Ένα σημαντικό αμερικανικό έγγραφο αποκαλύπτει το πώς σκεφτόταν ο Χένρυ Κίσινγκερ για την Τουρκία, καθώς σε συζήτηση που είχε γίνει στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, ανέφερε στον πρόεδρο Φορντ πως πρέπει να αποτραπεί ένας πόλεμος ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, σημειώνοντας ότι «δεν υπάρχει κανένας λόγος για τις ΗΠΑ να μην κατέχουν οι Τούρκοι το ένα τρίτο της Κύπρου». Επιπλέον, δεν διστάζει να ξεκαθαρίσει πως σε έναν πιθανό πόλεμο Ελλάδος-Τουρκίας η «Τουρκία είναι πιο σημαντική για εμάς».
Πρόκειται για ένα αποχαρακτηρισμένο έγγραφο, από την Προεδρική Βιβλιοθήκη του Τζέραλντ Φορντ, που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα του Hellenic American Leadership Council (HALC), και που έχει στην κατοχή του και ο «Εθνικός Κήρυξ», ενώ πρωτοδημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα «Hellas Journal» του Μιχάλη Ιγνατίου.
Και ασφαλώς να υπενθυμίσουμε τον περί αντιθέτου ισχυρισμό σε άρθρο του σημερινού Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που είχε αναδημοσιεύσει η εφημερίδα μας από τη «Νew York Times» στα μέσα Αυγούστου, και ο οποίος αναφερόμενος στην ίδια περίοδο έγραψε ότι «…τη δεκαετία του 1970, η τουρκική κυβέρνηση εισήλθε (στην Κύπρο) για να αποτρέψει τη σφαγή των Τούρκων από τους Ελληνοκύπριους παρά τις αντιρρήσεις της Ουάσιγκτον».
Ειδικότερα, στο αποχαρακτηρισμένο έγγραφο αποκαλύπτεται η συζήτηση που πραγματοποιήθηκε μεταξύ του τότε υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χένρυ Κίσινγκερ, με τον πρόεδρο Τζέραλντ Φορντ, στις 13 Αυγούστου του 1974, περίπου τρεις εβδομάδες μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, στις 20 Ιουλίου 1974.
Στη συζήτηση, που έλαβε χώρα στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου, ο Κίσινγκερ αναλύει στον Φορντ την κατάσταση στην περιοχή. Αφού οικτίρει τον τουρκικό εθνικισμό και αναφέρει πως πρέπει να αποτραπεί ένας πόλεμος ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, σημειώνει πως «δεν υπάρχει κανένας λόγος για τις ΗΠΑ να μην κατέχουν οι Τούρκοι το ένα τρίτο της Κύπρου» («There is no American reason why the Turks should not have one-third of Cyprus»). Επιπλέον, δεν διστάζει να ξεκαθαρίσει πως σε έναν πιθανό πόλεμο Ελλάδος-Τουρκίας η «Τουρκία είναι πιο σημαντική για εμάς».
Ως γνωστόν, στις 14 Αυγούστου, οι διαπραγματεύσεις που διεξάγονταν στη Γενεύη -μετά την αρχική εκεχειρία της 23ης Ιουλίου-κατέρρευσαν και η Τουρκία ξεκίνησε δεύτερη επιχείρηση («Αττίλας ΙΙ») κατά την οποία κατέλαβε το 36,2% του νησιού και εκτόπισε 120 χιλιάδες Κυπρίους (άλλες 20 χιλιάδες παρέμειναν εγκλωβισμένοι), ενώ συνολικά σκοτώθηκαν περίπου 3 χιλιάδες Ελληνοκύπριοι.
Η συζήτηση Κίσινγκερ-Φορντ, στην οποία συμμετείχε και ο αρχιστράτηγος Μπρεντ Σκόουκροφτ, σύμβουλος Ασφαλείας του Προέδρου (Major General Brent Scowcroft, Deputy Assistant to the President for National Security Affairs), πραγματοποιήθηκε μία μέρα πριν στην Ουάσιγκτον.
Αναλυτικά ο διάλογος:
Κίσινγκερ: Το πρόβλημα στη Γενεύη είναι πως οι Τούρκοι βλέπουν ότι όσο περισσότερο επεκτείνονται οι διαπραγματεύσεις τόσο πιο δύσκολη γίνεται μια μονομερής στρατιωτική κίνηση. Οι Έλληνες χρονοτριβούν-θέλουν να επιστρέψουν στη βάση τους για 36 ώρες και μετά να επανεκκινήσουν οι συνομιλίες. Οι Τούρκοι, μέχρι στιγμής έχουν αρνηθεί να παραχωρήσουν την 36ωρη παράταση, επειδή θα καταστήσει πολύ πιο δύσκολη την ανάληψη μονομερούς δράσης.
Φορντ: Τι θα κάνουμε εάν οι Τούρκοι κινηθούν;
Κίσινγκερ: Θα ψηφίσουμε εναντίον τους στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Θα πρέπει να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας να κρατήσουμε τους Έλληνες ώστε να μην πάνε σε πόλεμο. Οι Τούρκοι αυτή τη στιγμή είναι ακραία εθνικιστές. Μερικά χρόνια πριν οι τουρκικές τακτικές ήταν σωστές: να αρπάζουν ό,τι θέλουν και μετά να διαπραγματεύονται στην βάση της κατοχής. Αλλά εάν οι Τούρκοι εισβάλουν στην Κύπρο, οι Έλληνες θα χάσουν για καλά. (unglued). Βεβαίως και δεν θέλουμε έναν πόλεμο μεταξύ των δύο, αλλά εάν αυτό συμβεί η Τουρκία είναι πιο σημαντική για εμάς, καθώς έχουν μία πολιτική δομή, η οποία μπορεί να παράξει έναν Καντάφι.
Κίσινγκερ: Προσπαθήσαμε να διευθετήσουμε την κατάσταση στην Κύπρο αφότου βγήκε εκτός ελέγχου. Οι Βρετανοί τα έκαναν χάλια σε αυτό. Εάν οι Τούρκοι κινηθούν για να πάρουν αυτά που θέλουν τότε θα καταδικασθούν από το Συμβούλιο Ασφαλείας και η Σοβιετική Ένωση θα τους χτυπήσει στο κεφάλι με αυτό. Κάποιοι από τους συνάδελφους μου θέλουν να σταματήσουν την βοήθεια στην Τουρκία – αυτό θα ήταν μια καταστροφή. Δεν υπάρχει κάποιος λόγος για τις ΗΠΑ να μην κατέχουν οι Τούρκοι το ένα τρίτο της Κύπρου. Θα κάνουμε μια δήλωση σήμερα με την οποία θα ξεφορτωθούμε τους «New York Times».
Στην ίδια συνάντηση συζητήθηκαν και άλλα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, που αφορούσαν Αίγυπτο, Ισραήλ, Ιορδανία, Δυτική Όχθη και Σοβιετική Ένωση.
Ο Κίσινγκερ επίσης έκανε μνεία και στο «θέμα παπαρούνας» (poppy issue). Καθώς οι ΗΠΑ ήθελαν να εξαλείψουν την παπαρούνα που παρήγαγε όπιο, προκαλώντας θυμό στους Τούρκους καλλιεργητές, ο Υπουργός Εξωτερικών προσπαθούσε να είναι αρεστός στην Τουρκία. Έτσι ρώτησε τον Φορντ: «Η όλη υπόθεση της παπαρούνας είναι χαμένη. Θέλετε να έχετε μια φιλονικία με τους Τούρκους, ή μήπως εγώ θα έπρεπε;».
Οι ΗΠΑ φάνηκαν απροετοίμαστες για ό,τι συνέβη την επομένη 14 Αυγούστου, όταν η Τουρκία κατέλαβε 3% από το βόρειο τρίτο του νησιού πριν κηρυχθεί εκεχειρία και ξεκινήσουν οι συνομιλίες.
Μόλις ξεκίνησαν οι συνομιλίες στη Γενεύη, στις 14 Αυγούστου, η διεθνής συμπάθεια που φάνηκε να ήταν πριν υπέρ Τουρκίας τώρα είχε μετατεθεί στην Ελλάδα που προσπαθούσε να εγκαθιδρύσει τη δημοκρατία της.
Η Τουρκία απαίτησε από την Κυπριακή κυβέρνηση ομοσπονδοποίηση και μεταφορά πληθυσμών και απέρριψε το αίτημα του προέδρου Κληρίδη για 36 με 48 ώρες διάλειμμα από τις συζητήσεις ώστε να μπορέσει να συζητήσει με την Αθήνα και τους Ελληνοκύπριους ηγέτες. Μόλις σταμάτησαν οι συνομιλίες της Γενεύης, 90 λεπτά μετά η Τουρκία επιχείρησε τη δεύτερή της εισβολή.
