Το παζάρι αποτελεί παραδοσιακή τακτική, ταυτισμένη με τον Ταγίπ Ερντογάν και δεν ξεκίνησε μόνο με το επεισόδιο των δύο Ελλήνων στρατιωτικών, ούτε φυσικά με την ανταλλαγή που επιχείρησε της Τουρκάλας Ισλαμίστριας, η οποία είχε συλληφθεί στο Ισραήλ, με τον πάστορα Μπράνσον, που η αθέτηση αυτής της συμφωνίας οδήγησε και στη ρήξη των αμερικανοτουρκικών σχέσεων.
Γράφει ο ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ για το LIBERAL
Η τουρκική κυβέρνηση και ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν συστηματικά επιχείρησαν να παζαρέψουν, όπως αναδεικνύεται από απόρρητα έγραφα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, και ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα, το οποίο έμπαινε σταθερά στην κορυφή της ατζέντας όχι μόνο των ελληνοτουρκικών σχέσεων αλλά και των σχέσεων της Τουρκίας με τις ΗΠΑ.
Το αίτημα επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης τίθεται συστηματικά από την Ουάσινγκτον από την εποχή της θητείας του ως προέδρου των ΗΠΑ του Τζ. Μπους του πρεσβύτερου. Έκτοτε όλοι οι Αμερικανοί πρόεδροι έθεσαν το ζήτημα αυτό, απέσπασαν υποσχέσεις, αλλά η Θεολογική Σχολή παραμένει ακόμη κλειστή.
Τις ίδιες υποσχέσεις έδωσε ο κ. Ερντογάν και στον Κ. Καραμανλή όταν εξασφάλισε πρόσκληση για να επισκεφθεί την Αθήνα και τη Θράκη το 2004, την ίδια υπόσχεση έχει δώσει και στον Γ. Παπανδρέου και το ίδιο έχει υποσχεθεί και στην Ουάσινγκτον.
Όμως, όπως αποδεικνύεται από τα έγγραφα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ (δημοσιοποιήθηκαν από το WikiLeaks), από πολύ νωρίς ο κ. Ερντογάν είχε ξεκαθαρίσει ότι η υποτιθεμένη «καθαρή» απόφαση επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης θα γίνει μόνο στη βάση ανταλλαγμάτων που αφορούν τη Θράκη.
Με προκλητικό τρόπο το καθεστώς Ερντογάν ζητούσε ευθέως ανταλλάγματα στη Θράκη, για να εκπληρώσει μια θεσμική και συμβατική υποχρέωσή του έναντι των Τούρκων ορθόδοξων πολιτών και ενός «τουρκικού ιδρύματος» με οικουμενική ακτινοβολία όπως είναι το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Αποκαλύπτεται μάλιστα και αμερικανοτουρκική φόρμουλα, που θα επέτρεπε την εκλογή των μουφτήδων στη Θράκη με τη μεταβίβαση των «πολιτικών αρμοδιοτήτων» σε πρόσωπο που θα διοριζόταν από την ελληνική κυβέρνηση. Στη συνάντηση που είχαν ο Αμερικανός πρεσβευτής Έρικ Έντελμαν με τον υπουργό Παιδείας Χουσεΐν Τσελίκ στις 26 Οκτωβρίου 2004 (τηλεγράφημα από την αμερικανική πρεσβεία στην Άγκυρα στις 3 Νοεμβρίου 2004 04ANKARA6229_a) βασικό θέμα συζήτησης ήταν η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Στη σύνοψη του τηλεγραφήματος αναφέρονται τα εξής: «Κατά τη διάρκεια της συνάντησης ο πρεσβευτής συνέστησε στον υπουργό Παιδείας Τσελίκ να εμπλακεί σε διάλογο με τον οικουμενικό πατριάρχη Βαρθολομαίο για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Ο πρεσβευτής είπε στον Τσελίκ ότι η πρόοδος στο θέμα της Χάλκης θα ενισχύσει την εικόνα της Τουρκίας εν όψει της συνόδου κορυφής της Ε.Ε. τον Δεκέμβριο και θα ενισχύσει το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο, έναν θεσμό που υπάρχει στην Τουρκία για αιώνες.
Ένα ανθηρό Πατριαρχείο θα συμβολίζει τη δέσμευση της Τουρκίας για θρησκευτική ελευθερία. Ο Τσελίκ δήλωσε ότι προσωπικά επιθυμεί τη συμφωνία για επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής, αλλά παράγοντες της κρατικής γραφειοκρατίας είναι αντίθετοι. Επιπλέον η πρόοδος στο θέμα της Χάλκης θα είναι πολιτικά δύσκολη όσο η ελληνική κυβέρνηση αρνείται να μειώσει τους περιορισμούς στην τουρκική μειονότητα στη Δυτική Θράκη. (…)
Επιλογές για την επαναλειτουργία της Χάλκης. Σύμφωνα με το αμερικανικό τηλεγράφημα, ο Τσελίκ είχε διαμορφώσει από τον Φεβρουάριο εναλλακτικές επιλογές επαναλειτουργίας της Θεολογικής Σχολής:
1) Δευτεροβάθμιο Σχολείο στο πλαίσιο του υπουργείου Παιδείας.
2) Σχολή τουρκικού πανεπιστημίου.
3) Διετές δευτεροβάθμιο σχολείο, σε ίδρυμα.
Ο οικουμενικός πατριάρχης δήλωσε στους Αμερικανούς, όπως αναφέρει ο E. Eντελμαν, ότι «δεν έχει αντίρρηση σε επίπεδο αρχής να τεθεί η Χάλκη υπό την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας, όπως ήταν πριν κλείσει, εφόσον της εξασφαλίζεται η εκπλήρωση της αποστολής της για εκπαίδευση του κλήρου. Αυτό πιθανόν σημαίνει, για παράδειγμα, ότι το Πατριαρχείο θα διατηρεί τον έλεγχο του προγράμματος σπουδών και το σεμινάριο θα επιτραπεί να δέχεται ξένους σπουδαστές…».
Το τηλεγράφημα του Αμερικανού πρεσβευτή περιγράφει όμως τα εμπόδια που υπάρχουν: «Νομικά, Πολιτικά εμπόδια»
Ο Τσελίκ ανέφερε ότι προσωπικά ο ίδιος επιθυμεί την επίτευξη συμφωνίας για την επαναλειτουργία της Χάλκης, όπως το επιθυμεί και ο πρωθυπουργός Ερντογάν και ο ΥΠΕΞ Γκιουλ. Όμως, το θέμα είναι ευαίσθητο στο πλαίσιο της κρατικής γραφειοκρατίας και της κοινής γνώμης.
Υπάρχουν νομικά ζητήματα σχετικά με τη Συνθήκη της Λωζάννης του 1923. Ο Τσελίκ υποστήριξε ότι είναι δύσκολο για την τουρκική κυβέρνηση να χαλαρώσει τους περιορισμούς στο Πατριαρχείο την ώρα που η ελληνική κυβέρνηση αρνείται να αλλάξει την προσέγγισή της για την τουρκική μειονότητα της Δυτικής Θράκης. Υποστήριξε ότι οι εθνικά Τούρκοι στη Θράκη δεν μπορούν να δώσουν τουρκικά ονόματα στους συλλόγους τους και δεν μπορούν να εκλέξουν τους μουφτήδες τους.
«Εάν δεν ήταν δύο όψεις του ιδίου θέματος, θα μπορούσα να κινηθώ για να το λύσω άμεσα», είπε ο Τσελίκ προσθέτοντας ότι είχε κάνει τη θέση του καθαρή στις συναντήσεις με τον Έλληνα υπουργό Παιδείας..
Το γεγονός ότι ο πατριάρχης Βαρθολομαίος υποστηρίζει ότι είναι «οικουμενικός ηγέτης» -αν και η τουρκική κυβέρνηση δεν αναγνωρίζει το οικουμενικό στάτους- ενώ αρνούνται στους Τούρκους της Θράκης τις θρησκευτικές ελευθερίες τους είναι ένα θέμα πολύ επίμαχο μεταξύ των Τούρκων…».
Ο E. Eντελμαν καλεί την τουρκική πλευρά να κάνει ένα θαρραλέο βήμα και στο θέμα της Χάλκης, όπως έκανε με το Σχέδιο Ανάν στο Κυπριακό: «Ο πρεσβευτής συνέστησε στον Τσελίκ να μιλήσει με τον πατριάρχη Βαρθολομαίο, ένα άνδρα καλής θέλησης και υποστηρικτή της ευρωπαϊκής υποψηφιότητας της Τουρκίας. Ο πατριάρχης επιθυμεί να είναι ευέλικτος και θα βοηθήσει με τα θέματα σχετικά με τους Τούρκους της Θράκης…
Αν και το οικουμενικό στάτους του Πατριαρχείου δεν προβλέπεται από τη Συνθήκη της Λωζάννης, εκατομμύρια ορθόδοξων χριστιανών σε όλο τον κόσμο τον αποδέχονται ως ηγέτη τους. Το Πατριαρχείο βρίσκεται στην Τουρκία από την εποχή του Βυζαντίου και αποτελεί ισχυρό χαρτί για την Τουρκία. Ένα ανθηρό Πατριαρχείο θα σηματοδοτεί τη δέσμευση της Τουρκίας για θρησκευτικές ελευθερίες, ενώ από την άλλη ένα εξασθενημένο Πατριαρχείο θα χάσει την επιρροή στους άλλους ορθόδοξους θεσμούς εκτός Τουρκίας, όπως η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία».
Διαπιστώνοντας ότι η τουρκική κυβέρνηση, αν και εξετάζει το θέμα της Χάλκης, δεν είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις πολιτικές προκλήσεις για την επίλυση του θέματος, ο Αμερικανός πρεσβευτής αναφέρει τα εξής: «Έχουμε με συνέπεια απορρίψει κάθε δεσμό μεταξύ των δικαιωμάτων των Ελλήνων ορθοδόξων στην Τουρκία με τα δικαιώματα της τουρκικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη.
Οι Έλληνες ορθόδοξοι της Τουρκίας είναι Τούρκοι πολίτες, τα δικαιώματα των οποίων δεν εξαρτώνται από το καθεστώς των εθνικά Τούρκων που ζουν στο εξωτερικό. Πάντως θα έχουμε ενδιαφέρον για τις θέσεις της πρεσβείας της Αθήνας για το καθεστώς της τουρκικής μειονότητας στη Δυτική Θράκη EDELMAN».
Τρία χρόνια αργότερα, στις 15 Ιουνίου 2007 (07ISTANBUL541_a /26 June 2007) συναντάται ο Μάθιου Μπράιζα, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών για θέματα Ευρώπης, με τον Αχμέτ Νταβούτογλου την περίοδο που ο ίδιος ήταν σύμβουλος του πρωθυπουργού για θέματα εξωτερικής πολιτικής.
Αφού η συζήτηση εστιάστηκε στο Κυπριακό, κ. Νταβούτογλου υποστήριξε τα εξής, αποκαλύπτοντας και την ύπαρξη αμερικανοτουρκικής φόρμουλας για τους μουφτήδες:
«Η ελληνική αδιαλλαξία σε ότι αφορά τα δικαιώματα των μουσουλμάνων της Δυτικής Θράκης εμποδίζει τη δυνατότητα της Τουρκίας να προχωρήσει στην επαναλειτουργία της Χάλκης. Αλλά επεσήμανε ότι μετά τις τουρκικές κοινοβουλευτικές και προεδρικές εκλογές θα εξεταστεί η επιστροφή στην «προσέγγιση πακέτο» στην Κύπρο και στη Χάλκη, την οποία οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Τουρκίας διερεύνησαν το περασμένο καλοκαίρι».
Σχολή της Χάλκης
«Οι EUR DAS Μπράιζα και ο σύμβουλος του Τούρκου πρωθυπουργού για την εξωτερική πολιτική Αχμέτ Νταβούτογλου επανεξέτασαν τις συζητήσεις για το άνοιγμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης στη συνάντησή τους στις 15 Ιουνίου στην Κωνσταντινούπολη.
Στην παρακίνηση του Μπράιζα για μια διακήρυξη της επαναλειτουργίας της Σχολής της ελληνορθόδοξης κοινότητας στη Χάλκη, ο Νταβούτογλου υποστήριξε ότι εάν οι Έλληνες προσφέρουν γνήσια μειονοτικά δικαιώματα στη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης, η Τουρκία θα μπορούσε να επιτρέψει τη λειτουργία της Σχολής της Χάλκης.
Ο Νταβούτογλου είπε ότι ο ΥΠΕΞ Γκιουλ πρότεινε αυτό το πάρε-δώσε στην Ελληνίδα ΥΠΕΞ Μπακογιάννη στη βάση του πακέτου που ο Νταβούτογλου και ο Μπράιζα διαμόρφωσαν πέρυσι το καλοκαίρι, σύμφωνα με το οποίο η ελληνική κυβέρνηση θα τοποθετούσε έναν πολιτικό δικαστή να ορίζει τις νομικές υποθέσεις της μουσουλμανικής μειονότητας, ενώ η μουσουλμανική κοινότητα θα εκλέγει τους δικούς της μουφτήδες που θα ασχολούνται με τις θρησκευτικές υποθέσεις.
Ατυχώς μετά την επίσκεψη του πρωθυπουργού Ερντογάν τον Μάιο 2006 στην Ελλάδα, ο Έλληνας πρωθυπουργός Παπούλιας (σ.σ. από λάθος αναφέρεται ο Πρόεδρος Παπούλιας ως πρωθυπουργός) δεν ανταπέδωσε την επίσκεψη, ούτε προσφέρθηκαν ουσιαστικά μειονοτικά δικαιώματα στους μουσουλμάνους που ζουν στη Δυτική Θράκη.
Ειδικά σε ότι αφορά το δικαίωμα να εκλέγουν τους μουφτήδες, τόσο με θρησκευτική όσο και πολιτική αρμοδιότητα. Αν και οι μουσουλμάνοι ίσως εκλέγουν τους θρησκευτικούς εκπροσώπους τους, ο ορισμός μουφτήδων με πολιτικές αρμοδιότητες ανήκει στην κυβέρνηση στην Αθήνα. Ο ΥΠΕΞ Γκιουλ το εξήγησε στην Μπακογιάννη. Μέχρι τώρα όμως η τουρκική κυβέρνηση είναι απογοητευμένη από το αποτέλεσμα…».
