Οι αεροπορίες που συμμετείχαν στους Βαλκανικούς Πολέμους πέτυχαν για πρώτη φορά κάποια αξιομνημόνευτα κατορθώματα, τα οποία έμειναν στην ιστορία. Στην σύγχρονη εποχή, η πολεμική αεροπορία αποτελεί ένα σημαντικό τμήμα των ενόπλων δυνάμεων μιας χώρας, εξασφαλίζοντας της όχι μόνο τακτικό αλλά και διπλωματικό πλεονέκτημα έναντι των γειτονικών της κρατών.
Γράφει ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΣ, Νομικός και Δημοσιογράφος, για το HUFFPOST
Η διαπίστωση αυτή ισχύει ιδιαίτερα για περιοχές ευμετάβλητες και ασταθείς, όπως τα Βαλκάνια. Είναι γνωστό π.χ ότι με την αγορά των προηγμένων μαχητικών F-35, η Τουρκία επιδιώκει να αποκτήσει σήμερα μια μεγαλύτερη θέση ισχύος, ανατρέποντας τις ήδη υφιστάμενες ισορροπίες. Οι βαλκανικές χώρες εξάλλου, υπήρξαν από τις πρώτες που χρησιμοποίησαν το αεροπλάνο για πολεμικούς σκοπούς, το 1912-13. Είχε προηγηθεί βέβαια η Ιταλία, κατά τις επιχειρήσεις της εναντίον της Τουρκίας, το 1911. Οι αεροπορίες όμως που συμμετείχαν στους Βαλκανικούς Πολέμους πέτυχαν για πρώτη φορά κάποια αξιομνημόνευτα κατορθώματα, τα οποία έμειναν στην ιστορία.
Ο πρώτος αεροπορικός βομβαρδισμός
Αν και το 1912 παρέτασσε μόνο 5 αεροσκάφη, η Βουλγαρία κατάφερε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να αυξήσει τον αριθμό τους σε 17. Έτσι, έφθασε σε σημείο να διαθέτει την μεγαλύτερη αεροπορία από όλες τις εμπλεκόμενες χώρες, πριν από την λήξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Το πρωί της 29ης Οκτωβρίου 1912, στις 9:30, ένα βουλγαρικό αεροσκάφος απογειώθηκε από το χωριό Σβίλενγκραντ, με κατεύθυνση την Αδριανούπολη. Η πτήση του είχε διάρκεια 1 ώρα και 20 λεπτά και πραγματοποιήθηκε σε ύψος 500 μέτρων. Το διμελές πλήρωμα του αεροπλάνου εντόπισε οθωμανικές μονάδες στα χωριά γύρω από την Αδριανούπολη και στις 10:00 πέταξε πάνω από τον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης. Εκεί, οι Βούλγαροι χειριστές έριξαν δύο βόμβες, δεχόμενοι τα πυρά των Τούρκων στρατιωτών που βρίσκονταν στην περιοχή. Όταν το αεροσκάφος επέστρεψε τελικά στην βάση του, έφερε 4 τρύπες από σφαίρες στην άτρακτό του. Η ενέργεια των δύο Βούλγαρων πιλότων στην Αδριανούπολη υπήρξε ο πρώτος αεροπορικός βομβαρδισμός πόλης στην ιστορία των πολέμων.
Η πρώτη υπερπτήση ευρωπαϊκών πολεμικών αεροσκαφών σε πρωτεύουσα εχθρικού κράτους
Η Ρουμανία έλαβε μέρος μόνο στον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, συμμετέχοντας στις επιχειρήσεις εναντίον του βουλγαρικού στρατού. Η αεροπορία της αποτελείτο από 8 αναγνωριστικά γαλλικής κατασκευής (4 HenriFarman και 4 BlériotXI). Στις 25 Ιουλίου 1913, ρουμανικά αεροπλάνα πέταξαν πάνω από την Σόφια, φωτογραφίζοντας διάφορα στρατηγικά σημεία της πόλης και πραγματοποιώντας ρίψεις φυλλαδίων προπαγανδιστικού περιεχομένου. Η επιχείρηση αυτή καταγράφηκε ως η πρώτη υπερπτήση ευρωπαϊκών πολεμικών αεροσκαφών σε πρωτεύουσα εχθρικού κράτους.
Η πρώτη φορά που πολεμικά αεροπλάνα χρησιμοποίησαν εθνικά διακριτικά
Όταν ξεκίνησε ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος το 1912, η Τουρκία είχε στην διάθεσή της μόνο 10 πιλότους με ελάχιστη εμπειρία. Έτσι, σε αρκετές περιπτώσεις, η οθωμανική διοίκηση αναγκαζόταν να χρησιμοποιήσει Γερμανούς χειριστές αεροσκαφών, οι οποίοι αναλάμβαναν συνήθως αποστολές αναγνώρισης. Με το ξέσπασμα του Β΄ Βαλκανικού Πολέμου, η τουρκική αεροπορία βρισκόταν σε αρκετά καλύτερη κατάσταση, διαθέτοντας περισσότερους και εμπειρότερους πιλότους. Υπήρχε όμως ένα μεγάλο πρόβλημα που εξακολουθούσε να προκαλεί πονοκέφαλους στους στρατηγούς του σουλτάνου. Η τουρκική αεροπορία είχε συχνά απώλειες από φίλια πυρά. Οι μονάδες εδάφους του οθωμανικού στρατού αδυνατούσαν πολλές φορές να διακρίνουν ποια αεροσκάφη ήταν εχθρικά και ποια όχι. Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίστηκε τελικά με έναν πολύ απλό τρόπο. Από τον Μάρτιο του 1913, τα τουρκικά αεροπλάνα ήταν υποχρεωμένα να φέρουν στο κάθε φτερό τους ένα μεγάλο κόκκινο τετράγωνο με άσπρο περίγραμμα. Πάνω σε αυτό το σήμα, οι πιλότοι ζωγράφιζαν συχνά με λευκό χρώμα την ημισέληνο και το αστέρι. Ήταν η πρώτη φορά που πολεμικά αεροπλάνα χρησιμοποιούσαν εθνικά διακριτικά, μια πρακτική που αργότερα ακολούθησαν κι άλλες χώρες.
Η πρώτη στον κόσμο επιχείρηση αεροναυτικής συνεργασίας και βομβαρδισμού πλοίων από αεροπλάνο
Η Ελλάδα είχε μεριμνήσει για την ίδρυση αεροπορίας από το 1911, διαθέτοντας στολίσκο τεσσάρων αεροσκαφών γαλλικής κατασκευής. Στις 24 Ιανουαρίου 1913 και ώρα 8:30, το υδροπλάνο «Ναυτίλος», τύπου FarmanMF.7, αποθαλασσώθηκε από την ναυτική βάση του Μούδρου, στην Λήμνο, για μια αναγνωριστική αποστολή στα τουρκικά παράλια. Χειριστής του αεροσκάφους ήταν ο υπολοχαγός Μιχαήλ Μουτούσης και παρατηρητής ο σημαιοφόρος Αριστείδης Μωραϊτίνης. Το «Ναυτίλος» πέταξε πάνω από την χερσόνησο της Καλλίπολης και τον ναύσταθμο του Ναγαρά, στον Ελλήσποντο, εντοπίζοντας ένα μεγάλο τμήμα του οθωμανικού στόλου. Κατά την διάρκεια της αναγνώρισης, το ελληνικό αεροσκάφος δεχόταν καταιγιστικά εχθρικά πυρά, τα οποία όμως δε κατάφεραν να το πλήξουν. Ως απάντηση, ο Μωραϊτίνης έριξε από ύψος 1300 μέτρων τέσσερις αυτοσχέδιες βόμβες εναντίον ενός τουρκικού μεταγωγικού, σκοτώνοντας 20 περίπου ναύτες. Κατά την επιστροφή του στην Λήμνο, το «Ναυτίλος» αναγκάστηκε να προσθαλασσωθεί νοτιοδυτικά της Ίμβρου λόγω μηχανικής βλάβης, έχοντας διανύσει 120 χιλιόμετρα μέσα σε 2 ώρες και 20 λεπτά. Το ελληνικό υδροπλάνο ρυμουλκήθηκε τελικά από το αντιτορπιλικό «Βέλος» και μεταφέρθηκε στην βάση του Μούδρου στις 15:30. Η αναγνωριστική αυτή αποστολή που πραγματοποίησε το «Ναυτίλος» είχε ιστορική σημασία, καθώς αποτέλεσε την πρώτη στον κόσμο επιχείρηση αεροναυτικής συνεργασίας και βομβαρδισμού πλοίων από αεροπλάνο.
