Κατά τη διάρκεια της διεθνούς έκθεσης «IDEX 2019» η αμερικανική Raytheon ανακοίνωσε ότι ξεκίνησαν οι πτητικές δοκιμές του βλήματος GEM-T (Guidance Enhanced Missile-Tactical Ballistic Missile), εφοδιασμένου με αναμεταδότη με νιτρίδιο του γαλλίου (gallium nitride, GaN). Η πρώτη δοκιμή πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο και αφορούσε στη βολή ενός GEM-T κατά στόχου σε «σύνθετο περιβάλλον». Σύμφωνα με τη Raytheon το σύστημα Patriot ιχνηλάτησε το στόχο, επεξεργάστηκε το φάκελο εμπλοκής και εκτόξευσε το βλήμα, το οποίο αναχαίτισε και εξουδετέρωσε το στόχο. Δύο άλλες δοκιμές, επιτυχείς και αυτές, πραγματοποιήθηκαν τον Ιανουάριο του 2019.
Πρόκειται για την τελευταία εξέλιξη, σε μια σειρά εξελίξεων, που αφορούν στην αναβάθμιση των αντιαεροπορικών συστημάτων Patriot, τα οποία αποτελούν τον κορμό της ελληνικής αντιαεροπορικής άμυνας, στο μεγάλο βεληνεκές, μαζί με τα ρωσικά συστήματα S-300PMU-1. Εκτός των βελτιωμένων βλημάτων τα συστήματα Patriot μπορούν πλέον να διαθέτουν ενεργητικά ραντάρ ηλεκτρονικής σάρωσης (AESA : Active Electronically Scanned Array), καθώς και νέες οθόνες οι οποίες βελτιώνουν κατακόρυφα την αντίληψη της τακτικής κατάστασης των χειριστών.
Συγκεκριμένα, από τα τέλη του 2017, και στο πλαίσιο σχετικού προγράμματος των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων, ξεκίνησε ένα πρόγραμμα αντικατάσταση των ραντάρ AN/MPQ-53/-65 των Patriot. Το πρόγραμμα διεκδικούν η Raytheon, η Lockheed Martin, η Northrop Grumman και η Technovative Applications. Στόχος η ανάπτυξη ενός ραντάρ εντοπισμού απειλών με χαρακτηριστικά απόκρυψης του ίχνους (Stealth) σε μεγάλη απόσταση και σ’ ολόκληρο το τόξο των 360ο. Η καταληκτική ημερομηνία κατάθεσης των προτάσεων είναι τα μέσα του 2019.
Για το πρόγραμμα, η Raytheon, κατασκευάστρια εταιρία των Patriot, έχει αναπτύξει ένα ραντάρ AESA βασισμένο στο νιτριδίου του γαλλίου, το οποίο παρουσίασε για πρώτη φορά στα τέλη του 2016, ενώ η ανάπτυξη του κόστισε $ 300 εκατομμύρια. Κύριος ανταγωνιστής αναμένεται να είναι η Lockheed Martin με το ραντάρ ARES (Active Electronically Scanned Array Radar for Engagement and Surveillance), το οποίο έχει κατασκευαστεί με βάση την αρχή της «διανεμόμενης αρχιτεκτονικής» («distributed architecture»), δηλαδή με τη χρήση πολλαπλών τμημάτων με στόχο την αποφυγή της μιας κρίσιμης βλάβης που θα θέσει το σύστημα εκτός λειτουργίας. Με τη χρήση πολλαπλών τμημάτων το ραντάρ συνεχίζει να λειτουργεί ακόμα και αν κάποια τμήματα του τεθούν εκτός λειτουργίας.
Επίσης, στα τέλη του 2018, η Raytheon ανακοίνωσε ότι ανέπτυξε μια νέα οθόνη απεικόνισης δεδομένων, για τα Patriot, η οποία χρησιμοποιεί έγχρωμες τρισδιάστατες (3D) ενδείξεις με αποτέλεσμα να σημειώνεται κατακόρυφη αύξηση της αντίληψης της τακτικής κατάστασης. Η νέα οθόνη WMI (Warfighter Machine Interface) αναπτύχθηκε για να αντικαταστήσει τις τρέχουσες οθόνες, οι οποίες απεικονίζουν τα δεδομένα σε δύο διαστάσεις (2D) και σε ασπρόμαυρο φόντο.
Με τις παλαιές οθόνες ο χειριστής θα πρέπει να επιλέξει μεταξύ 100 κατηγοριών (Tab) για να βρει την πληροφορία που θέλει, να την εντυπώσει στη μνήμη του και στη συνέχεια να ψάχνει να βρει μια άλλη πληροφορία. Για παράδειγμα, σήμερα ένας χειριστής, για να προσδιορίσει εάν ένα αεροσκάφος πετά στο σωστό ύψος και μέσα σ’ ένα αεροδιάδρομο ασφαλείας, θα πρέπει να αναζητήσει τη συγκεκριμένη κατηγορία και να περιηγηθεί στα δεδομένα που έχουν αποθηκευτεί στη συγκεκριμένη κατηγορία μέχρι να βρει την πληροφορία που θέλει. Η διαδικασία αυτή, για έναν έμπειρο χειριστή, απαιτεί χρόνο της τάξεως των 35-40 δευτερολέπτων.
Με τις οθόνες WMI ο χειριστής δεν έχει παρά να μεγεθύνει, δια δακτύλου, σαν σε οθόνη αφής, το ίχνος του αεροσκάφους για να δει, σε τρισδιάστατη απεικόνιση, και από οποιαδήποτε γωνία θέλει, εάν το αεροσκάφος πετά εντός ή εκτός του αεροδιαδρόμου ασφαλείας ή που ακριβώς πετά. Η διαδικασία αυτή απαιτεί μόλις 1-2 δευτερόλεπτα.
Πιστεύουμε ότι τα βλήματα GEM-T, τα νέα ραντάρ AESA, με ικανότητα εντοπισμού σ’ ολόκληρο το τόξο των 360ο και οι νέες οθόνες WMI είναι βελτιώσεις, οι οποίες θα πρέπει να ενδιαφέρουν και να εξεταστούν από την Πολεμική Αεροπορία (ΠΑ) με στόχο τη διατήρηση των πολύτιμων Patriot στην αιχμή της τεχνολογίας. Έτσι θα συνεχίσουν να αποτελούν μια θανάσιμη απειλή για την Τουρκική Πολεμική Αεροπορία και μάλιστα σε φονικότερο επίπεδο. Άλλωστε, τα ελληνικά Patriot βρίσκονται ήδη σε υπηρεσία 20 χρόνια και, αργά η γρήγορα, θα απαιτηθεί ένα πρόγραμμα αναβάθμισης μέσης ζωής, ώστε να παραμείνουν ικανά και αξιόμαχα και μάλιστα με χαμηλό κόστος. Για παράδειγμα, το Σεπτέμβριο του 2018, η Ολλανδία αποφάσισε, μέσω προγράμματος FMS (Foreign Military Sales) και με δυνητικό κόστος $ 105 εκατομμυρίων, την αναβάθμιση τεσσάρων (4) πυροβολαρχιών Patriot στο προηγμένο επίπεδο PAC-3 Configuration-3+ (Patriot Advanced Capability). Το πρόγραμμα αφορά στην αναβάθμιση όλων των υπό-συστημάτων του Patriot, δηλαδή των ραντάρ, των σταθμών ελέγχου εμπλοκών (ECS : Engagement Control Station), τα κέντρα πληροφοριών και συντονισμού (ICC : Information and Coordination Center) και των εκτοξευτών. Με βάση το κόστος του ολλανδικού προγράμματος, ένα αντίστοιχο ελληνικό, για έξι (6) πυροβολαρχίες, θα κόστιζε περί τα $ 160 εκατομμύρια.
Υπενθυμίζουμε ότι τα ελληνικά Patriot συγκροτούν έξι (6) πυροβολαρχίες με έξι (6) τετραπλούς εκτοξευτές έκαστη πυροβολαρχία (συνολικά 36 εκτοξευτές). Η σύμβαση, ύψους $ 887 εκατομμυρίων, για την αγορά των τεσσάρων (4) πρώτων πυροβολαρχιών υπογράφηκε το Φεβρουάριο του 1999. Ακολούθησε, το Νοέμβριο του 1999 η ενεργοποίηση του δικαιώματος προαίρεσης, ύψους $ 222 εκατομμυρίων, για την προμήθεια άλλων δύο (2) πυροβολαρχιών. Οι παραδόσεις ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 2002 και ολοκληρώθηκαν εντός του 2004.
Μέχρι την έλευση τους, η Ελλάδα παρέλαβε, τον Οκτώβριο του 1999 και με τη μορφή μίσθωσης από τις ΗΠΑ, τρείς (3) πυροβολαρχίες με τέσσερις (4) τετραπλούς εκτοξευτές έκαστη πυροβολαρχία, οι οποίες επεστράφησαν στις ΗΠΑ το Σεπτέμβριο του 2002 (το κόστος της μίσθωσης ανήλθε στα $ 30 εκατομμύρια).
Η αρχική σύμβαση προμήθεια των τεσσάρων (4) πυροβολαρχιών προέβλεπε και την προμήθεια 200 βλημάτων τύπου MIM-104D PAC-2 GEM (Patriot Advanced Capability-2 Guided Enhanced Missile) μέγιστου βεληνεκούς 160 χιλιομέτρων, τα οποία άρχισαν να παραλαμβάνονται τον Ιούνιο του 2002, ενώ η σύμβαση μίσθωσης των τριών (3) πυροβολαρχιών προέβλεπε και τη μίσθωση 96 βλημάτων τύπου MIM-104A μέγιστου βεληνεκούς 70 χιλιομέτρων. Τα βλήματα αυτά παρελήφθησαν την περίοδο 1999-2000 και παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα, μαζί με άλλα 29 βλήματα του ίδιου τύπου, δωρεάν από τις ΗΠΑ το 2002, μετά το πέρας της μίσθωση των τριών (3) πυροβολαρχιών.
Συνολικά λοιπόν η Ελλάδα έχει παραλάβει 325 βλήματα, εκ των οποίων τα 200 PAC-2 GEM είναι σύγχρονα, ενώ τα 125 της έκδοσης MIM-104A είναι παλαιά και πλέον δεν υποστηρίζονται τεχνικά, καθώς η γραμμή παραγωγής έχει εκτραπεί προς τις εκδόσεις PAC-2 GEM-T και PAC-3 MSE (Missile Segment Enhancement), οι οποίες όμως είναι ακριβές, $ 5-7 εκατομμύρια ανά βλήμα. Συνεπώς η προμήθεια νέων βλημάτων είναι μάλλον εκτός των οικονομικών δεδομένων της χώρας. Έτσι, για την ενίσχυση του αποθέματος βλημάτων PAC-2 GEM ενδιαφέρον έχει η πολιτική του Αμερικανικού Στρατού προμήθειας βλημάτων PAC-3 MSE με παράλληλη πώληση βλημάτων GEM, με στόχο τη μείωση του κόστους.
Συγκεκριμένα, το καλοκαίρι του 2018 ο Αμερικανικός Στρατός ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να προμηθευτεί 100 βλήματα της έκδοσης PAC-3 MSE με μέρος του κόστους να καλύπτεται από τα $ 363 εκατομμύρια που αποκόμισε από την πώληση 100 βλημάτων PAC-2 GEM στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ). Συνολικά ο Αμερικανικός Στρατός θέλει να προμηθευτεί περί τα 1.000 βλήματα PAC-3 MSE, έως το 2020 και η πώληση βλημάτων PAC-2 GEM έχει προκριθεί ως ένας τρόπος μερικής χρηματοδότησης του προγράμματος. Συνεπώς, πιστεύουμε ότι θα άξιζε τον κόπο η ΠΑ, τουλάχιστον δεν έχει να χάσει τίποτα, να αιτηθεί την προμήθεια τουλάχιστον 88 μεταχειρισμένων βλημάτων PAC-2 GEM από τις ΗΠΑ, δυνητικού κόστους $ 320 εκατομμυρίων, συμπεριλαμβανομένων και του συναφούς εξοπλισμού υποστήριξης, σύμφωνα με το κόστος του προγράμματος των ΗΑΕ. Με τα 88 επιπλέον PAC-2 GEM η ΠΑ θα διαθέτει 288 βλήματα του τύπου, δηλαδή δύο (2) πλήρεις αναχορηγίες για κάθε τετραπλό εκτοξευτή, με παράλληλη διατήρηση σε υπηρεσία, των 125 MIM-104A (μείων όσων έχουν χρησιμοποιηθεί σε βολές), τα οποία επαρκούν για μια αναχορηγία, με τρία (3) όμως βλήματα ανά εκτοξευτή.
Συνολικά λοιπόν, η ΠΑ, με κόστος $ 480 εκατομμυρίων, θα μπορούσε να προγραμματίσει την αναβάθμιση των Patriot και την ενίσχυση του αποθέματος βλημάτων PAC-2 GEM. Δεν λέμε ότι είναι μικρό το ποσό, ούτε ότι δεν υπάρχουν άλλες πιεστικότερες ανάγκες, αλλά η αναβάθμισης των Patriot είναι, εκ των πραγμάτων μονόδρομος, αφού το σύστημα αποτελεί τη «ραχοκοκαλιά» της ελληνικής αεράμυνας στο μεγάλο βεληνεκές. Θεωρούμε ότι είναι μια προοπτική την οποία αξίζει να εξετάσει η ΠΑ.
