Η ένταση στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις μας θυμίζει για άλλη μια φορά πως η ανθρωπότητα δεν έχει αποβάλει την εχθρότητα και τη σύγκρουση από το «menu» της διεθνούς πολιτικής πρακτικής.
Γράφουν οι ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΡΙΒΑΣ* και ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΤΣΑΪΛΑΣ** για το HELLAS JOURNAL
*Διεθνολόγος, Μέλος ΑΗΕΡΑ Σόλων HJ04, μέλος Ομάδας Θαλάσσιας Στρατηγικής στο ΕΛΙΣΜΕ, Συντονιστής του Τομέα Ευρασίας & Νοτιοανατολικής Ευρώπης-Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων-Εισήγηση στην εκδήλωση-ομιλία της 4ης Μαΐου 2018 στην ΛΑΕΔ που διοργάνωσε η ΑΗΕΡΑ Solon HJ04.
**Ο Δημήτριος Τσαϊλάς είναι Ναύαρχος (εα).
Μας θυμίζει και κάτι άλλο. Το πρόσκαιρο και το βραχυπρόθεσμο των συμμαχιών ακόμη και όταν αυτές, για καιρό, υπήρξαν στρατηγικές συμμαχίες. ΗΠΑ και Τουρκία (μαζί με το Ισραήλ) αποτελούσαν ένα στρατηγικό τρίγωνο σταθερότητας στη Μέση Ανατολή. Η μεγάλη εικόνα όμως, αφορά τον Ελληνισμό.
Την Ελλάδα και την Κύπρο που σήμερα έχουν μια πολύ μεγάλη ευκαιρία. Να πάνε ξανά την ιστορία τους, στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου. Εκεί που το περίφημο Δόγμα Τρούμαν, έδινε στην Ελλάδα μεγαλύτερη σημασία, κάτι που αποδείχθηκε με τα περίπου 2 δις $ που ξόδεψαν οι Αμερικανοί στην καθημαγμένη από τον Β’ Π.Π Ελλάδα. Η θάλασσα ήταν και θα είναι εκείνη που καθιστά κάποια έθνη πλουσιότερα από άλλα (περίκλειστα και ηπειρωτικά). Αυτό ήταν και είναι το συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Όσα φαύλα και αν έκαναν οι ελληνικές κυβερνήσεις, ο Ελληνισμός επιβίωσε και επαυξήθηκε χάρη στην επικράτησή του στη Θάλασσα.
Η θάλασσα δημιούργησε αυτοκρατορίες και όσες αυτοκρατορίες αντικατέστησαν τις εκάστοτε υφιστάμενες, απλώς «έκλεψαν» τα κλειδιά για να έχουν πρόσβαση στα κύματα. Η πρώτη περίοδος της Ευρωπαϊκής Εποχής, ξεκίνησε με την κυριαρχία της Ισπανίας. Η Ισπανία, για να «σπάσει» τους εκβιασμούς του Σουλτάνου ο οποίος έκανε πιο ακριβό τον Δρόμο του Μεταξιού, προσπάθησε το 1492 να κάνει τον περίπλου της Αφρικής ώστε να περάσει στον Ινδικό Ωκεανό.
Τελικά, ανακάλυψε την Αμερική. Η Βρετανία στη μάχη του Τράφαλγκαρ εκτόπισε την Ισπανία από την πρωτοκαθεδρία των υδάτων και κυριάρχησε στον κόσμο, υποβοηθούμενη από την παρακμή Ισπανίας, Πορτογαλίας και Ολλανδίας. Όλα αυτά, έως το τέλος του Β’ Π.Π όπου οι ΗΠΑ διατηρώντας τεράστιες ακτογραμμές σε Ειρηνικό και Ατλαντικό, κατάφεραν να επωμιστούν το κόστος φύλαξης των θαλασσίων οδών. Τη δεκαετία του 1990 το εμπόριο που λάμβανε χώρα στον Ειρηνικό Ωκεανό, αυξήθηκε κατά 50% σε σχέση με το αντίστοιχο του Ατλαντικού.
Η Ατλαντική περιοχή (ανατολική και δυτική) έπαψε να είναι το κέντρο βαρύτητας του κόσμου. Παρόλα αυτά, λόγω του ότι μόνο οι ΗΠΑ μπορούσαν να επωμιστούν αυτό το κόστος φύλαξης των θαλασσίων οδών (η συντήρηση ενός αεροπλανοφόρου τους, συχνά ξεπερνά το ποσοστό ΑΕΠ που δαπανάται για την άμυνα άλλων χωρών) η Βόρεια Αμερική παραμένει το κυρίαρχο κέντρο ισχύος ανάμεσα σε άλλα κέντρα που έχουν αναδυθεί.
Πώς συνδέεται η Ελλάδα; Μέσω Τουρκίας. Η Τουρκία για άλλη μια φορά προσπαθεί με άλλους όρους και άλλα μέσα να γίνει ο κόμβος του Δρόμου του Μεταξιού. Η Κίνα έχει από το 2014 «απαντήσει» στο American Pivot to Asia με τη δημιουργία του One Belt-One Road. Οι φιλοδοξίες της Κίνας, περνούν από την Τουρκία και η τελευταία, έχει ρισκάρει στο ότι το κέντρο παγκόσμιας ισχύος θα μεταφερθεί από τη Βόρεια Αμερική στην Ασία.
Ο έλεγχος της Μεσογείου Θάλασσας και κυρίως της ανατολικής της πλευράς, γίνεται όλο και πιο σημαντικός για τις ΗΠΑ οι οποίες γνωρίζουν ότι Αιγαίο Πέλαγος, Δαρδανέλλια και Σουέζ, αποκτούν και πάλι ζωτική σημασία. Το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό είναι το 6ο πιο ισχυρό εντός του ΝΑΤΟ και το Ισραήλ αναζητά πνεύμονα προς τη Δύση και ασφαλή έξοδο στη θάλασσα για να αποφύγει την περικύκλωση που βιώνει πλέον και από την Τουρκία.
Η Τουρκία έχει θέσει ως στόχο της στη «Λευκή Βίβλο» της την ανάδειξή της σε ναυτική δύναμη. Ελλάδα και Κύπρος οφείλουν πρωτίστως στον εαυτό τους να ισχυροποιήσουν τη δύναμή τους στα ύδατα καθώς ο «Ατλαντικός» της γειτονιάς μας είναι το Αιγαίο και η ΑΟΖ της Κύπρου.
Πολλοί σκέφτονται με χαρά το ενδεχόμενο ενός αγωγού σαν τον East Med όμως ξεχνούν ότι η Ελλάδα έχει ανάγκη την ισχυροποίηση του Ελληνικού ΠΝ ενώ η Κύπρος έχει ανάγκη τη δημιουργία ενός ΠΝ. Οι ΗΠΑ δε σκοπεύουν να σπαταλούν πολλές δυνάμεις στη Μεσόγειο και επιθυμούν η ναυτική ισχύς του 6th Fleet να είναι συμπληρωματική. Το Ισραήλ αναζητά από την Ελλάδα και την Κύπρο για γεωπολιτικούς λόγους και κυρίως, για την ναυτική ισχύ τους.
Ας μην ξεχνάμε πως για τους ίδιους λόγους το Ισραήλ έχει βάλει σε πρώτο πλάνο τις σχέσεις του και με την Ινδία. Η ελληνική εμπορική ναυτιλία βρίσκεται στην κορυφή του κόσμου και η Ελλάδα ακόμη, δεν μπορεί να εξαργυρώσει αυτήν την παντοδυναμία η οποία πιθανή εξαργύρωση, θα ήταν ικανή να αλλάξει πολλά στην Ανατολική Μεσόγειο. Τι πρέπει να κάνουμε λοιπόν;
Το κυρίαρχο ζήτημα αφορά τις προβλέψεις των χωρών που επιδιώκουν και κατέχουν την ικανότητα να είναι σημαντικές ναυτικές δυνάμεις τις επόμενες δεκαετίες στο ζωτικό μας χώρο του Ελληνισμού. Ένα χρήσιμο σημείο εκκίνησης είναι να υπενθυμίσουμε με έμφαση τις σκέψεις του Θουκυδίδη. Το σεβασμό, το φόβο και τα συμφέροντα μας. Πόσο μακριά θα μπορούσαν αυτά τα τρία κίνητρα να ωθήσουν και να αυξήσουν τις ναυτικές δυνάμεις μας;
Επίσης τα βασικά στοιχεία θαλάσσιας εξουσίας μας προσφέρουν τροφή για να καθοριστεί εάν η χώρα μας απολαμβάνει τις προϋποθέσεις για γίνει η αδιαφιλονίκητη ναυτική δύναμη στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου. Εννοούμε παράγοντες όπως η οικονομική ανάπτυξη, η δημοσιονομική ικανότητα, η τεχνολογική πολυπλοκότητα, οι πολυεθνικές διπλωματικές σχέσεις μας και η ισχυρή στρατιωτική ηγεσία. Αυτές είναι οι βασικές προϋποθέσεις επιτυχίας και στον τομέα της θαλάσσιας ισχύος. Όσον αφορά τον Ελληνισμό, οι ιστορικές περιπτωσιολογικές μελέτες μας καταδεικνύουν πόσο σημαντική ήταν η θαλάσσια ισχύς στην ιστορική μας εξέλιξη.
Καθώς ατενίζουμε τις νέες προκλήσεις, οι προσπάθειες μας πρέπει να εστιαστούν σε μια προοπτική που να μας εμπνεύσει, ακόμα κι όταν τα όρια της προνοητικότητας μας περιορίζουν την ανάγκη για την πρόβλεψη του μέλλοντος. Σαφώς, το μέλλον δεν έχει προκαθοριστεί αλλά εξαρτάται από τις στρατηγικές επιλογές που θα κάνουμε εμείς και οι άλλοι πιθανοί αντίπαλοι και εταίροι, καθώς και το παιχνίδι των τριβών όπως τονίζει ο Clausewitz. Το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προετοιμαστούμε για διαφορετικά πιθανά μελλοντικά σενάρια, μερικά από τα οποία έχουν λίγο ως πολύ αναφερθεί τα τελευταία χρόνια.
Εάν στο μέλλον υπάρξουν θαλάσσιες συγκρούσεις ή κρίσεις, οι πιθανές περιοχές αναμετρήσεων βρίσκονται σε όλη τη ζώνη της Ευρασίας: της Αρκτικής, της Βαλτικής Θάλασσας, της Μαύρης Θάλασσας, της ανατολικής Μεσογείου, της Ερυθράς θάλασσας, του Περσικού Κόλπου, του Ινδικού Ωκεανού και του Δυτικού Ειρηνικού.
Αυτές είναι οι βασικές αιτίες που το Πολεμικό μας Ναυτικό πρέπει να προχωρήσει επιθετικά και γρήγορα με σκοπό να οικοδομήσουμε την όποια διαφαινόμενη συμμαχία με επιχειρησιακές δυνατότητες. Να αμφισβητήσουμε τις παραδοχές μας, να αναγνωρίσουμε τις προκαταλήψεις μας, να μάθουμε και να προσαρμοστούμε από τις παλαιές αποτυχίες μας ώστε να καινοτομήσουμε, προκειμένου να οικοδομήσουμε ένα στόλο που να είναι έτοιμος να πολεμήσει όχι μόνο στο Αιγαίο αλλά και στη Μεσόγειο.
Πρέπει να γίνει πεποίθηση μας ότι σε αυτό το διαμορφούμενο ανταγωνιστικό περιβάλλον ασφαλείας απαιτείται κάθε σπιθαμή της επιδεξιότητάς μας, της εφευρετικότητας και του αγωνιστικού μας πνεύματος. Τότε και μόνο τότε μπορούμε να επικεντρωθούμε στην αποστολή με τον καλύτερο τρόπο επίτευξής της. Ο Ελληνικός Στόλος μπορεί και απαιτείται να ενισχύσει την ικανότητά μας να ελιχτούμε και να αγωνιζόμαστε στην Μεσόγειο και, ως εκ τούτου, θα βοηθήσουμε στη διατήρηση της θαλάσσιας ανωτερότητας της Ελλάδας που θα οδηγήσει στην ασφάλεια, την επιρροή και την ευημερία για το έθνος μας και ολόκληρο τον Ελληνισμό.
