Στο σύγχρονο τρισδιάστατο πεδίο μάχης η αεροπορική ισχύς θεωρείται ακρογωνιαίος λίθος για την επικράτηση τόσο στο χερσαίο όσο και στο ναυτικό επίπεδο. Γι αυτόν το λόγο επενδύονται τεράστια ποσά στην ανάπτυξη νέων τεχνολογιών για το αεροπορικό όπλο. Οι επενδύσεις αυτές μαζί με την πολυπλοκότητα του αεροπλάνου ως μηχανής και ως οπλικού συστήματος καθώς και το μεγάλο χρονικό διάστημα που απαιτείται, από το σχεδιαστήριο ως την FOC ώστε να θεωρηθεί ένα μαχητικό αεροσκάφος πλήρως αξιόμαχο, αντικατοπτρίζονται στην τιμή του τελικού προιόντος. Γι αυτόν το λόγο είθισται την μερίδα του λέοντος στα εξοπλιστικά προγράμματα να καταλήγει στην Π.Α.
Ως εκ τούτων παρατηρούμε διαχρονικά, ότι όσο ανεβαίνουν οι γενιές των αεροσκαφών, ανεβαίνει και το κόστος απόκτησης και αξιοποίησης ενός σύγχρονου μαχητικού αεροσκάφους. Στα παρακάτω διαγράμματα φαίνεται ξεκάθαρα η συρρίκνωση του στόλου της Π.Α. σε συνάρτηση με τη σταδιακή εισαγωγή των αεροσκαφών 3ης γενιάς και την αναμενόμενη απόσυρση παλαιότερων μαχητικών. Μία κατάσταση που πιστεύω ότι θα συνεχιστεί και θα γιγαντωθεί όσο μπαίνουν νέες γενιές αεροσκαφών σε υπηρεσία. Αυτό, ευτυχώς δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο.
Η USAF παραδείγματος χάρη, δεν εισήγαγε ποτέ σε υπηρεσία τον αρχικό αριθμό αεροσκαφών F-22 που υπολόγιζε ώστε να μπορέσει να αντικαταστήσει τα F-15C/D, ακόμα και τα F-35 περικόπηκαν σε μεγάλο βαθμό. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα αγοράζει εξελειγμένες εκδόσεις του F-15 ενώ εκσυγχρονίζει ακόμη κα F-16C/D BLK30/32 σε εφάμιλλο επίπεδο του Viper, όταν εμείς σκεφτόμασταν μέχρι πρόσφατα εάν θα τα πουλήσουμε ή εάν θα τα αφήσουμε στην τύχη τους όπως κάναμε με τα Mirage 2000. Η μη συνέχιση του τότε προγράμματος εκσυγχρονισμού του συνόλου των Mirage 2000 σε Mirage 2000-5 αποστέρησε την Π.Α. σήμερα από μια δεύτερη μοίρα υπερσύγχρονων μαχητικών αεροσκαφών.
Στο παραπάνω γράφημα παρατηρούμε δύο σημαντικά στοιχεία. Το πρώτο που αφορά την οροφή, είναι ότι μεχρι και την απόσυρση των παλαιότερων τύπων αεροσκαφών F-5A/B και των μη εκσυγχρονισμένων F-4E, η οροφή ξεπερνούσε τις 300 μονάδες. Ενώ το 2014 και με την απόσυρση των τελευταίων A-7 η οροφή πέφτει κάτω από τις 250 μονάδες, που διατηρείται ως σήμερα. Το δεύτερο πολύ σημαντικό είναι η σταδιακή μείωση της πολυτυπίας που είναι προαπαιτούμενο σε σύγχρονες ΕΕΔ για μείωση κόστους συντήρησης και εκπαίδευσης. Βλέπουμε λοιπόν μια μείωση από τους έξι διαφορετικούς τύπους το 1996 (F-5, T/A-7, F-4, Mirage F1, Mirage 2000, F-16), στους τρεις τύπους των έξι υποτύπων μια δεκαετία αργότερα (F-16B30, F-16B50, F16-B52+, F-16B52+A, M-2000, M-2000-5, F-4E PI).
Στο παραπάνω γράφημα παρατηρούμε δύο σημαντικά στοιχεία. Το πρώτο που αφορά την οροφή, είναι ότι μεχρι και την απόσυρση των παλαιότερων τύπων αεροσκαφών F-5A/B και των μη εκσυγχρονισμένων F-4E, η οροφή ξεπερνούσε τις 300 μονάδες. Ενώ το 2014 και με την απόσυρση των τελευταίων A-7 η οροφή πέφτει κάτω από τις 250 μονάδες, που διατηρείται ως σήμερα. Το δεύτερο πολύ σημαντικό είναι η σταδιακή μείωση της πολυτυπίας που είναι προαπαιτούμενο σε σύγχρονες ΕΕΔ για μείωση κόστους συντήρησης και εκπαίδευσης. Βλέπουμε λοιπόν μια μείωση από τους έξι διαφορετικούς τύπους το 1996 (F-5, T/A-7, F-4, Mirage F1, Mirage 2000, F-16), στους τρεις τύπους των έξι υποτύπων μια δεκαετία αργότερα (F-16B30, F-16B50, F16-B52+, F-16B52+A, M-2000, M-2000-5, F-4E PI).
Στόλος Π.Α με χρονικό ορίζοντα το 2030
Σύμφωνα με τον υπάρχοντα σχεδιασμό από το ΥΠΕΘΑ και την βούληση της υπάρχουσας κυβένησης, στις αρχές του 2030 ο στόλος της Π.Α. θα αποτελείται από έναν αριθμό των πρώτων από τα συνολικά 20-25 F-35A BLK4, 24 Rafale F3R, 82 F-16V BLK70, 38-70 F-16C/D BLK50+ εφόσον εκσυγχρονισθούν και τα 32 F-16C/D BLK30 και τέλος 24 Mirage 2000-5. Χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη μας τυχόν απώλειες.
Εδώ να κάνουμε μια μικρή παρένθεση και να τονίσουμε ότι Ελλάδα και Τουρκία βρίσκονται σε προεκλογική περίοδο. Η σύνθεση των νέων κυβερνήσεων που θα προκύψουν και στις δύο χώρες μπορεί να επηρρεάσουν τα εξοπλιστικά προγράμματα για τελείως διαφορετικούς λόγους. Όμως ο μεγαλοϊδεατισμός της Τουρκίας σε συνάρτηση με τον μη σεβασμό των κανόνων του διεθνούς δικαίου κάνει τις διαφορές μας αγεφύρωτες και δύσκολο να επιλυθούν στο πλαίσιο της αμοιβαίας κατανόησης και του διεθνούς δικαίου ανεξάρτητα του ποιος κυβερνάει στην άλλη μεριά του Αιγαίου. Είναι λοιπόν προαπαιτούμενο όποια κυβέρνηση προκείψει στην Ελλάδα μετά την εκλογική αναμέτρηση του καλοκαιριού να διατηρήσει το υπάρχον προβάδισμα στον εξοπλισμό της Π.Α. κι αυτό γιατί βλέπουμε ήδη κινήσεις επανένταξης της Τουρκίας πράγμα που μπορεί σε λίγο διάστημα να απελευθερώσει τις προμήθειες F-16V και F-35 που τόσο καίγεται η τουρκική πλευρά.
Κλείνοντας την παρένθεση, ο στόλος των μαχητικών αεροσκαφών της Π.Α. το 2032, θα αποτελείται από 220 αεροσκάφη διανεμημένα σε 10-11 μοίρες των 20-24 αεροσκαφών αναλόγως με τον τύπο. Να πούμε εδώ ότι η τυπική σύνθεση μια μοίρας αεροσκαφών της Π.Α. είναι τα 20 αεροσκάφη. Υπάρχουν αεροδρόμια της Π.Α. που στο παρελθόν υποστήριζαν τρεις μοίρες ήτοι τουλάχιστον 60 αεροσκάφη.
Στο παραπάνω γράφημα ο στόλος των F-16B30 θεωρείται ότι έχει εκσυγχρονισθεί στο επίπεδο Β50+Α ομογενοποιώντας περαιτέρω τον στόλο των F-16 σε δύο υποτύπους από τέσσερις που υπάρχουν σήμερα. Ο εκσυγχρονισμός αυτός πρέπει να θεωρείται εκ των ουκ άνευ γιατί έχει πολύ μικρό κόστος, σε σχέση πάντα με την αγορά καινούργιων F-16, για τους εξής λόγους: α) η Π.Α. θα μπορέσει να διατηρήσει την επιθυμητή οροφή αεροσκαφών, β) τα αεροσκάφη έχουν αρκετά χρόνια υπηρεσίας λόγω της δομικής ενίσχυσης που δέχθηκαν στο προσφατο παρελθόν, γ) θα αποκτήσουν δυνατότητες δικτυοκεντρικού πολέμου και πρόσβαση σε ολόκληρο το οπλοστάσιο της Π.Α. και δ) η Π.Α. χρειάζεται μαχητικά χαμηλού λειτουργικού κόστους για την αντιμετώπιση της καθημερινής προκλητικότητας των γειτόνων.
Πριν προχωρήσουμε την ανάλυση πρέπει να θέσουμε κάποιες σταθερές:
Α) Με τα δεδομένα που υπάρχουν σήμερα, για τα επόμενα είκοσι χρόνια η οροφή των αεροσκαφών της Π.Α. δεν πρέπει να πέσει κάτω από τις 200 μονάδες.
Β) Θα πρέπει πάντα να επιτυγχάνεται όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ομογενοποίηση του στόλου.
Γ) Να υπάρχουν τουλάχιστον δύο διαφορετικές πηγές αγοράς αεροσκαφών και μάλιστα το ένα τρίτο του στόλου να προέρχεται από την δεύτερη πηγή.
Δ) Όλα τα νέα αεροσκάφη να έχουν ραντάρ AESA, link 16, σύγχρονο σύστημα Η/Π και σκοπευτικό επί κάσκας.
Η βέλτιστη επιλογή για την Π.Α θα ήταν το 2035 περίπου να αποτελούνταν από 155 εκσυγχρονισμένα F-16, 40 Rafale (δυο Μοίρες) και 20 F-35. Με αυτήν την επιλογή θα εκπληρώνονταν σε μεγάλο ποσοστό οι παραπάνω παραδοχές. Αυτό βέβαια προϋποθέτει, σε σχέση με τον υπάρχοντα σχεδιασμό, πρώτον την διάθεση περισσότερων κονδυλίων, δεύτερον τον εξαρχής εκσυγχρονισμό των F-16C/D B50D σε Viper ή τουλάχιστον σε ADV και τρίτον την αντικατάσταση των M-2000-5 από Rafale.
Τα κόστη
Το κόστος χωρίζεται σε τρεις μεγάλους τομείς. Ο πρώτος είναι το κόστος αγοράς, ο δεύτερος είναι το κόστος διατήρησης σε υπηρεσία και τρίτο το κόστος αγοράς του οπλισμού. Το κόστος αγοράς είναι το κόστος του αεροσκάφους με όλο το πακέτο ηλεκτρονικών και του κινητήρα, το κόστος διατήρησης σε υπηρεσία είναι το κόστος των ανταλλακτικών και συντήρησης, το κόστος πτήσης ανά ώρα και το και το κόστος της εκπαίδευσης των πιλότων και των μηχανικών και τέλος το κόστος του οπλισμού είναι η αγορά, η επαναπιστοποίηση και η τυχόν αναβάθμιση του οπλισμού που χριάζεται το αεροσκάφος για την εκτέλεση της αποστολής του.
Από το 2018 το ελληνικό κράτος έχει ξοδέψει 4,81 δις ευρώ για το εκσυγχρονισμό των F-16B52 σε F-16V και την αγορά 24 Rafale F3R με τα όπλα τους και αρχική υποστήριξη. Ενώ έχει εγκριθεί η δαπάνη για τον εκσυγχρονισμό των 38 F-16B50 ύψους 420 εκ. ευρώ περίπου και η αγορά των 20 F-35 ύψους 3,5-3,7 Δις ευρώ.
Το σύνολο των 4,81 δις που θα ξοδέψει το ελληνικό κράτος διανέμεται σε βάθος δεκαετίας όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα αποσυμφορίζοντας τον προϋπολογισμό της Π.Α. για επιπλέον αγορές από το 2025 κι έπειτα.
| F-16V Modernization | Rafale F3R | Rafale F3R | |
| Number | 84 | 18 | 6 |
| Year | 30/4/2018 | 25/1/2021 | 3/24/2022 |
| 2018 | 180,000,000 | 0 | 0 |
| 2019 | 180,000,000 | 0 | 0 |
| 2020 | 180,000,000 | 0 | 0 |
| 2021 | 200,000,000 | 1,509,000,000 | 0 |
| 2022 | 220,000,000 | 472,000,000 | 279,500,000 |
| 2023 | 45,391,930 | 408,000,000 | 224,300,000 |
| 2024 | 45,391,930 | 67,000,000 | 480,800,000 |
| 2025 | 45,391,930 | 34,000,000 | 73,200,000 |
| 2026 | 45,391,930 | 0 | 27,700,000 |
| 2027 | 45,391,930 | 0 | 5,600,000 |
| 2028 | 45,391,930 | 0 | 1,200,000 |
| Total | 1,232,351,577 | 2,490,000,000 | 1,092,300,000 |
Είναι σημαντικό ο στόλος της Π.Α. να αποτελείται από αεροσκάφη τα οποία το κόστος συντήρησης και πτήσης να είναι σε χαμηλά επίπεδα έτσι ώστε να έχει τη οικονομική δυνατότητα να διατηρεί το μεγαλύτερο μέρος του στόλου αυτού σε πτητική κατάσταση και ετοιμοπόλεμο. Σύμφωνα με πληροφορίες το κόστος ανά ώρα πτήσης για τα αεροσκάφη που θα βρίσκονται σε υπηρεσία με την Π.Α. στην αυγή της νέας δεκαετίας θα είναι ως εξής:
F-16 : 8.000-10.000 $ ανά ώρα πτήσης
Mirage 2000-5 : 8.000-10.000 $ ανά ώρα πτήσης
Rafale F3R : 16.500 $ ανά ώρα πτήσης
F-35 : 25.000 $ ανά ώρα πτήσης. (Η Lockheed Martin δηλώνει ότι το κόστος αυτό θα κατέβει στις 15.000 $)
Να προσθέσουμε επίσης το κόστος προφύλαξης και φύλαξης της νέας γενιάς των αεροσκαφών. Σήμερα η πολυπλοκότητα και η ευαισθησία των σύγχρονων ηλεκτρονικών και Ε/Ο συστημάτων που φέρουν τα αεροσκάφη επιβάλει την προφύλαξη των αεροσκαφών αυτών από τα στοιχεία της φύσης σε σύγχρονα υπόστεγα και σέλτερς. Επίσης η επικείμενη αγορά των F-35 φέρνει και πολύ αυστηρούς κανονισμούς φύλαξης των αεροσκαφών αυτών. Στο πλαίσιο αυτό όλες οι αεροπορίες που έχουν βάλει το αεροσκάφος σε υπηρεσία με την αεροπορία τους, έχουν υποχρεωθεί από τις ΗΠΑ για πολύ υψηλού κόστους μέτρα ασφάλειας, εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, στο αεροδρόμιο που τα φιλοξενεί. Να μην ξαφνιαστούμε λοιπόν όταν και εάν γίνει γνωστό το ποσό που θα δαπανηθεί στη αεροπορική βάση που θα είναι η έδρα τον ελληνικών F-35.
Η παράμετρος του F-35
Με τις εξελίξεις να τρέχουν, φαίνεται ότι βούληση της παρούσας κυβέρνησης είναι να κλείσουν μια σειρά από σημαντικά εξοπλιστικά προγράμματα πριν τις εκλογές. Στο πλαίσιο αυτό έχει γίνει γνωστό ότι η LOA για τα F-35 θα φτάσει στην Ελλάδα μέσα στις επόμενες εβδομάδες και θα αρχίσει η τελική διαπραγμάτευση για να πέσουν οι υπογραφές και δεύτερον ότι το αεροσκάφος που μας προτείνουν είναι το Block 4 με όλες τις τελευταίες βελτιώσεις και θα φοράει το νέο ραντάρ APG-85.
Η εισαγωγή του συγκεκριμένου τύπου σε ελληνική υπηρεσία είναι μονόδρομος ανεξάρτητα από τη συζήτηση του εάν θα έπρεπε να γίνει σε ύστερο χρόνο μιας και η υπερδεκαετής παραμέληση των ΕΕΔ έχει δημιουργήσει πολλαπλές ανάγκες σε όλους τους κλάδους με πρώτο το Π.Ν. Συνεπώς η πρόσκτηση του F-35 θα πρέπει να αντιμετωπίζεται όχι μονομερώς αξιολογώντας το ως μονάδα αλλά στα πλαίσια των συνολικών αναγκών των Ενόπλων Δυνάμεων και των διαθέσιμων πόρων.
Έχει γίνει επίσης γνωστό ότι το πλαίσιο αποπληρωμής του συνόλου του ύψους της δαπάνης θα διαμοιραστεί σε 10-12 χρόνια ήτοι 300-350 εκ. ετησίως. Στο επιτελείο γνωρίζουν ότι όταν η Τουρκία συμμορφωθεί και συμβαδίσει με την συμμαχία η πόρτα του F-35 θα ξανανοίξει και τότε η γείτονα χώρα θα εκτελέσει τους σχεδιασμού τις για 100 μονάδες. Μην ξεχνάμε ότι το οικονομικό σκέλος μιας τέτοιας αγοράς σίγουρα δεν αφήνει καθόλου αδιάφορη ούτε την αμερικανική κυβέρνηση ούτε την κατασκευάστρια εταιρία. Είναι λοιπόν πολύ μεγάλης σημασίας η ελληνική πλευρά να αποκτήσει πρώτη το αεροσκάφος αυτό για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι να αποκτήσει το τακτικό και στρατηγικό πλεονέκτημα και το δεύτερο να βρει τρόπους αντιμετώπισης αντίστοιχης τεχνολογίας απειλής στο μέλλον από το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης και αεράμυνας της χώρας μας.
Το γεγονός ότι το αεροσκάφος που θα παραλάβουμε είναι του Block 4 σε συνάρτηση με τη μεγάλη χρονική διάρκεια αποπληρωμής, μπορεί να κάμψει τις όποιες ενστάσεις, κι αυτό γιατί το συγκεκριμένο μπλοκ παρουσιάζει σημαντικές βελτιώσεις σε σχέση με το προηγούμενο. Καταρχάς το Block 4 είναι το πρώτο μπλοκ που το αεροσκάφος θεωρείται ότι θα έχει FOC (Full Operational Capability) όπως και το γεγονός ότι το συγκεκριμένο μπλοκ θα είναι η βάση για όλες τις μελλοντικές αναβαθμίσεις του αεροσκάφους. Ενσωματώνει το νέο ραντάρ το οποίο θεωρείται το πιο σύγχρονο ραντάρ AESA που θα φοράει μαχητικό αεροσκάφος σήμερα και στο άμεσο μέλλον με πολύ μεγαλύτερη εμβέλεια έρευνας και αποκάλυψης στόχων και εκτεταμένες δυνατότητες ηλεκτρονικής επίθεσης. Επίσης φέρει αναβαθμισμένο σύστημα αυτοπροστασίας.
Έχουν προστεθεί στη φαρέτρα του 17 νέα όπλα που σημαίνει ότι θα μπορεί σε non-stealth mode να φέρει το σύνολο των αμερικάνικων όπλων που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στο οπλοστάσιο της Π.Α και όχι μόνο. Είναι άξιο να αναφερθεί ότι Lockheed Martin σε συνεργασία με τις BAe Systems και MBDA έχουν ξεκινήσει την ενσωμάτωση του Meteor στο F-35 με ορίζοντα ολοκλήρωσης 2027-2028 έτος που πρόκειται να παραλάβουμε τα πρώτα αεροσκάφη της δικής μας παραγγελίας εάν και εφόσον εξελιχθούν όλα ομαλά.
Παρ’ όλ αυτά το συγκεκριμένο αεροσκάφος έχει και αρκετά μειονεκτήματα. Μερικά από αυτά είναι:
- Υποδεέστερες κινηματικές επίδόσεις σε σχέση με όλα τα εν υπηρεσία μαχητικά (επιτάχυνση, βαθμός ανόδου, μέγιστη ταχύτητα πλεύσης, αδυναμία Supercruise) που το κάνουν ευάλωτο σε κλειστές αερομαχίες.
- Εξαιρετικά περιορισμένη μεταφορική ικανότητα σε οπλικό φορτίο, σε διαμόρφωση VLO (stealth).
- Αδυναμία πλεύσης με υπερηχητικές ταχύτητες για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα.
- Δεν μπορεί να δεχτεί Α/Α πυραύλους μικρού βεληνεκούς στις καταπακτές όπλων που σημαίνει ότι σε stealth mode δεν έχει όπλα για κλειστές αερομαχίες. Όπως επίσης ότι ο μόνος πύραυλος πιστοποιημένος WVR σήμερα είναι ο AIM-9X. Βέβαια το γεγονός ότι η Γερμανία θα γίνει χρήστης μπορεί να προκύψει ενσωμάτωση του IRIS-T.
- Υπάρχουν ακόμη ζητήματα με την ροή ανταλλακτικών.
Ίσως όμως το μεγαλύτερο μειονέκτημα είναι το θέμα που ανέκυψε, σύμφωνα με δημοσιεύματα, το 2017 με το σύστημα ALIS (Autonomous Logistics Information System) όταν η Νορβηγική Αεροπορία ανακάλυψε ότι ευαίσθητες πληροφορίες κατέληξαν στην Lockheed Martin μέσω του συστήματος αυτού. Το ALIS είναι το σύστημα που μεταφέρει σε ένα cloud της εταιρίας στοιχεία για την κατάσταση των συστημάτων του αεροσκάφους για να γίνει περαιτέρω αξιολόγηση της κατάστασης του αεροσκάφους από τους ειδικούς.
Το ALIS συγκεντρώνει τεράστιο όγκο δεδομένων για τα συστήματα του αεροσκάφους, τα οποία υποτίθεται ότι βοηθούν τα πληρώματα εδάφους να εντοπίσουν και να διορθώσουν προβλήματα. Στέλνει επίσης αυτές τις πληροφορίες πίσω στα γραφεία του F-35 JPO και της Lockheed Martin, ώστε οι ειδικοί να μπορούν να δουν εάν τα εξαρτήματα φθείρονται όπως αναμένεται ή αν υπάρχουν προηγουμένως άγνωστα, αλλά κοινά σημεία αστοχίας που μπορεί να χρειάζονται κάποιο είδος τροποποίησης ή αναβάθμισης η γραμμή.
Η Lockheed Martin στέλνει επίσης σημαντικές ενημερώσεις κώδικα λογισμικού μέσω ALIS. Αλλά χειρίζεται επίσης πακέτα δεδομένων αποστολής. Όταν τα αεροσκάφη επιστρέψουν στη βάση, το προσωπικό στο έδαφος εξάγει αυτές και άλλες πρόσθετες πληροφορίες που μπορεί να έχουν καταγράψει οι αισθητήρες του αεροσκάφους κατά τη διάρκεια της πτήσης για απολογισμό και άλλες αναλύσεις.
Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια σειρά από μυστικά εθνικής ασφάλειας, όπως αρχεία της διαδρομής πτήσης του αεροπλάνου και το προφίλ της αποστολής, δεδομένα επικοινωνιών, εικόνες βίντεο, ηλεκτρονικές υπογραφές και τοποθεσίες φιλικών και αντίπαλων ραντάρ και άλλων εκπομπών και πιθανές λεπτομέρειες σχετικά με τις τακτικές, τις τεχνικές και διαδικασίες μιας χώρας. Επίσης το γεγονός ότι ευαίσθητες διαβαθμισμένες πληροφορίες τρίτου κράτους κρατούνται σε server της Lockheed είναι αυξάνει την πιθανότητα μέσω μιας κυβερνοεπίθεσης όλες αυτές οι πληροφορίες να πέσουν στα χέρια τρίτων.
Μέχρι στιγμής για το συγκριμένο ζήτημα αμερικανικό πεντάγωνο εξουσιοδότησε την Lockheed να δημιουργήσει το SDM (Sovereign Data Management) ένα τοίχος προστασίας το οποίο θα φιλτράρει ποιες πληροφορίες θα στέλνονται πίσω στα γραφεία της εταιρίας. Το ALIS προσφέρει έναν τρόπο διακοπής της διανομής ενημερώσεων λογισμικού και σημαντικών δεδομένων αποστολής σε ξένους φορείς εκμετάλλευσης, καθώς και πιθανόν να χρησιμεύσει ως είσοδος για μια επιθετική κυβερνοεπίθεση για την πλήρη απενεργοποίηση ορισμένων αεριωθούμενων αεροσκαφών. Μέχρι στιγμής, μόνο το Ισραήλ μπόρεσε να εξασφαλίσει τα δικαιώματα λειτουργίας των F-35I Adir του εντελώς ανεξάρτητα από το ALIS εάν χρειαζόταν και να προσθέσει το δικό του λογισμικό πάνω από το σύστημα. Άλλοι χρήστες του Joint Strike Fighter θα παραμείνουν εξαρτημένοι από το σύστημα ακόμη και με το SDM.
Το μέλλον της Π.Α. περνάει σιγά σιγά στα αεροσκάφη στελθ και δεν είναι τυχαίο ότι παρ’ όλα τα θέματα και τα προβλήματα οι χρήστες του F-35 αυξάνονται. Το επόμενο μεγάλο βήμα λοιπόν θα είναι η συμμετοχή σε κάποιο από τα ευρωπαϊκά προγράμματα ανάπτυξης 6ης γενιάς μαχητικού αεροσκάφους.
Φυσικά κομβικό ζήτημα για τα F-35 της ΠΑ είναι και με τι όπλα θα αποκτηθούν. Και τούτι διότι για να μεγιστοποιηθούν οι δυνατότητες του F-35 πρέπει να αποκτηθούν και τα κατάλληλα όπλα ευθύς εξ αρχής και όχι σε δεύτερο χρόνο. Το ζητούμενο δεν είναι η ΠΑ να διαθέτει μια εξαιρετική εναέρια πλατφόρμα αλλά να εξασφαλίσει και τα κατάλληλα όπλα κρούσης.
Και το κυριότερο ζητούμενο: της απόκτησης του F-35 επιβάλλεται να έχουν καλυφθεί όλες οι υπόλοιπες ανάγκες της ΠΑ σε σωρεία ζητημάτων υψηλότερης προτεραιότητας (όπλα κρούσης, ατρακίδια, αναβάθμιση Συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου) και φυσικά του Στρατού Ξηράς και του Πολεμικού Ναυτικού.
