“Δεν υπάρχει τίποτα πιο απρόβλεπτο από το πόλεμο”. Η διαχρονική αυτή ρήση έμελλε να επιβεβαιωθεί στα πεδία των μαχών στην Ουκρανία. Οι αρχικές ελπίδες της ρωσικής ηγεσίας για εύκολη επικράτηση επί των δυνάμεων του Κιέβου αποδείχθηκαν φρούδες και ο πόλεμος έλαβε μορφή διαφορετική από αυτή που αρχικά σχεδιάσθηκε. Αυτό ώθησε πολλούς αναλυτές στην Δύση στο άλλο άκρο, στην πλήρη υποτίμηση της ρωσικής πολεμικής ικανότητας και οδηγεί σε ελπίδες που θα αποδειχθούν επίσης φρούδες. Πρέπει να γίνει κατανοητό πως ο σκοπός κάθε πολέμου είναι κατά βάση πολιτικός. Δεν μπορούμε να μπούμε στο μυαλό των ηγεσιών ένθεν και εκείθεν και να αποφανθούμε με απόλυτη σαφήνεια ποιος είναι ο πολιτικός ΑΝΣΚ του πολέμου. Οι όποιες κρίσεις και επισημάνσεις κατά συνέπεια πρέπει να διατυπώνονται με προσοχή και επιφύλαξη και όχι κατά απόλυτο τρόπο.

Αυτήν ακριβώς την αρχή φιλοδοξούμε να υπηρετήσουμε στο παρόν άρθρο. Οι όποιες επισημάνσεις μας επί των πεπραγμένων στο πεδίο της μάχης καλό θα ήταν να αντιμετωπιστούν από τον αναγνώστη κατά τρόπο επιεική αφενώς, σχετικό αφετέρου, καθώς ομολογούμε την αδυναμία μας να εξακριβώσουμε με ασφάλεια τον πολιτικό σκοπό του πολέμου. Ίσως σκοπός της ρωσικής ηγεσίας να ήταν εξ’ αρχής η παράταση των επιχειρήσεων ώστε να πληγεί οικονομικά, ενεργειακά και κατ’ επέκταση πολιτικά η Δύση.

Και ίσως από την άλλη σκοπός της Δύσης να ήταν να γονατίσει οικονομικά τη Ρωσία ώστε να επέλθει αλλαγή καθεστώτος. Ίσως λοιπόν να διεξάγεται ένας “πόλεμος φθοράς” και “αγώνας αντοχής” ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση κάτι που φυσικό είναι να αντανακλάται στο πεδίο των μαχών. Εκείνο που εκτιμούμε ως σίγουρο είναι πως ο υπόψη πόλεμος δεν είναι διαμάχη ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία αλλά ανάμεσα στην τελευταία και την Δύση και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται.

Πάντως οι όποιες κρίσεις και εκτιμήσεις μας επί των πεπραγμένων στο πεδίο της μάχης θα επιχειρηθεί να πραγματοποιηθούν λαμβάνοντας υπόψη τις γενικές αρχές του πολέμου, αν και πρέπει να επισημανθεί ξανά πως ένας πόλεμος δεν διεξάγεται σε «πολιτικό κενό», εξυπηρετεί πολιτικές στοχεύσεις, οι οποίες δεν γίνονται πάντα εύκολα αντιληπτές, ειδικά σε αρχική φάση.

Η αξία των πολιτικών και στρατιωτικών πληροφοριών σε στρατηγικό επίπεδο

Η αρχική φάση της ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης είναι φανερό πως βασίστηκε σε εσφαλμένες εκτιμήσεις που απέρρεαν από λανθασμένες πληροφορίες σε σχέση με την πιθανολογούμενη στάση της ουκρανικής ηγεσίας σε περίπτωση εισβολής. Οι Ρώσοι ανέμεναν πως με την πρώτη κρούση η ουκρανική ηγεσία θα καταρρεύσει και θα καταφύγει στο εξωτερικό, ενώ ουσιαστική αντίσταση αναμένονταν μόνο από τις ουκρανικές “εθνικιστικές” δυνάμεις.  Η πορεία των επιχειρήσεων διέψευσε αυτές τις πρώιμες εκτιμήσεις. Η ουκρανική ηγεσία ούτε λιποψύχησε, ούτε κατέστη δυνατόν να “αποκεφαλιστεί”,  ενώ και ο ουκρανικός στρατός και λαός εν συνόλω αντιστάθηκε με πείσμονα τρόπο στις ρωσικές δυνάμεις. Το αποτέλεσμα της πρώτης φάσης υπήρξε λοιπόν απογοητευτικό για τις ρωσικές δυνάμεις.

Οι αρχικοί αντικειμενικοί σκοποί της επιχείρησης δεν επιτεύχθησαν και ευθύνη για αυτό φέρουν οι στρατιωτικές (GRU) και κυρίως οι πολιτικές (FSB) υπηρεσίες πληροφοριών οι οποίες απέτυχαν να διαβλέψουν με ακρίβεια τόσο τη στάση της ουκρανικής ηγεσίας, όσο και το μαχητικό φρόνημα του ουκρανικού λαού και στρατού καθώς και την δυναμικότητα του τελευταίου.

Διοίκηση και Έλεγχος – Αντίληψη τακτικής κατάστασης

Ένας από τους βασικούς λόγους που οι Ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις αμύνονται σθεναρά και με επιτυχία πολλές φορές είναι η σωστή διάγνωση των εχθρικών απειλών λόγω των εισέρχομενων πληροφοριών από πλειάδα σύγχρονων μέσων όπως δορυφορικά συστήματα και Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη που παρακολουθούν και καταγράφουν τις ρωσικές κινήσεις τεθωρακισμένων και μηχανοκίνητων δυνάμεων. Η έγκαιρη διάγνωση των ρωσικών ενεργειών και προθέσεων οδηγεί στη βέλτιστη κατανομή των ουκρανικών δυνάμεων κατά τον αμυντικό αγώνα, σε τεχνάσματα και σε ορθό σχεδιασμό της αμυντικής διάταξης.

Απαίτηση περί στρατηγικού σχεδιασμού

Αν κάτι έδειξε η πορεία των επιχειρήσεων στην Ουκρανία είναι την αξία του στρατηγικού σχεδιασμού σε όλα τα επίπεδα, στρατιωτικό, πολιτικό, οικονομικό, ενεργειακό. Στην ουσία αυτό δεν αφορά μόνο το στράτευμα αλλά ολόκληρο το δυναμικό της χώρας και τον κρατικό μηχανισμό. Απαιτήσεις επαρκούς αποθέματος πυρομαχικών, καυσίμων, φαρμάκων, ιματισμού κάθε είδους, οπλικών και άλλων συστημάτων, ανθρώπινου δυναμικού, προς εξασφάλιση της ομαλής και εύρυθμης λειτουργίας του κρατικού μηχανισμού είναι προαπαιτούμενα για την διεξαγωγή παρατεταμένων πολεμικών επιχειρήσεων.

Τα διδάγματα που προκύπτουν από τις μέχρι τώρα επιχειρήσεις είναι πως στην διαχείριση μιας εμπόλεμης κατάστασης δεν αρκεί η σωστή λειτουργία των ενόπλων δυνάμεων αλλά απαιτείται η πανεθνική κινητοποίηση ολόκληρου του μηχανισμού του κράτους και του σώματος της κοινωνίας. Αυτό αφορά τα σώματα ασφαλείας, τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, τον στενό και ευρύτερο δημόσιο τομέα, τις υποδομές ενέργειας, συγκοινωνιών και τηλεπικοινωνιών και κυρίως την ολόψυχη και ομόθυμη στράτευση του λαού προς αντιμετώπιση του εχθρού.

Δυστυχώς για τις δυτικές κοινωνίες η κατάσταση δεν προμηνύεται ευοίωνη. Και αυτό διότι πέραν του άκρατου “outsourcing” που έχουν προχωρήσει, ειδικά στα χρόνια που ακολούθησαν την λήξη του Ψυχρού Πολέμου, ιδιωτικοποιώντας κάθε πτυχή της οικονομικής και όχι μόνο δραστηριότητας, έχουν απωλέσει το μαχητικό πνεύμα και την σφριγηλότητα και προθυμία που απαιτείται για την εμπλοκή σε παρατεταμένης κλίμακας στρατιωτικές επιχειρήσεων υψηλής έντασης και έκτασης επί πατρίου εδάφους απέναντι σε ισοδύναμους (peer-to-peer) αντιπάλους. Η αντιμετώπιση αυτής της δυσάρεστης κατάστασης απαιτεί στην ουσία την αναστροφή των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών τάσεων που ακολούθησε η Δύση την τελευταία 30ετία, κάτι που δεν διαφαίνεται ιδιαίτερα πιθανό στο ορατό μέλλον.

Κατάρριψη της άκρατης “τεχνολογιοκρατίας”

Το διάστημα που πέρασε από την λήξη του Ψυχρού Πολέμου αλλά και ακόμα πιο πριν, είχαν επικρατήσει, όχι μόνο στον απλό κόσμο, αλλά και σε εξειδικευμένους με την τέχνη και επιστήμη του πολέμου μελετητές και αναλυτές, ακόμα και επαγγελματίες στρατιωτικούς, εντελώς εσφαλμένες αντιλήψεις σχετικά με τον πόλεμο στο παρόν και στο μέλλον. Από τις φιλολογίες περί “πατήματος κουμπιών” και διεξαγωγή των μελλοντικών επιχειρήσεων αποκλειστικά με μέσα υπερ-υψηλής τεχνολογίας χειριζόμενα από κλιματιζόμενους κλωβούς, έως την πλήρη απαξίωση του πεζού στρατιώτη-μαχητή, δημιουργούσαν στην κοινωνία ένα εφησυχασμό και καλλιεργούσαν την αδιαφορία για την ανάπτυξη των πολεμικών αρετών της.

Η εξέλιξη των επιχειρήσεων στην Ουκρανία καταρρίπτει όλες αυτές τις μυθολογίες. Σε πείσμα των ανά τον κόσμο ακραίων τεχνολάγνων και άκαπνων “armchair generals” ο πόλεμος αποκαλύπτει για μια ακόμη φορά την πραγματική του φύση, που απαιτεί στρατιώτες επί του πεδίου ή αλλιώς “boots on the ground” για την διεξαγωγή του. Ο πόλεμος ποτέ δεν παύει να εξελίσσεται και φυσικά η τεχνολογία βρίσκεται στην προμετωπίδα της σχετικής διαδικασίας. Αυτό όμως δεν πρέπει να οδηγεί στην φανατική πίστη πως μόνο με αυτήν δύνανται να διεξαχθούν πόλεμοι, χωρίς την σημαντική εμπλοκή του ανθρώπινου παράγοντα, που οδηγεί σαν αποτέλεσμα στην πλήρη αποστρατιωτικοποίηση της κοινωνίας και στην ανάθεση του πολέμου σε λίγους πληρωμένους για αυτόν τον σκοπό.

Αν και προηγμένα οπλικά συστήματα έκαναν την εμφάνιση τους στον πόλεμο στην Ουκρανία και μάλιστα με εντυπωσιακά μερικές φορές αποτελέσματα, αυτά δεν κατέστη δυνατόν να επηρρεάσουν καταλυτικά τις επιχειρήσεις ούτε να καταργήσουν την ανάγκη διάθεσης μεγάλου αριθμού έμψυχου δυναμικού.

Δίχως υπερβολή μπορεί να λεχθεί πως τα λασπωμένα, σκονισμένα και χιονισμένα τοπία της Ουκρανίας, αποτελούν την αρένα όπου καταρρίπτονται όλα τα αξιώματα των “war yapies”.

Η χρεοκοπία του επαγγελματικού στρατού

Άμεση σύνδεση με το παραπάνω αποτελεί η πεποίθεση πως το μέλλον του στρατού βρίσκεται στην πλήρη επαγγελματοποίηση του, καθώς υποτίθεται πως μερικές χιλιάδες ή το πολύ δεκάδες χιλιάδες επαγγελματίες στρατιώτες, χειριζόμενοι συστήματα υπερ-υψηλής τεχνολογίας, είναι δυνατόν να υπερισχύσουν με ευκολία έναντι υπερπολλαπλάσιων αριθμητικά στρατών θητείας, που βασίζονται στην στράτευση του έμψυχου δυναμικού της χώρας.

Τόσο οι Ρώσοι, όσο και οι Ουκρανοί βασίστηκαν αρχικά σε επαγγελματίες στρατιώτες για την διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων. Αυτοί όμως έχουν ένα μειονέκτημα: είναι εξ’ ορισμού ολιγάριθμοι και “καταναλώνονται” γρήγορα σε περιβάλλον πολεμικών επιχειρήσεων υπερ-υψηλής έντασης και έκτασης έναντι ομότιμου ή σχεδόν ομότιμου αντιπάλου. Πρέπει λοιπόν να πλαισιώνονται από πολλούς κληρωτούς στρατιώτες επαρκούς χρόνου θητείας αφενώς και ακόμα περισσότερους έφεδρους καλά εκπαιδευμένους αφετέρου προκειμένου να «σταθούν» σε παρατεταμένης χρονικής διάρκειας επιχειρήσεις.

Η εποχή των “σύντομων” και “αναίμακτων” (όσο αναίμακτοι ήταν δηλαδή) εκστρατειών-πολέμων φαίνεται πως έφθασε στο τέλος της και την θέση της παίρνει η εποχή όπου θα απαιτείται ολοένα και περισσότερο η διαρκής (με βάση τα ισραηλινά πρότυπα) ενασχόληση και κατατριβή του (κατά βάση ανδρικού) πληθυσμού μιας χώρας με τα στρατιωτικά αντικείμενα. Δυστυχώς για τις δυτικές κοινωνίες το μέλλον θα απαιτήσει για αυτές διαρκείς θυσίες σε οικονομικό, κοινωνικό και ατομικό επίπεδο, απαίτηση που δεν διακρίνεται πως έχουν την δυνατότητα και κυρίως την προθυμία να ανταποκριθούν. Το Ισραήλ αποτελεί χώρα παράδειγμα δυτικότροπης κοινωνίας που ανταποκρίνεται με σχετική επάρκεια (;) σε παρόμοια καθήκοντα, αποτελεί όμως μάλλον την εξαίρεση παρά τον κανόνα.

Η ισχύς του υβριδικού πολέμου

Ο υβριδικός πόλεμος στοχεύει στην επίτευξη στρατηγικών σκοπών στοχεύοντας τις εθνικές ευαισθησίες και ιδιαιτερότητες κάθε λαού. Μπορεί να λάβει την μορφή της παραπληροφόρησης και της διασποράς ψευδών ειδήσεων, την ανάμιξη σε εθνικές εκλογικές διαδικασίες ή την ανάπτυξη δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων και ειδικών δυνάμεων για την διεξαγωγή συγκαλλυμένων επιχειρήσεων. Όλα αυτά επισυνέβησαν στην Ουκρανία την τελευταία 9ετία. Αρχικά είχαμε μια δυτικοκινούμενη “πορτοκαλί επανάσταση” που εκθρόνισε τον εκλεκτό της Μόσχας και απομείωσε την ρωσική επιρροή στη χώρα.

Στη συνέχεια την μόνιμη επικοινωνιακή και πληροφοριακή στοχοποίηση της Ρωσίας με σκοπό της παρουσίασης της σαν “rogue state”. Αργότερα είχαμε την εμπλοκή των δυτικών ειδικών δυνάμεων (κυρίως Αμερικάνων και Βρετανών) στην εκπαίδευση και καθοδήγηση των ουκρανικών δυνάμεων ενώ κάποιες πηγές κάνουν λόγο ακόμα και για άμεση εμπλοκή δυτικών στρατευμάτων υπό την μορφή “μισθοφόρων-εθελοντών” στις πολεμικές επιχειρήσεις. Ανάλογες βέβαια μέθοδοι ακολουθήθηκαν και από ρωσικής πλευράς, με αποκορύφωμα την προσάρτηση της Κριμαίας, όμως οι αντίστοιχες δυτικές κρίνονται ως έχουσες μεγαλύτερο “βάθος”.

Σύμφωνα με ειδικούς, ο υβριδικός πόλεμος στην Ευρώπη βρίσκεται στη κορύφωση του μετά την λήξη του Β΄ΠΠ.

Ανάγκη για ισχυρότερη αεροπορία και μεγαλύτερη αντιαεροπορική και αντιβαλλιστική άμυνα

Η ισχύς του αεροπορικού όπλου και των βαλλιστικών βλημάτων και βλημάτων πλεύσης επανακαθορίζει την ανάγκη για μεγαλύτερη αντιαεροπορική και αντιβαλλιστική προστασία κρίσιμων εγκαταστάσεων καθώς και των στρατευμάτων εδάφους. Γενικά τις προηγούμενες δεκαετίες, με την λάμψη του αεροπορικού όπλου στους πολέμου της “Νέας Τάξης” να τυφλώνει εκθαμβωτικά, η Δύση είχε μείνει πίσω στην ανάπτυξη σύγχρονων συστημάτων αεράμυνας. Η σχεδόν καθολική αεροπορική υπεροχή αν όχι κυριαρχία της Δύσης στον αέρα, αφαιρούσε την ανάγκη αναπτύξεως Α/Α μέσων, καθώς η φίλια αεροπορία εξασφάλιζε την προστασία ευαίσθητων εγκαταστάσεων και στρατιωτικών μονάδων επί του πεδίου από κάθε εχθρική απειλή.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία φαίνεται να επακαθορίζει την αξία και σημασία ενός καλά δομημένου Ολοκληρωμένου Συστήματος Αεράμυνας (IADS) ικανού να εξασφαλίσει ολόπλευρη, πολυεπίπεδη και επικαλλυπτόμενη άμυνα απέναντι σε κάθε εναέρια απειλή. Ο αεροπορικός πόλεμος που μαίνεται στους ουκρανικούς ουρανούς έχει στοιχίσει μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές μεγάλες απώλειες στους Ρώσους-281 μαχητικά αεροσκάφη, 264 ελικόπτερα, 1648 UAVs/drones, 653 βλήματα πλεύσης είναι ο μέχρι τώρα απολογισμός, σύμφωνα πάντα με ουκρανικές πηγές. Ακόμα και να δεχθούμε πως οι Ουκρανοί υπερβάλλουν για τις απώλειες των Ρώσων (κάτι πολύ πιθανό) και πάλι ο συνολικός απολογισμός για την ρωσική πλευρά πρέπει να είναι υψηλός-και αυτό από μια αεροπορία και αεράμυνα σχετικά ευάριθμη μεν, γενικά ξεπεράσμένη τεχνολογικά δε. Και ο βαθμός φθοράς όμως της ουκρανικής αεροπορίας και αεράμυνας είναι αντίστοιχα μεγάλος, αποτέλεσμα των ρωσικών επιτυχιών σε αποστολές air superiority, CAP και SEAD/DEAD.

Η ουκρανική αεράμυνα τις τελευταίες εβομάδες φαίνεται να κάμπτεται, καθώς οι επιθέσεις εναντίον της έχουν ενταθεί σημαντικά. Γενικά η κατάσταση για τους Ουκρανούς μοιάζει με την γερμανική αεράμυνα από το 1943 που είχε αρχίσει να καταβάλλει σταδιακά τους Γερμανούς. Σε περίπτωση ελληνοτουρκικού πολέμου η αεροπορική μάχη που θα ξεσπάσει θα ομοιάζει περισσότερο με τη “Μάχη της Αγγλίας” παρά με αυτό του αεροπορικού πολέμου πάνω από τη Γερμανία-θα είναι “αγώνας αντοχής” μεταξύ ισοδύναμων σχετικά αντιπάλων. Αυτό υπογραμμίζει τόσο την ανάγκη παράθεσης επαρκούς ποσοτικά όγκου αεροσκαφών, ακόμα και παλιότερης γενιάς, όσο και την ανάγκη ύπαρξης μιας ισχυρής Α/Α άμυνας που θα εξασφαλίζει ταυτόχρονα και την αντιπυραυλική-αντιβαλλιστική προστασία.

Επίσης απαιτούνται γενναίες επενδύσεις στο τομέα του ΗΠ, της επίγειας κάλυψης και προστασίας, της παραπλάνησης και παραλλαγής των φίλιων μέσων και της έγκαιρης, βάσει σχεδίου, διασποράς της αεροπορικής ισχύος. Ειδικά το τελευταίο είναι ένα ακόμη δίδαγμα από την Ουκρανία καθώς η ουκρανική αεροπορία κατορθώνει μέχρι και σήμερα να παραμένει ενεργή, παρά τα πλήγματα που έχει δεχθεί, χάρην ακριβώς αυτής της ικανότητας της, να διασπείρει δηλαδή να μέσα της και να τα υποστηρίζει με επιτυχία.

Άρμα μάχης: κάθε άλλο παρά “τελειωμένο”

Οι αρχικές ρωσικές αποτυχίες και οι απώλειες που υπέστησαν οι ρωσικές αρματικές δυνάμεις, πυροδότησαν για μια ακόμη φορά τη συζήτηση για τον ρόλο του άρματος μάχης στο σημερινό και μελλοντικό πεδίο της μάχης. Αυτές οι συζητήσεις κρίνονται τελείως αντιπαραγωγικές επειδή φαίνεται να ξεχνούν έναν βασικό κανόνα: πως δηλαδή δεν υπάρχει μέσο για κίνηση και ελιγμό στο πεδίο της μάχης με υποστήριξη πυρός και με βασική προστασία θώρακα άλλο από το άρμα μάχης! Αυτοί που στέκονται μονόπλευρα απέναντι του, με βάση τις απώλειες που έχουν υποστεί οι τεθωρακισμένες και μηχανοκίνητες δυνάμεις εκατέρωθεν κύρια από ομάδες κυνηγών αρμάτων με σύγχρονα και ισχυρά Α/Τ Κ/Β πρέπει να αναρωτηθούν το τι προκάλεσε αυτές τις απώλειες.

Το άρμα μάχης αυτό κάθε αυτό ή οι λανθασμένες τακτικές βάσει των οποίων χρησιμοποιήθηκαν αρχικά; Και μήπως αυτές οι απώλειες ήταν περίπου αναπόφευκτες βάσει του όγκου των δυνάμεων και των οπλικών συστημάτων που χρησιμοποιούνται; Και αν δεχθούμε πως όντως προκλήθηκαν βαριές απώλειες στις τάξεις των αρματικών δυνάμεων, πόσες αποφεύχθησαν ακριβώς επειδή αυτές χρησιμοποιήθηκαν; Ποια θα ήταν η εξέλιξη των μαχών αν ένας εκ των δύο αντιμαχομένων δεν χρησιμοποιούσε τεθωρακισμένες και μηχανοκίνητες δυνάμεις; Θα μπορούσε ο άλλος να τον αντιμετωπίσει με μεγαλύτερη ή μικρότερη ευκολία; Πόσες απώλειες προκάλεσαν στις εχθρικές δυνάμεις τα άρματα μάχης καθώς και τα άλλα στοιχεία του μηχανοκίνητου ελιγμού (TOMΠ/TOMA, οχήματα υποστήριξης δια πυρών);

Και σε τελική ανάλυση ποια είναι η εναλλακτική της χρησιμοποίησης αρμάτων στο πεδίο της μάχης; Αν τα άρματα γίνονται βορά καταστρεπτικών οπλικών συστημάτων ποια τύχη περιμένει τις άλλες, των αρμάτων μάχης και γενικά τεθωρακισμένων οχημάτων, δυνάμεις αν αυτές εκτεθούν στο ίδιο επίπεδο απειλής; Δεν παραγνωρίζουμε ούτε υποτιμούμε την αξία των Α/Τ συστημάτων και της απειλής που αυτά συνιστούν για τα τεθωρακισμένα. Πλην όμως δεν μπορούν να γείρουν αποφασιστικά την πλάστιγγα κατά του θώρακα, ελλείψει μάλιστα αξιόπιστης εναλλακτικής.

Γενικά πιστεύουμε πως μια χώρα που απειλείται από εισβολή οφείλει να διατηρεί ισχυρές Τ/Θ και Μ/Κ δυνάμεις, ικανές αν χρησιμοποιηθούν σωστά, να επιφέρουν καίριο πλήγμα στο αντίπαλο. Σε πείσμα πολλών το άρμα μάχης δεν έχει πεθάνει ακόμα και ούτε θα πεθάνει, στο οράτο τουλάχιστον μέλλον.

Πυροβολικό: από Όπλο Υποστήριξης Μάχης σε Όπλο Κρούσης

Αν κάτι αποδεικνύει την αξία του πέραν πάσης αμφιβολίας στα πεδία των μαχών στην Ουκρανία, είναι σαφέστατα των Πυροβολικό μάχης. Στον πόλεμο αυτό είχαμε, για μια ακόμη φορά, την επιβεβαίωση του κανόνα πως σε έναν πόλεμο, το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών στον εχθρό το επιφέρει το ΠΒ. Δεν χαρακτηρίζεται άδικα λοιπόν ως “Ο Βασιλιάς της μάχης”. Το γεγονός και μόνο πως οι ρωσικές δυνάμεις καταφέρνουν να συγκρατούν τις ουκρανικές αν και μειονεκτούν κατά περίπτωση σε αναλογία 8:1 οφείλεται εν πολλοίς στην καταθλιπτική υπεροχή τους στο ΠΒ. Αντίστοιχα ο εφοδιασμός των ουκρανικών από τη Δύση με συστήματα τελευταίας τεχνολογίας όπως τα MLRS και κυρίως τα HIMARS, τους έχει δώσει την ευκαιρία να επιφέρουν ισχυρά και σε ορισμένες περιπτώσεις εντυπωσιακά χτυπήματα στους Ρώσους, προσβάλλοντας κέντρα διοίκησης και εφοδιασμού, συγκεντρώσεις στρατευμάτων, χώρους στρατωνισμού, γραμμές ανεφοδιασμού, προκεχωρημένες βάσεις ελικοπτέρων, ευαίσθητες εγκαταστάσεις κτλ.

Επίσης παρά τον κεκυρηγμένο θάνατο του, το ρυμουλκούμενο πυροβολικό φαίνεται πως παίζει σημαντικό ρόλο στις επιχειρήσεις, ειδικά όταν χρησιμοποιηθεί σωστά και με φαντασία ( χρήση από οχυρωμένες ή καλά οργανωμένες θέσεις, συνδυασμό του με συστήματα drones για εντοπισμό, αποκάλυψη και στοχοποίηση εχθρικών θέσεων κ.α). Πρόσφατα διέρρευσε μια πληροφορία περί της θαυμάσιας απόδοσης του ρυμουλκούμενου FH-70 που χορηγήθηκε ως δυτική βοήθεια στην Ουκρανία.

Μεγάλο ρόλο φαίνεται πως παίζουν και άλλα μέσα εκπομπής πυρός όπως τα ρωσικά TOS, στην ουσία πολλαπλοί εκτοξευτές θερμοβαρικών ρουκετών. Τα τελευταία, παρά το περιορισμένο βεληνεκές τους, έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικά στην υποστήριξη των ρωσικών επιθέσεων, προσβάλλοντας οχυρωμένες και οργανωμένες ουκρανικές θέσεις με συχνά καταστροφικά αποτελέσματα. Βέβαια τα συγκεκριμένα μέσα δεν ανήκουν στο ρωσικό πυροβολικό αλλά στα στρατεύματα χημικού πολέμου, για αυτό και αναφέρονται ξεχωριστά.

Εν κατακλείδι, ένας σύγχρονος στρατός οφείλει να επενδύσει πολύ στο ΠΒ μάχης, ειδικά αν μειονεκτεί αριθμητικά, διότι και μόνο δια του καταστροφικού φραγμού πυρός που μπορεί αυτό να εξαπολύσει, δύνανται να καταστρέψει ολόκληρες εχθρικές μονάδες.

Αερομεταφερόμενες δυνάμεις: διατήρηση ή κατάργηση;

Η αρχική ρωσική ενέργεια κατά της Ουκρανίας σηματοδοτήθηκε από την ευρεία χρήση αερομεταφερόμενων/αεροκίνητων δυνάμεων. Αυτές χρησιμοποιήθηκαν σαν “entry forces” προς προσβολή αεροδρομίων πλησίον του Κιέβου, ώστε να ακολουθήσουν βαρύτερες δυνάμεις. Η ρωσική ηγεσία προφανώς εκτιμούσε ότι και μόνο με την εμφάνιση των VDV σε στρατηγικά σημεία στα πέριξ της πρωτεύουσας, ήτοι του κέντρου εξουσίας του ουκρανικού κράτους, η ουκρανική ηγεσία θα πανικοβάλλονταν και θα προσπαθούσε να διαφύγει. Όταν αυτό δεν συνέβη, οι ρωσικές αερομεταφερόμενες δυνάμεις σε αεροδρόμια όπως στο Χοστομέλ δέχθηκαν ισχυρές ουκρανικές αντεπιθέσεις.

Αν και πολέμησαν γενναία και με επιδεξιότητα, αποκρούοντας σειρά εχθρικών αντεπιθέσεων, οι ρωσικές δυνάμεις αναγκάστηκαν είτε να αποχωρήσουν είτε να παραδοθούν, έχοντας υποστεί μεγάλες απώλειες. Αν και η αρχική έφοδος επί των αεροδρομίων ήταν επιτυχής, αν και με απώλειες από τα εχθρικά μέσα Α/Α άμυνας ειδικά των MANPADS, στην συνέχεια οι ρωσικές δυνάμεις VDV δεν κατάφεραν να συνενωθούν με την ρωσική Τ/Θ και Μ/Κ φάλαγγα των 65 χλμ, κάτι που έπληξε καίρια την πιθανότητα επιτυχίας του εγχειρήματος. Γενικά φάνηκε για μια ακόμη φορά πως οι αερομεταφερόμενες/αεροκίνητες δυνάμεις, παρά το επίλεκτο της υπόστασης τους και τα προφανή πλεονεκτήματα που προσφέρουν στο φίλιο σχεδιασμό (εκμετάλλευση της “τρίτης διάστασης”), δεν μπορούν να «σταθούν» από μόνες τους στο πεδίο της μάχης, οφείλουν να συνενώνονται και να αντικαθίστανται σε δεύτερο χρόνο από άλλες δυνάμεις ώστε να εξασφαλισθεί η επιτυχία.

Αντίθετα, πιο αποτελεσματικές είναι οι αερομεταφερόμενες/αεροκίνητες δυνάμεις όταν ενισχυθούν με βαρύ οπλισμό (άρματα μάχη κ.α) και χρησιμοποιηθούν σαν επίλεκτο πεζικό στον αγώνα, κάτι που φάνηκε ήδη από τον Β’ ΠΠ. Στον πόλεμο της Ουκρανίας τόσο οι Ουκρανοί όσο και-κυρίως-οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν με επιδεξιότητα και επιτυχία δυνάμεις VDV με παρόμοιο τρόπο σε αποστολές επιβράνδυσης της εχθρικής ενέργειας, πλαγιοκόπησης των εχθρικών δυνάμεων, ως στρατεύματα “εφόδου” σε επιθετικές επιχειρήσεις κτλ.

Αμφίβιες επιχειρήσεις: σε καθεστώς αμφιβολίας

Στον πόλεμο της Ουκρανίας διαφαίνεται η σχετική αδυναμία εξαπόλυσης αμφίβιων επιχειρήσεων σε συνθήκες αβεβαιότητας που δημιουργείται από την είσοδο σε εχθρικές περιοχές “Anti-Access”/Area Denial”, δομημένης έστω και σε ημιτελή μορφή. Η βύθιση του καταδρομικού “Moskva” είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου. Το παγόβουνο βρίσκεται στην αποφυγή εκ μέρους της ρωσικής πλευράς της φημολογούμενης σχεδιασμένης απόβασης στην Οδησσό.

Η απροθυμία των Ρώσων να προχωρήσουν σε αμφίβια επιχείρηση στην στρατηγική για αυτούς πόλη της Οδησσού καταδεικνύει πως τα σύγχρονα μέσα A2AD εκτός από επιχειρησιακή έχουν και ψυχολογική επίπτωση στον εχθρό, καθώς αυξάνουν εκθετικά το βαθμό αμφιβολίας για την απειλή στην οποία αυτός υπόκειται. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός πως το USMC αλλάζει δραστικά το δόγμα του προκειμένου να αντιμετωπίσει την απειλή της Κίνας στον Ειρηνικό και μετατρέπεται από “Σώμα Μάχης” και “Σώμα Υποστήριξης Ναυτικών Επιχειρήσεων”. Εγκαταλείπονται οι φιλοδοξίες για Αμφίβια Κρούση και η προσοχή δίνεται σε μικρές, αυτόνομες και ευέλικτες ομάδες μάχης, με μεγάλη ισχύ πυρός, που έχουν σαν βασική αποστολή να “ξηλώσουν” την εχθρική υποδομή A2AD ώστε να μεταφερθούν με ασφάλεια με μεταγωγικά οι βαριές ακολουθούσες δυνάμεις του Στρατού.

Αυτό το τελευταίο πρέπει να προβληματίσει και τους Έλληνες Πεζοναύτες που φαίνεται να ακολουθούν δόγμα μάχης βγαλμένο από την δεκαετία του 1990, προμηθευόμενοι αμφίβια οχήματα μεταφοράς προσωπικού κατάλληλα μόνο για αμφίβια έφοδο, αποστολή στην οποία είναι άγνωστο αν μπορούν πλέον να ανταπεξέλθουν.

Περιφερόμενα πυρομαχικά και Drones: η νέα εξίσωση

Ένας ακόμα παράγοντας που εισήλθε με θεαματικό τρόπο στον πόλεμο της Ουκρανίας είναι τα περιφερόμενα πυρομαχικά και τα drones. Βέβαια τα τελευταία, στην μορφή τουλάχιστον των ΜΕΑ (UAV), δεν είναι κάτι το καινούργιο, καθώς έχουν χρησιμοποιηθεί με κυμαινόμενο βαθμό επιτυχίας στους πολέμους του παρελθόντος. Εκείνο που διαφοροποιεί τα πράγματα είναι η χρήση “τετρακόπτερων +” drones ακόμα και σε επίπεδο ομάδας μάχης πεζικού, καθώς και η χρήση USV-KAMIKAZE σε ρόλο προσβολής στόχων επιφανείας ( πλοίων, σκαφών ). Πιο συγκεκριμένα τα μικρά drones χρησιμοποιούνται με ιδιαίτερο αποτελεσματικό τρόπο σε ρόλους αναγνώρισης, επιτήρησης, στοχοποίησης, ακόμα και προσβολής με τη χρήση χειροβομβίδων, βομβίδων, βλημάτων όλμου εναντίον εχθρικού προσωπικού και μέσων, ακόμα και τ/θ οχημάτων.

Τα περιφερόμενα πυρομαχικά από την άλλη φαίνεται πως θα παίζουν έναν ολοένα και αυξημένο ρόλο στο πεδίο της μάχης, καθώς προσφέρουν πρωτόγνωρες δυνατότητες προσβολής ακριβείας εναντίον ακόμα και στρατηγικών στόχων όπως αεροδρομίων, ναυστάθμων, στρατιωτικών βάσεων, εργοστασίων ύδρευσης και ενέργειας κ.α.

Η επένδυση που πρέπει να κάνουν οι σύγχρονοι στρατοί στην anti-drone/counter-drone άμυνα είναι σημαντική και πολυδάπανη, κάτι που θέτει σημαντική πρόκληση για την δομή και το «μίγμα» δυνάμεων του μέλλοντος.

Ειδικές Δυνάμεις: σε ρόλο υποστήριξης συμβατικών επιχειρήσεων

Μετά τον πόλεμο του Αρτσάχ (Ναγκόρνο Καραμπάχ) είναι εμφανής η στροφή των μονάδων ειδικών επιχειρήσεων και ειδικών δυνάμεων στην υποστήριξη των συμβατικών στρατιωτικών επιχειρήσεων. Αυτό συνιστά ουσιαστικά αντιστροφή της τάσης του πολέμου κατά της Τρομοκρατίας όπου οι Ειδικές Δυνάμεις χρησιμοποιήθηκαν ως το κύριο μέσο διεξαγωγής του αγώνα και αυτές επανέρχονται στο ρόλο που είχαν επί δεκαετίες.

Στον ουκρανικό πόλεμο ειδικές δυνάμεις και δυνάμεις χρησιμοποίησαν ευρεύως και οι δύο αντίπαλοι. Στην αρχική φάση της ρωσικής επιχείρησης, οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν κυρίως Spetsnaz της GRU ώστε να “αποκεφαλίσουν” την ουκρανική ηγεσία και να προκαλέσουν χάος και κατάρρευση των μετόπισθεν. Μετά κάποιες αρχικές επιτυχίες και αν και μπόρεσαν να προκαλέσουν κάποια σύγχυση στην ουκρανική πλευρά, οι ομάδες αυτές εξουδετερώθηκαν μη πετυχαίνοντας τους ΑΝΣΚ που τους είχαν αποδοθεί. Στη συνέχεια οι Ρώσοι Spetsnaz χρησιμοποιήθηκαν σε πιο “συμβατικές” επιχειρήσεις με κυμαινόμενο βαθμό επιτυχίας.

Αλλά και οι Ουκρανοί χρησιμοποίησαν μονάδες ειδικών δυνάμεων και ειδικών επιχειρήσεων, τόσο σε αποστολές Direct Action, όσο και Special Reccon και Unconvientional Warfare. Γενικά η χρήση τους κρίνεται πετυχημένη σε αποστολές Ανορθοδόξου Πολέμου, όπου μπόρεσαν και κινητοποίησαν και εκπαίδευσαν σύντομα μεγάλο αριθμό Auxiliary Troops, με μικρότερη επιτυχία σε αποστολές Ειδικής Αναγνώρισης και με μάλλον απογοητευτικά αποτελέσματα σε αποστολές Απευθείας Δράσεως. Βέβαια πρέπει να τους αναγνωριστεί το ελαφρυντικό πως αυτές οι αποστολές ήταν σχεδόν αυτοκτονικής φύσεως, με μικρό ποσοστό επιτυχίας και έγιναν κατά βάση για επικοινωνιακούς-πολιτικούς λόγους.

Οχυρωματικά έργα: ξανανακαλύπτοντας τον τροχό

Μια ακόμη αποκάλυψη του πολέμου στην Ουκρανία είναι η επανεμφάνιση και επαναχρησιμοποίηση των οχυρώσεων και μάλιστα σε σύγχρονη και επικαιροποιημένη μορφή. Ειδικά η ουκρανική πλευρά έκανε και κάνει ευρεία χρήση των οχυρωματικών έργων στο πεδίο της μάχης, κύρια στην περιοχή του Ντονμπάς αλλά και σε μικρότερο βαθμό και αλλού. Γενικά ανά τους αιώνες, οι οχυρώσεις κάτι προσέφεραν για να χρησιμοποιούνται από τους εκάστοτε στρατιωτικούς οργανισμούς, πριν αρχίσει η αμφισβήτηση τους από τους ανά την υφήλιο “armchair generals”.

Σε όσους συνεχίζουν να αμφισβητούν την αξία των οχυρώσεων, επαναλαμβάνοντας μονότονα (βολικά) παραδείγματα από το παρελθόν απαντάμε πως προφανώς η τέχνη της οχυρωματικής εξελίχθηκε και συνεχίζει να εξελίσσεται δια μέσου των αιώνων, είναι λανθασμένη η ανάπτυξη άποψης για καταστάσεις που αναμένεται να απαντηθούν στο αυριανό πεδίο της μάχης έχοντας κατά νου σχήματα από το παρελθόν. Ο κάθε στρατιωτικός μηχανισμός κάνει τις επιλογές του, ανάλογα με τις ιδιαίτερες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει.

Στην ουκρανική περίπτωση, οι οχυρώσεις προσέφεραν και προσφέρουν την οικονομία εκείνη δυνάμεων, προκειμένου να απελευθερωθούν δυνάμεις για άλλες αποστολές. Οι οχυρώσεις αυτές περιλαμβάνουν ένα ευρύ δίκτυο υπέργειων και υπόγειων έργων ( σημεία στήριξης, περίκλειστα σημεία άμυνας, πολυβολεία, θέσεις Α/Τ ΚΒ και ΠΑΟ, πύργους αποσυρμένων αρμάτων πακτωμένων στο έδαφος ). Ειδικά η πυκνή οικοδόμηση, ακόμα και της υπαίθρου, έχει δώσει την ευκαιρία στους Ουκρανούς να αντιμετωπίζουν κάθε οικισμό σαν “περίκλειστο σημείο στήριξης της άμυνας”, ενώ οι μεταξύ των οικισμών περιοχές μετατρέπονται συχνά σε “Επιλεγμένους Χώρους Καταστροφής” του εχθρού ( μέθοδος “ακανθόχοιρου” )

Αντίστοιχη επένδυση στις οχυρώσεις αν και σε μικρότερη κλίμακα έχουν κάνει και οι Ρώσοι αυτονομιστές ( είχαν άλλωστε 8 ολόκληρα χρόνια στη διάθεση τους ), κάτι που τους επέτρεψε να αποκρούσουν σειρά ουκρανικών επιθέσεων.

Πάντως ο τρόπος που χειρίζονται οι Ουκρανοί τις οχυρώσεις τους τις τελευταίες εβδομάδες δείχνει προβληματικός. Συγκεκριμένα αντί να αποτελούν μέσο επιβράνδυσης των εχθρικών δυνάμεων και μέθοδος που εξασφαλίζει οικονομία δυνάμεων, μετατρέπονται ολοένα και περισσότερο σε “μαγνήτη δυνάμεων” για το φίλιο επιτελείο, που τις αποστέλνει για να υπερασπιστούν τα οχυρωματικά έργα. Αυτή άλλωστε  είναι και η μεγαλύτερη παγίδα των οχυρώσεων, η μετατροπή τους δηλαδή από μέσο υποβοήθησης της άμυνας σε αυτοσκοπό που “καταβροχθίζει” φίλιες δυνάμεις.

Επικοινωνίες: ζωτική ανάγκη

Ένα ακόμη δίδαγμα από τις συγκρούσεις στην Ουκρανία είναι η ανάγκη για ασφαλείς και αξιόπιστες επικοινωνίες, ακόμα και σε επίπεδο Ομάδας Μάχης. Στον συγκεκριμένο τομέα οι Ουκρανοί έχουν επιτελέσει πραγματικά έναν “ηράκλειο άθλο” από το 2014 και μετά, όταν ανακάλυψαν ότι οι επικοινωνίες τους βρίσκονταν σε άθλια κατάσταση. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, με την αφειδή υποστήριξη των δυτικών, έχουν χτίσει ένα αξιόπιστο δίκτυο επικοινωνιών, το οποίο βελτιώνουν διαρκώς, με αποτέλεσμα την κατακόρυφη άνοδο του βαθμού συντονισμού των δυνάμεων τους. Ένας από τους κύριους λόγους για τον οποίον μπορούν και στέκονται ακόμα αξιοπρέπως απέναντι στις ρωσικές δυνάμεις είναι η υπεροχή τους σε συστήματα διοίκησης, ελέγχου, επικοινωνιών και πληροφοριών.

Μάλιστα η δυτική υποστήριξη στην ουκρανική πολεμική προσπάθεια, δεν εκφράζεται μόνο από κρατικούς δρώντες αλλά επεκτείνεται και σε ιδιωτικούς, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την διάθεση στην ουκρανική πλευρά των δορυφόρων του ιδωτικού δικτύου Starlink του Elon Musk. Η αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών είναι τέτοια που φάνηκε πως η ουκρανική άμυνα καταρρέει, μόλις διακόπτηκε απότομα η παροχή τους, πιθανότατα εξαιτίας κακόβουλης ενέργειας από πλευράς Ρώσων ( μια από τις πρώτες ίσως μάχες του πολέμου στο Διάστημα).

Από την άλλη πλευρά, αν και οι Ρώσοι φαίνονται να έχουν μια υπεροχή στο Η/Μ φάσμα, ειδικά στο τομέα του ΗΠ, αυτό δεν αποδείχθηκε επί του πρακτέου, ίσως λόγω έλλειψης κατάλληλης εκπαίδευσης. Πάντως οι επιδόσεις των Ρώσων στο συγκεκριμένο τομέα φαίνεται πως έχουν βελτιωθεί τις τελευταίες εβδομάδες, κάτι που αντανακλάται στον βαθμό συντονισμού των ενεργειών τους επί του πεδίου.

Καλή η ποιότητα αλλά χρειάζεται και ικανή ποσότητα 

Τα τελευταία χρόνια κυριαρχεί η φράση για «μικρούς και ευέλικτους» στρατούς. Η φράση αυτή γίνεται συχνά αντικείμενο αναφοράς και από το σύνολο του πολιτικού κόσμου στη χώρα μας. Πρόκειται όμως για μια ψευδαίσθηση καθότι η φράση περί μικρών και ευέλικτων στρατών αφορά αστυνομικού και αντιτρομοκρατικού χαρακτήρα επιχειρήσεις και όχι συμβατικές επιχειρήσεις υψηλής έντασης. Όπως καταδεικνύουν οι επιχειρήσεις στην Ουκρανία απαιτούνται χερσαίες δυνάμεις που θα συνδυάζουν τη ποσότητα αλλά και τη ποιότητα. Ήτοι ικανοί αριθμοί σχηματισμών (μηχανοκίνητοι και τεθωρακισμένοι) με υψηλή επάνδρωση κληρωτών οπλιτών και εφέδρων. Το τελευταίο έχει μεγάλη σημασία για τη χώρα μας από δυο όψεις: τη ποσοτική και ποιοτική βελτίωση της θητείας και κυρίως την αξιοποίηση της εφεδρείας με τακτικές κλήσεις εφέδρων ώστε οι σχηματισμοί να διαθέτουν τη βέλτιστη δυνατή επάνδρωση.

Τακτική – Εκπαίδευση 

Τόσο η τακτική όσο και η εκπαίδευση παραμένουν στο επίκεντρο της μαχητικής ισχύος. Η σύγχρονη τεχνολογία δεν υποκαθιστά την ανάγκη για αληθοφανή εκπαίδευση ενώ η τακτική των μικρών ηγητόρων οφείλει να είναι στο προσκήνιο ενός σωστά καταρτισμένου προγράμματος εκπαίδευσης. Οι τελευταίες πολεμικές επιχειρήσεις σε Ιράκ και Αφγανιστάν δημιούργησαν ακόμη μια ψευδαίσθηση εκτός της προαναφερθείσας: πως ο πόλεμος διεξάγεται από μικρές ομάδες ειδικών δυνάμεων ενώ στη πραγματικότητα οι επιχειρήσεις σε Ιράκ και Αφγανιστάν αφορούσαν τελείως διαφορετικές πτυχές στρατιωτικών επιχειρήσεων.

Διοικητική Μέριμνα

Η Διοικητική Μέριμνα αποτελεί έναν από τους βασικούς συντελεστές της επιτυχίας. Με τον όρο Διοικητική Μέριμνα αναφερόμαστε σε όλο τον μηχανισμό που αφορά την υποστήριξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων με τρόφιμα, εφόδια και πάσης φύσεως αναγκαίο υλικό στις κατάλληλες ποσότητες. Παράλληλα τονίζεται πως από πλευράς Διοικητικής Μέριμνας είναι απαραίτητο να διατίθεται το κατάλληλο δίκτυο μεταφοράς εφοδίων και υλικών.

Ο πόλεμος δεν γίνεται μόνον με κουμπιά – Ο ρόλος του Πεζικού 

Δεν νοείται κατάκτηση ή διατήρηση εδαφών δίχως το Πεζικό και τις δυνάμεις ελιγμού (συνεργασία Πεζικού με Τεθωρακισμένα). Η χαρακτηριστική αδυναμία του ρωσικού πεζικού είναι άξια αναφοράς δεδομένου πως η μικρή πρόοδος έχει τις ρίζες της, στις εγγενείς αδυναμίες του ρωσικού πεζικού και συνολικά των ρωσικών δυνάμεων ελιγμού. Συνεπώς το Πεζικό παραμένει στο επίκεντρο ως το κύριο εργαλείο για τη κατάκτηση ή διατήρηση εδαφών σε συνεργασία πάντα με τα Τεθωρακισμένα και το Πυροβολικό. Η τακτική του Πεζικού να μάχεται δια πυρών και ελιγμών παραμένει στη φιλοσοφία των σύγχρονων επιχειρήσεων.

Η ονομαστική ισχύς πυρός δεν αποτελεί κριτήριο μαχητικής ισχύος

Σε πολλούς προξένησε εντύπωση πως ένα τόσο ισχυρό από πλευράς οπλισμού και ισχύς πυρός πλοίο όπως το Moskva επλήγη και τελικώς βυθίστηκε. Πράγματι το ρωσικό καταδρομικό κλάσης Slava διαθέτει εντυπωσιακό φόρτο βλημάτων βραχέως βεληνεκούς (OSA-MA) καθώς και βλημάτων μεγάλου βεληνεκούς (S-300F). Επιπροσθέτως διαθέτει 6 αντιπυραυλικά συστήματα για την αυτοάμυνα του απέναντι σε απειλές αντιπλοϊκών πυραύλων.

Παραγνωρίζοντας το γεγονός πως το ρωσικό ναυτικό και συγκεκριμένα το Moskva βρέθηκε εγγύς των ουκρανικών ακτών δεδομένης της απειλής που πρεσβεύουν οι παράκτιες συστοιχίες πυραύλων οφείλουμε να επισημάνουμε πως η ονομαστική ισχύς πυρός δεν αποτελεί το μοναδικό κριτήριο για την μαχητική ισχύς ενός πλοίου. Προφανώς εάν ισχύει το σενάριο που θέλει το πλοίο να χτυπήθηκε από πυραύλους R-360 Neptune υποτιμήθηκε η ουκρανική παρουσία παράκτιων συστοιχιών πυραύλων.

Το καταδρομικό Moskva καθελκύστηκε το 1976. Oι τεχνολογικές δυνατότητες του πλοίου από πλευράς αισθητήρων, ραντάρ, τακτικού συστήματος και ηλεκτρονικών μέσων είναι παρωχημένες και ανήκουν στη δεκαετία του 1970. Το πλοίο επρόκειτο να αναβαθμιστεί περί το 2018 αλλά κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να έγινε πιθανότατα λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων. Συνεπώς, τα κύρια συστήματα που αποτελούν τα «μάτια» και τον «εγκέφαλο» του πλοίου παράμειναν με απαρχαιωμένες δυνατότητες.

Τα προαναφερθέντα απαρχαιωμένα μέσα σε συνδυασμό με την υποτίμηση της ουκρανικής απειλής και το τακτικό σφάλμα το πλοίο να έρθει εγγύς των ακτών εντός του βεληνεκούς των πυραύλων R-360 Neptune αποτέλεσαν όλεθρο για το πλοίο και το μεγαλύτερο μέρος του πληρώματος. Επιπλέον δεδομένου πως τα πλοία επιχειρούν σε ομάδες μάχης λάθη προκύπτουν και από το γεγονός πως τα άλλα ρωσικά πλοία εγγύς του Moskva δεν εντόπισαν και δεν αναχαίτισαν εγκαίρως την απειλή των R-360 Neptune.

Σε κάθε περίπτωση για να επανέλθουμε στο βασικό ζητούμενο που οφείλουμε να επισημάνουμε θέλουμε να σημειώσουμε ξανά πως ο φόρτος μάχης για να είναι αποτελεσματικός οφείλει να συνοδεύεται και από σύγχρονα μέσα (ραντάρ) που εντοπίζουν, προσδιορίζουν και εκτιμούν τις απειλές αέρος (πύραυλοι, UAV, αεροσκάφη) καθώς και από τακτικό σύστημα με σύγχρονη φιλοσοφία διαχείρισης και αντιμετώπισης των παραπάνω απειλών. Ως εκ τούτων, τα λόγια και η άποψη του Αμερικανού ναυάρχου παραμένουν επίκαιρα όσο ποτέ.

Προ μηνών είχαμε δημοσιεύσει την εισήγηση του Αρχηγού των Ναυτικών Επιχειρήσεων του Αμερικανικού Ναυτικού, Ναυάρχου Mike Gilday ο οποίος τόνισε τη σημασία των σύγχρονων αισθητήρων, ραντάρ και ηλεκτρονικών σχολιάζοντας πως μπορεί τα Ticonderoga να φέρουν 122 πυραύλους πλην όμως διαθέτουν παρωχημένα μέσα ραντάρ και ηλεκτρονικών που ανήκουν σε περασμένες δεκαετίας του Ψυχρού πολέμου. Χαρακτηρηστικά τόνισε: «Πρέπει να δεις την απειλή για να της εξουδετερώσεις. Τα ραντάρ SPY-1A και SP-1B δεν επαρκούν, δεδομένων των στόχων που πρέπει να αντιμετωπίσουν», δήλωσε ο Mike Gilday. Ήδη 7 «Ticonderoga» βρίσκονται σε φάση αναβάθμισης και επέκτασης του ορίου ζωής τους ώστε να είναι αξιόμαχα απέναντι στις σύγχρονες απειλές.

Ο κομβικός ρόλος των Μη Επανδρωμένων Αεροσκαφών

Τόσο σε αποστολές συλλογής πληροφοριών όσο και στοχοποίησης τα UAV στην Ουκρανία έχουν αποδειχθεί ένα εξαιρετικό εργαλείο σε κάθε επίπεδο: στρατηγικό, τακτικό, επιχειρησιακό. Από επιχειρήσεις έγκαιρης διάγνωσης της εχθρικής δραστηριότητας έως τους ΠΑΠ του Πυροβολικού τα UAV αποτελούν μια εκ των ων ουκ άνευ ενέργεια για την ενίσχυση κάθε Όπλου του Στρατού Ξηράς. Ακόμη και πολιτικά UAV περιορισμένων δυνατοτήτων προσφέρουν χρήσιμες υπηρεσίες στον Ουκρανικό Στρατό.

Επίλογος

Στο παρόν άρθρο θίξαμε μερικές μόνο πτυχές και μάλιστα εν συντομία του ουκρανικού πολέμου. Σίγουρα θα μπορούσαν να λεχθούν πολύ περισσότερα με πιο καλά δομημένο τρόπο. Αναμένουμε τις παρατηρήσεις σας και τις απόψεις σαν επί των γραφοθέντων. Το μόνο σίγουρο είναι πως ο πόλεμος που λαμβάνει χώρα αποτελεί σημείο καμπής στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, όχι μόνο σε πολιτικό αλλά και σε αμιγώς επιχειρησιακό επίπεδο και θα γίνει η αιτία για την αναθεώρηση πολλών “σταθερών” όσων αφορά την στρατιωτική τέχνη και επιστήμη που αναπτύχθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες.

Τα διδάγματα από αυτόν τον πόλεμο πρέπει να προβληματίσουν τους Έλληνες ιθύνοντες καθώς τα αξιώματα βάσει των οποίων οικοδόμησαν την άμυνα της χώρας αποδεικνύονται καθημερινά εσφαλμένα. Απαιτείται μόνιμη κατατριβή επί των στρατιωτικών θεμάτων από τις αρμόδιες πολιτικές και στρατιωτικές υπηρεσίες διότι «οι καιροί είναι πονηροί και ου μενετοι».