Αποτελούν την αιχμή του δόρατος του Π.Ν. Συγκροτούν μια δύναμη 11 υποβρυχίων ικανά να επιφέρουν εξαιρετικά θανατηφόρα πλήγματα στον εχθρικό στόλο. Η εμπειρία της παραμονής εν πλω σε πραγματικές συνθήκες με ένα υποβρύχιο είναι μια υπέροχη εμπειρία που λίγοι μπορούν να ζήσουν. Βρεθήκαμε 48 ώρες εν πλω με το Υποβρύχιο «ΝΗΡΕΑΣ» στα πλαίσια πρόσφατης εκπαιδευτικής δραστηριότητας.
Τα υποβρύχια του Στόλου λειτουργούν στις ναυτικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο σε ανεξάρτητο πλαίσιο από μονάδες επιφανείας, αναλαμβάνοντας τομείς επιθετικής περιπολίας – επιτήρησης με στόχο το ναυτικό αποκλεισμό στρατηγικών περιοχών. Με τον τρόπο αυτό καθιστούν απαγορευτική τη πρόσβαση σε εχθρικά πλοία. Η παρουσία τους είναι εντελώς άγνωστη στον αντίπαλο που πρακτικά εικάζει σε ποια σημεία μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με τα υποβρύχια του ΠΝ. Σε περίοδο επιχειρήσεων η γνώση της παρουσίας τους γίνεται γνωστή μόνο εφόσον έχει προηγηθεί επίθεση από αυτά, συνήθως με καταστρεπτικά αποτελέσματα για τα πλοία που θα στοχοποιηθούν από τα υποβρύχια τύπου(Type) 209 και 214 του ΠΝ.
Η «γεωμετρία» της εμπλοκής ναυτικών μονάδων
Το Αιγαίο αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση πεδίου δράσεως ναυτικών δυνάμεων καθώς χαρακτηρίζεται από μια γεωγραφική περιοχή με στοιχεία κλειστής θάλασσας με πλήθος μεγάλων και μικρότερων νήσων καθώς και βραχονησίδων που συνθέτουν μια τεράστια πρόκληση για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων μονάδων επιφανείας και υποβρυχίων.
Το Πολεμικό Ναυτικό είναι πλήρως εξοικειωμένο με τις απαιτήσεις αυτού του πεδίου διεξαγωγής ναυτικών επιχειρήσεων, έχοντας αφομοιώσει στο «DNA» του όλα τα δεδομένα που επηρεάζουν τη δράση πολεμικών μονάδων σε όλα πλάτη και τα μήκη του Αιγαίου. Η αναμφισβήτητη υπεροχή που προσδίδει η γεωγραφία του αρχιπελάγους στο ΠΝ, βοηθάει στο σχεδιασμό επιχειρήσεων με δεδομένα εμπλοκής σε μέσες-μεγάλες αποστάσεις όσο και σε εμπλοκές σε μικρές αποστάσεις από θέσεις απόκρυψης.
Η ιδιαιτερότητα αυτή προκύπτει από την άμεση γειτνίαση πολλών ελληνικών νήσων με τα μικρασιατικά παράλια, γεγονός που προσφέρει συνθήκες άμεσου ελέγχου κινήσεων ναυτικών μονάδων του Τουρκικού Ναυτικού όταν επιχειρούν έξοδο στο Αιγαίο, όσο και δυνατότητες αιφνιδιαστικών πληγμάτων . Πρακτικά το Τουρκικό Ναυτικό έχει να αντιμετωπίσει με το «καλημέρα» σε περίπτωση πολεμικής ανάπτυξης στο Αιγαίο, ένα εξαιρετικά εχθρικό και «αβέβαιο» περιβάλλον που αναμένεται ότι θα κρύβει πλήθος απροσδιόριστων απειλών από την επιφάνεια και το βυθό που είναι πάρα πολύ δύσκολο να επισημανθούν εγκαίρως.
Επιπλέον δεν υπάρχει ο κατάλληλος χώρος και οι αποστάσεις για λήψη αμυντικών μέτρων με αποτέλεσμα οποιαδήποτε ανάπτυξη να εμπεριέχει εξ αρχής υψηλό ρίσκο. Θεωρείται φυσικά επίσης βέβαιο ότι για τους παραπάνω λόγους το Τουρκικό Ναυτικό θα έχει πλήρη κάλυψη της Τουρκικής Αεροπορίας, προκειμένου να έχει αυξημένες πιθανότητες τοπικής αεροπορικής υπεροχής με δυνατότητα επιθετικών ενεργειών απέναντι σε εχθρικές μονάδες (του ΠΝ).
Αντίθετα η γεωγραφία του Αν. Αιγαίου συνιστά ένα τακτικό πλεονέκτημα για την Τουρκία από πλευράς αποστάσεων των κύριων ελληνικών νήσων και βραχονησίδων από τα μικρασιατικά παράλια σε ενδεχόμενες αποβατικές και αεραποβατικές ενέργειες, διευκολύνοντας σημαντικά την κατάληψη τους. Αυτό είναι και το κύριο αμυντικό πρόβλημα των Ε.Δ που έχουν προσανατολιστεί στην αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων με κατάλληλο δόγμα και τακτικές.
Η ενεργός αποτροπή που εξασφαλίζει το ΠΝ
Το ΠΝ είναι σε θέση ανά πάσα στιγμή διασπείρει δυνάμεις σε καίριες θέσεις εξασφαλίζοντας την απαραίτητη τακτική εικόνα. Στόχος είναι να εντοπιστούν όσο το δυνατόν νωρίτερα οι εχθρικές μονάδες επιφανείας και να γίνει η σύνθεση της εικόνας τακτικής κατάστασης επιφανείας (SURPIC) ώστε να υπάρχει σαφής εικόνα της θέσης και του μεγέθους του αντιπάλου. Το ίδιο αναμένεται να επιδιώξει και το Τουρκικό Ναυτικό καθώς η παραπάνω διαδικασία είναι αυτονόητη σε επιχειρήσεις επιφανείας και αποτελεί διαχρονικό αξίωμα που ισχύει φυσικά μέχρι τις μέρες μας.
Ο σχεδιασμός του ΠΝ περιλαμβάνει κατάλληλα μέτρα ώστε ο αντίπαλος να βρεθεί άμεσα στοχοποιημένος και κατά συνέπεια άμεσα ευάλωτος σε πυρά, εξασφαλίζοντας καίριο τακτικό πλεονέκτημα σε περίοδο κρίσης ή πολεμικής αναμέτρησης. Με δεδομένο το ιστορικό προηγούμενο της κρίσης των Ιμίων το 1996 (όπου ο τουρκικός στόλος είχε εγκλωβιστεί στους ναυστάθμους του ενώ το ΠΝ βρισκόταν σε καίριες θέσεις μάχης), είναι σαφές ότι και σε ενδεχόμενη μελλοντική σύρραξη το Τουρκικό Ναυτικό θα πρέπει να «πολεμήσει» για να βγει στο Αιγαίο.
Αυτή η διαδικασία είναι δεδομένο ότι θα εμπεριέχει οδυνηρές απώλειες για τον επιτιθέμενο που ενδεχομένως θα είναι δυσβάσταχτες και καθοριστικές από ψυχολογικής πλευράς για την συνέχιση των επιχειρήσεων. Αποτελεί δε ιστορικό παράδοξο ότι ενώ το ΠΝ είχε αναμφισβήτητο τακτικό πλεονέκτημα στην κρίση των Ιμίων, εντούτοις δεν έγινε δυνατό το στοιχείο αυτό να καταστεί εκμεταλλεύσιμο από πλευράς πολικής ηγεσίας.
Η επικέντρωση των γεγονότων σε συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο και η χρήση δυνάμεων Ανορθόδοξου Πολέμου ορμώμενων από τουρκική φρεγάτα για κατάληψη εθνικού εδάφους, οδήγησε στην δημιουργία τετελεσμένων που λειτούργησαν εις βάρος της ελληνικής πλευράς, η οποία διοικούμενη από άβουλή και διστακτική ηγεσία, υπέπεσε θύμα του εκβιασμού της Άγκυρας που πέτυχε τελικά εικονική «νίκη» καθαρά σε ψυχολογικό επίπεδο. Αν υπάρχει ένα δίδαγμα από εκείνη την περίοδο, αυτό είναι ότι ακόμα και αν παρασχεθούν οι καλύτερες συνθήκες για νίκη, το πρόβλημα έγκειται στην αποφασιστικότητα της ηγεσίας (στρατιωτικής και πολιτικής) να το αξιοποιήσει σε δεδομένο χρόνο και χώρο.
Mε αυτές τις παραπάνω σκέψεις αποφασίσαμε να προχωρήσουμε σε ένα αφιέρωμα στη Διοίκηση Υποβρυχίων Π.Ν και να βρεθούμε εν πλω με το Υ/Β «Νηρέας».
Υποβρύχια τύπου 209 (1200/1400).
Το 1967 το Π.Ν. αποτέλεσε τον πρώτο αγοραστή της νέας τότε σχεδίασης υποβρυχίων της HDW, με την παραγγελία των σκαφών κλάσης Type 209/1100. Ως αποτέλεσμα άνοιξε ο δρόμος για μια εμπορική επιτυχία για τους γερμανούς που πούλησαν συνολικά 61 Υ/Β τύπου 209 σε 16 χώρες! Έτσι λοιπόν το ΠΝ απόκτησε αρχικά
– 4 Type 209/1100 τα οποία ήταν τα «ΓΛΑΥΚΟΣ» (S-110) «ΝΗΡΕΥΣ»(S111), «ΤΡΙΤΩΝ»(S112), «ΠΡΩΤΕΥΣ» (S113). Μπορούν να αναπτύσσουν μέγιστη ταχύτητα 21,5 κόμβους σε κατάδυση με τη βοήθεια συσσωρευτών και μπορούν να καταδυθούν σε βάθος 250 μέτρων περίπου. Φέρουν οκτώ τορπιλοσωλήνες των 21’’ ιντσών, ενώ εντός του σκάφους αποθηκεύονται 14 τορπίλες SST-4, Mk 37-2, Mk 37-3 και Mk 14/23.
– 4 Type 209/1200 «ΠΟΣΕΙΔΩΝ»(S116), «ΑΜΦΙΤΡΙΤΗ»(S117), «ΩΚΕΑΝΟΣ»(S118), «ΠΟΝΤΟΣ»(S119), τα οποία παραγγέλθηκαν το 1976.
Τα υποβρύχια παρελήφθησαν με τις εξελιγμένες τορπίλες SUT οι οποίες μπορούν να κατευθυνθούν από το σκάφος σε απόσταση που φτάνει μέχρι και τα 20 ναυτικά μίλια, με την βοήθεια συρμάτινου αγωγού επικοινωνίας, ενώ διαθέτουν δικά τους προγράμματα αυτοκατεύθυνσης για έρευνα στόχων και επίθεση εναντίον τους.
Το 1991 το ΠΝ, λαμβάνοντας υπ’ οψιν το δεδομένο ότι τα τέσσερα υποβρύχια τύπου «ΓΛΑΥΚΟΣ» πλησίαζαν την 20ετή επιχειρησιακή παρουσία στις Ελληνικές θάλασσες, αποφάσισε να προχωρήσει σε ένα πρόγραμμα επιχειρησιακής αναβάθμισής τους, με το κωδικό όνομα NEPTUNE I. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1991 στο υποβρύχιο «ΤΡΙΤΩΝ» στο Κίελο της Γερμανίας ,στις εγκαταστάσεις της κατασκευάστριας εταιρείας HDW. Το «ΤΡΙΤΩΝ» ήταν έτοιμο το 1993 οπότε και επέστρεψε στην Ελλάδα. Το υποβρύχιο «ΠΡΩΤΕΥΣ» ήταν το πρώτο υποβρύχιο που εκσυγχρονίσθηκε στο Ναύσταθμο Σαλαμίνος σε μια συνεργασία των τεχνικών υπηρεσιών του ΠΝ και της HDW. Οι εργασίες άρχισαν το 1993 και τελείωσαν το 1996. Ακολούθησαν το υποβρύχιο«ΓΛΑΥΚΟΣ» και το υποβρύχιο «ΝΗΡΕΥΣ» των οποίων οι εργασίες διήρκησαν από το 1996 έως το 1998 και 1998 έως το 2000 αντίστοιχα.
Οι κυριότερες εργασίες του εκσυγχρονισμού ήταν η αλλαγή της ηχοεντοπιστικής συσκευής (SONAR) με νέα ,νέας τεχνολογίας και με δυνατότητες εντοπισμού θορύβων χαμηλών συχνοτήτων, η ενσωμάτωση δυνατότητας βολής Κ/Β HARPOON, η αλλαγή RADAR, η ενσωμάτωση νέας συσκευής μέτρων ηλεκτρονικής υποστήριξης ESM, η αλλαγή μηχανών, τοποθέτηση νέου συστήματος κλιματισμού και η σλήψη μέτρων μειώσεως θορύβων.Το υποβρύχιο «Ωκεανός»(S118) εκσυγχρονίστηκε και αυτό με σύστημα αναερόβιας πρόωσης AIP Siemens 2 FC Modules αποκτώντας εφάμιλλες δυνατότητες αυτονομίας με τα νεότερα τύπου 214. Το υποβρύχιο διαθέτει επίσης το σύστημα μάχης STN Atlas Electronics ISUS 90-46 και το σύστημα ενεργών αντιμέτρων Circe. Σημειώνεται, ότι το Π.Ν απέσυρε το υ/β «Γλαύκος» από την ενεργό δράση στις 9 Ιουνίου 2011.
Το πρόγραμμα προέβλεπε γενικές επισκευές σκάφους, καθώς επίσης:
εγκατάσταση συστήματος σόναρ CSU 83-90
εγκατάσταση συστήματος διαχείρησης τακτικών δεδομένων και ελέγχου βολής «Κανάρης»
αντικατάσταση και εκσυγχρονισμό των ηλεκτρονικών αντιμέτρων
ολοκλήρωση βλήματος υποβρύχιας εκτόξευσης εναντίων πλοίων UGM-84D Block 1C Harpoon
αναβάθμιση του εξοπλισμού ναυτιλίας, επικοινωνιών και ESM (δέκτες GPS και SATNAV, Σύστημα Αδρανειακής Ναυτιλίας INS Sperry Marine Mk29 Mod 3, ραντάρ έρευνας Calypso III
γενική συντήρηση και αναβάθμιση των κύριων κινητήρων, περισκοπίων και λοιπών συστηματων
Υποβρύχια τύπου 214.
Τον Οκτώβριο του 1998 το ΚΥΣΕΑ αποφάσισε την απόκτηση τριών υποβρυχίων (με προαίρεση για ένα επιπλέον), εκ των οποίων τα δύο θα κατασκευάζονταν στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Το ύψος της σύμβασης έφθασε τελικά τα 1,2 δις € και υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 2000 περιλαμβάνοντας σημαντικό υποκατασκευαστικό έργο και αντισταθμιστικά οφέλη σε ποσοστό 19%. Παράλληλα προχώρησε το πρόγραμμα Neptune II για την αναβάθμιση 3+1 σκαφών κλάσεως Type 209/1200 ΠΟΣΕΙΔΩΝ με εφοδιασμό τους και με το νέο σύστημα αναερόβιας πρόωσης (AIP-Air Independent Propulsion) των 214HN συνολικού ύψους 826,1 εκ.€
Τα υποβρύχια U-214HN κλάσεως «Παπανικολής», αποτελούν ότι πιο σύγχρονο υπάρχει σήμερα παγκοσμίως στον τομέα των μη πυρηνοκίνητων υποβρυχίων, με τα Υ/Β «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» και Υ/Β «ΠΙΠΙΝΟΣ» να εντάσσονται πρώτα υπηρεσία.
Μετά από μακροχρόνιες παλινδρομήσεις και με ορατό τον κίνδυνο απαξίωσης της τεράστιας επένδυσης που είχε γίνει από το ελληνικό δημόσιο, την λύση τελικά ανέλαβε να δώσει το ΠΝ σε συνεργασία με το προσωπικό των ναυπηγείων που εν μέσω τεράστιων λειτουργικών προβλημάτων, συνέβαλλαν καθοριστικά ώστε το πρόγραμμα να «ξεκολλήσει».
Τελικά στις 23 Ιουνίου 2016, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου, πραγματοποιήθηκε η τελετή ονοματοδοσίας και ύψωσης Σημαίας των υποβρυχίων ΜΑΤΡΩΖΟΣ και ΚΑΤΣΩΝΗΣ στις εγκαταστάσεις του ναυπηγείου Σκαραμαγκά.
Με τον τρόπο αυτό το ΠΝ ολοκλήρωσε και τυπικά τη διαδικασία ένταξης των δύο υποβρυχίων που απέμεναν στο πλαίσιο του προγράμματος προμήθειας τεσσάρων νέων υποβρυχίων τύπου U214H κλάσης «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ» εγκαινιάζοντας μια νέα εποχή υπεροχής της Ελλάδας σε ότι αφορά την άσκηση θαλάσσιου ελέγχου
Το Υ/Β«ΜΑΤΡΩΖΟΣ» εντάχτηκε ακολούθως σε πολύμηνη διαδικασία «επιχειρησιακής αξιολόγησης» και πλαίσιο αυτής της διαδικασίας συμμετείχε την άνοιξη του 2016 σε Νατοϊκή άσκηση στο Γιβραλτάρ (όπου εξέπληξε τους πάντες με τις επιδόσεις του).
Λίγους μήνες αργότερα πραγματοποίησε στρατηγικής σημασίας «επίσκεψη» στη Μεγίστη (Καστελλόριζο) η οποία προβλήθηκε δεόντως από τα ελληνικά ΜΜΕ, προκειμένου να αποσταλεί ένα ισχυρό μήνυμα κυριαρχίας απέναντι στο καθεστώς της Άγκυρας που επιβουλεύεται την Ελληνική ακεραιότητα και δικαιοδοσία στα νησιά του Αν. Αιγαίου. Παράλληλα και το Υ/Β «ΚΑΤΣΩΝΗΣ» πραγματοποίησε φάση επιχειρησιακής αξιολόγησης με προγραμματισμένες δοκιμές εν πλω.
Η υπεροχή των υποβρυχίων 214
Όπως τονίζουν στελέχη της Διοίκησης Υποβρυχίων του ΠΝ, τα υποβρύχια κλάσης 214HN είναι χωρίς αμφιβολία τα κορυφαία συμβατικά Υ/Β λόγω της υπεροχής τους στους δύο σημαντικότερους τομείς για την επιβίωση ενός σύγχρονου Υ/Β που είναι :
α)αύξηση εμβέλειας και διάρκειας αποστολής σε κατάδυση και
β) αύξηση του επιχειρησιακού βάθους που δυσχεραίνει τον εντοπισμό και καταστροφή του Υ/Β αλλά επιτρέπει και στον κυβερνήτη του να έχει μεγαλύτερα περιθώρια εκτέλεσης ελιγμών.
Τα 4 υποβρύχια κλάσης 214HN διαθέτουν οκτώ τορπιλοσωλήνες των 533mm με συνολικό απόθεμα 16 τορπιλών. Οι τέσσερις τορπιλοσωλήνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για βλήματα UGM-84D Block 1C με εμβέλεια που υπερβαίνει τα 120 χλμ. Η χρήση του UGM-84 παρέχει σημαντικές δυνατότητες επίτευξης πλήγματος εναντίον σκαφών επιφανείας σε αποστάσεις που δεν είναι δυνατό με την χρήση τορπιλών.
Η «καρδιά» του υποβρυχίου κλάσης 214HN είναι το ολοκληρωμένο σύστημα ISUS-90-15 που ολοκληρώνει το σύνολο των αισθητήρων (σόναρ, περισκόπια), το σύστημα ESM/ELINT, την ζεύξη δεδομένων, τα ραντάρ και το σύστημα πλοήγησης. Στις λειτουργίες του περιλαμβάνεται η διαχείριση ιχνών, η ανάλυση των απειλών και «συγχώνευση» της εικόνας των αισθητήρων (multi-sensor fusion). Στο σύγχρονο επιχειρησιακό περιβάλλον πέραν των τυπικών επιχειρήσεων των Υ/Β εναντίον υποβρυχίων και σκαφών επιφανείας δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στο τρίπτυχο ISR (Intelligence, Surveillance, Reconnaissance). Για την κάλυψη των ανωτέρω απαιτήσεων τα υποβρύχιακλάσης 214HN εφοδιάστηκαν με ένα σύγχρονο σύστημα ESM/ELINT Εκτός των διαδικασιών συλλογής πληροφοριών (ELINT)καθοριστικής σημασίας είναι η δυνατότητα των 214ΗΝ να παρέχουν δεδομένα στόχου (target data relay) σε άλλη μονάδα επιφανείας ή Υ/Β ή εναέριο μέσο όπως τα ελικόπτερα S-70B6.
To πλέον σημαντικό πλεονέκτημα έγκειται στην άρση του περιορισμού απαίτησης για ανάδυση σε βάθος περισκοπίου για χρήση του αναπνευστήρα (snorkel), ώστε το Υ/Β να κινηθεί με τους κινητήρες diesel (όπου απαιτείται ατμοσφαιρικό οξυγόνο) για να επαναφορτιστούν οι συσσωρευτές. Αυτό από επιχειρησιακής πλευράς σημαίνει ότι τα U-214HN δεν είναι είναι τρωτά σε επιθέσεις επιφάνειας και από αέρος κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης που χαρακτηρίζεται ως η «πλέον επικίνδυνη» για υποβρύχια συμβατικής πρόωσης κατά τη διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων.
Σύμφωνα με τις τελευταίες εξελίξεις στις 16 Ιουλίου του τρέχοντος μήνα ολοκληρώνεται ο τεχνικός διάλογος για την απόκτηση των νέων τορπιλών και μέσα στο Φθινόπωρο αναμένεται να παρθούν οι σχετικές αποφάσεις.
