Με επιστολή του ο πρώην Αρχηγός ΓΕΕΘΑ Ναύαρχος Χρήστος Λυμπέρης αναφέρει όλα τα λάθη στο λεύκωμα το οποίο εξέδωσε το ΓΕΕΘΑ με πρωτοβουλία του Αρχηγού ΓΕΕΘΑ Στρατηγού Κωνσταντίνου Φλώρου.

Θέμα: Ιστορικό Λεύκωμα ΓΕΕΘΑ

Κύριε Υπουργέ,

Πρόσφατα κυκλοφόρησε το «Ιστορικό Λεύκωμα ΓΕΕΘΑ»  με την συμπλήρωση 73 ετών λειτουργίας του ΓΕΕΘΑ (1950-2023). Στον πρόλογο του Α/ΓΕΕΘΑ διαβεβαιώνεται η ιστορική εγκυρότητα των αναφορών του λευκώματος και προβάλλεται η συμπληρωματική αξία του φωτογραφικού υλικού.  Πρόκειται για μια ιδιαίτερη προσπάθεια για την ολοκλήρωση της οποίας δαπανήθηκε επιτελικός χρόνος και προφανώς χρήματα.

2.- Μετά την μελέτη και αναδρομή στο περιεχόμενο του Λευκώματος και προς αποκατάσταση της ιστορικής εγκυρότητας,  έχω τις ακόλουθες σκέψεις, επισημάνσεις και ερωτήματα :

α.- Αιφνιδιάζομαι για τον χρόνο έκδοσης του Λευκώματος. Τα 73 έτη δεν αποτελούν ένα σύνηθες  «Ιωβηλαίο» το οποίο  αναφέρεται  κυρίως στα 50 έτη ή επίσης κατά συνήθεια στα 25, 75. 100 όπως συνηθίζεται σε επετειακές εκδόσεις/ πανηγύρεις/μνήμες.

β.- Ερώτημα. Πόθεν αντλήθηκαν οι οικονομικοί πόροι σε περίοδο λιτότητας, όταν ακόμη περικόπτονται και λειτουργικές δαπάνες από τον προϋπολογισμό άμυνας. Μήπως  θα ήταν ωφελιμότερο η απασχόληση των επιτελών να προσανατολιζόταν σε θέματα στρατηγικής και επιχειρήσεων.  Προηγήθηκε ενημέρωση και έγκριση της πολιτικής ηγεσίας του ΥΕΘΑ; Ενημερώθηκαν οι Αρχηγοί των Κλάδων και συνέδραμαν στην έκδοση του λευκώματος;

γ.- Επισημαίνω θετικά την στρατηγική διορατικότητα του Στρατηγού Θ. Γρηγορόπουλου ως ΑΓΕΕΘΑ στο σχετικό υπόμνημα του προς την Κυβέρνηση (25/1/1952) για τον κίνδυνο τουρκικής διείσδυσης στο Αιγαίο με συμμαχικό καπέλο. Σταθερός στόχος της Άγκυρας παραμένει η αλλαγή του status quo στο Αιγαίο (σελ.33).

δ.-  Προβάλλεται ως ενισχυτικό επιχείρημα ένταξης της Ελλάδος στο ΝΑΤΟ η επιδειχθείσα στον Β΄Π.Π. αξία του Ελληνικού Στρατού. (σελ.36). Αγνοείται, παραβλέπεται η ηρωική και από πλευράς προσωπικού συγκινητική  αποδημία του Στόλου τον Απρίλιο του 1941 και η εν συνεχεία ηρωική δράση του πλάι στους συμμάχους στις  συμμαχικές επιχειρήσεις της Μεσογείου 1941-1944 καθώς  και στον Β. Ατλαντικό  δυο κορβετών (ΚΡΙΕΖΗΣ, ΤΟΜΠΑΖΗΣ) οι οποίες συμμετείχαν και στην επιχείρηση OVERLORD , απόβαση στην Νορμανδία.  Το ΠΝ, ως εκ των πραγμάτων, πριν από την είσοδο της χώρας στο ΝΑΤΟ είχε πολυετή συνεργασία με συμμαχικά ναυτικά.  Αξίζει ιδιαίτερης μνείας στην σύγχρονη ελληνική ιστορία η αποδημία του στόλου μαζί με την Κυβέρνηση, τέλη Απριλίου 1941 στην Αλεξάνδρεια.  Έτσι, συνυπήρχαν δύο πατρίδες: η τελούσα υπό εχθρική κατοχή και η ελεύθερη πατρίδα που προεβάλλετο από την ελληνική Σημαία επηρμένη στα πολεμικά πλοία. Εδώ επανελήφθη μετά από 24 αιώνες η απάντηση του Θεμιστοκλή στον Ευρυβιάδη πριν την ναυμαχία της Σαλαμίνος: «εστί δε πόλις ημών διακόσιαι νήες πεπληρωμέναι».

ε.- Η φωτογραφική επένδυση του λευκώματος με πολεμικά πλοία είναι χλωμή και περιορίζεται σε φωτογραφίες Πολεμικών Πλοίων εντός Ναυστάθμων είτε εν πλώ  με λιπαρά γαλήνη.  Έτσι δεν διεγείρεται η μνήμη σε ιστορικά γεγονότα ούτε σε πλόες με ακραίες καιρικές συνθήκες που δείχνουν την ναυτοσύνη των ελλήνων. Είναι λογική προσδοκία να υπήρχαν επιλεγμένες φωτογραφίες όπως εκείνη η θρυλική φωτογραφία της θριαμβευτικής υποδοχής του  Α/Τ ΑΔΡΙΑΣ από όλα τα συμμαχικά πλοία κατά τον κατάπλου του στην Αλεξάνδρεια μετά από 750 μίλια ταξιδιού πρωτόφαντης ναυτοσύνης και ηρωισμού του Κυβερνήτου των αξιωματικών και του πληρώματός του),  του Α/Τ ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ, του Υ/Β ΚΑΤΣΩΝΗΣ, του Ναρκαλιευτικού ΚΑΡΤΕΡΙΑ το οποίο συμμετείχε στην (εν πλω)  παράδοση του Ιταλικού Στόλου επιβαίνοντος του Αρχηγού του Στόλου Ναυάρχου Κ. Αλεξανδρή.

στ.- Στην σελίδα 64 η φράση «Η Ελληνική Κυβέρνηση και το ΓΕΕΘΑ αποφάσισαν την αποστολή της Μεραρχίας στην Κύπρο δηλώνει «συναπόφαση». Στην Δημοκρατία η Κυβέρνηση αποφασίζει για μια τόσο σημαντική ενέργεια. Το ΓΕΕΘΑ είτε συμβουλεύει είτε εισηγείται και οπωσδήποτε υλοποιεί τις αποφάσεις της Κυβέρνησης. Η φράση αυτή μπορεί να ερμηνευτεί και ως προσβολή στη μνήμη του τότε Πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου.

ζ.- Στην σελίδα 73.: Παραλείπεται η πράξη παραίτησης του Α/ΓΕΝ Αντιναυάρχου Κ. Εγκολφόπουλου, του μόνου εκ των Αρχηγών, επειδή ήταν αντίθετος με το πραξικόπημα των επιόρκων Αξιωματικών του Στρατού. Το κύρος ενός ηγέτη είναι συνυφασμένο με τον τρόπο που αντιδρά σε έκτακτες καταστάσεις, σε διλλήματα που προυποθέτουν γενναιότητα και εντιμότητα.  Στη δημοκρατία οι στρατιωτικοί έχουν δεσμευθεί με όρκο στην τήρηση του Συντάγματος.  Η λέξη «πραξικοπηματίες» αντί της λέξης «κινηματίες» έπρεπε να διαρρέει όλο το σχετικό  κείμενο.

η.- Στην σελίδα 73. Το βασιλικό κίνημα (της 13η Δεκ. 1967)  είχε στόχο την ανατροπή της δικτατορίας, δεν επρόκειτο περί αντικινήματος.  Αγνοείται η στάση του Π.Ν. στο κίνημα του Βασιλέως. Το ΓΕΝ διέταξε γενική επιφυλακή (Σήμα ΓΕΝ 131230 Δεκ. 1967). Τα ορμούντα πλοία απέπλευσαν από τον Ναύσταθμο Κρήτης στις 131500 υπό  τον Αρχηγό Κρητικού και Ιονίου Πελάγους (ΑΚΙΠ) (και πολλά επίσης από τον Ναύσταθμο Σαλαμίνας). Πλην ελαχίστων αξιωματικών το σύνολο των αξιωματικών ετάχθη υπέρ του κινήματος χωρίς να είναι όλοι «βασιλικοί» (όπως χαρακτηρίζονται στο σχετικό κείμενο).

θ.- Η αναφορά στο κίνημα του Ναυτικού (του 1973) είναι τηλεγραφική (σελ. 75). Περιορίζεται μόνο στην κίνηση του Α/Τ ΒΕΛΟΣ. Παραλείπεται η σχεδόν καθολική συμμετοχή Κυβερνητών Αντιτορπιλικών, Υποβρυχίων και άλλων αξιωματικών. Σκοπός του κινήματος ήταν η ανατροπή της δικτατορίας. Στο κίνημα συμμετείχαν και αξιωματικοί του Στρατού και της Π. Αεροπορίας.  Όπως δε δήλωσε μεταξύ και άλλων ο τότε Πρωθυπουργός Σπ. Μαρκεζίνης οι επιπτώσεις του κινήματος υπήρξαν ιδιαίτερα σοβαρές για τις πολιτικές εξελίξεις του τόπου. Νομίζω ότι άξιζε η μνεία της επιδειχθείσας ακραίας βαρβαρότητας της ΕΣΑ των πραξικοπηματιών σε βάρος του  Ταγματάρχη Σπύρου Μουστακλή,     τον οποίο κατέστησαν ανάπηρο εφ΄ όρου ζωής.

ι.- Σελ. 75 Δεν είναι (ήταν) απλώς σημαντικό το γεγονός της  αποχώρησης της Μεραρχίας από την Κύπρο, αλλά τραγικό.

ια.- Στον υπότιτλο «Πραξικόπημα στην Κύπρο» την 15η -7-1974 δεν γίνεται αναφορά στην αποστολή των δυο Υποβρυχίων τύπου «ΓΛΑΥΚΟΣ» προς την περιοχή της Κύπρου, η οποία στην εξέλιξη του πλου ακυρώθηκε με απόφαση του Α/ΓΕΕΘΑ(Στρατηγού  Μπονάνου) και την σιγή των άλλων Αρχηγών.  Η ενέργεια αυτή επιχειρησιακά αδικαιολόγητη, στέρησε την ευκαιρία προσβολής τουρκικών πλοίων με προφανείς επιπτώσεις στην εξέλιξη των επιχειρήσεων.  Η ανάκληση των Υ/Β ήταν άλλη μια τραγική επιλογή της δικτατορίας.

ιβ.- Στην περίοδο 1974-1981 αγνοείται από τους συντάκτες του Λευκώματος η Ελληνο -Τουρκική κρίση του Αυγ. 1976 στο Αιγαίο μετά την τουρκική πρόκληση της αποστολής σεισμογραφικού στην Ελληνική υφαλοκρηπίδα του Β. Αιγαίου. Η Ελληνική Κυβέρνηση (Κωνσταντίνου Καραμανλή) αντέδρασε άμεσα. Κινητοποιήθηκαν μονάδες του Ελληνικού Στόλου και της Πολεμικής Αεροπορίας με ετοιμότητα δυναμικής αντίδρασης σε περίπτωση απόπειρας ερευνών εντός της υφαλοκρηπίδας μας. Η κρίση σύντομα εκτονώθηκε με παρέμβαση του συμμαχικού παράγοντα. Ακολούθησε το πρωτόκολλο της Βέρνης του Νοε. 1976

ιγ.- Κρίση Μαρτίου 1987. Το κείμενο παραλείπει την σύγκληση του ΚΥΣΕΑ (27/3/1987) υπό την προεδρία του Πρωθυπουργού Α. Παπανδρέου στο ΕΘΚΕΠΙΧ.  Η πολιτική ηγεσία καθόρισε τον πολιτικό σκοπό και την  στρατηγική διαχείριση της κρίσης. Αποδεσμεύτηκαν σαφείς κανόνες εμπλοκής. Η ανάπτυξη των μονάδων κρούσεως του Στόλου καθώς και η υποστήριξη Διοικητικής Μέριμνας ήταν υποδειγματική.

Η υποστήριξη Διοικητικής Μέριμνας του Στόλου είναι καθοριστικός παράγων στην επιτυχή εκτέλεση της αποστολής του. Οι δυο Ναύσταθμοι που έχουμε (με δεκαετίες επενδύσεων σε εγκαταστάσεις και προσωπικό) είναι αρκετοί (για το Πολεμικό μας Ναυτικό),    με σημαντικότερο εκείνον της Κρήτης που αποτελεί (συνάμα)  σπουδαία γεωπολιτική αξία (λόγω και της κατόπιν συμβάσεων στρατηγικής και επιχειρησιακής  χρήσεως του από συμμαχικά Ναυτικά).

ιδ.-  Στο Λεύκωμα δεν αποτυπώνεται η Ελληνοτουρκική ένταση στο Αιγαίο τον Νοε. 1994, η οποία δημιουργήθηκε από τον φόβο της Τουρκίας για πιθανή επέκταση των Ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο, μετά την επικύρωση της Σύμβασης του Δικαίου Θαλάσσης 1982 από το εξηκοστό (60) κράτος του ΟΗΕ την 16η Νοε.1994. Η σύμβαση θα αποκτούσε ισχύ εθιμικού Δικαίου. Η Τουρκία μετέφερε την μεγάλη άσκηση «Θαλασσόλυκος» από την Μαύρη Θάλασσα στο Αιγαίο και κινητοποίησε δυνάμεις στρατού και αεροπορίας στην Δυτική Μικρά Ασία. Το ΓΕΕΘΑ συμμετείχε ενεργά στην διαχείριση της έντασης με ανάπτυξη Πολεμικών Πλοίων,  υψηλή ετοιμότητα αεροσκαφών καθώς  και των στρατιωτικών δυνάμεων στα νησιά.

Η Ελληνική Κυβέρνηση είχε καταστήσει γνωστό προς όλες τις πλευρές ότι δεν είχε πρόθεση ενάσκησης τότε του κυριαρχικού της δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων. Σημειώνεται ότι η Ελλάδα επικύρωσε την σύμβαση του 1982 τον Ιούνιο του 1995. Ο Α/ΓΕΕΘΑ με γραπτή αναφορά του προς την πολιτική ηγεσία στις 7-11-1994 πρότεινε την σύγκληση του ΚΥΣΕΑ  για χάραξη στρατηγικής στην άσκηση των δικαιωμάτων μας που απορρέουν από το Δίκαιο της θαλάσσης καθώς και την έναρξη διπλωματικών ενεργειών προς οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Αίγυπτο και την Λιβύη.

ιε.-  Κρίση Ιμίων (σελ. 119) Εκτιμάται ότι θα έπρεπε να γίνει αναφορά ότι για πρώτη φορά η Τουρκία προέβαλλε εδαφική διεκδίκηση σε ελληνικό έδαφος, αμφισβητώντας την ελληνική κυριαρχία επί των δύο βραχονησίδων.  Μέχρι τότε, κανένας ξένος χάρτης (ούτε και τουρκικός) απεικόνιζε τα Ίμια ως τουρκικό έδαφος. Για την διαμεσολάβηση των ΗΠΑ, την οποία επεδίωξε η ελληνική Κυβέρνηση, ετέθησαν δύο όροι: πρώτος η Ελλάδα δεν θα ασκήσει το κυριαρχικό της δικαίωμα επέκτασης των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο και δεύτερος Ελλάδα- Τουρκία δεν θα χρησιμοποιήσουν στρατιωτική βία στη διαχείριση της κρίσης.  Η μεν Ελλάδα σεβάστηκε τις δεσμεύσεις της ενώ η Τουρκία παρεβίασε τις δικές της.  Η κρίση αποκλιμακώθηκε με την συμφωνία status quo ante.

ιστ.- Δεν συμπεριλαμβάνεται η ναυτική επιχείρηση ΑΤΑΛΑΝΤΑ της ΕΕ για την προστασία των εμπορικών πλοίων από πειρατικές ενέργειες στον Β. Ινδικό. Η Ελλάδα συμμετείχε με φρεγάτες και Διοικητή εν πλω (πρώτος Διοικητής της επιχείρησης).  Επίσης δεν αναφέρεται η επιχείρηση απεγκλωβισμού αμάχων από την Λιβύη.

ιζ.-  Σελίδα 116. Δόγμα Ενιαίου Αμυντικού χώρου (ΔΕΑΧ Ελλάδος-ΚύπρουΑναγράφεται ότι ο Στρατηγός Μ. Παραγιουδάκης ήταν από τους αρχιτέκτονες του ΔΕΑΧ. Ηχεί παράξενα ένα αμυντικό δόγμα που έχει καθαρά θαλάσσιο προσανατολισμό να έχει αρχιτέκτονα τον Αρχηγό ΓΕΣ.  Πρόκειται για ανακρίβεια. Η αλήθεια είναι πώς από το 1991 εν αποστρατεία όντας είχα διατυπώσει την στρατηγική αντίληψη περί της ενότητος του αμυντικού χώρου Ελλάδος – Κύπρου στο βιβλίο μου «Ελληνική Αμυντική Στρατηγική Απρ. 1993». Το ΓΕΕΘΑ από αναλήψεως των καθηκόντων μου δραστηριοποίηθηκε εντατικά για την υλοποίηση του ΔΕΑΧ μέσα από διαβουλεύσεις Α/ΓΕΕΘΑ και ΣΑΓΕ με τον Αρχηγό της Εθνικής Φρουράς στην Κύπρο και την εκτέλεση σειράς ασκήσεων.

ιη.- Το Λεύκωμα δεν κάνει αναφορά στο Δόγμα Παλαϊκής Άμυνας στο οποίο ενεπλάκη το ΓΕΕΘΑ μετά την διακήρυξή του από την Κυβέρνηση  στα μέσα της 10ετίας του 1980. Το ΓΕΕΘΑ το 1994 συγκρότησε ειδική ομάδα εργασίας μελέτης και αποτύπωσης του Δόγματος Παλαϊκής Άμυνας η οποία και ολοκλήρωσε το έργο της με παρουσίαση γραπτής πρότασης προκειμένου να κωδικοποιηθεί με απόφαση του ΚΥΣΕΑ.

3. Το ζήτημα της πλήρους Διοικήσεως των ΕΔ.  Σε διαφορετικές σελίδες του λευκώματος, γίνεται εμφατική αναφορά στο σχήμα άσκησης πλήρους Διοικήσεως των ΕΔ από τον Α/ΓΕΕΘΑ. Ερωτάται: υπήρξαν αναφορές των Κλάδων να επισημαίνουν ως επιχειρησιακή αναγκαιότητα άμα και διοικητική την αλλαγή του προηγούμενου νόμου; εισήχθη το θέμα αυτό στο ΣΑΓΕ και στα συμβούλια των Κλάδων προς γνωμάτευση; μετά την εφαρμογή του υπάρχουν κριτικές ή προβλήματα;  Θεωρώ ότι το ζήτημα της πλήρους Διοικήσεως όλων των Κλάδων των ΕΔ από τον Α/ΓΕΕΘΑ θέλει πολιτική επανεκτίμηση. Ο Α/ΓΕΕΘΑ κατά την άποψή μου θα πρέπει να ασκεί την επιχειρησιακή Διοίκηση χερσαίων, ναυτικών και αεροπορικών επιχειρησιακών δυνάμεων από του καιρού της ειρήνης και να μην εμπλέκεται στην διοικητική διοίκηση των Κλάδων η οποία θα παραμείνει στους αρχηγούς των Κλάδων.  Αποτελεί παράξενη εξέλιξη το γεγονός της νομοθέτησης για πρώτη φορά και δή με δημοκρατία η ανάθεση της εξουσίας πλήρους Διοικήσεως όλων των Κλάδων των ΕΔ από τον Α/ΓΕΕΘΑ.  Ούτε η δικτατορία του 1967 δεν το απετόλμησε.  Στο νομοθετικό διάταγμα 58/14 Δεκ. 1968 στο άρθρο 9 ορίζει για τον ΑΕΔ: «Ασκεί την διοίκησιν των ΕΔ δια των αρχηγών των Κλάδων των ΕΔ.» στο δε άρθρο 13 παρ.1 γράφει «Εκάστου των κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων προΐσταται ο Αρχηγός  όστις ασκεί πλήρη διοίκηση επί του Κλάδου του». Ακόμη, στον ισχύοντα νόμο υπάρχει η αντίφαση: με το άρθρο 11 παρ. 5 ορίζεται ότι ο Α/ΓΕΕΘΑ ασκεί πλήρη διοίκηση όλων των κλάδων που περιλαμβάνει επιχειρησιακή και διοικητική, ενώ με τη παράγραφο 6 του ιδίου άρθρου οι αρχηγοί των Κλάδων ασκούν την διοικητική διοίκηση των Κλάδων.

4. Συμπερασματικά θεωρώ την έκδοση του ιστορικού λευκώματος για τα 73 χρόνια του ΓΕΕΘΑ πράξη εν σπουδή, που υποφέρει από ελλείψεις, εσφαλμένους χαρακτηρισμούς και ανακρίβειες που τελικά υποβαθμίζουν την εγκυρότητά του.  Αποτελεί σπουδαία πολιτική αναγκαιότητσα η επανεκτίμηση του νόμου περί οργανώσεως και λειτουργίας του ΥΕΘΑ σε ότι αφορά την εξουσία του Α/ΓΕΕΘΑ να ασκεί πλήρη διοίκηση των ΕΔ.