Κατά τη διάρκεια της υποβολής του νόμου για την τέταρτη φρεγάτα FDI HN ο υπουργός Άμυνας κ. Νίκος Δένδιας ανέφερε μεταξύ άλλων και για την μελλοντική ενσωμάτωση στις νέες φρεγάτες του πολεμικού ναυτικού ενός νέου όπλου με το όνομα ELSA. Ενός νεόυ πύραυλου κρουζ μεγάλης εμβέλειας που όπως θα δούμε παρακάτω πρόκειται να χειραφετίσει την Ευρώπη και να προσφέρει στα κράτη μέλη μια ικανότητα που κατείχαν μόνο κάποιες χώρες με πρόσβαση στους αμερικάνικους Tomahawk. Ο νέος πύραυλος κρουζ θα αντικαταστήσει σιγά σιγά όλους τους υπάρχοντες ευρωπαϊκους πυραύλους κρουζ και όπως φαίνεται και από τις δηλώσεις του υπουργού προφανώς δεν πρόκειται να είναι απλώς ένα όπλο που θα εκτοξεύεται μόνο από επίγειες πλατφόρμες. Κάτι που μένει να επιβεβαιωθεί.
Η Ευρώπη, όπως φαίνεται, γράφει ένα καινούργιο κεφάλαιο στην αμυντική της βιομηχανία: το European Long-Range Strike Approach (ELSA). Το εγχείρημα παρουσιάζεται ως μια συνεργατική πρωτοβουλία μεταξύ κρατών-μελών της ΕΕ και του ΝΑΤΟ με στόχο την ανάπτυξη κοινής ευρωπαϊκής ικανότητας «βαθιάς κρούσης» — με κύριο προϊόν το επίγεια εκτοξευόμενο πυραυλικό σύστημα κρουζ (GLCM, Ground Launched Cruise Missile) ικανό να πλήξει στόχους σε αποστάσεις που μέχρι πρόσφατα η Ευρώπη δεν διέθετε τέτοια ικανότητα από επίγειες πλατφόρμες. Η ώθηση προέρχεται από τα μαθήματα της σύγκρουσης στην Ουκρανία, την πολιτική βούληση για μεγαλύτερη Ευρωπαϊκή αμυντική αυτονομία και το ενδιαφέρον μεγάλων ευρωπαϊκών βιομηχανιών.
Το ELSA λειτουργεί περισσότερο σαν πολιτικό-βιομηχανικό πλαίσιο παρά σαν μόνο ένα, ενοποιημένο πρόγραμμα με εμπορική ονομασία. Δημιουργήθηκε ως πρόγραμμα μέσα από το πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ διάφορων ευρωπαϊκών κράτών, όταν στα μέσα του 2024 χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Πολωνία υπέγραψαν κοινή πρόθεση για ανάπτυξη μακράς εμβέλειας επιθετικών συστημάτων. Ταυτόχρονα αρκετά ακόμη κράτη όπως η Σουηδία, Κάτω Χώρες και άλλα, έχουν εκφράσει ενδιαφέρον ή έχουν ενταχθεί με διαφορετικούς τρόπους. Ο απώτερος στόχος είναι να αποκτήσει η Ευρώπη κυρίαρχη δυνατότητα ακριβείας σε αποστάσεις που υπερβαίνουν τα υπάρχοντα επίγεια μέσα πολλών κρατών.
Οι δημόσιες αναφορές γύρω από το ELSA περιγράφουν για ένα επίγειο σύστημα με βλήματα κρουζ και εμβέλεια περίπου 1.000–2.000 χιλιομέτρων. Μια τέτοια εμβέλεια θα επέτρεπε στα συμμετέχοντα κράτη να πλήττουν κρίσιμους στόχους βαθιά μέσα στο εχθρικό έδαφος με μεγάλη αυτονομία, χωρίς να εξαρτώνται από ξένες βάσεις ή από άδεια για χρήση αεροπορικών πλατφορμών. Η έμφαση, σε αυτή τη φάση, φαίνεται να είναι σε συμβατικά, όπλα ακριβείας, αν και δεν αποκλείεται ενδεχόμενες διπλές ικανότητες.
Γιατί τώρα; Στρατηγικοί, πολιτικοί και βιομηχανικοί παράγοντες
Τρεις αλληλένδετοι παράγοντες εξηγούν την επιτάχυνση του ELSA. Πρώτον, ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε κενά στις ευρωπαϊκές επιλογές μεγάλης εμβέλειας: η ανάγκη επίγειων συστημάτων με ικανότητα πλήγματος σε μεγάλες αποστάσεις και ικανότητα καθηλωτικής δράσης έγινε εμφανής. Δεύτερον, υπάρχει πολιτική ώθηση προς στρατηγική αυτονομία — η εξάρτηση από συστήματα και πολιτική βούληση τρίτων (π.χ. ΗΠΑ) θεωρείται όλο και περισσότερο ως ευπάθεια. Τρίτον, οι βιομηχανίες έχουν έτοιμες λύσεις ή τεχνολογικά θεμέλια και βλέπουν επιχειρηματική ευκαιρία σε κοινοπραξίες και παραγγελίες που θα στηρίξουν το οικοσύστημα προμηθευτών.
Η MBDA, ο μεγάλος ευρωπαϊκός κατασκευαστής πυραύλων με γαλλο-ιταλικές και βρετανικές συνιστώσες, έχει προτείνει μια πρακτική βιομηχανική διαδρομή για την ικανοποίηση των απαιτήσεων ELSA. Η εταιρεία έχει παρουσιάσει την ιδέα ενός Land Cruise Missile (LCM), που αξιοποιεί την τεχνολογία που έχει ήδη αναπτυχθεί για ναυτικά και αερομεταφερόμενα όπλα πλεύσης, προσαρμόζοντάς την σε επίγειες, ρυμουλκούμενες ή φορτωμένες πλατφόρμες. Η λογική είναι να χρησιμοποιηθούν υπάρχοντα υποσυστήματα (πρόωση, καθοδήγηση, πολεμική κεφαλή) για να μειωθεί ο χρόνος ανάπτυξης και να αξιοποιηθούν υφιστάμενες αλυσίδες εφοδιασμού. Άλλες εταιρείες και εθνικές ομάδες τεχνολογίας όπως η ArianeGroup, Safran, Thales και εθνικοί προμηθευτές εξετάζουν επίσης ρόλους και λύσεις.
Χρονοδιαγράμματα και προσωρινές λύσεις
Οι υποστηρικτές του ELSA αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για πολυετές και σύνθετο πρόγραμμα. Εκτιμήσεις από αναλυτές και ορισμένους αξιωματούχους μιλούν για 7–10 χρόνια μέχρι το αρχικό επιχειρησιακό επίπεδο, ανάλογα με τις τεχνικές επιλογές και τη χρηματοδότηση. Επειδή υπάρχει ανάγκη για αποτελεσματικότητα πιο νωρίς, συζητούνται μεταβατικές λύσεις: προσωρινές αγορές (π.χ. Tomahawk ή άλλα φίλια βλήματα κρουζ), επιταχυνόμενες προμήθειες από συμμάχους, ή πρόχειρα ευρωπαϊκά prototypes που θα λειτουργήσουν σε μικρό αριθμό, ενώ η μαζική παραγωγή κλιμακώνεται. Τέτοιες λύσεις δίνουν άμεσα επιλογές αποτροπής και επιχειρησιακής αξίας, ενώ το μακροπρόθεσμο πρόγραμμα ωριμάζει.
Τεχνικές προκλήσεις και πιθανά χαρακτηριστικά
Η δημιουργία αξιόπιστου κρουζ πυραύλου μεγάλου βεληνεκούς περιλαμβάνει πολλαπλές τεχνικές διεργασίες: αποδοτικοί αερο-αναπνευστικοί κινητήρες για υποηχητική ή χαμηλής υπερηχητικής ταχύτητας πλεύσης, εξελιγμένα συστήματα καθοδήγησης, σχεδιασμός χαμηλής υπογραφής στα ραντάρ για επιβίωση έναντι αντιαεροπορικών μέσων, ευελιξία σε πολεμικό φορτίο και διασύνδεση με κινητές μονάδες εκτόξευσης. Η ανθεκτικότητα σε ηλεκτρονικούς παρεμβολείς (GPS-denied περιβάλλοντα) θα είναι κεντρική απαίτηση. Η τελική ισορροπία μεταξύ εμβέλειας, ταχύτητας, επιβιωσιμότητας και κόστους θα καθορίσει αν το ELSA θα βασιστεί σε υποηχητική ταχύτητα, γρηγορότερες υπο/υπερηχητικές λύσεις ή ακόμα και μελλοντικές χρήση υπερ-υπερηχητικής τεχνολογίας.
Γεωπολιτικές συνέπειες
Η λειτουργική υλοποίηση ενός ευρωπαϊκού GLCM θα αλλάξει το στρατηγικό τοπίο στην ήπειρο: η δυνατότητα να πλήττονται κρίσιμες υποδομές ή στρατιωτικοί στόχοι βαθιά στο εχθρικό βάθος βελτιώνει την αποτροπή, αλλά μπορεί επίσης να πυροδοτήσει ανταγωνιστικές αντιδράσεις — βελτιωμένα συστήματα αεράμυνας, ανάπτυξη αντιπαραθετικών πυραυλικών δυνατοτήτων, ή αλλαγές στάσης που δημιουργούν ένα ασφαλιστικό δίλημμα. Οι ευρωπαϊκοί σχεδιασμοί επισημαίνουν ότι η ικανότητα προορίζεται για συμβατική αποτροπή και διαχείριση κρίσεων, αλλά τα ιστορικά παραδείγματα δείχνουν ότι η εισαγωγή νέων ισχυρών μέσων μακράς εμβέλειας αυξάνει τα δευτερογενή αποτελέσματα σε δόγμα και συμμαχικές σχέσεις.
Συμπέρασμα
Το ELSA δεν είναι απλώς ένα νέο όπλο — είναι μια ευρωπαϊκή στρατηγική επιλογή: η επένδυση στην κυριαρχία μακρο-εμβέλειας επίγειας κρούσης που απαιτεί χρόνο, πόρους και στενή πολιτική συνεννόηση. Η βιομηχανία προσφέρει ρεαλιστικές και σταδιακές λύσεις (με την MBDA να αποτελεί το πιο εμφανές παράδειγμα) και οι σύμμαχοι μπορούν να παρέχουν προσωρινές απαντήσεις, αλλά η επιτυχία θα εξαρτηθεί από τη συνεκτική πολιτική δέσμευση, σαφείς νομικούς κανόνες, υπεύθυνους κανόνες χρήσης και ρεαλιστικά χρονοδιαγράμματα. Αν η Ευρώπη μπορέσει να συγχρονίσει αυτά τα στοιχεία, το ELSA μπορεί να αποτελέσει το πιο σημαντικό ευρωπαϊκό αμυντικό πρόγραμμα αυτής της δεκαετίας — όμως θα πρόκειται για έναν προσεκτικό αγώνα ανάμεσα στην φιλοδοξία, την πολιτική συμφωνία και τις τεχνικές πραγματικότητες.
