώστε η υποστήριξη πολλών διαφορετικών οχημάτων για διαφορετικούς ρόλους είναι μια σύνθετη και δύσκολη διαδικασία. Ολοένα και πιο έντονα βλέπουμε μια τάση κίνησης προς την επιλογή μιας πλατφόρμας για πολλαπλές αποστολές. Το Boxer 8 x 8 είναι ένα εξαιρετικό παράδειγμα. Η προσέγγιση είναι ένα όχημα, αλλά πολλαπλές προσθαφαιρούμενες συλλογές που επιτρέπουν την εκτέλεση πολλών αποστολών. Αυτή η προσέγγιση βοηθά στη μείωση του συνολικού αριθμού των οχημάτων και των τύπων τους, που ένας Στρατός έχει ανάγκη. Προσφέρει ομοιοτυπία και πλεονεκτήματα στην εκπαίδευση, τα οποία πολλαπλασιάζονται όταν πολλοί Στρατοί χρησιμοποιούν την ίδια πλατφόρμα.
Όλα αυτά μαζί οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η μελλοντική πρόκληση δεν είναι η αντίληψη με όρους ενός και μόνο τύπου οχήματος, όπως το άρμα μάχης ή το αναγνωριστικό όχημα ή το τεθωρακισμένο όχημα μάχης, αλλά η αντίληψη με όρους σπονδυλωτής σχεδίασης, ικανής για πολλαπλές αποστολές, δηλαδή μιας οικογένειας οχημάτων. Το ρωσικό T-14 Armata, για παράδειγμα, δεν είναι μόνο η βάση άρματος μάχης, αλλά και τεθωρακισμένου οχήματος μάχης. Η ίδια προσέγγιση έχει επιλεγεί και από το Ισραήλ, που χρησιμοποιεί το τεθωρακισμένο όχημα Namer, το οποίο βασίζεται στο άρμα μάχης Merkava.
5/ Προς τη νέα γενιά
Η γεωπολιτική κατάσταση που επικρατεί σήμερα είναι πιο επικίνδυνη και πιο ασταθής από το 1991 και μετά. Ο εκσυγχρονισμός των Ενόπλων Δυνάμεων του ΝΑΤΟ έχει καταστεί προτεραιότητα και ιδιαίτερα των χερσαίων δυνάμεων, οι οποίες παραμελήθηκαν από το 1990 και μετά. Η απουσία ενός νέου άρματος μάχης, πολλές ευρωπαϊκές και μεσανατολικές χώρες επιλέγουν νέα Leopard-2A7V. Αναγνωρίζουν ότι είναι το καλύτερο άρμα μάχης μέχρι το 2035. Το όφελος του να είσαι μέλος μιας μεγάλης ομάδας χρηστών (18 διαφορετικοί χρήστες Leopard-2) σημαίνει ότι υπάρχει πρόσβαση σε μια δεξαμενή οικονομικών ανταλλακτικών από πολλαπλούς προμηθευτές. Τα πλεονεκτήματα της διαλειτουργηκότητας και της ομοιοτυπίας μιλούν από μόνα τους. Το κόστος των νέων τεχνολογικών εξελίξεων μπορεί να διαμοιραστεί μεταξύ των πελατών. Με την ζήτηση να υπερέχει της προσφοράς, τα νέα Leopard-2 ήταν η μόνη λύση. Για τις ΗΠΑ είναι διαφορετικά τα πράγματα. Δεν χρειάζεται να κατασκευάσει νέα M-1 Abrams, διότι έχει μια δεξαμενή 3.500 αρμάτων σε αποθήκευση. Αυτά μπορούν να εκσυγχρονιστούν με νέα συστήματα. Το M-1A2C και το επερχόμενο M-1A2D καθιστούν το Abrams βιώσιμο για την επόμενη δεκαετία. Πέραν του 2035 ένα νέο άρμα μάχης χρειάζεται μόνο αν τα υπάρχοντα είναι ξεπερασμένα ή πολύ ακριβά στη συντήρηση τους. Αν η Ρωσία επιταχύνει το πρόγραμμα T-14 ή η Κίνα εισαγάγει ένα νέο άρμα μάχης, τότε το χρονοδιάγραμμα αντικατάστασης τους μπορεί να χρειαστεί να ξεκινήσει νωρίτερα. Δεδομένου ότι χρειάζεται περί των 10 ετών να ενταχθεί ένα νέο άρμα σε υπηρεσία, ήδη έχουν ξεκινήσει τα προγράμματα ανάπτυξης.
Η κύρια απαίτηση από τη νέα γενιά αρμάτων μάχης είναι η βελτιωμένη ικανότητα ανάπτυξης και η ευκινησία. Αυτό σημαίνει μειωμένο βάρος. Όπως προανέφερα, άρματα μάχης βάρους 70 τόνων έχουν περιορισμένη τακτική κινητικότητα παρά το ότι είναι ερπυστριοφόρα. Ένας τρόπος να μειωθεί το βάρος μάχης είναι να έχεις χαμηλότερο βασικό βάρος, αλλά τη δυνατότητα να προσθαφαιρέσεις επιπλέον θωράκιση. Το ρωσικό T-14 έχει βασικό βάρος 48 τόνους, αλλά καθώς ενσωματώνει κινητήρα 1.500 ίππων, το ολικό του βάρος μπορεί να αυξηθεί στους 60 τόνους με επιπλέον θωράκιση ERA. Ο λόγος ισχύος προς βάρος είναι σημαντικός για την τακτική κινητικότητα. Η κυρίαρχη αντίληψη ήταν ότι 18-20 ίπποι ανά τόνοι είναι ιδανική συνθήκη [3], αλλά σύγχρονα συστήματα μετάδοσης της κίνησης επιτρέπουν την επιπλέον ισχύ για την επίτευξη ταχύτερης επιτάχυνσης. Ιδανικά, οι κατασκευάστριες εταιρίες προσπαθούν να επιτύχουν λόγο 25-30 ίππων ανά τόνο. Το M-1A2 Abrams ζυγίζει 64,6 τόνους, αλλά το M-1A2C ζυγίζει 66,8 τόνους και μειωμένο λόγο 22,5 ίππους ανά τόνο. Ισχυρότεροι κινητήρες, 1.700 ίππων για παράδειγμα, είναι μια επιλογή, αλλά το κόστος είναι η αυξημένη κατανάλωση καυσίμου και η μείωση της αυτονομίας.
Δεν συμφωνούν όλοι ότι τα άρματα μάχης πρέπει να μειώσουν το βάρος τους. Μια διαφορετική σχολή σκέψης ισχυρίζεται ότι αν δημιουργηθούν τροχοφόροι μεσαίας ισχύος σχηματισμοί, με οχήματα 30-40 τόνων που είναι ελαφρύτερα και πιο ευέλικτα, γιατί να χρειαστούμε ελαφρύτερα άρματα μάχης; Αν το σημερινό βάρος είναι βιώσιμο στις περισσότερες των περιπτώσεων, τότε θα πρέπει να επικεντρωθούμε στην ανάπτυξη άρματα μάχης νέας γενιάς, περισσότερο φονικά, με μεγαλύτερη επιβιωσιμότητα και μεγαλύτερα πυροβόλα και αυξημένη θωράκιση στο βάρος των σημερινών αρμάτων μάχης, χωρίς αύξηση ή μείωση του. Το πρόβλημα με τα μεγάλα και βαριά οχήματα είναι ότι βασίζονται σε έναν στόλο αρματοφορέων. Όταν τα άρματα μάχης βασίζονται σε άλλο όχημα για την ανάπτυξη τους, αυτό όχι μόνο μειώνει την ευελιξία τους, αλλά προσθέτει κόστος στη χρήση των αρμάτων. Υπάρχει και το ζήτημα της φθοράς των δρόμων από τα βαρέων ερπυστριοφόρα οχήματα. Δεν έχουν πρόσβαση σε στενούς δρόμους εντός πόλεων. Μπορούν να φθείρουν ή και να καταστρέψουν γέφυρες, έτσι περιορίζονται σε συγκεκριμένες διαδρομές. Ενώ η ενισχυμένη προστασία των βαρέων αρμάτων μάχης αυξάνει την επιβιωσιμότητα, μειώνει την κινητικότητα, η οποία είναι και αυτή μια μορφή προστασίας.
Εάν τα ελαφρά άρματα μάχης είναι επιθυμητά, ένας άλλος τρόπος μείωσης του βάρους είναι ο μικρότερος βαθμός προστασίας. Η υιοθέτηση αυτόματων συστημάτων γέμισης μειώνει τις απαιτήσεις επάνδρωσης, από τα τέσσερα στα τρία άτομα, και το μέγεθος του πύργου, μειώνοντας έτσι το βάρος. Έμπειροι αρματιστές έχουν επισημάνει ότι το τετραμελές πλήρωμα είναι καλύτερο από το τριμελές, ιδιαίτερα για εργασίες όπως αλλαγή ερπύστριας, ανεφοδιασμό και ανάπαυση. Το ρωσικό T-90, το Type-10 της Ιαπωνίας και το γαλλικό Leclerc, έχουν αυτόματο σύστημα γέμισης και τριμελές πλήρωμα και ζυγίζουν περί τους 10 τόνους λιγότερο των Abrams και των Leopard-2. Το T-14 Armata ενσωματώνει μη-επανδρωμένο πύργο που ζυγίζει 50% σχεδόν λιγότερο [4] του πύργου των Abrams ή του Leopard-2. Αυτό επιτρέπει στο T-14 να έχει υψηλότερο επίπεδο προστασίας με μικρότερο βάρος. Οι ισραηλινοί, με το πρόγραμμα Carmel, εξετάζουν διμελές πλήρωμα, όπως τα μαχητικά αεροσκάφη. Το επόμενο λογικό βήμα είναι τα μη-επανδρωμένα άρματα μάχης. Χωρίς πλήρωμα, η επιβιωσιμότητα σημαίνει προστασία του πυροβόλου, των πυρομαχικών και του κινητήρα. Το όχημα μπορεί να είναι περισσότερο συμπαγές, ελαφρύ με μικρότερη σιλουέτα.
Ένας άλλος τρόπος μείωσης του επιπέδου προστασίας είναι η τοποθέτηση του πληρώματος στον πύργο και η θέση του οδηγού να είναι περιστρεφόμενη ώστε να ατενίζει πάντα την κατεύθυνση που κινείται το άρμα. Αυτή η διαμόρφωση είχε δοκιμαστεί το αμερικανογερμανικό πρόγραμμα MBT-70. Αυτή η διαμόρφωση μπορεί να σχετιστεί με το σήμερα και την ανάγκη προστασίας από αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς, αλλά μπορεί να υπάρχουν και ευκολότερες λύσεις. Το πρόγραμμα MBT-70 είναι καθοδηγητικό για όσους σήμερα αναπτύσσουν άρματα μάχης για το μέλλον. Η ταυτόχρονη ενσωμάτωση πολλών προηγμένων τεχνολογιών είναι σύνθετη και δύσκολη διαδικασία όπου άλυτα προβλήματα παράγουν μη αποδεκτές χρονικές καθυστερήσεις, ενώ το προϋπολογισμένο κόστος παραγωγής καθιστά την αγορά ασύμφορη.
Εάν το πλήρωμα είναι αναγκαίο, τότε η απαίτηση θα είναι η αύξηση της προστασίας του, μέσω της απομόνωσης του από το σημείο αποθήκευσης των πυρομαχικών. Όπως προείπαμε τα T-14 Armata έχουν αυτή τη δυνατότητα. Η τοποθέτηση του πληρώματος στο όχημα επιτυγχάνει κάτι τέτοιο, αλλά δεν υπάρχει λόγος οι συμβατικοί πύργοι να μην επανασχεδιαστούν με στόχο το διαχωρισμό πληρώματος και πυρομαχικών, μέσω της ενσωμάτωσης αυτόματου συστήματος γέμισης.
Το Abrams αποθηκεύει τα πυρομαχικά στον πύργο, ο οποίος ενσωματώνει θωρακισμένη θύρα και πλάκες ανάσχεσης της έκρηξης, έτσι ώστε στην περίπτωση έκρηξης ενός πυρομαχικού η έκρηξη και τα παράγωγα της να διοχετευθούν εκτός του άρματος. Επίσης ενσωματώνει και αποθηκευτικό χώρο πυρομαχικών στο όχημα. Το Leopard-2 επίσης αποθηκεύει πυρομαχικά στον πύργο, θωρακισμένη θύρα και πλάκες ανάσχεσης της έκρηξης, αλλά ενσωματώνει και αποθηκευτικό χώρο πυρομαχικών στο όχημα, δίπλα από τον οδηγό. Αυτό είναι αμφιλεγόμενο. Ορισμένοι κρίνουν ότι αυτή η εργονομία δημιουργεί σημείο τρωτότητας [5]. Οι Γερμανοί θεωρούν ότι το εμπρός τμήμα του άρματος είναι το καλύτερα προστατευόμενο τμήμα του άρματος, συνεπώς είναι το ασφαλέστερο σημείο αποθήκευσης πυρομαχικών. Διάφορα video από δοκιμές έχουν καταδείξει ότι το Abrams, ακόμα και χωρίς πυρομαχικά στο όχημα, έχει υποστεί καταστροφικό πλήγμα. Σίγουρα η αποθήκευση των πυρομαχικών είναι κρίσιμο σημείο που έχει να κάνει με την επιβίωση του άρματος και ένα σημείο που το μελλοντικό άρμα θα πρέπει να καινοτομήσει.
Τώρα, ως προς το κύριο πυροβόλο η Nexter και η Rheinmetall έχουν αναπτύξει μεγαλύτερου διαμετρήματος πυροβόλα, των 140 και των 130 χιλιοστών, αντίστοιχα. Για τη Ρωσία υπάρχουν πληροφορίες για ανάπτυξη πυροβόλου των 152 χιλιοστών για το T-14. Η διατρητική ικανότητα του πυροβόλου των 130 χιλιοστών σημαίνει ότι το εχθρικό άρμα, για να αντέξει το πλήγμα, θα πρέπει να ζυγίζει 100+ τόνους. Ένα τέτοιο πυροβόλο θα έχει και αυξημένο βεληνεκές. Το σύστημα ελέγχου πυρός θα ενσωματώνει νέους αισθητήρες και τεχνητή νοημοσύνη συνδεδεμένη με προηγμένα αποστασιόμετρα, βαλλιστικούς υπολογιστές, μετεωρολογικούς υπολογιστές, κάτι που θα αυξήσει την ταχύτητα εμπλοκής, την ακρίβεια βολής και θα επιταχύνει τις διαδοχικές εμπλοκές. Συστήματα FLIR 3ης γενιάς θα παρέχουν καλύτερη ανάλυση σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Η ικανότητα εμπλοκής του εχθρού από αποστάσεις που αυτός δεν μπορεί να ανταποδώσει τα πυρά είναι ένα εξαιρετικό όφελος, καθώς είναι ένα είδος επιπλέον προστασίας. Η ενσωμάτωση και ο έλεγχος της θερμοκρασίας των ηλεκτρονικών του πύργου είναι ένα άλλο ζήτημα, δεδομένου ότι ο χώρος είναι ένα ζητούμενο.
Η χρήση ελαφριάς θωράκισης από προηγμένα υλικά έχει ήδη προταθεί όπως και η χρήση ενεργητικών συστημάτων προστασίας soft kill (παρεμβολές) και hard kill (πυροτεχνικά αντίμετρα). Άλλες προτάσεις αύξησης της προστασίας περιλαμβάνουν αφορούν συστήματα διαχείρισης ίχνους, όπως μείωσης θερμότητας και συστήματα αντανάκλασης δέσμης ραντάρ ή υπέρυθρων, τα οποία καθιστούν το άρμα αόρατο από τους υπέρυθρες αισθητήρες και τους αισθητήρες μεγέθυνσης ειδώλου. Εάν τα πυρομαχικά ηλεκτρομαγνητικού παλμού ενταχθούν σε υπηρεσία τότε τα άρματα μάχης θα χρειαστούν προσθήκη τύπου Farraday Cage στον πύργο, τον κινητήρα και το όχημα για να εμποδίσουν την εξουδετέρωση των ηλεκτρονικών συστημάτων.
Πιθανά χαρακτηριστικά των αρμάτων μάχης νέας γενιάς:
-Μικρότερη, πιο συμπαγής σχεδίαση.
-Βασικό βάρος κάτω των 50 τόνων.
-Ικανότητα προσθαφαίρεσης θωράκισης για μέγιστο βάρος μάχης τους 60 τόνους.
-Κύριο πυροβόλο 130-140 χιλιοστών, συζυγές των 12,7 χιλιοστών και πολυβόλο των 12,7 χιλιοστών επί τηλεχειριζόμενου πύργου.
-Πύργος με αυτόματο σύστημα γέμισης και τουλάχιστον 40 βλήματα APFSDS και HEPAB.
-Σύστημα ελέγχου πυρός με FLIR 3ης γενιάς, προηγμένους υπολογιστές και τεχνητή νοημοσύνη.
-Διαχωρισμός πληρώματος και πυρομαχικών.
-Τριμελές πλήρωμα με μη-επανδρωμένη πιθανότητα.
-Το πλήρωμα θα βρίσκεται στο όχημα, στο κεντρικό τμήμα.
-Λόγος ισχύος προς βάρος στους 25-30 ίππους ανά τόνο (με κινητήρα 1.500 ίππων).
-Ενεργητικό σύστημα αυτοπροστασίας.
-Θωράκιση γραφενίου.
-Προστασία τύπου Farraday Cage κατά ηλεκτρομαγνητικού παλμού.
Σήμερα τα άρματα μάχης κοστίζουν μεταξύ $ 10-15 εκατομμύρια έκαστο. Έχει ακουστεί ότι ένα άρμα επιπέδου MGCS θα κοστίζει περί τα $ 18-20 εκατομμύρια έκαστο. Το γερμανικό Tiger I του Β’ ΠΠ κόστιζε τρείς φορές παραπάνω από το Panzer IV [6]. Θυμόμαστε το Tiger I ως ένα ανυπέρβλητο σημείο αναφοράς του Β’ ΠΠ, αλλά μόνο 1.347 άρματα παράχθηκαν. Το πιο αποτελεσματικό γερμανικό άρμα μάχης της εποχής ήταν το Sturmgeshütz III, που κατασκευάστηκε σε μεγάλους αριθμούς και κατέγραψε τις περισσότερες προσβολές συμμαχικών αρμάτων μάχης [7]. Σε αντιπαραβολή, οι ΗΠΑ κατασκεύασαν 49.234 M4 Sherman [8] έχοντας έτσι μαζική αριθμητική υπεροχή, την οποία η γερμανική ποιότητα δεν μπορούσε να αντιμετωπίσει.
Σήμερα το κόστος είναι ανασταλτικός παράγοντας. Ένας Στρατός που έχει μόνο 400 άρματα μάχης, αντί για 1.000, λόγω του επιπλέον κόστους μιας ανώτερης σχεδίασης, έχει ήδη περιορίσει το συνολικό στόλο που μπορεί να υποστηρίξει. Η ίδια τάση σημειώνεται και στα μαχητικά αεροσκάφη. Κάτι άλλο που επαναφέρει το ζήτημα του κόστους είναι το σχετικό κόστος των αντιαρματικών βλημάτων. Εάν ένα βλήμα, όπως το ρωσικό 9M133 Kornet, που κοστίζει κάτω των $ 30.000, μπορεί αξιόπιστα να καταστρέψει ένα M-1A2 Abrams, αξίας $ 15 εκατομμυρίων, η οικονομική διαφορά και η σχετική συζήτηση μπορεί να οδηγήσει στην απαξίωση των υπερσύγχρονων αρμάτων μάχης. Ο ίδιος σχετικός υπολογισμός, μεταξύ του μαχητικού αεροσκάφους και του καταδρομικού πλοίου, οδήγησε στην επιχειρησιακή πτώση των δεύτερων.
6/ Σύνοψη
Όσο οι χερσαίες επιχειρήσεις ταυτίζονται με την ανάγκη κατάληψης και κατοχής εδάφους, η προστατευόμενη κινητικότητα και ισχύ πυρός των αρμάτων μάχης (και των άλλων τεθωρακισμένων οχημάτων) θα παραμείνει μια σχετική ικανότητα.
Ο αριθμός των αρμάτων μάχης στο εχθρικό οπλοστάσιο είναι σημαντικός και συνεπώς χρειαζόμαστε να διατηρήσουμε έναν αξιόπιστο αριθμό σε υπηρεσία ως αποτροπή. Υπάρχουν σχεδόν 25.000 άρματα μάχης που μπορούν να στραφούν κατά του NATO, που έχει 12.000 άρματα μάχης σε υπηρεσία. Παρά τη δυσαναλογία στους αριθμούς, πολλά από τα άρματα μάχης που απειλούν το NATO είναι παλαιά. Δεν υπάρχει άμεση ανάγκη ανανέωσης των αρμάτων μάχης μας ή να αυξήσουμε τον εν υπηρεσία αριθμό.
Μολονότι τα άρματα μάχης ακόμα έχουν ρόλο να διαδραματίσουν, στο μελλοντικό πεδίο μάχης μαζικές αρματομαχίες είναι λιγότερο πιθανό να συμβούν, λόγω της αυξημένης τρωτότητας ακόμα και των πλέον σύγχρονων αρμάτων μάχης, από πυρά πυροβολικού μεγάλου βεληνεκούς, από μαχητικά αεροσκάφη και αντιαρματικά όπλα. Πιθανότατα τα άρματα μάχης θα γίνουν εξειδικευμένα όπλα για χρήση σε συγκεκριμένες καταστάσεις ή για τη διάρρηξη μετώπου, εκεί δηλαδή που απαιτείται αιφνιδιασμός και σοκ, που άλλα χερσαία συστήματα δεν μπορούν να παράξουν.
Ο άλλος παράγοντας που επηρεάζει τη χρήση των αρμάτων μάχης είναι η ικανότητα ανάπτυξης τους. Με τα περισσότερα Νατοϊκά άρματα μάχης να ζυγίζουν περί τους 70 τόνους, έχουν καταστεί μη πρακτικά και δύσκολα στην ανάπτυξη. Υπάρχει πραγματικό ρίσκο οι τεθωρακισμένες μονάδες και σχηματισμοί να μην φτάσουν στο σημείο ενδιαφέροντος έγκαιρα για να κάνουν τη διαφορά.
Το Νο.1 ζήτημα σχετικά με τα μελλοντικά άρματα μάχης είναι η ανάγκη μείωσης του βάρους. Οι Στρατοί πιθανότατα θα επιχειρούν ένα μείγμα οχημάτων μέσου βάρους. Τα μισά θα είναι ερπυστριοφόρα με μέγιστο βάρους τους 50 τόνους. Τα άλλα μισά θα είναι τροχοφόρα με μέγιστο βάρος τους 40 τόνους. Αυτό θα επιτρέψει την ανάπτυξη τεθωρακισμένων σχηματισμών με σύνθεση κατά περίπτωση, ανάλογα το έδαφος και τις απαιτήσεις επιχειρησιακής κινητικότητας.
Τα άρματα μάχης πιθανότατα θα παραμείνουν μια ξεχωριστή κατηγορία βαριάς πλατφόρμας, αν και ορισμένοι Στρατοί θα αναπτύξουν τεθωρακισμένα οχήματα βασισμένα σε άρματα μάχης. Άλλοι Στρατοί θα αναπτύξουν άρματα μάχης βασισμένα σε τεθωρακισμένα οχήματα. Δεν υπάρχει λόγος το Πεζικό να μην έχει ένα τεθωρακισμένο όχημα μεγάλης προστασίας, ίσης μ’ αυτή ενός άρματος μάχης. Οι σχεδιαστές θα πρέπει να σκεφτούν σπονδυλωτά συστήματα όπου μια πλατφόρμα μπορεί να εκτελέσει πολλαπλές αποστολές με ευκολία διαμόρφωσης.
Τα μελλοντικά άρματα μάχης πιθανό να είναι μη-επανδρωμένα ή να έχουν πλήρωμα 2-3 ατόμων. Θα είναι μικρότερες και πιο συμπαγείς πλατφόρμες με βασικό βάρος 50 τόνους και ικανότητα προσθαφαίρεσης θωράκισης με το βάρος μάχης όμως να μην ξεπερνά τους 60 τόνους. Η μείωση του βάρους θα επιτευχθεί με τη χρήση προηγμένης θωράκισης μικρού βάρους. Προηγμένα νάνο-υλικά, όπως το γραφένιο προσφέρουν επιλογές στον τομέα αυτό.
Πιθανότατα το πλήρωμα θα βρίσκεται στο όχημα, εντός θωρακισμένου διαμερίσματος, χωρισμένο από το σημείο αποθήκευσης πυρομαχικών. Οι πύργοι μάχης θα είναι μικρότεροι και το κύριο πυροβόλο να υπηρετείται από αυτόματο σύστημα γέμισης. Οι αισθητήρες και το σύστημα ελέγχου πυρός θα έχουν δικτυοκεντρικές ικανότητες και δυνατότητα διαβίβασης δεδομένων στα ανώτερα κλιμάκια διοίκησης σε πραγματικό χρόνο.
Σήμερα τα πυροβόλα των 120 χιλιοστών είναι επαρκεί για να αντιμετωπίσουν τα άρματα μάχης των πιθανών αντιπάλων. Οι επιδόσεις τους θα αυξηθούν, μέσω νέων αισθητήρων και συστημάτων ελέγχου πυρός τεχνητής νοημοσύνης με λειτουργίες υποστηριζόμενες από υπολογιστές. Πιθανότατα θα υιοθετηθεί νέα, ελαφριά θωράκιση για αύξηση της επιβιωσιμότητας και ενεργητικό σύστημα αυτοπροστασίας.
Τα μελλοντικά άρματα μάχης θα αλλάξουν την ισορροπία του «Σιδηρούν Τριγώνου» υπέρ της κινητικότητας. Θα είναι πιο ευέλικτα με λόγο ισχύος προς το βάρος στους 25-30 ίππους ανά τόνο και επιχειρησιακή εμβέλεια 1.000 χιλιομέτρων περίπου. Οι κυψέλες καυσίμου υδρογόνου είναι η πιθανότερη τεχνολογία καθαρής ενέργειας που θα αντικαταστήσει τους πετρελαιοκινητήρες, αλλά κάτι τέτοιο θα είναι διαθέσιμο για στρατιωτικές εφαρμογές πριν το 2050.
Όσο η τεχνολογία των τροχοφόρων οχημάτων βελτιώνεται, με υβριδικά συστήματα κίνησης, με νέα συστήματα ελέγχου των τροχών, με προηγμένα ελαστικά και συστήματα κατευθυνόμενης ροπής οι διαφορά στις επιδόσεις εκτός δρόμου, μεταξύ των τροχοφόρων και των ερπυστριοφόρων οχημάτων θα μειωθεί ή θα αναληφθεί.
Η μεγαλύτερη πρόκληση για τους σχεδιαστές αρμάτων μάχης είναι να προσφέρουν αυξημένες δυνατότητες σε προσιτή τιμή. Εάν η επόμενη γενιά αρμάτων μάχης κοστίζει $ 20 εκατομμύρια, αλλά μπορεί να ηττηθεί από ένα αντιαρματικό βλήμα αξίας $ 40.000, θα πρόκειται για πεταμένα λεφτά. Σε τελική ανάλυση, το τελευταίο πράγμα που χρειάζεται να κάνουμε είναι να αντικαταστήσουμε ένα βαρύ άρμα μάχης με ένα βαρύτερο.
[3] Design and Development of Fighting Vehicles, R. M. Ogorkiewicz, (London: Macdonald, 1968), p. 87: «Ο λόγος ίππων προς τόνο … καθορίζει την επιτάχυνση ενός άρματος μάχης, που είναι ιδιαίτερης σημασίας λόγω της επιρροής της στην ταχύτητα εναλλαγής θέσεων βολής. Ομοίως, καθορίζει την ταχύτητα με την οποία το άρμα μάχης υπερπηδά κωλύματα και την ταχύτητα κίνησης του σε διάφορα εδάφη, που είναι ευθέως ανάλογη του λόγου ίππων προς τόνο … Υπάρχουν λόγοι … για να έχει όσο το δυνατό μεγαλύτερο λόγο ίππων προς τόνο. Υπάρχουν διάφοροι περιορισμοί, στο ποσοστό της συνολικά παραγόμενης ισχύος που ένα άρμα μπορεί να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά και δεν είναι πάνω από 20 ίππους ανά τόνο».
[4] The T-14 Armata From a Technical Point of View, Captain Stefan Bühler, 17 April 2018.
[5] Αυτό βασίζεται στις εικόνες τουρκικών Leopard-2A4 κατεστραμμένων στη Συρία το 2017, ωστόσο δεν υπάρχουν στοιχεία ότι τα αποθηκευμένα στο όχημα πυρομαχικά ήταν ο κύριο παράγοντας που οδήγησε στις απώλειες.
[6] Armored Champion, Steven Zaloga, Stackpole Books, 2015, Page 37-39
[7] The Tank Museum Bovington,
[8] Armored Thunderbolt, Steven Zaloga, Stackpole Books, 2008, Page 335
