Ποιες οι απειλές υβριδικού πολέμου; Ποια η ετοιμότητα των Ελληνικών Ειδικών Δυνάμεων; Ποιος ο οδικός χάρτης για την αναδιοργάνωση τους; Ο Δημήτρης Μπαλτάκος πρώην αξιωματικός του ΛΣ, βατραχάνθρωπος και πρώην διοικητής της κορυφαίας ΜΥΑ ΛΣ με σπουδές στη νομική και τις διεθνείς σχέσεις, απαντά σε αυτές και σε άλλες ερωτήσεις στα πλαίσια μιας συνέντευξης με έμφαση σε τεχνικά θέματα απόρροια των τελευταίων γεγονότων στο μεταναστευτικό.
1. Ποια είναι η εκτίμηση σας για τις απειλές υβριδικού πολέμου που αντιμετωπίζει η χώρα μας;
Είναι γεγονός πως από το τέλος του 2ου Π.Π. έως σήμερα καμία Δημοκρατία δεν έχει πολεμήσει εναντίον άλλης Δημοκρατίας. Τα Κράτη, βέβαια, συνεχίζουν να έχουν Εθνικούς στόχους τους οποίους επιδιώκουν να επιτύχουν αξιοποιώντας τα υπόλοιπα μέσα που διαθέτουν στο πλαίσιο της υψηλής στρατηγικής που έχουν υιοθετήσει.
Λόγω του άρθρου 51 της Χάρτας του Ο.Η.Ε., περί νόμιμης αυτοάμυνας, και του άρθρου 5 της Συνθήκης του ΝΑΤΟ, περί συλλογικής άμυνας, έχει περιοριστεί, έως σήμερα εκμηδενιστεί, η αξιοποίηση ενός συμβατικού πολέμου, εναντίον ή μεταξύ μελών του, για την επίτευξη πολιτικών σκοπών κατά την παραδοσιακή έννοια όπως την συνέλαβε ο Clausewitz εξ’ αφορμής των Ναπολεόντειων πολέμων. Έτσι, έχει αναδειχθεί η αποτελεσματικότητα της αξιοποίησης άλλων μέσων, όπως οικονομικών, διπλωματικών, ποινικών, νομικών, αξιοποίησης πληροφοριών, ακόμα και στρατιωτικών, που όμως δεν υπερβαίνουν το όριο ενεργοποίησης των δύο προαναφερόμενων άρθρων.
Η αξιοποίηση των εν λόγω μέσων για την επίτευξη αποτελεσμάτων, ενδεχομένως και αντίστοιχων με αυτά ενός συμβατικού πολέμου, έχουν ονομαστεί «υβριδικός πόλεμος». Προσωπικά δεν βρίσκω στέρεο επιχειρησιακό έρεισμα στον όρο, θεωρώ πως τα παράπονα των Βαλτικών χωρών, οι οποίες πλήττονται από Ρωσικές επιθετικές ενέργειες, έχουν βάση. Πέραν, δηλαδή, των ακαδημαϊκών και τελολογικών αναζητήσεων, ο όρος υιοθετήθηκε για να δικαιολογηθεί η αδυναμία του ΝΑΤΟ να υποστηρίξει τα κράτη-μέλη του στην αντιμετώπιση των προειρημένων απειλών.
Ακριβώς το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται και στην Ελλάδα το τελευταίο διάστημα, οι επιθέσεις που υφιστάμεθα είναι κάτω του ορίου και συνεπώς δεν μπορεί να υπάρξει αξιοποίηση νομικής βάσης για συλλογική ή έστω μονομερώς συμβατική απάντηση. Να σημειώσουμε βέβαια πως στην προκειμένη περίπτωση ο επιτιθέμενος είναι μέλος του ΝΑΤΟ, γεγονός που περιπλέκει ιδιαιτέρως την κατάσταση.
2. Σε ποιους άξονες πρέπει να κινηθεί η ανασυγκρότηση του ΛΣ;
Αναγνωρίζοντας την πραγματικότητα που προαναφέραμε καθίσταται σαφές πως η Ελλάδα πρέπει να αναδιαρθρώσει την προσέγγιση της στους τομείς της Άμυνας και της Ασφάλειας. Εκτιμώ πως έχουμε παραμείνει, σε επίπεδο θεσμών, δομής δυνάμεων και διαδικασιών, στην διπολική εποχή του Ψυχρού πολέμου. Πράγματι, σε μια επικαιροποιημένη ΠΕΑ, στην οποία θα λαμβάνονται σκληρές αποφάσεις, και στα επακόλουθα εξουσιοδοτημένα κείμενα, το Λ.Σ. θα πρέπει να έχει κρίσιμο και κομβικό ρόλο. Για να μπορέσει, όμως, να ανταπεξέλθει στις νέες απαιτήσεις θα πρέπει κατ’ ουσία να επανιδρυθεί καθώς είναι αφής στιγμής προσαρμοσμένο στην ικανοποίηση των παραδοσιακών του αρμοδιοτήτων, δηλαδή την εξυπηρέτηση της εμπορικής ναυτιλίας, την εύρυθμη λειτουργία των λιμανιών και την διαχείριση της παραβατικότητας.
Παρ’ όλη την υιοθέτηση της επωνυμίας, το Λ.Σ. απέχει από την εν τοις πράγμασι μετατροπή του σε Ακτοφυλακή. Έχω προτείνει στο παρελθόν, μέσω Υπηρεσιακών διόδων, την θεσμοθέτηση Δομής Διοίκησης, διαδικασίας σχεδίασης επιχειρήσεων, την μεταγλώττιση του στρατηγικού επιπέδου σχεδίων σε πρακτικοποιημένη μορφή, την επανίδρυση του Κέντρου Επιχειρήσεων, την συγκέντρωση σε κάθετα δομημένη Υπηρεσία των κατάλληλων στελεχών με σκοπό την απορρόφηση των εκατοντάδων εκατομμυρίων που διατίθενται από τα πολυετή προγράμματα της Ε.Ε., την ιεράρχηση και κατηγοριοποίηση των Ειδικών Μονάδων, την ανάθεση συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων στο επιχειρησιακό προσωπικό, την δημιουργία job description για το σύνολο των στελεχών, την παραμονή σε θέσεις με συγκεκριμένη θητεία, την δημιουργία αγωγού εκπαίδευσης και σταδιοδρομίας, την συμμετοχή σε διυπηρεσιακές σχολές πολέμου, την αλλαγή του νομικού πλαισίου μεταθέσεων έτσι ώστε να αντανακλά τις επιχειρησιακές ανάγκες του Σώματος, την υιοθέτηση επιχειρησιακών κύκλων πιστοποίησης για τα αντικείμενα ενδιαφέροντος, την ρεαλιστική διαχείριση των υφιστάμενων πτητικών μέσων ώστε να καταστούν ενεργά, την κατάργηση άχρηστων Υπηρεσιών ανά την Ελλάδα, την ανάκτηση της πειθαρχίας που έχει διαρραγεί, την υπεύθυνη αξιολόγηση των στελεχών και πολλά ακόμα.
3. Ποια πρέπει να είναι τα βήματα και ο οδικός χάρτης για την αναδιοργάνωση των Ελληνικών Ειδικών Δυνάμεων;
Συνελόντι ειπείν, σε πρώτη φάση πρέπει να δημιουργηθεί η ΔΔΕΠ. Δεν θα υπεισέλθω στο τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο εις βάθος, οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν είναι ριζικές. Βασικότερο δομικό πρόβλημα για τον ΕΣ είναι το νομικό πλαίσιο μεταθέσεων, το οποίο βελτιώθηκε για μία μόνο Υπηρεσία προσφάτως. Για το ΠΝ το μείζον ζήτημα είναι ο δυσανάλογος αριθμός αξιωματικών σε συνδυασμό με την υποχρέωση υπηρέτησης στον Στόλο. Για τις Ειδικές Δυνάμεις των ΕΔ στο σύνολο τους, τροχοπέδη αποτελεί η ανυπαρξία ευκαιριών για διαχείριση αληθινών περιστατικών. Τα εν λόγω προβλήματα αποτελούν την βασική εστία πολλών άλλων παθογενειών. Η ΔΔΕΠ των Σωμάτων Ασφαλείας ονομάζεται ΣΥΔΚΕΑ και παρότι νομοθετήθηκε δεν υλοποιήθηκε ποτέ.
Είμαι υπέρ των δομικών λύσεων με δημιουργία συνεργιών σε όλα τα επίπεδα. Στο τακτικό, με την συγχώνευση Ειδικών Μονάδων. Στο επιχειρησιακό με την δημιουργία Εθνικού διυπηρεσιακού Κέντρου Επιχειρήσεων, την διαφοροποίηση της δομής ειρήνης από την δομή επιχειρήσεων με την υιοθέτηση standing και ad hoc μορφωμάτων τύπου Task Force και την υιοθέτηση της προσέγγισης plug and play για όλες τις Υπηρεσίες. Στο στρατηγικό, θεωρώ πως η ΔΔΕΠ και το ΣΥΔΚΕΑ, εάν ποτέ υλοποιηθεί, θα πρέπει σταδιακά να αποκτήσουν πλήρη αυτοτέλεια και αυτονομία με δικά τους επιχειρησιακά μέσα και προϋπολογισμό. Η λύση των OPORDED πτητικών μέσων, βέβαια, είναι προς την σωστή κατεύθυνση.
4. Από πλευράς εκπαίδευσης και υλικοτεχνικής υποδομής τι είναι αυτό που λείπει;
Η εκπαίδευση είναι εν πολλοίς απαρχαιωμένη. Τόσο το πλαίσιο, όσο και η υλοποίηση. Η μια τάση είναι να κάνουμε ότι κάναμε πάντα, η άλλη τάση είναι να κάνουμε ότι κάνουν οι Αμερικάνοι. Θεωρώ και τις δύο λάθος. Για παράδειγμα επειδή οι Αμερικάνοι τερμάτισαν το CQC έπρεπε όλη η Ελλάδα να μάθει να κόβει πίτα. Αποτέλεσμα ήταν προφανώς να μην μάθει σχεδόν κανείς, γιατί πολύ απλά τα πράγματα δεν λειτουργούν στην πράξη με αυτό τον τρόπο. Ευτυχώς άλλαξε το NDS των ΗΠΑ, επιστρέφουν σε peer to peer στόχευση, και έτσι πιστεύω πως θα αρχίσουν και οι ΕΔ να εστιάζουν στα απαραίτητα αντικείμενα για την δική τους αποστολή, όπως IADs, Assaults, OTBs κτλ. Κατά την άποψη μου πρέπει να δώσουν έμφαση στην βελτίωση ικανοτήτων OPE.
Για τα υλικά έχω πολύ συγκεκριμένη άποψη – όποιος ψάχνει, βρίσκει κονδύλια. Οι ΜΕΕ πάντως έχουν πολύ καλά υλικά τακτικού επιπέδου, ενδεχομένως πρέπει να δοθεί έμφαση σε υλικά που προσδίδουν νέες επιχειρησιακές δυνατότητες.
5. Η ΜΥΑ/ΛΣ είναι μια μονάδα-κόσμημα στον χώρο των Ειδικών Δυνάμεων. Ποιο το συστατικό της επιτυχίας, το οποίο πολλοί πιστώνουν σε εσάς;
Θεωρώ πως δύο ήταν οι καθοριστικοί παράγοντες επιτυχίας της Μονάδας. Πρώτον, το Λ.Σ. μας χρειαζόταν πολύ συχνά, στις δυσκολότερες στιγμές του, όπως τώρα στο Ανατολικό Αιγαίο. Δεύτερον, όσο είχαμε τις τύχες της Μονάδας στα χέρια μας κανένας μας δεν ενδιαφερόταν για την ανέλιξη του στο Σώμα ή για την διατήρηση των λεγόμενων ισορροπιών. Η λογική προσομοίαζε τις start-up στην Καλιφόρνια, move fast-break things. Παίρναμε με άνεση αποφάσεις τις οποίες κανείς δεν θα έπαιρνε αν φοβόταν για την επόμενη μετάθεση του ή για το αν θα γίνει Ναύαρχος/Στρατηγός. Ήμασταν μόλις Ανθυποπλοίαρχοι και όσο αφορά εμένα ήξερα πως θα φύγω όταν κλείσει ο κύκλος μου. Δεν είναι τυχαία και η ιδιαίτερη σχέση μας με τους συμμάχους. Ερχόντουσαν ξένοι ανώτατοι αξιωματικοί στην χώρα και έβλεπαν τον κ. ΥΕΘΑ, τον κ. ΑΓΕΕΘΑ και τους ανθυποπλοιάρχους της ΜΥΑ. Η Μονάδα άγγιξε και έζησε για λίγο το όνειρο.
