Άνεμο αισιοδοξίας έφερε σε πολλούς στη χώρα μας η είδηση για την τροπολογία που ψηφίστηκε στην Ουάσιγκτον η οποία προτείνει τη διακοπή παράδοσης προηγμένου αμυντικού υλικού στην Τουρκία.
Μεταξύ αυτού συμπεριλαμβάνεται και το μαχητικό 5ης γενιάς F-35, το οποίο η Τουρκική Αεροπορία ετοιμάζεται-εντός Ιουνίου-να παραλάβει και επίσημα. Πιο πιθανή όμως απειλή για το πρόγραμμα φαίνεται η ίδια η τουρκική οικονομία που όπως όλα δείχνουν δέχεται συνεχή και μη αναστρέψιμη υποβάθμιση.
Η επίμαχη τροπολογία από την αμερικανική Βουλή των Αντιπροσώπων που προβλέπει τη διακοπή παράδοσης αμυντικού υλικού στην Τουρκία (έως ότου συνταχθεί αναλυτική έκθεση από το Πεντάγωνο για το πραγματικό επίπεδο των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας), έρχεται ως μια ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα εξέλιξη σε μια σειρά γεγονότων και δηλώσεων που έθεσαν σε τροχιά «ελεύθερης πτώσης» τις σχέσεις των δύο χωρών.
Η επιθετική ρητορική Ερντογάν εναντίον των ΗΠΑ για την φερόμενη εμπλοκή τους σε ρόλο υποκινητή στην απόπειρα ανατροπής του (με διαρκές σημείο τριβής την έκδοση Γκιουλέν), η σύμπραξη με τον ηγέτη της Ρωσίας Β. Πούτιν και η μονομερής απόφαση της Τουρκίας να εμπλακεί σε χερσαίες επιχειρήσεις στο έδαφος της Συρίας, συνθέτουν μια νέα πραγματικότητα, με εξελίξεις που δεν μπορούν εύκολα να προβλεφθούν από κανέναν.
Σε τροχιά «σταθερής επιδείνωσης» με την Ουάσιγκτον
Όπως θα θυμούνται οι περισσότεροι, η πρώτη ισχυρή ένδειξη για την δυσμένεια που βρίσκεται η κυβέρνηση Ερντογάν, ήταν η απόφαση των ΗΠΑ να αποσύρει το απόθεμα πυρηνικών όπλων που διατηρούσε επί δεκαετίες στην βάση του Ιντσιρλικ, σηματοδοτώντας μια «σκοτεινή» φάση στην οποία εισέρχονται πλέον οι σχέσεις με τις ΗΠΑ.
Σειρά είχε το «αγκάθι» της προμήθειας S-400 που ενεργοποίησε τα αντιρωσικά «αντανακλαστικά» της Ουάσιγκτον με πολλούς να εκφράζουν φόβους για ασυμβατότητα με την υποδομή του ΝΑΤΟ, φόβους για διαρροή τεχνολογίας και φυσικά ανησυχία στο επίπεδο στρατηγικής επιχειρησιακής διάστασης.
Και αυτό διότι ένα ιδιαίτερα προηγμένο οπλικό σύστημα με μεγάλο βεληνεκές όπως οι S-400 θα είναι πρακτικά «εκτός άμεσου ελέγχου» της Ατλαντικής Συμμαχίας με προφανείς επιπτώσεις στον επιχειρησιακό έλεγχο στο Αιγαίο και την ΝΑ Μεσόγειο.
Παρόλα αυτά Αμερικανοί αναλυτές σε αναφορές τους το τελευταίο 3μηνο, επισημαίνουν με αυστηρό τόνο, ότι η κυριότερη αιτία σταδιακής διακοπής της αμυντικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ (και κατ επέκταση πιθανώς με το πρόγραμμα του F-35) είναι η τη συνεχιζόμενη πολιτική αστάθεια από μια αυταρχική κυβέρνηση που κινείται στις «παρυφές» του ριζοσπαστικού Ισλάμ.
Σε αυτό συνέβαλε καθοριστικά η κατάρρευση της ιεραρχικής δομής στις τουρκικές ΕΔ με απομάκρυνση του «σκληρού πυρήνα» στελεχών με «δυτικό προσανατολισμό» καθώς πολλοί εξ αυτών είχαν εκπαιδευτεί σε Ευρώπη και ΗΠΑ.
Έπειτα από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι η περίπτωση της Τουρκίας είναι μοναδική σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες χώρες που συγκροτούν την ομάδα ανάπτυξης του Lightning II, ενώ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η συμμετοχή της Άγκυρας στο πρόγραμμα (οικονομικά και βιομηχανικά) είναι διόλου αμελητέα, ώστε απλά να «απορριφτεί» λόγω «κακής συμπεριφοράς». Ίσως όμως στη συγκεκριμένη περίπτωση οι οικονομικές εξελίξεις προλάβουν τις πολιτικές..
Η παράμετρος της καταρρέουσας τουρκικής οικονομίας
Έχοντας φθάσει να σημειώνει απώλειες έως και 20% μέσα στο έτος και καταρρίπτοντας το ένα αρνητικό ρεκόρ μετά το άλλο, η τουρκική λίρα πλέον έχει διολισθήσει δραματικά έναντι του δολαρίου. Αναπόφευκτα η «βουτιά» του τουρκικού νομίσματος (που καταγράφει τις μεγαλύτερες απώλειες της τελευταίας δεκαετίας), έχει αυξήσει δραματικά και το επιτόκιο δανεισμού.
Οι επιπτώσεις είναι ήδη ορατές στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας ενώ εκφράζονται φόβοι για επικείμενη κατάρρευση της τουρκικής οικονομίας. Το μόνο σίγουρο είναι ότι οι εξωτερικές πιέσεις προς την Τουρκία εντείνονται, με αποτέλεσμα το «βασίλειο» του Ταγίπ Ερντογάν να αρχίσει μοιραία να κλυδωνίζεται..
Αυτός είναι τελικά ο πλέον άμεσος κίνδυνος για την υλοποίηση της προμήθειας μαχητικών F-35A που μπορεί να θέσει υπό μερική η συνολική αμφισβήτηση την ικανότητα της Τουρκίας να αποπληρώσει τις οικονομικές τις υποχρεώσεις ακόμη και για τα 30 μαχητικά που έχει παραγγείλει μέχρι σήμερα.
Σε αυτήν την περίπτωση πολλοί εκφράζουν την ανησυχία τους στις ΗΠΑ για το τι θα συμβεί σε μια τέτοια περίπτωση, αφού η Τουρκία δεν παύει να παραμένει σημαντικό μέρος της ομάδας του JSF, με κρίσιμο μερίδιο υποκατασκευαστικού έργου. Τα σενάρια είναι ανοιχτά με επικρατέστερο τον μακροχρόνιο δανεισμό, ώστε να αποπληρωθεί η αρχική προμήθεια των 30 μαχητικών που ήδη έχουν παραγγελθεί.
Τουρκία: Ένα νέο Ιράν;
Ακόμη χειρότερα ουδείς θέλει να αναφέρει τι θα συμβεί σε περίπτωση που το πρόγραμμα προχωρήσει και η Τουρκία παραλάβει τα μαχητικά F-35 αλλά τελικώς υποπέσει σε επόμενη φάση σε καθεστώς πλήρους εμπάργκο όπλων.
Εφόσον οι σχέσεις Άγκυρας-Ουάσιγκτον συνεχίσουν να παίρνουν τον «κατήφορο» τότε το αποτέλεσμα μπορεί να είναι το τελικό νομοσχέδιο που θα υποβληθεί προς ψήφιση τόσο στη Βουλή των Αντιπροσώπων, όσο και στη Γερουσία των ΗΠΑ κάποια στιγμή μέσα στο 2018. Μόνον εφόσον το τελικό νομοσχέδιο ψηφιστεί θα μπορούμε να μιλάμε για οριστικό εμπάργκο των F-35 προς τη Τουρκία.
Τότε είναι βέβαιο οτι σε οικονομικό επίπεδο μια τέτοια εξέλιξη θα είναι εξαιρετικά ζημιογόνος για την κατασκευάστρια εταιρία του F-35. Φυσικά «ουδείς αναντικατάστατος» καθώς και στο παρελθόν, υπάρχουν στις ΗΠΑ παραδείγματα αναστολής η και πλήρους ακύρωσης κολοσιαίων εξοπλιστικών προγραμμάτων μαχητικών αεροσκαφών με εξέχον το παράδειγμα του Ιράν.
Ήταν στα μέσα της δεκαετίας του 70, όταν ο Σάχης ως πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή είχε επιλέξει την προμήθεια των κορυφαίων για την εποχή F-14A Tomcat, ενώ εμφανιζόνταν έτοιμος να προμηθευτεί ανάλογες ποσότητες μαχητικών F-16 και F/A-18 ώστε να δημιουργήσει την πιο ισχυρή αεροπορική δύναμη στην περιοχή. Ήδη η αεροπορία του Ιράν, εκείνη την περίοδο του Σάχη αριθμούσε 450 μαχητικά αεροσκάφη και 5.000 εκπαιδευμένους πιλότους.
Από βιομηχανικής πλευράς το δέλεαρ ήταν τεράστιο για το βιομηχανικό λόμπι στις ΗΠΑ εφόσον οι παραγγελίες αυτές θα συγκέντρωναν μεγάλο κατασκευαστικό έργο για την General Dynamics ( τότε κατασκευάστρια εταιρία του F-16) και Northrop ενώ η δημιουργία υποδομών και οι προμήθειες ανταλλακτικών και οπλικών συστημάτων θα εκτόξευαν περαιτέρω τα κέρδη.
Όμως η ισλαμική επανάσταση έθεσε τέρμα σε αυτά τα φιλόδοξα σχέδια αναγκάζοντας τις ΗΠΑ να αποσυρθούν άρον – άρον από το έδαφος της Τεχεράνης, αχρηστεύοντας την τελευταία στιγμή τα κυκλώματα των πυραύλων ΑΙΜ-54 Phoenix των F-14 που χαρακτηριζόταν (λόγω της εμβέλειας τους) ως τεχνολογικό υπέρ-όπλο εκείνη την εποχή.
Ένα ανάλογο σενάριο με την Τουρκία σήμερα θα δημιουργούσε εξίσου σοβαρά προβλήματα τόσο σε οικονομικό διπλωματικό επίπεδο όσο και σε επιχειρησιακό.
Με δεδομένο ότι η εκπαίδευση των πρώτων Τούρκων χειριστών και μηχανικών θα γίνει όπως συμβαίνει με τους υπόλοιπους διεθνείς χρήστες του F-35 (Αυστραλία, Νορβηγία, Ολλανδία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ισραήλ) στην αεροπορική βάση Luke στην Αριζόνα, μια ακύρωση της προμήθειας των μαχητικών στην Άγκυρα, θα μεταφραζόταν σε παρακράτηση των τουρκικών F-35 σε αμερικανικό έδαφος με όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά ως προς τα σενάρια του που θα κατέληγαν αυτά στη συνέχεια.
Η δέσμευση τους θα μπορούσε να διαρκέσει μήνες ή και χρόνια ενώ στην περίπτωση που επιδεινωθούν πλήρως οι σχέσεις με την Άγκυρα, τα μαχητικά ίσως οδεύσουν προς μακρά αποθήκευση (σενάριο ανάλογο με αυτό των F-16A του Πακιστάν που αν και παραγγέλθηκαν ουδέποτε παραδόθηκαν λόγω εμπάργκο όπλων).
Πάντως όλες αυτές οι εκτιμήσεις παραμένουν σε καθαρά θεωρητικό επίπεδο με την κατασκευάστρια εταιρία να προχωράει μέχρι στιγμής κανονικά την κατασκευή των τουρκικών F-35A, δίχως καμία αλλαγή στο χρονοδιάγραμμα παραδόσεων.
Υπενθυμίζεται ότι το πρώτο F-35A (αριθμός σειράς 18-0001, αριθμός κατασκευής AT-1) πραγματοποίησε την παρθενική πτήση του στις 10 Μαϊου και αυτή τη στιγμή δοκιμάζεται πριν την τελική παράδοσή του που θα γίνει στις 21 Ιουνίου 2018.
