Ο Ελληνικός Στρατός αποτελεί με διαφορά τον μεγαλύτερο αριθμητικά κλάδο των Ενόπλων Δυνάμεων. Ο Στρατός Ξηράς είναι αυτός που έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στην υπεράσπιση και την κατάληψη εδάφους καθώς είναι αυτός που παράγει συγκεκριμένα επιχειρησιακά και τακτικά αποτελέσματα επί του πεδίου. Ο βασικός όγκος των δυνάμεων του αποτελείται από οπλίτες θητείας. Επομένως, βελτίωση της παρεχόμενης εκπαίδευσης στους κληρωτούς σημαίνει άμεση επαύξηση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων του Ε.Σ. συνολικά.
Πέραν της καταρτίσεως ενός σύγχρονου προγράμματος εκπαίδευσης που θα είναι προσαρμοσμένο στις ιδιαίτερες αμυντικές ανάγκες τη χώρας, εξαιρετικής σημασίας είναι το ζήτημα της οριζοντιοποίησης της εντός του στρατεύματος. Στην περίπτωση του Ε.Σ. αυτό σημαίνει συγκεκριμένα πρότυπα που θα εφαρμόζονται, χωρίς εξαιρέσεις, στην εκπαίδευση όλων των οπλιτών θητείας, ούτως ώστε αυτοί να βρίσκονται σε παρόμοιο επίπεδο μαχητικής ισχύος. Τα οφέλη μπορεί να είναι πολλαπλά και θα αναλυθούν παρακάτω. Το παρόν άρθρο αποτελεί το πρώτο από μια σειρά άρθρων σχετικά με ζητήματα εκπαίδευσης και αναδιοργάνωσης του Στρατού Ξηράς. Σκοπός του είναι να αποτελέσει βάση διαλόγου και προβληματισμού, πάντα με σεβασμό απέναντι στο προσωπικό των Ενόπλων μας Δυνάμεων και τις προσπάθειες που καταβάλλουν σε καθημερινή βάση.
1.Το ισχύον σύστημα
Τον τελευταίο περίπου ένα χρόνο εφαρμόζεται αυτό που πολλοί αποκαλούν γερμανικό σύστημα κατάταξης .Οι οπλίτες καλούνται να παρουσιαστούν σε Σ.ΥΠΟ(στρατόπεδα υποδοχής) ,η πλειοψηφία των οποίων βρίσκεται στην παραμεθόριο. Εκεί λαμβάνουν τα απαραίτητα είδη ένδυσης και τη βασική εκπαίδευση μαχητή. Στη συνέχεια μετατίθενται στις μονάδες τους όπου πραγματοποιείται το Σ.Π.Ε.Ν(σχολείο προχωρημένης εκπαίδευσης νεοτοποθετημένων) τα Ε.Κ.Ε( εκπαίδευση ειδικότητας) και τα Λ.Υ.Β(εκπαίδευση βαθμοφόρων).
Η διαδικασία με την οποία ,συνήθως, λαμβάνουν χώρα τα παραπάνω είναι η εξής: συγκεκριμένες μονάδες κάθε Ταξιαρχίας ή ΑΔΤΕ, για τα νησιά, αναλαμβάνει ένα σχολείο από τα παραπάνω. Για παράδειγμα το 1ο Τάγμα Μηχανοκίνητου Πεζικού(ΤΠΖ) αναλαμβάνει το Σ.Π.Ε.Ν. .Μετέπειτα άλλα στρατόπεδα της Ταξιαρχίας αναλαμβάνουν συγκεκριμένα σχολεία εκπαίδευσης ειδικότητας, ανάλογα με το Όπλο στο οποίο ανήκουν, π.χ. ένα τάγμα πεζικού θα αναλάβει το σχολείο πολυβολητή, μια επιλαρχία μέσων αρμάτων το σχολείο οδηγών αρμάτων, μια μοίρα πυροβολικού το σχολείο πυροβολητή και ούτω καθ’ εξής.
Η εκπαίδευση πραγματοποιείται με βασικό άξονα ένα πρόγραμμα καθημερινής εκπαίδευσης που έχει καταρτιστεί απ το Γ.Ε.Σ. και από τις Διευθύνσεις των Όπλων. Οι κατά τόπους διοικητές έχουν τη διακριτική ευχέρεια να κάνουν τροποποιήσεις στο πρόγραμμα ανάλογα με τις κατά τόπους ανάγκες. Σε αυτό το σημείο εντοπίζεται ένα από τα κυριότερα προβλήματα. Η χαμηλή επάνδρωση που σημαίνει μειωμένη δυνατότητα διεκπεραίωσης των υπηρεσιών αλλά και η συμμετοχή των μονάδων σε κοινωνικές και πολιτειακές εκδηλώσεις με αγήματα, στερεί από τους οπλίτες θητείας πολύτιμες ώρες εκπαίδευσης. Η απουσία τους από τη διδασκαλία συγκεκριμένων αντικειμένων έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία κενών τα οποία δύσκολα αναπληρώνονται. Αυτό συμβαίνει διότι με το πέρας της εκπαίδευσης, βασική τους αποστολή είναι η εκτέλεση υπηρεσιών. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η συμμετοχή τους στα τετραήμερα επιχειρησιακής εκπαίδευσης στα οποία δυστυχώς δεν εμπλέκεται όλο το προσωπικό της εκάστοτε μονάδας, παρά μόνο ένα μικρό του μέρος.
Τα παραπάνω έχουν σαν άμεσο αποτέλεσμα να υπάρχει ασυμμετρία στο επίπεδο εκπαίδευσης, όχι μόνο μεταξύ των μονάδων αλλά και στο εσωτερικό τους. Οι οπλίτες, οι οποίοι έτυχε να μην κάνουν υπηρεσίες κατά τα Σ.Π.Ε.Ν και Ε.Κ.Ε και να μην έχουν άδεια σε περίοδο επιχειρησιακής εκπαίδευσης θα είναι πολύ καλύτερα καταρτισμένοι από άλλους συναδέλφους τους. Μια άλλη συνέπεια του υφιστάμενου συστήματος εκπαίδευσης είναι ότι κάποιες σειρές της ίδιας μονάδας θα είναι καλύτερα εκπαιδευμένες από άλλες. Εδώ παρατηρούμε ότι δημιουργείται ένα εκρηκτικό μείγμα. Ο Χ στρατιώτης μιας μονάδας ίσως είναι ελλιπώς εκπαιδευμένος σε σχέση με το στρατιώτη Ψ της σειράς του αλλά και συγκριτικά με το στρατιώτη Ζ της προηγούμενης σειράς.
Αυτό καθίσταται ιδιαιτέρως προβληματικό καθώς αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να διευρύνεται ακόμα περισσότερο το χάσμα των δυνατοτήτων μεταξύ των μικρών ηγητόρων(κατά βάση ΕΠ.ΟΠ) με τους οπλίτες θητείας.
Στο επίπεδο μονάδας το παραπάνω ζήτημα είναι οξύτερο στο Όπλο του Πεζικού καθώς στελέχη και οπλίτες θητείας σχηματίζουν από κοινού Ομάδες Μάχης. Κληρωτοί και ΕΠ.ΟΠ επομένως θα κληθούν να αντιμετωπίσουν σημαντικά εμπόδια στα επίπεδα της επικοινωνίας και του συντονισμού ενεργειών. Εξαίρεση αποτελούν το 1ο και 2ο Μηχανοκίνητα Τάγματα Πεζικού(ΜΚ ΠΖ) της ΕΛΔΥΚ, όπου οι ομάδες μάχης απαρτίζονται κατά βάση από κληρωτούς. Συνεπώς, καταλήγουμε με ομάδες μάχης περισσότερο και λιγότερο ικανές εντός ενός τάγματος ΜΚ ΠΖ και με λιγότερο ή περισσότερο ικανά τάγματα σε επίπεδο Ταξιαρχίας .
Οι ειδικές συνθήκες που προκύπτουν έχουν ως άμεση συνέπεια την αύξηση της περιπλοκότητας κατά τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το συντονισμό μεταξύ των μονάδων κατά τη διεξαγωγή επιχειρήσεων. Η επί της ουσίας δημιουργία οπλιτών 2 και 3 ταχυτήτων πέραν των προβλημάτων που δημιουργεί στον αμυντικό σχεδιασμό της χώρας μας, σχετίζεται άμεσα και με ζητήματα ηθικού και πνεύματος μονάδος.
Όπως είναι λογικό, ένας καλά εκπαιδευμένος και καταρτισμένος στρατιώτης χαρακτηρίζεται από αυτοπεποίθηση και πίστη στις δυνατότητες του. Το ηθικό αποτελεί ένα ποιοτικό στοιχείο, το οποίο δεν μπορεί να ποσοτικοποιηθεί και για αυτό πολλές φορές χαρακτηρίζεται ως ο αστάθμητος παράγοντας των συγκρούσεων. Ένα είναι όμως βέβαιο. Το ηθικό χτίζεται και διατηρείται μέσα από τη δημιουργία πνεύματος μονάδος. Αυτό με τη σειρά του αποτελεί συλλογική κατάκτηση του συνόλου του προσωπικού της μονάδος αυτής. Βασικό δομικό στοιχείο αποτελεί το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης πάνω στο οποίο θεμελιώνεται η εμπιστοσύνη μεταξύ των συναδέλφων. Μόνο με αυτό τον τρόπο δημιουργούνται ισχυρές και αξιόπιστες Ένοπλες Δυνάμεις ,οι οποίες μπορούν να φέρουν σε πέρας οποιαδήποτε αποστολή τους ανατεθεί.
2.Μία εναλλακτική πρόταση
Η οριζοντιοποίηση της παρεχόμενης εκπαίδευσης αποτελεί μονόδρομο για την επίλυση των υφιστάμενων προβλημάτων. Μόνο με αυτό τον τρόπο θα μπορούμε να εξασφαλίσουμε και να διατηρήσουμε το αξιόμαχο του Στρατού Ξηράς. Στόχος είναι η παροχή υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης σε όλους τους κληρωτούς, μηδενός εξαιρουμένου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με διάφορους τρόπους αλλά ο αποτελεσματικότερος, κατά την άποψη του γράφοντος, είναι η δημιουργία μεγάλων κέντρων εκπαιδεύσεως ανά Όπλο. Προτείνουμε δηλαδή την αναστροφή από το γερμανικό μοντέλο προς ένα που προσιδιάζει περισσότερο στο αμερικανικό(βλ. Fort Benning).Για ευνόητους λόγους, δεν μπορούμε να υπεισέλθουμε σε λεπτομέρειες γραφειοκρατικού και διαδικαστικού χαρακτήρα. Στόχος είναι να παραθέσουμε μια διαφορετική άποψη σχετικά με το σύστημα κατάταξης.
Σε αυτά τα κέντρα εκπαίδευσης, οι οπλίτες θα λαμβάνουν τη βασική εκπαίδευση μαχητού και θα περνούν τα σχολεία ΣΠΕΝ και ΕΚΕ. Ως έτοιμοι μαχητές θα παραδίδονται στις μονάδες τους ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες. Κατά τη διάρκεια της θητείας τους, στο πλαίσιο της επιχειρησιακής εκπαίδευσης θα διδάσκονται εξειδικευμένα αντικείμενα που σχετίζονται με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στον τομέα ευθύνης τους. Για παράδειγμα, ένας στρατιώτης πεζικού της ΑΣΔΕΝ θα εκπαιδεύεται σε βολές κατά αποβατικών σκαφών ενώ ένας του Δ ΣΣ στις διαδικασίες βίαιης διάβασης ποταμού.
Βασική προϋπόθεση αποτελεί η κατάρτιση ενός σύγχρονου προγράμματος εκπαίδευσης που θα λαμβάνει υπόψη εμπειρίες και διδάγματα από το εξωτερικό και θα τα προσαρμόζει στις ελληνικές επιχειρησιακές ανάγκες. Διοικητής ενός τέτοιου κέντρου εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι ανώτατος αξιωματικός, ο οποίος θα διασφαλίσει ότι όλοι οι οπλίτες θητείας θα υποβάλλονται στην ίδια εκπαίδευση με βάση συγκεκριμένα πρότυπα αξιολόγησης. Θα επιθεωρεί καθημερινά και θα παρευρίσκεται στις σημαντικότερες φάσεις της εκπαίδευσης. Αυτό θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη αμφίδρομα και όχι από πάνω προς τα κάτω(top-down) όπως σήμερα.
Η αξιοπιστία και η εμπιστοσύνη είναι καθημερινές κατακτήσεις και βασικά δομικά στοιχεία για την οικοδόμηση ισχυρών Ενόπλων Δυνάμεων .Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε μια κοινωνία με ισχυρότερες βάσεις, υψηλότερη αυτοπεποίθηση και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους θεσμούς.
Σαφώς, γνωρίζουμε ότι μια τέτοια προσπάθεια ενέχει σημαντικό ρίσκο και απαιτεί αναδιάρθρωση του Ελληνικού Στρατού συνολικά. Σημαίνει, επίσης, σημαντικό κόστος, το οποίο όμως δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να χαρακτηριστεί ως απαγορευτικό. Σημαίνει όμως και κάτι πιο επώδυνο και σημαντικά πιο δύσκολο να επιτευχθεί, την αποβολή της μικροπολιτικής από το στράτευμα. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, όπου δήμαρχοι και περιφερειάρχες συναντούν διοικητές μονάδων σε μια προσπάθεια να εμποδίσουν το κλείσιμο στρατοπέδων στην ηπειρωτική Ελλάδα .Πρόσφατο παράδειγμα η αναστολή μετεγκατάστασης της 32ης Ταξιαρχίας Πεζοναυτών από το Βόλο για το απώτερο μέλλον. Αυτού του είδους οι παρεμβάσεις είναι η βασική αιτία που έχουν οδηγήσει σε τέλμα την αναδιοργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων.
Ο μόνος τρόπος να ξεπεραστούν τα προαναφερθέντα εμπόδια είναι η απόφαση για τη δημιουργία τέτοιων κέντρων εκπαίδευσης να ληφθεί σε κυβερνητικό επίπεδο με τη μεγαλύτερη δυνατή διακομματική συναίνεση στη Βουλή και πάντα σε συνεννόηση και συνεργασία με το Γενικό Επιτελείο Στρατού.
Πλεονεκτήματα που απορρέουν από τη δημιουργία μεγάλων κέντρων εκπαίδευσης
1.Συγκέντρωση εκπαιδευτών και επιτελών. Αυτοί θα ακολουθούν μια διαδικασία rotation από τις διάφορες μονάδες του Ε.Σ. σε Ελλάδα, Κύπρο και το εξωτερικό. Κάτι τέτοιο μπορεί να ενδυναμώσει τις σχέσεις μεταξύ των στελεχών και να προωθήσει την αμοιβαία κατανόηση.
2.Συγκέντρωση τεχνολογικών και εκπαιδευτικών μέσων. Τέτοια είναι προσομοιωτές όπλων(φορητών και βαρέων) και χειρισμού οχημάτων. Χάρη σε αυτά τα μέσα ΟΛΟΙ οι οπλίτες, ανάλογα με την ειδικότητα τους, θα είναι σε θέση να εξοικειωθούν με τα συστήματα τα οποία θα χειριστούν στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες με μηδενικό ρίσκο. Θα έχουν επίσης τη δυνατότητα να αυξήσουν τις επιδόσεις τους στα διάφορα αντικείμενα με μηδενικό σχεδόν κόστος για τη μονάδα.
3.Ανακύκλωση εμπειρίας από σχολεία του εξωτερικού και ειρηνευτικές αποστολές. Τόσο τα στελέχη όσο και οι κληρωτοί θα έχουν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με πρακτικές και διαδικασίες του εξωτερικού και πραγματικές εμπειρίες επί του πεδίου από άτομα που έχουν βιωματική εμπειρία.
4.Δημιουργία οικονομιών κλίμακας. Η συγκέντρωση των εγκαταστάσεων και η τυποποίηση των διαδικασιών μπορεί να μειώσει σημαντικά το κόστος ενδιαίτησης του προσωπικού, απελευθερώνοντας κονδύλια για εκπαιδευτικές δραστηριότητες.
5.Πιο ρεαλιστική εκπαίδευση καθώς η υψηλή επάνδρωση θα επιτρέψει τη δημιουργία σεναρίων διπλής ενέργειας. Η εχθρική απεικόνιση προσφέρει πολλαπλά πλεονεκτήματα τόσο σε ψυχολογικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο. Ο στρατεύσιμος θα κληθεί να εφαρμόσει όσα έχει διδαχθεί υπό πίεση, κάνοντας λάθη τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων.
6.Δημιουργία ενός συγκεντρωτικού συστήματος feedback. Με αυτό τον τρόπο τόσο τα στελέχη όσο και οι κληρωτοί θα είναι σε θέση να διδαχθούν όχι μόνο από τα δικά τους λάθη αλλά και από αυτά των συναδέλφων τους.
Στον πολυπολικό κόσμο που αναδύεται και στο άναρχο διεθνές σύστημα που βρισκόμαστε, η έννοια της ασφάλειας καθίσταται πιο επίκαιρη και αναγκαία από ποτέ. Η άμυνα αποτελεί επένδυση στο μέλλον μας, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη τις καθημερινές προκλήσεις της Άγκυρας και τις ενεργειακές εξελίξεις στην ΝΑ Μεσόγειο. Η απειλή που αντιμετωπίζουμε από την Τουρκία είναι πολύ διαφορετική από τις νέου τύπου συγκρούσεις στην Ασία και την Αφρική. Υπό προϋποθέσεις μπορεί να έχει το χαρακτήρα μια κλασσικής διακρατικής σύγκρουσης. Επομένως, μια ισχυρή και αξιόπιστη αποτρεπτική στρατηγική δεν μπορεί παρά να στηρίζεται σε μια συμπαγή και καλά εκπαιδευμένη δύναμη κληρωτών και μετέπειτα εφέδρων.
