Μεσούσης της τουρκικής προέλασης στην Κύπρο, τον Αύγουστο του 1974, η αμερικανική CIA δικαιολογούσε τα όσα επέβαλε διά της ισχύος η Τουρκία σε βάρος του νησιού. Τα γεγονότα γνωστά, όχι όμως και τα όσα αναφέρονται παρασκηνιακά από τις ΗΠΑ για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της συμμάχου τους Τουρκίας στην Κύπρο.
Γράφει ο ΚΩΣΤΑΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ για το SL PRESS
Η CIA εξέφραζε τότε την τουρκική θέση πως δεν μπορούσαν τα τουρκικά στρατεύματα να περιοριστούν στο θύλακα που δημιουργήθηκε με την πρώτη εισβολή (το προγεφύρωμα Κερύνεια-Αγύρτας). Σε απόρρητο τηλεγράφημα των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, της CIA, με ημερομηνία 15 Αυγούστου 1974 (δεύτερη φάση της εισβολής), μεταξύ πολλών άλλων, είναι άκρως ενδιαφέρουσα η προσπάθεια της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας να στηρίξει-για την ακρίβεια να δικαιολογήσει- την προέλαση των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων εκείνες τις δύσκολες ώρες του Αυγούστου του 1974.
Σύμφωνα με το απόρρητο τηλεγράφημα της CIA, η κατοχή του βόρειου τμήματος του νησιού θα δώσει στους Τούρκους ισχυρή δύναμη για να επιμείνει στο γεωγραφικό διαχωρισμό του πληθυσμού. Θέση που, που όπως τονίζεται, βρίσκεται στο επίκεντρο των αιτημάτων τους για διευθέτηση του Κυπριακού. Ενώ οι Τούρκοι δεν έχουν παραιτηθεί από την αντίληψη ενός ομοσπονδιακού κράτους στην Κύπρο, αναφέρεται στο τηλεγράφημα, η λογική των γεγονότων φαίνεται να κινείται προς την de facto διχοτόμηση του νησιού, με το μεγαλύτερο μέρος της κατεχόμενης τουρκικής περιοχής να συνδέεται άμεσα με την Τουρκία.
Σύμφωνα με τους Αμερικανούς, οι Τούρκοι θα στηρίξουν τις εδαφικές τους απαιτήσεις στην κεντρική περιοχή του άξονα Κερύνειας-Λευκωσίας. Θα επιθυμούν ασφαλής εμπορική πρόσβαση στο νησί είτε με πλήρη έλεγχο του διεθνούς αεροδρομίου της Λευκωσίας είτε με κάποια συμφωνία με τους Έλληνες. Η Άγκυρα, σύμφωνα με την εκτίμηση της CIA, «μπορεί να μην επιμένει τελικά στον έλεγχο ολόκληρης της επικράτειας που καταλαμβάνει όταν τελικά τεθεί σε ισχύ μια εκεχειρία.
Αλλά η υπόθεση για την εκτεταμένη πληθυσμιακή επανεγκατάσταση αποκτά επείγοντα χαρακτήρα ενόψει της υπερπλήρωσης των τουρκοκυπριακών θυλάκων. Και η Άγκυρα αδιαμφισβήτητα επιθυμεί επαρκές έδαφος για να φιλοξενήσει όλη την τουρκική κοινότητα που επιθυμεί να προχωρήσει στην ασφάλεια του κύριου τουρκικού τομέα».
Επιπλέον, συνεχίζει το τηλεγράφημα, οι Τούρκοι θα επιμείνουν ότι σε κάθε διευθέτηση οι Έλληνες εγκαταλείπουν το δικαίωμα να έχουν συγκρίσιμες στρατιωτικές δυνάμεις στην Κύπρο. Καμία τουρκική κυβέρνηση, αναφέρεται, δεν μπορεί να παράσχει το πλεονέκτημα που προσφέρει η παρουσία της ανώτερης στρατιωτικής δύναμης στο νησί.
Σύμφωνα με την CIA, μολονότι οι Τούρκοι πιθανότατα δεν σκοπεύουν να μεταβούν πέρα από το βόρειο τμήμα της Κύπρου, η προέλαση τους θα μπορούσε να αλλάξει τους σχεδιασμούς.
Στη συνέχεια αναφέρεται πως αν οι Τούρκοι στην Πάφο, για παράδειγμα, κινδυνεύουν, η πίεση να στείλει στρατεύματα εκεί θα ήταν μεγάλη. Φυσικά, προστίθεται, εάν οι Έλληνες αποδείξουν ότι δεν επιθυμούν να αναγνωρίσουν τις στρατιωτικές πραγματικότητες του νησιού στα πλαίσια μιας πολιτικής διευθέτησης μετά από την κατάπαυση του πυρός, η Άγκυρα θα εισέλθει στον πειρασμό να ανοίξει ένα ακόμη γύρο στην Κύπρο.
