Χθες, δημοσιεύσαμε την είδηση για τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ του Έλληνα Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, και του Ουκρανού Προέδρου, Βολοντιμίρ Ζελένσκι, με αντικείμενο την αμυντική ενίσχυση της Ουκρανίας, ιδιαίτερα με αντιαεροπορικά συστήματα. Με ανάρτηση του στο «Χ» ο Ουκρανός Πρόεδρος ανακοίνωσε ότι μίλησε με τον Έλληνα Πρωθυπουργός σχετικά με την εφαρμογή της συμφωνίας που επιτεύχθηκε κατά την πρόσφατη επίσκεψη του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ουκρανία για τη συνεχιζόμενη αμυντική συνεργασία των δύο χωρών, ιδιαίτερα σε σχέση με την ενίσχυση της ουκρανικής αντιαεροπορικής άμυνας. Η ανακοίνωση του Ζελέσνσκι σημαίνει ότι η χώρα μας εξετάζει την αποστολή στην Ουκρανία αριθμού ρωσικής προέλευσης αντιαεροπορικών συστημάτων που διαθέτει (Osa-AK/AKM, Tor-M1 και S-300PMU-1).
Να σημειωθεί ότι τα Osa-AK/AKM και τα Tor-M1, που είναι αυτοκινούμενα συστήματα μικρού βεληνεκούς, υπηρετούν στη Περιοχή Ευθύνης της ΑΣΔΕΝ (Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση Εσωτερικού και Νήσων) και του Δ’ Σώματος Στρατού (Δ’ ΣΣ) αντίστοιχα. Τα συστήματα μεγάλου βεληνεκούς S-300PMU-1 ανήκουν στην Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ) και υπηρετούν στην Κρήτη. Όπως είναι γνωστό, τα συγκεκριμένα συστήματα αποκτήθηκαν από την Κύπρο και κατέληξαν στην Ελλάδα. Αλλά πως φτάσαμε να έχουμε στο οπλοστάσιο μας τα Osa-AK/AKM, Tor-M1 και S-300PMU-1; To παρών άρθρο καταγράφει το ιστορικό της ένταξης των συστημάτων αυτών σε ελληνική υπηρεσία. Επιγραμματικά, να πούμε ότι η Ελλάδα διατηρεί σε υπηρεσία 38 Osa-AK/AKM, 25 Tor-M1 και δύο (2) συστήματα S-300PMU-1.
Από τα 38 Osa–AK/AKM τα 19 είναι της έκδοσης Osa-AK και 20 της έκδοσης Osa-AKM. Το 1992 αποκτήθηκαν από τη Γερμανία 12 Osa-AK (παρελήφθησαν το 1994 μαζί με 924 πυραύλους 9M33Μ2 μέγιστου βεληνεκούς 10 χιλιομέτρων). Το 1998 αγοράστηκαν από τη Ρωσία, έναντι $ 98-108 εκατομμυρίων, 20 συστήματα Osa-AKM, εκ των οποίων 16 της αρχικής σύμβασης και τέσσερα (4) του δικαιώματος προαίρεσης, της βελτιωμένης έκδοσης Osa-AKM, καθώς και 500 πύραυλοι 9M33Μ2. Τον Απρίλιο του 2005 η Ρωσία συμφώνησε στη δωρεάν παραχώρηση επτά (7) επιπλέον Osa-AK, τα οποία παρελήφθησαν στις αρχές του 2007 μαζί με 180 πυραύλους 9Μ33Μ3 μέγιστου βεληνεκούς 12 χιλιομέτρων. Επίσης αποφασίστηκε η ανακατασκευή και επέκταση του επιχειρησιακού ορίου ζωής των 1.424 πυραύλων 9Μ33Μ2.
Η σύμβαση, ύψους $ 552 εκατομμυρίων, για την προμήθεια 21 συστημάτων Tor-M1 υπογράφηκε τον Φεβρουάριο του 1999. Οι παραδόσεις τους ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 1999 και ολοκληρώθηκαν τον Μάρτιο του 2001. Εντωμεταξύ, το 2000, υπογράφηκαν δύο (2) νέες συμβάσεις, συνολικού ύψους $ 300 εκατομμυρίων, για την προμήθεια έξι (6) και τεσσάρων (4) συστημάτων, αντίστοιχα, του ίδιου τύπου. Εξ’ αυτών τα έξι (6) παραδόθηκαν στην Κύπρο, ως αντάλλαγμα για τη μεταφορά των S-300PMU-1 στην Ελλάδα, ενώ τα τέσσερα (4) παραχωρήθηκαν στην Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ) για την εγγύς αντιαεροπορική προστασία των S-300PMU-1 (οι παραδόσεις έγιναν την περίοδο 2000-2002). Λόγω της αδυναμία της Ρωσίας να διασυνδέσει τα Tor-M1 και τα S-300PMU-1 μεταξύ τους και με το ελληνικό δίκτυο αεράμυνας, Ελλάδα και Ρωσία ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις, τον Απρίλιο του 2004, για την επίλυση των παραπάνω ζητημάτων.
Οι διαπραγματεύσεις ολοκληρώθηκαν τον Απρίλιο του 2005 και υπογράφηκε νέα σύμβαση (τον Ιούλιο του 2004). Η νέα σύμβαση προέβλεπε ότι εντός 18 μηνών θα έπρεπε να ολοκληρωθεί η διασύνδεση των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων μεταξύ τους και με το ελληνικό δίκτυο αεράμυνας. Επίσης, παραχωρήθηκαν επτά (7) Osa-AK με ενσωματωμένο σύστημα αναγνώρισης φίλου ή εχθρού (IFF) καθώς και 12 συστήματα IFF για τον εξοπλισμό των Osa-AK, που αποκτήθηκαν από τη Γερμανία το 1992. Παραχωρήθηκαν δωρεάν και 180 πύραυλοι 9Μ33Μ3 και ανακατασκευάστηκαν και επεκτάθηκε το επιχειρησιακό όριο ζωής των υφισταμένων πυραύλων 9Μ33Μ2. Τέλος, παραχωρήθηκαν δωρεάν 50 θερμικές διόπτρες 1PN79-1 για τα αντιαρματικά Kornet. Να σημειωθεί ότι την περίοδο 1999-2000 η χώρα μας παρέλαβε και 368 πυραύλους 9Μ331, ενώ την περίοδο 2000-2002 παρέλαβε και 250 επιπλέον πυραύλους του τύπου, οι οποίοι αγοράστηκαν το 2000.
Η σύμβαση, ύψους $ 437 εκατομμυρίων, για την αγορά δύο πυροβολαρχιών S-300PMU-1, υπογράφηκε τον Ιανουάριο του 1997, μεταξύ της Κύπρου και της Ρωσίας. Ωστόσο κατόπιν ισχυρών διεθνών αντιδράσεων και πιέσεων αποφασίστηκε τελικά τα συστήματα, μαζί με 175 πυραύλους 5V55R μέγιστου βεληνεκούς 90 χιλιομέτρων, να μεταφερθούν και να εγκατασταθούν στην Ελλάδα, κάτι που έγινε το Φεβρουάριο του 1999. Ως αντάλλαγμα η Κύπρος παρέλαβε από την Ελλάδα έξι (6) Tor-M1 και 12 αυτοκινούμενα πυροβόλα Zuzana των 155 χιλιοστών, της βελτιωμένης έκδοσης Μ-2000G. Η κυριότητα των S-300PMU-1 μεταβιβάστηκε από την Κύπρο στην Ελλάδα με σύμβαση τον Δεκέμβριο του 2007. Με την ίδια σύμβαση η Ελλάδα παραχώρησε στην Κύπρο την κυριότητα των αντιαεροπορικών Tor-M1 και των πυροβόλων Zuzana.
