Με γνώμονα τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις που συντελούνται στο Όπλο του Πυροβολικού, ένα κατ’ εξοχή τεχνικό Όπλο αναδημοσιεύουμε ένα άρθρο από τον Κωνσταντίνο Γρίβα.

Όπως αναφέραμε στο προ­ηγούμενο τεύχος των «Επι­καίρων», το πυροβολικό του μέλλοντος διεκδικεί έναν εξαιρετικά αναβαθ­μισμένο ρόλο στα τεκταινόμενα των πολεμικών επιχειρήσεων και η εξέλιξη αυτή μπορεί να προσφέρει πρωτόγνωρες λύσεις με εξαιρετικά χαμηλό κόστος για την ενίσχυση της μαχητικής και αποτρεπτικής ικανότητας των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Γράφει ο δρ Κωνσταντίνος Γρίβας για τα ΕΠΙΚΑΙΡΑ*

Σύμφωνα με σχόλιο της έγκυρης αμυντικής επιθεώρησης «International Defence Review», οι ικανό­τητες του πυροβολικού «έχουν κερ­δίσει εκ νέου την εκτίμηση» στρα­τευμάτων που αντιμετωπίζουν την προοπτική να δρουν υπό αμφισβη­τούμενο εναέριο χώρο (beneath contested airspace), δηλαδή όπου οι φίλιες δυνάμεις δεν έχουν πλή­ρη αεροπορική κυριαρχία. Σε αυτή την περίπτωση συστήματα πυρο­βολικού (πολλαπλοί εκτοξευτές ρουκετών και πυροβόλα) μπορεί να είναι προτιμότερα από τα μαχη­τικά αεροσκάφη για την προσβολή στόχων, ακόμη και σε μεγάλα βεληνεκή, χάρη στις προόδους των τελευταίων ετών σε αυτό τον τομέα.

Επίσης η αύξηση του βεληνεκούς των πυροβόλων αυξάνει σημαντικά την τακτική ευελιξία και τις επιλο­γές των διοικητών προσφέροντας για παράδειγμα, ικανότητες συγκέ­ντρωσης πυρών (massing fires), προσβολή των στόχων από διαφο­ρετικές κατευθύνσεις ή αύξηση της παθητικής προστασίας διαμέσου της αύξησης της περιοχής ελιγμού των αυτοκινούμενων πυροβόλων, διατηρώντας μέσα στο επιδιωκόμενο βεληνεκές τους στόχους.

Πέραν, ωστόσο, από το μεγάλο βεληνεκές που επιτυγχάνουν τα νέα συστήματα πυροβολικού, κρίσιμης σημασίας ζήτημα είναι η ακρίβεια του πλήγματος. Και στον τομέα αυτό όμως τα τελευταία χρόνια έχουν προκύψει μεγάλες βελτιώσεις. Ήδη από το 2012, κατά τη διάρκεια της διάσκεψης για το πυροβολικό του μέλλοντος IQPC, που διεξήχθη στο Λονδίνο, είχε τονιστεί από εκπρο­σώπους πολλών χωρών η ανάγκη για ενίσχυση των ικανοτήτων προ­σβολής ακρίβειας του πυροβολικού. Ένα από τα ζητήματα που συζητή­θηκε περισσότερο ήταν οι δυνατό­τητες που προσφέρουν οι πυροσω­λήνες διόρθωσης πορείας (course correction fuzes). Ο πυροσωλήνας είναι το εξάρτημα που «αποφασίζει» πότε θα πυροδοτηθεί η οβίδα. Υπάρ­χουν πυροσωλήνες προσέγγισης χρονικής καθυστέρησης κρουστικοί κλπ. Ένας πυροσωλήνας διόρθωσης πορείας ρυθμίζει την πορεία του βλήματος προς τον στόχο.

Για παράδειγμα, το 2014 η νοτιοαφρικανική Denel Dynamics ανέπτυ­ξε έναν νέο χαμηλού κόστους πυρο­σωλήνα προσβολής ακρίβειας για το πυροβολικό. Το σύστημα ονο­μαζόταν AcuFuze και αναπτυσσό­ταν σε συνεργασία με τη βρετανική εταιρεία UTC Aerospace Systems. Στόχος ήταν η ανάπτυξη ενός πυ­ροσωλήνα που θα προσέφερε στα βλήματα πιθανότητα μέσου κυκλι­κού σφάλματος (CEP) μεταξύ 10 και 20 μέτρων σε όλα τα βεληνεκή. Με τον όρο «μέσο κυκλικό σφάλμα δέκα μέτρων» εννοούμε έναν κύ­κλο με διάμετρο δέκα μέτρων μέσα στον οποίο το βλήμα έχει 50% πιθα­νότητες να πέσει.

Νανοτεχνολογία για ακρίβεια

Σημαντικές βελτιώσεις στην ακρί­βεια πλήγματος οβίδων πυροβο­λικού αναμένεται να φέρουν «σμικρυμένες» (miniaturized) μονάδες αδρανειακής μέτρησης (inertial measurement units / IMU). Μια μο­νάδα I MU μετρά τη γραμμική επι­τάχυνση και τη γωνιακή κίνηση με τη χρήση ενός συνδυασμού τριών γυροσκοπίων και τριών επιταχυνσιομέτρων. Μονάδες IMU χρησιμο­ποιούνται ως απάρτια συστημάτων ναυτιλίας και καθοδήγησης έτσι ώστε να ιχνηλατήσουν (track) τη θέση, την ταχύτητα και την κατεύ­θυνση (orientation) ενός οχήματος ή ενός βλήματος. Οι νέες «υπερ- σμικρυμένες» μονάδες IMU χρησι­μοποιούν μικροηλεκτρομηχανικά συστήματα (MEMS) με αποτέλε­σμα να μπορούν να τοποθετηθούν ακόμη και σε μικρά βλήματα, ενώ επιτυγχάνουν αυξημένη ακρίβεια. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα τεχνολογιών τέτοιου είδους παρου­σίασε πριν από ένα περίπου έτος η εταιρεία Atlantic Inertial Systems (AIS), που είναι μια εταιρεία της UTC Aerospace Systems. Συγκεκριμένα, η AIS ανέπτυξε μια μονάδα IMU που βασίζεται σε αισθητήρες MEMS «δονούμενης δομής» (vibrating structure) και ήταν η πρώτη εται­ρεία που προσέφερε μια MEMS IMU για εφαρμογές σε πυραύλους και οβίδες.

Η δεύτερης γενεάς SilMU02 IMU έχει διαστάσεις 65,5 κυβικών εκατο­στών και ζυγίζει λιγότερο από 210 γραμμάρια, ενώ έχει ανοχές (shock tolerance) 20.000 g. Μπορεί να το­ποθετηθεί ακόμη και σε ρουκέτες των 70 χιλιοστών, σε οβίδες των 155 χιλιοστών και σε άλλα βλήματα. Μεταξύ των άλλων χρησιμοποιείται από την «έξυπνη» οβίδα των 155 χιλιοστών Excalibur της Raytheon. Επίσης η μονάδα έχει επιλεγεί από την ευρωπαϊκή MBDA για να χρησι­μοποιηθεί σε διάφορα όπλα, μεταξύ αυτών και στην οικογένεια των πυ­ραύλων Common Anti-air Modular Missile (CAMM). Ωστόσο, η διεθνής αγορά απαιτεί μονάδες IMU με κα­λύτερες επιδόσεις ακρίβειας χωρίς τη χρήση εξωτερικών πηγών καθοδήγησης όπως μπορεί να είναι οι μονάδες GPS.

Μέχρι στιγμής, η οβίδα πυροβο­λικού με τη μεγαλύτερη ακρίβεια στον κόσμο φαίνεται πως είναι το αμερικανικό βλήμα των 155 χιλιοστών Μ982 Excalibur, που αποτελεί κοινό προϊόν της Raytheon και της BAE Systems Bofors, κοστίζει περίπου πέντε φορές περισσότερο από μια οβίδα με πρόσθετη μονάδα επαύξησης της ακρίβειας πλήγματος (PGK), αλλά επιτυγχάνει CEP περίπου πέντε μέτρων. Στην πράξη έχει αναφερθεί ότι η απόκλιση είναι συνήθως μόλις δύο μέτρα από τον στόχο. To Excalibur χρησιμοποιεί συνδυασμό GPS και αδρανειακής μονάδας μέτρησης (GPS / IMU) και επιτυγχάνει μέγιστο βεληνεκές 37,5 χλμ.

Αναπτύσσεται και μια πιο εξελιγμένη έκδοση του βλήματος το Excalibur S. Η έκδοση αυτή χρησιμοποιεί μεθοδολογία ημιενεργής κατάδειξης λέιζερ (SAL) στην τελική φάση προσβολής του στόχου, σε συνδυασμό με GPS, επιτρέποντας την προσβολή κινούμενων στόχων με μεγάλη ακρίβεια.

Πάντως αξίζει να σημειωθεί ότι οι εξαγωγικοί πελάτες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε προκαθορισμένους συντελεστές στόχων και σημείων εκτόξευσης και μέχρι σήμερα το σχετικό λογισμικό συντονισμού στόχων των ΗΠΑ έχει αποδεσμευθεί μόνο για συγκεκριμένους πελάτες.

Ένα σύστημα επαύξησης της ακρίβειας (PGK), το οποίο προστίθεται σε υπάρχουσες οβίδες πυροβολικού, αποτελώντας μια οικονομική μέθοδο αύξησης της ακρίβειας βλημάτων πυροβολικού, είναι το Μ1156 της αμερικανικής Orbital ΑΤΚ, το οποίο ουσιαστικά «χτίζεται γύρω από έναν «έξυπνο» πυροσωλήνα (fuze).

Προηγμένα συστήματα by Europe

Στην Ιταλία η Oto Melara αναπτύσσει την οικογένεια βλημάτων Vulcano BER (ballistic extended range / επαυξημένου βεληνεκούς βαλλιστικής τροχιάς) των 155 χιλιοστών και κατευθυνόμενων βλημάτων μεγάλου βεληνεκούς (guided long-range / GLR), καθώς και ναυτικά βλήματα των 76 και των 127 χιλιοστών. Η έκδοση BER των 155 χιλιοστών επιτυγχάνει βεληνεκές50 χλμ. Τα βλήματα GLR της οικο­γένειας Vulcano χρησιμοποιούν πτερύγια ελέγχου (canards), καθοδηγούμενα από σύστημα ναυτιλίας με αδρανειακή μονάδα μέτρησης σε συνδυασμό με GPS (GPS/IMU) με επιλεκτική ημιενεργή καθοδή­γηση λέιζερ (SAL) και επιτυγχάνουν βεληνεκές 80 χλμ. Μια μονάδα σχεδιασμού αποστολής επιτρέπει την ανταλλαγή δεδομένων με το κέντρο διεύθυνσης πυρός για τον έλεγχο της αποστολής.

Τα σχέδια των κρατών

Από πλευράς της η Γαλλία βελ­τιώνει την ακρίβεια πλήγματος των αυτοκινούμενων πυροβόλων CAESAR SP και των AUF1A με την τοποθέτηση του συστήματος διόρ­θωσης τροχιάς SPACIDO πάνω στα βλήματα των 155 χιλιοστών LU 211. To SPACIDO χρησιμοποιεί έναν ηλε­κτρονικό πυροσωλήνα πολλαπλών λειτουργιών που τοποθετείται στο ρύγχος της οβίδας και είναι εξοπλισμένος με αεροδυναμικό φρένο, μονάδα προγραμματισμού και ραντάρ μέτρησης της ταχύτητας εξόδου από το στόμιο του πυροβόλου (muzzle velocity RADAR) της Zodiac Data Systems.

To SPACIDO συγκρίνει την ταχύτητα του βλήματος κατά τα πρώτα 5.000 μέτρα της πτήσης με τα στοιχεία της τροχιάς και χρησιμοποιεί τα δεδομένα για να υπολογίσει τον αναμενόμενο χρόνο της πτήσης και το σημείο πρόσκρουσης. Το σύστημα αναπτύσσεται από μια γαλλική βιομηχανική ομάδα, αποτελούμενη από τη Nexter Munitions, την Junghans Τ2Μ και τη Zodiac Data Systems, στο πλαίσιο συμβο­λαίου με τον γαλλικό οργανισμό αμυντικών προμηθειών Direction Generale de I’Armament. To σύστη­μα επιδείχθηκε για πρώτη φορά το 2006 και μπορεί να τοποθετηθεί και σε βλήματα διαμετρήματος 105 χι­λιοστών.

Η Γαλλία σχεδίαζε να αποκτή­σει περί τα 30.000 βλήματα με συστήματα διόρθωσης τροχιάς SPACIDO, ενώ από το 2020 αναμέ­νεται να αρχίσει να τίθεται σε υπη­ρεσία το κατευθυνόμενο βλήμα Metric Precision Munition (ΜΡΜ) της Nexter. Επίσης αναμένεται να προμηθευτεί αριθμό βλημάτων Excalibur της Raytheon, το οποίο οι Γάλλοι θεωρούν συμπληρωματικό του ΜΡΜ.

Και η Γερμανία αναμενόταν να προμηθευτεί ένα προηγμένο βλήμα πυροβολικού επιλέγοντας με­ταξύ του Excalibur και του ιταλικού Volcano της Oto Melara. Η Σουηδία είχε επίσης προμηθευτεί 100 βλήματα Excalibur, ενώ και η Νορβηγία αναμενόταν να πράξει το ίδιο στο πλαίσιο του προγράμματος Archer, που έχει το πυροβολικό της χώρας. Η Μεγάλη Βρετανία, τέλος επεδίωκε την ανάπτυξη ενός πυροσωλήνα διόρθωσης κατεύθυνσης και ανα­μενόταν ότι θα προμηθευόταν και αυτή το Excalibur.

Με καθοδήγηση από λέιζερ

Μια ιδιαίτερη κατηγορία οβίδων πυροβολικού πάνω στις οποίες είχαν επενδυθεί πολλές προσδοκίες όταν είχαν πρωτοεμφανιστεί είναι αυτές που καθοδηγούνται προς τον στόχο με ημιενεργή καθοδήγηση λέιζερ (LGP). Μια εξ αυτών είναι η αμερικανική Cooperhead, η οποία όμως είχε πολλούς περιορισμούς στη χρήση της ενώ η πιο γνωστή είναι η ρωσική Krasnopol, που επιτυγχάνει βεληνεκές περίπου 20 χλμ. Η κατασκευάστρια εταιρεία υποστηρίζει ότι στο μέγιστο βεληνεκές η πιθανότητα προσβολής του στόχου φθάνει στο 70% με 80%. Το βλήμα κατευθύνεται προς τον στόχο από τον επί τρίποδα καταδείκτη / απο- στασιόμετρο λέιζερ (LTD / R) ID22. Διαθέτει κεφαλή υψηλής εκρηκτι- κότητας και διασποράς θραυσμά­των (HE-FRAG).

Το 122 χιλιοστών Kitolov 2Μ LGP (laser guided projectile) διαθέτει επί­σης HE-FRAG κεφαλή και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τα σοβιετικής κατασκευής ρωσικά ρυμουλκούμενα πυροβόλα D-30 και τα αυτοκι­νούμενα 2S1. Και το βλήμα αυτό έχει 20 χλμ. βεληνεκές και υποστηρίζεται ότι το ποσοστό ακριβούς πλήγματος επί του στόχου φθάνει το 80%.

Η Κίνα έχει αναπτύξει παρόμοια βλήματα, προφανώς αντιγράφο­ντας τα Krasnopol και διαθέτει προς εξαγωγή τα βλήματα των 155 χιλιο­στών G1 και G6 της Norinco. To G1 επιτυγχάνει και αυτό βεληνεκές 20 χλμ., αλλά υποστηρίζεται ότι η ακρί­βεια πλήγματος έχει ανέλθει στο 90%, ενώ το G6 βελτιώνει το βελη­νεκές στα 25 χλμ. και υποστηρίζεται ότι είναι πιο δύσκολο να υποστεί παρεμβολές (jam). Διαθέτει επίσης τεχνολογία πολλαπλών κωδικοποιήσεων λέιζερ (multiple-laser technology) που επιτρέπει τη συνεργασία καταδεικτών για την προσβολή πολλαπλών στόχων.

Η κινεζική Norinco προσφέρει προς εξαγωγές το βλήμα LGP των122 χιλιοστών G5 με ελάχιστο βεληνεκές 5 χλμ. και μέγιστο 14 χλμ., το οποίο διαθέτει κεφαλή HE. Για το βλήμα η Norinco προσφέρει δύο συνδυασμένους καταδείκτες λέιζερ και αποστασιόμετρα λέιζερ (LTD / R), τον OL1 με μέγιστο βεληνεκές 5 χλμ. και τον OL2 με μέγιστο βεληνε­κές 14 χλμ. Δηλαδή, ίδιο βεληνεκές με αυτό του βλήματος.

Η ουκρανική Ukroboronprom δια­θέτει προς εξαγωγές το ουκρανικό βλήμα καθοδήγησης λέιζερ (LGP) των 152 χιλιοστών Kvitnyk-E. Το βλήμα έχει αναφερθεί ότι έχει γίνει αποδεκτό για υπηρεσία από την Ου­κρανία τον Δεκέμβριο του 2012 και φαίνεται πως αποτελεί την ουκρανι­κή εκδοχή του Krasnopol. Έχει μή­κος 1,250 μ., ζυγίζει 50 κιλά και επι­τυγχάνει μέγιστο βεληνεκές 20 χλμ. Για εξαγωγές διατίθεται επίσης ένα αντίστοιχο βλήμα των 155 χιλιο­στών. Αξίζει να σημειωθεί πως η ιρανική οβίδα των 155 χιλιοστών η μιενεργής καθοδήγησης λέιζερ Basir έχει αναφερθεί ότι είναι παρό­μοια με το Kvitnyk-E, αν και διαφέ­ρουν στη διάταξη των ουραίων πτε­ρυγίων καθοδήγησης.

Πηγή: ΕΠΙΚΑΙΡΑ

*Ο Κωνσταντίνος Γρίβας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Γεωπολιτικής στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Διδάσκει επίσης «Γεωγραφία της Ασφάλειας στην Ευρύτερη Μέση Ανατολή» στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.