Οι ξεκάθαρες προειδοποιήσεις του Ντόναλντ Τραμπ προς τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη «συμπεριφορά» του σουλτάνου στα μέτωπα της Συρίας και της Βενεζουέλας αναβιώνουν το περσινό σίριαλ όταν η Τουρκία βρέθηκε στα πρόθυρα γενικευμένης οικονομικής κρίσης, της οποίας οι συνέπειες είναι ακόμη αισθητές. Βέβαια, κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τι θα ξημερώσει με τον Τραμπ.
Γράφει ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΑΡΙΟΛΗΣ για το LIBERAL
Πριν από δύο εβδομάδες, ο Αμερικανός πρόεδρος απείλησε την Τουρκία με οικονομική καταστροφή αν εξαπέλυε επίθεση κατά των κουρδικών δυνάμεων στη Συρία και την ακριβώς επόμενη ημέρα έκανε λόγο για τεράστιες προοπτικές επέκτασης των οικονομικών σχέσεων των δύο χωρών. Άβυσσος…
Χθες, η Ουάσινγκτον εμφανίστηκε έτοιμη να αναλάβει εκ νέου δράση κατά της Τουρκίας αν αποδειχθεί ότι η Άγκυρα παραβιάζει τις αμερικανικές κυρώσεις κατά της Βενεζουέλας, μέσω του χρυσού. Ο Ερντογάν δείχνει να… παίζει με τη φωτιά αλλά συνήθως ενώ τεντώνει το σχοινί, στο τέλος βρίσκει πάντοτε μία διπλωματική λύση που διατηρεί τις γεωπολιτικές και οικονομικοπολιτικές ισορροπίες με παραδοσιακούς συμμάχους και φίλους. Αν, για παράδειγμα, τον περασμένο Οκτώβριο δεν είχε αποφυλακίσει τον Αμερικανό πάστορα Άντριου Μπράνσον και παράλληλα συνεχίζονταν οι κυρώσεις από πλευράς ΗΠΑ, τότε δεν αποκλείεται σήμερα το ΔΝΤ να της χτυπούσε την πόρτα.
Στους τελευταίους πέντε μήνες έχουν γίνει πολλά στην Τουρκία, ενώ η μερική εξομάλυνση των σχέσεων με τον Τραμπ έχει οδηγήσει στην αποκλιμάκωση των πιέσεων προς την τουρκική λίρα. Παρ’ όλα αυτά, η ισοτιμία με το δολάριο παραμένει πάνω από το «επίπεδο συναγερμού» των 5 λιρών– πολύ υψηλότερα από το χαμηλό 12 μηνών των 3,71 λιρών, αλλά και αρκετά χαμηλότερα από τις 7,23 λίρες που έφτασε τον περασμένο Αύγουστο.
Το ΔΝΤ τελικά… δεν ήρθε, οι τουρκικές τράπεζες δεν κατέρρευσαν και ο Ερντογάν γλίτωσε τη μετάδοση των οικονομικών αναταράξεων στην πολιτική σκηνή. Ο σουλτάνος επέτρεψε στην κεντρική τράπεζα να αυξήσει τα επιτόκια, ο πληθωρισμός συγκρατήθηκε προς το τέλος του έτους, οι τράπεζες επιβίωσαν από τις ασφυκτικές πιέσεις που ασκούσε η κατρακύλα της λίρας και το ισοζύγιο πληρωμών βελτιώθηκε.
Στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, ο γαμπρός του Ερντογάν και υπουργός Οικονομικών, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, εμφανίστηκε βέβαιος ότι η τουρκική οικονομία πραγματοποιεί ομαλή προσγείωση και ότι το 2019 θα είναι υποσχόμενο έτος. Όμως τα οικονομικά προβλήματα παραμένουν και τα γεωπολιτικά διογκώνονται και αν ο Τούρκος πρόεδρος δεν μεριμνήσει γι αυτά, θα πρέπει να έχει κατά νου ότι δεν διαθέτει άλλον… Μπράνσον για να σώσει την παρτίδα.
Το μεγάλο πρόβλημα της Τουρκία είναι ότι το εξωτερικό της χρέος (σε δολάρια και ευρώ κυρίως) αναλογεί στο 50% του ΑΕΠ και όσο επιδεινώνονται οι συνθήκες τόσο αυτό φουσκώνει. Στο μεταξύ, οι ξένοι πιστωτές συνεχίζουν να τραβούν χρήματα από την τουρκική οικονομία, καθώς δεν ανανεώνουν δάνεια σε ξένο νόμισμα και όλοι φοβούνται τι θα συμβεί αν αρχίσουν να παίρνουν μαζί τους και τις καταθέσεις τους. Την ίδια ώρα, τα CDS δείχνουν ότι ο κίνδυνος για την τουρκική οικονομία δεν έχει περάσει καθώς τα ασφάλιστρα κινδύνου είναι υψηλότερα και από αυτά της Αργεντινής.
Ίσως γι’ αυτό το τουρκικό κοινοβούλιο του έδωσε ακόμη περισσότερη εξουσία και πλέον έχει το δικαίωμα να αναλάβει δράση στην περίπτωση έκτακτης ανάγκης, κατά την οποία απειλείται η χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Ο Ερντογάν πλέον είναι ο απόλυτος άρχοντας στην Τουρκία και μπορεί να εφαρμόσει οποιοδήποτε μέτρο κρίνει ο ίδιος ότι θα σταματήσει τη μετάδοση κάποιας αρνητικής εξέλιξης σε ολόκληρο τον τραπεζικό κλάδο.
Σύμφωνα με στοιχεία που παραθέτει το Council on Foreign Relations, μόνο μέσα στο τελευταίο πεντάμηνο του 2018 οι ξένοι πιστωτές έβγαλαν 15 δισ. δολάρια σε μία τάση που όπως όλα δείχνουν συνεχίζεται και απειλεί τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος. Μέσα στο επόμενο 12μηνο λήγουν μακροπρόθεσμα δάνεια ύψους 40 δισ. δολαρίων, ενώ οι καταθέσεις των ξένων πιστωτών διαμορφώνονται περί τα 32 δισ. δολάρια.
Αν τα δάνεια δεν ανανεωθούν και οι καταθέσεις κάνουν φτερά, τότε η τουρκική οικονομία θα χάσει μέσα σε ένα χρόνο 70 δισ. δολάρια, εξέλιξη που ισοδυναμεί με… ακαριαίο θάνατο. Αναλυτές εκτιμούν ότι οι τουρκικές τράπεζες αντέχουν να διαχειριστούν ένα ποσοστό «μη ανανέωσης» της τάξης του 50%, ωστόσο τα πράγματα θα γίνουν πολύ πιο δύσκολα αν το ποσοστό αυτό αυξηθεί, είτε λόγω γεωπολιτικών αναταράξεων είτε άλλων αρνητικών εξελίξεων στις διεθνείς αγορές και στα χρηματιστήρια.
Το 2019 επίσης, λήγουν βραχυπρόθεσμα δάνεια ύψους 10 δισ. δολαρίων, ανεβάζοντας τον συνολικό κίνδυνο του χρέους στα 80 δισ. δολάρια. Οι τουρκικές τράπεζες δεν είναι «άοπλες» αφού εκτιμάται πως διαθέτουν 40 δισ. δολάρια σε καταθέσεις στο εξωτερικό αλλά και αποθεματικά στην κεντρική τράπεζα της Τουρκίας (CBRT), με αποτέλεσμα η κατάσταση να θεωρείται, τουλάχιστον προσώρας διαχειρίσιμη.
Όμως στην περίπτωση που αντιστραφεί εκ νέου το κλίμα και δεχτούν ξανά πλήγμα, κυρίως σε επίπεδο εκροών καταθέσεων σε ξένο νόμισμα και με τον Ερντογάν να είναι πλέον και «τσάρος της οικονομίας», εκτός από σουλτάνος, όλα είναι πιθανά.
