Το τελευταίο διάστημα η ανθρωπότητα παρακολουθεί με έντονο προβληματισμό τις δραματικές εξελίξεις στις Ρωσο-ουκρανικές σχέσεις. Με το θερμόμετρο να έχει πιάσει κόκκινο ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν επισκέφθηκε διαδοχικά τις τελευταίες δύο μέρες Μόσχα και Κίεβο σε μία ύστατη προσπάθεια για ανεύρεση πολιτικής λύσης πριν το λόγο πάρουν τα όπλα. Ανάλογες διπλωματικές προσπάθειες ανέλαβε και ο καγκελάριος Όλαφ Σόλτς στην άλλη άκρη του Ατλαντικού.
Γράφει ο Χρήστος Δρίβας (Αντιστράτηγος ε.α.)
Με δεδομένο ότι το πρόβλημα δεν προέκυψε “out of the blue” είναι σκόπιμη μια σύντομη ιστορική αναδρομή:
Η Ουκρανία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα της ανατολικής ευρώπης μετά τη Ρωσία, με τετραπλάσιο πληθυσμό και πενταπλάσια έκταση από εκείνη της ελλάδας. Στην αρχαιότητα αποτέλεσε τόπο όπου αναπτύχθηκαν ελληνικές αποικίες με πιό γνωστή την Οδησσό, του Βασιλείου της Σκυθίας (700 π.Χ -200 π.Χ). Το 19ο αιώνα η χώρα διαμελίστηκε ανάμεσα στην Αυστροουγγαρία και τη Ρωσία των Τσάρων ενώ το 1922 η Ουκρανία υπήρξε μία από τις πρώτες, ιδρυτικές δημοκρατίες της ΕΣΣΔ. Το 1991, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης απέκτησε την ανεξαρτησία της. Τους δύο λαούς, Ρώσους και Ουκρανούς χαρακτηρίζει η εθνοφυλετική συγγένεια ενώ τους συνδέει κοινή πολιτιστική κληρονομιά και σημαντική ιστορική σχέση. Στο Κίεβο γεννήθηκε η Ρωσία, ενώ Ουκρανία στα ρωσικά σημαίνει άκρο, δηλαδή όριο (κατ΄ορισμένους άκρη της Ρωσίας).
Η χώρα διαρρέεται κάθετα από Β προς Ν από δύο μεγάλους ποταμούς, το Δνείστερο στα δυτικά και το Δνείπερο στα ανατολικά. Δυτικά του Δνείπερου ο Ουκρανικός λαός είναι αμιγής και ξεκάθαρα φιλοδυτικός, φιλοευρωπαιστής. Είναι σκόπιμο άλλωστε να μην ξεχνάμε τη στάση που κράτησε η Ουκρανία στο Β΄ΠΠ όταν η Ρωσία έδινε τον ύστατο υπέρ πάντων αγώνα ενάντι στο ναζισμό. Ανατολικά του Δνείπερου σημαντικό ποσοστό των κατοίκων είναι ρωσικής καταγωγής, όπως εξάλλου και στην Κριμαία.
Τα σημερινά προβλήματα έχουν τις ρίζες τους στο 2014, όταν ο Πρόεδρος της χώρας Γιανούκοβιτς εντελώς αυθαίρετα διέκοψε τις, σε εξέλιξη τότε, διαδικασίες ένωσης της Ουκρανίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μια απερίσκεπτη – όπως αποδείχθηκε – προσπάθεια να συγκρατήσει το λαό του μακριά απ΄τη δύση, με απώτερο σκοπό να την επαναφέρει, όταν οι συνθήκες το επιτρέπουν, στη σφαίρα επιρροής της Ρωσίας. Ο λαός αντέδρασε δυναμικά, ξεσηκώθηκε και είχαμε ταραχές μεγάλης κλίμακας με τον Πρόεδρο Γιανούκοβιτς να ανατρέπεται και να διαφεύγει άρον – άρον στη Ρωσία. Και επειδή «ενός κακού μύρια έπονται» αμέσως μετά την ανατροπή του Γιαννούκοβιτς και τις ταραχές στην Κριμαία η Ρωσία εισβάλλει με κεραυνοβόλο ενέργεια, με αεροναυτικές δυνάμεις, ειδικές δυνάμεις του στρατού και τεθωρακισμένα και καταλαμβάνει τη χερσόνησο με το πρόσχημα της προστασίας του εκεί ρωσόφωνου στοιχείου που αποτελεί το 60% του πληθυσμού.
Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι η στρατηγικη σημασία της Κριμαίας είναι τεράστια λόγω της αεροναυτικής βάσης της Ρωσίας στη Σεβαστούπολη που είναι η μεγαλύτερη στη Μαύρη θάλασσα και μια από τις μεγαλύτερες μετά από εκείνη του Καλίνινγκραντ στη Βαλτική. Η σημασία της χερσονήσου της Κριμαίας είναι επίσης τεράστια λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αφού περικλείει και – στην κυριολεξία – αποκλείει την θάλασσα του Αζόφ, δεσπόζει της Μαύρης θάλασσας, ενώ ταυτόχρονα είναι απέναντι στα στενά του Βοσπόρου τα οποία και «ελέγχει».
Ταυτοχρονα, το 2014, υπήρχαν σε εξέλιξη ταραχές στην ανατολική πλευρά της Ουκρανίας, στην περιοχή του Ντονμπάς, ταραχές οι οποίες δυστυχώς ουδέποτε έπαψαν ακόμη και μετά τις Συμφωνίες του Μίνσκ 1 και 2, τα 2014/5. Τότε, μετά από δραματική διαμεσολάβηση των Ολάντ και Μέρκελ, οι εκπρόσωποι των Ρωσόφωνων αυτονομιστών, της Ουκρανίας, της Ρωσίας, Γαλλίας, Γερμανίας και του ΟΑΣΕ συμφώνησαν σε δέσμη 12 μέτρων με στόχο τον τερματισμό της ένοπλης σύγκρουσης στο Ντονμπάς της ανατολικής Ουκρανίας.
Συναφώς θεωρείται άξιο προσοχής ότι, αμέσως μετά την εισβολή και κατοχή της Κριμαίας το 2014, τον ίδιο χρόνο, η Σουηδία θεσμοθετεί και υλοποιεί την υποχρεωτική στράτευση γυναικών, με τη Νορβηγία να ακολουθεί τον ακριβώς επόμενο χρόνο (2015) και τη Φινλανδία να έχει αρχίσει τις διαδικασίες για τη στράτευση των γυναικών μόλις τον περασμένο χρόνο (2021). Υπάρχουν δε σοβαρές ενδείξεις ότι η Σουηδία, έχοντας αναπτύξει υψηλού επιπέδου πολεμική βιομηχανία, προετοιμάζεται εδώ και καιρό «δια πάν ενδεχόμενο».
Η κατάσταση σήμερα, μετά τις προσπάθειες ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ εμφανίζεται ιδιαίτερα περίπλοκη έχοντας εξελιχθεί σε ένα επικίνδυνο μπρα ντε φερ ανάμεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία.
Απ’ τη μία έχουμε το αναφαίρετο δικαίωμα μιας ελεύθερης και δημοκρατικής χώρας να επιλέξει ανάμεσα σε Δύση και Ρωσία και από την άλλη τη δικαιολογημένη ανησυχία του Κρεμλίνου αφού, μετά από τρεις διαδοχικές επεκτάσεις του ΝΑΤΟ προς ανατολάς περισφιγγεται ο κλοιός γύρω από τη Ρωσία και επαπειλείται η υπόσταση της χώρας και του ίδιου του Πούτιν σε παγκόσμιο, γεωπολιτικό επίπεδο. Δεν θα ήταν λάθος να θεωρήσει κανείς ότι αυτό που συμβαίνει σήμερα στο κατώφλι της Ρωσίας είναι το ίδιο και το αυτό (σε ορθή επανάληψη) με την κρίση της Κούβας τη δεκαετία του ’60 κατ’ αντίστροφη φορά, με στόχο τη γεωπολιτική ανάσχεση της Ρωσίας.
Η Ρωσία έχει συγκεντρώσει περισσότερους από 120.000 στρατιώτες κοντά στα σύνορά της με την Ουκρανία, αλλά αν συνυπολογίσει κανείς τις άμεσες εφεδρείες των σε Α΄Γραμμή Τμημάτων και τα Τμήματα Υποστήριξης Διοικητικής Μέριμνας, ο πραγματικός αριθμός ξεπερνάει τις 200.000.
QVO VADIS Vladimir?
Παρότι ο Πρόεδρος Πούτιν διαψεύδει κατηγορηματικά ότι προτίθεται να εισβάλλει στην ανατολική Ουκρανία θα ήταν μεγιστη αφέλεια να τον πιστέψει κανείς. Εξάλλου κανείς εισβολέας δεν προαναγγέλλει την ενέργεια του. Δεν το έκανε στις περιπτώσεις της Λευκορωσίας και του Καζακστάν και βεβαίως δεν προανήγγειλε την κατάληψη της Κριμαίας. Γιατί λοιπόν να το κάνει τώρα? Στο ερώτημα αν μπορεί να καταλάβει σε σύντομο χρόνο το Ντονμπάς η απάντηση είναι κατηγορηματική και μάλιστα σε ελάχιστο.
Ο πρόεδρος Πούτιν εκτιμά ως υπαρξιακή απειλή για τη χώρα του την επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς και δεν έχει άδικο. Είναι αποφασισμένος να διασώσει την υστεροφημία του ως ηγέτης και να αποφύγει τον περαιτέρω διαμελισμό της χώρας του βάζοντας τέλος στη γεωπολιτική καταστροφή της Ρωσίας.
Είναι καταφανές ότι οι Δημοκρατικοί στις ΗΠΑ από αναλήψεως καθηκόντων «ψάχνονται» με τη Ρωσία. Σε περίπτωση όμως σύρραξης οι επιπτώσεις θα είναι τεράστιες. Βρισκόμαστε σε μια επικίνδυνη καμπή της ιστορίας. Ενδέχεται να οδηγηθούμε σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις μέσα από ένα ντόμινο εξελίξεων. Η Ευρώπη και ειδικά η Σκανδιναβία και οι χώρες της Βαλτικής είναι βέβαιο ότι θα κληθούν πληρώσουν μεγάλο τίμημα λόγω εγγύτητας .
Ο ρόλος της Ευρώπης
Μα για ποιά ευρώπη μιλάμε? Οι ισχυρότεροι στρατοί της ευρώπης είναι της πυρηνικής Γαλλίας, της Ελλάδας της Πολωνίας και τέλος της Ιταλίας. Η Γερμανία είναι μεν οικονομικός γίγαντας πλην όμως στρατιωτικά είναι ευνουχισμένη. Για το Βέλγιο, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο δεν γίνεται λόγος.
Είναι εκτίμηση πολλών ότι απώτερος στόχος της κρίσης είναι να καταδειχθεί η Ρωσία ως εχθρός της Δύσης και να απομονωθεί πολιτικά και οικονομικά. Πρόκειται για σχέδιο ευρύτερης γεωπολιτικής ανακατάταξης με στόχο τον επανεξοπλισμό της Ευρώπης, την επιστροφή δυνάμεων των ΗΠΑ στο έδαφος της και τον περιορισμό της σφαίρας επιρροής της Ρωσίας.
Είναι γνωστό ότι η Ευρώπη εξαρτάται ενεργειακά από τη Ρωσία, όσον αφορά το φυσικό αέριο και είναι επίσης γνωστό ότι η Ρωσία εξαρτάται οικονομικά σε σημαντικό βαθμό από την Ευρώπη αφου το 70% των εισοδων της προέρχεται από το φυσικό αέριο. Το μέγεθος της οικονομίας της Ρωσίας είναι αντίστοιχο εκείνου της Ιταλίας. Αυτή τη σχέση, αυτόν τον ομφάλιο λώρο στοχεύουν οι ΗΠΑ προκειμένου να απομονώσουν τον Πούτιν. Απ΄την άλλη τυχόν συμμαχία του με την Κίνα θα του στοιχίσει στο μέλλον αφού έτσι θα την καταστήσει αυτοδικαίως υπερδύναμη. Εάν ο Ρώσος πρόεδρος διαβεί το Ρουβίκωνα θα τραυματίσει θανάσιμα τη σχέση του με την Ευρώπη και το δυτικό κόσμο. Και είναι αρκετά έξυπνος για να σταθμίσει τα πράγματα.
Είναι ολοφάνερο ότι οι εκτιμήσεις των ΗΠΑ περί του πρακτέου δεν συνάδουν με το σύνολο του πολιτικού κόσμου της ΕΕ. Παρά τις όποιες προσπάθειες να φανεί κοινό μέτωπο προς τα έξω υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις στις θέσεις των ηγετών της ΕΕ.
Η πρόσφατες συναντήσεις του Προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν σε Μόσχα και Κίεβο και οι στη συνέχεια δηλώσεις του στον Ουκρανό Πρόεδρο Ζελένσκι ότι «υπάρχει η δυνατότητα να προχωρήσουν σε διαπραγματεύσεις» δίνουν ελπίδες ότι δεν θα κλιμακωθεί η ένταση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Ο ρόλος της Τουρκίας.
Παρότι η γείτονα χώρα κατά τον Β’ΠΠ αρίστευσε στο ρόλο του επιτήδειου ουδέτερου, στην παρούσα κατάσταση θα αναγκαστεί, εκ των πραγμάτων, να πάρει θέση. Εκτιμάται ότι παρά την έντονη, πρόσφατη σχέση με τη Μόσχα, θα αναγκαστεί να ακολουθήσει το ΝΑΤΟ, πληρώνοντας μεγάλο τίμημα στη Ρωσία.
Ο ρόλος της Ελλάδας
΄Όσον αφορά την (αναπόφευκτη) εμπλοκή της χώρας μας: Η χώρα όντας μέλος της Συμμαχίας έχει σημαντικές ανειλημμένες υποχρεώσεις. Σημαντικές υποχρεώσεις έχει επίσης έναντι των ΗΠΑ όσον αφορά τη παραχώρηση και χρήση των βάσεων Σούδας, Λάρισας, Στεφανοβίκειου και Αλεξανδρούπολης. Η διαχείριση της εμπλοκής μας θα πρέπει να περιοριστεί στις συμβατικές μας υποχρεώσεις και μέχρι εκεί. Είναι αδιανόητο να σηκωθούν ελληνικά αεροπλάνα να βομβαρδίσουν. Είμαι σίγουρος ότι η πολιτική ηγεσία θα εκτιμήσει, αναλογιστεί και πράξει ΕΛΛΗΝΙΚΑ.
Θα πρέπει να πρυτανεύσει η λογική. Ο Ουκρανός πρόεδρος καλείται να λάβει τεράστιας σημασίας απόφαση με γνώμονα τα συμφέροντα της πατρίδας του και μόνο, όχι για τα συμφέροντα άλλων. Πρόκειται για το μέλλον της ίδιας της πατρίδας του, για τους εαυτούς τους και τα παιδιά τους και παρά το νεαρό της ηλικίας του καλείται να σκεφτεί ώριμα και υπεύθυνα. Δεν υπάρχουν περιθώρια για χρήσιμους αφελείς ούτε στην Ουκρανία πολύ δε περισσότερο στην πατρίδα μας (αγαπητοί ιθύνοντες).
