Γράφει ο Δρ Θεόδωρος Γ. Κωστής
Ο Δρ Θεόδωρος Γ. Κωστής είναι στρατηγικός σύμβουλος σε θέματα άμυνας, γεωπολιτικής, ναυτιλίας και ανώτατης εκπαίδευσης με τεκμηριωμένη προϋπηρεσία σε σχετικά εθνικά & ευρωπαϊκά έργα καθώς και ως διδάσκων σε στρατιωτικές σχολές.
Στα τέλη Μαρτίου του 2013 η εφημερίδα The Times ανέφερε ότι είχε βρεθεί ισραηλινός κατασκοπευτικός εξοπλισμός κρυμμένος σε τεχνητά πετρώματα σε ένα ακατοίκητο νησί απέναντι από το λιμάνι της Ταρτούς στην Συρία. Τότε είχαν ανακαλυφθεί τυχαία από ψαράδες στο μικροσκοπικό και ακατοίκητο νησί του Ants Island τρεις τεχνολογικά προηγμένες συσκευές κατασκοπείας.
Είχε εκτιμηθεί ότι ο κύριος σκοπός αυτής της πράξης ήταν η παρακολούθηση των κινήσεων του ρωσικού στόλου αλλά προφανώς και οποιασδήποτε άλλης δραστηριότητας στην είσοδο του λιμανιού. Με την ορολογία του Ηλεκτρονικού Πολέμου (Electronic Warfare) αυτές οι συσκευές παρείχαν τη δυνατότητα για Ηλεκτρονική Υποστήριξη (Electronic Support), δηλαδή την υποστήριξη της παροχής πληροφοριών μέσω μιας σειράς ηλεκτρομαγνητικών συσκευών επιτήρησης και καταγραφής. Επιπροσθέτως αυτές οι δυνατότητες μπορούν να παρέχονται σε πραγματικό χρόνο (τακτική πληροφορία) είτε να παραμένουν σε κάποιο καταγραφικό μέσο για επικείμενη μελλοντική συλλογή.
Η μεγάλη χρονική περίοδος για την ανακάλυψη αυτών των κατασκοπικών μέσων προϊδεάζει για συσκευές που είτε κατέγραφαν αυτές τις πληροφορίες για μεταγενέστερη απόκτηση των καρτών δεδομένων από ομάδες ειδικών δυνάμεων ή και πρακτόρων με πολιτική περιβολή που θα ανέβαιναν στο νησί ή εξοπλισμένες με δυνατότητες ραδιοεπικοινωνίας χαμηλής ισχύος για την απομακρυσμένη συλλογή των στοιχείων με την κάλυψη ενός ιδιωτικού σκάφους αναψυχής.
Θεωρητικά μια άλλη περίπτωση θα ήταν η ανταλλαγή τακτικών πληροφοριών μέσω δορυφόρων. Βέβαια εδώ θα έπρεπε να υπήρχε πρόβλεψη των αναγκών σε ενέργεια αλλά και των σχετικών απαιτήσεων σε μέγεθος κεραίας από τον σταθμό βάσης στο ακατοίκητο νησί, γεγονός που θα αύξανε τον παράγοντα τύχης για την ανακάλυψη των κατασκοπευτικών συσκευών. Επεξηγηματικά η τακτική πληροφορία έχει την επιπρόσθετη αξία της απόκτησης της σε πραγματικό χρόνο δίνοντας ένα σημαντικό πλεονέκτημα στους υπεύθυνους για την λήψη αποφάσεων. Όμως τώρα θα υπήρχε αρκετή ενέργεια εκπομπής για την ανίχνευση αυτής της δραστηριότητας κοντά στο λιμάνι της Ταρσούς από τα αντίστοιχα ρωσικά ή συριακά συστήματα ηλεκτρονικής υποστήριξης.
Η παραπάνω περίπτωση σκιαγραφεί μια προσπάθεια ηλεκτρονικής υποστήριξης με κεκαλυμμένο τρόπο σε μη-εξουσιοδοτημένα εδάφη, με απλά λόγια μια κατασκοπευτική ενέργεια που φέρει δυσκολία στην ανακάλυψη του υπευθύνου παράγοντα. Η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος είναι η ηλεκτρονική υποστήριξη πάνω σε πλατφόρμες με εμφανή στρατιωτική ταυτότητα σε φίλια ύδατα, όπως είναι για το περιβάλλον των ναυτικών επιχειρήσεων τα πλοία ηλεκτρονικού πολέμου.
Φυσικά εδώ υπάρχουν εξαιρετικά πιο πολλές δυνατότητες από τους βράχους της Ταρσούς, όπως η διεξαγωγή όλων των ειδών επιχειρήσεων του ηλεκτρονικού πολέμου, όπως η Ηλεκτρονική Επίθεση (Electromagnetic Attack – EA), η Ηλεκτρονική Υποστήριξη (Εlectromagnetic Warfare Support (ES) και η Ηλεκτρονική Προστασία (Electromagnetic Protection -EP). Βέβαια για τις ναυτικές επιχειρήσεις οι δυνατότητες του Ηλεκτρονικού Πολέμου θα πρέπει να διαμορφωθούν κατάλληλα ώστε να μπορούν να αντιμετωπίζουν το απαιτητικό θαλάσσιο περιβάλλον. Αυτό σημαίνει τις μεγάλες θερμοκρασιακές μεταβολές που μπορεί να αλλάζουν την κατεύθυνση των σημάτων και τις ανεπιθύμητες επιστροφές (κλάτερ) από τον κυματισμό της θάλασσας.
Όμως σε αυτό το σημείο θα πρέπει να κάνουμε μια πρόβλεψη για το μέλλον του ηλεκτρονικού πολέμου στο θαλάσσιο θέατρο επιχειρήσεων, όπως αυτό διαμορφώνεται με την μεγαλύτερη υιοθεσία των μη-επανδρωμένων συστημάτων.
1. Drones και UAV για ναυτικές επιχειρήσεις
Μια πολύ πιο προηγμένη παραλλαγή των βράχων της Ταρσούς και των πλοίων ηλεκτρονικού πολέμου είναι οι μη-επανδρωμένες πλατφόρμες, δηλαδή τα uav και τα drones. Η συμβατική χρήση τους για ηλεκτρονικό πόλεμο περιέχει δυνατότητες για ραδιογωνιομέτρηση, λήψη σημάτων και γενικότερο ISTAR (Intelligence, Surveillance, Target Acquisition, and Reconnaissance).
Βέβαια εκτός από την παραπάνω soft-kill χρήση συλλογής πληροφοριών, ιδιαίτερα τα drones θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και ως hard kill για την καταστροφή στόχων κάθε μεγέθους, είτε με φέροντα οπλικά συστήματα (πολυβόλα ή πυραύλους) είτε και ως τα ίδια με εφορμήσεις αυτοκτονίας (kamikazi drones). Προφανώς ένας ιδανικός στόχος για ένα τέτοιο drone θα ήταν ένα αντίπαλο uav ή πολεμικό πλοίο που η αξία του θα ήταν πολλαπλασίως μεγαλύτερη. Υπενθυμίζουμε, για την ευκολία της ανάγνωσης, ότι ένα drone θεωρείται αναλώσιμο ενώ ένα uav είναι μια αρκετά ακριβή πλατφόρμα που αξίζει να επιστρέψει στην βάση της.
Δεικτικό παράδειγμα της χρήσης dronες για την καταστροφή άλλων uav θα ήταν η χρήση για την κατάρριψη τουρκικών uav που παραβιάζουν την εθνική μας κυριαρχία. Οι πτήσεις των τουρκικών uav που επιτελούν χρέη ISR ή ακόμη και ISTAR με την κάλυψη των γυμνασίων του τουρκικού ναυτικού γίνονται όλο και πιο μέσα στο Αιγαίο Πέλαγος με μια πρόσφατη παραβίαση να έχει γίνει ακόμη και 150 ναυτικά μίλια μέσα στο Αιγαίο.
2. Το μέλλον του Ηλεκτρονικού Πολέμου για Πολεμικά Πλοία
Ο κύριος σκοπός του Ηλεκτρονικού Πόλεμου για Ναυτικές Επιχειρήσεις (Maritime Electronic Warfare – MarEW) είναι η παροχή δυνατοτήτων για την έγκαιρη ανίχνευση, ανάλυση και προειδοποίηση επικείμενων απειλών στο δύσκολο θαλάσσιο περιβάλλον. Επεξηγηματικά το περιβάλλον είναι δύσκολο για τις τηλεπικοινωνίες, για τα συστήματα ραντάρ αλλά και για τους αισθητήρες στις υπέρυθρες συχνότητες λόγω των πολλών φυσικών ανεπιθύμητων σημάτων που δημιουργούνται από τα καιρικά φαινόμενα και τον κυματισμό της θάλασσας.
Το Κέντρο Διαχείρισης Μάχης Ηλεκτρονικού Πολέμου για MarEW θα πρέπει να παρέχει μια ολοκληρωμένη καταστατική επίγνωση του τρισδιάστατου θεάτρου επιχειρήσεων (εναέριου, επιφανείας, υποβρυχίου) που να απεικονίζει τις φίλιες δυνάμεις, τα δολώματα, τις ραδιογωνιομετρήσεις και γενικότερα την ηλεκτρονική διάταξη μάχης του εχθρού (Electronic Order of Battle), δηλαδή τις αντίστοιχες δυνατότητες απομακρυσμένης αναγνώρισης και διεξαγωγής ηλεκτρονικού πολέμου του αντιπάλου.
Επιπροσθέτως μια πολύ βασική λειτουργία του MarEW Combat Management System θα πρέπει να είναι η δυνατότητα προειδοποίησης στο συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα για απειλές από αντιπλοϊκούς πύραυλους (Anti Ship Cruise Missiles), που πετώντας πολύ κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας (sea-skimming) είναι δύσκολη η ανίχνευση τους.
Ειδικότερα για την αντιμετώπιση των αντιπλοϊκών πυραύλων, τα ηλεκτρονικά αντίμετρα έχουν βαρύνουσα σημασία. Βέβαια ο αντιπλοϊκός πύραυλος πάντα μπορεί να μεταβεί σε Home-on-Jam (HoJ), αλλά ακριβώς σε αυτό τον τομέα η χρησιμοποίηση ιπτάμενων μη-επανδρωμένων συστημάτων έχει μεγάλη σημασία. Επειδή αυτές οι ενέργειες θα μπορούν πια να προέρχονται από μη-επανδρωμένα ιπτάμενα συστήματα που θα βρίσκονται μακριά του πολύτιμου πολεμικού πλοίου που θα προστατεύουν. Έτσι ακόμη κι αν ο πύραυλος μεταβεί σε HoJ, θα ακολουθήσει την λανθασμένη διαδρομή που θα καταλήγει στο δολωματικό drone. Επίσης τέτοια ιδανικά drone είναι αυτά που μπορούν να ίπτανται σε μια περιοχή, όπως το UHP Trojan που έχει αναλυθεί σε σχετικό άρθρο του defedenceredefined.com.cy ή drones ως σκάφη επιφανείας που θα όδευαν στο σημείο παραπλάνησης και θα ανέπτυσσαν μια κεραία σε εκείνη την περιοχή ως honeypot (δόλωμα με μεγάλη αληθοφάνεια) για τον πύραυλο.
Η διαφορετική τοποθεσία του δολωματικού drone θα φέρει επανάσταση στον ηλεκτρονικό πόλεμο στην θάλασσα μιας και οι δυνατότητες spot, sweep και barrage jamming αλλά ιδιαίτερα η angle/elevation deception θα πραγματοποιούνται από στίγματα σε διαφορετική θέση από το πλοίο που θα είναι αφοσιωμένα να προστατεύουν προκαλώντας μεγαλύτερη σύγχυση στον αντίπαλο. Οι μικρές φυσικές διαστάσεις των δολωματικών drone με δυνατότητες ISTAR μπορεί να φέρουν προ κατάστασης απόσυρσης τα αντίστοιχα συστήματα που φέρονται από ελικόπτερα, όπως για παράδειγμα τα sensorpods των ΜΗ-60.
Όσο για την ανάπτυξη αυτών των drones, θα μπορούσε να γίνει από άλλα uav, από τα πολεμικά πλοία που θα προστατεύουν, ακόμη και από υποβρύχια που θα αναδύονται για λίγα λεπτά για να εκτελέσουν αυτή την αποστολή ή θα χρησιμοποιούν την τεχνική των σωλήνων για την εκτόξευση των drones στην επιφάνεια της θαλάσσης.
Περαιτέρω αυτά τα drones θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα εικονικό στόχο στα ηλεκτρομαγνητικά μάτια ενός αντιπλοϊκού πυραύλου χρησιμοποιώντας δίεδρα ή τρίεδρα που έχουν μεγάλη ενεργό επιφάνεια στόχου καθώς επίσης και την αντίστοιχη εικόνα για ένα πύραυλο υπέρυθρων χρησιμοποιώντας κάποια συσκευή θερμότητας.
Στον τομέα της Ηλεκτρονικής Προστασίας, τα drones θα μπορούν, μέσω της στρατηγικής αλλαγής θέσης τους (ride the enemy beam), να πλασάρονται πάντα στον κύριο λοβό του αντιπλοϊκού πυραύλου, ενισχύοντας την πεποίθηση των ηλεκτρονικών του πυραύλου ότι το drone είναι ο πραγματικός στόχος. Με αυτό το τρόπο οι τεχνικές του sidelobe cancelling θα μειώνονται εις βάρος του πυραύλου, ενώ παράλληλα η προσέγγιση του drone προς τον πύραυλο θα βελτιστοποιεί τις πιθανότητες του δολώματος για επιτυχές honeypotting με την πραγματικότητα του burnthrough [Κεφάλαιο 11, Μονογραφία Ηλεκτρονικού Πολέμου, Θεόδωρος Κωστής, 2021, Ραντάρ και Ηλεκτρονικός Πόλεμος, Εκδόσεις ΙΩΝ].
Προφανώς οι ίδιες αρχές μπορούν να εφαρμοστούν και για την προστασία πολεμικών πλοίων από υποβρύχιους κινδύνους.
Σίγουρα η μεγαλύτερη εισαγωγή των drones δεν θα αντικαταστήσει πλήρως τα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου που βρίσκονται πάνω στα πολεμικά πλοία. Για παράδειγμα το AN/SLQ-32(V), ο συνεχιστής του το SEWIP καθώς και άλλα συστήματα όπως το ALTESSE-H χρειάζονται αρκετό χώρο εγκατάστασης, αρκετές κεραίες και απαιτούν μια ναυτική πλατφόρμα που να μπορεί να διατηρεί το βάρος τους πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.
Σε κάθε περίπτωση ο τομέας της τεχνητής νοημοσύνης καθώς και τα μικρά σε μέγεθος ολοκληρωμένα κυκλώματα που υποστηρίζουν αυτή την τεχνολογία (correlation chips) ενισχύουν την δυνατότητα και των μη-επανδρωμένων αλλά και των συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου που βρίσκονται πάνω σε πολεμικά πλοία. Για παράδειγμα η τεχνική νοημοσύνη επιτρέπει την πιο γρήγορη αναγνώριση σημάτων που προέρχονται από εχθρικούς εκπομπούς, όπως τηλεπικοινωνιακά συστήματα και ραντάρ. Μια επεξήγηση της τεχνητής νοημοσύνης βρίσκεται σε προηγούμενο άρθρο στο defencereview (https://defencereview.gr/techniki-epexigisi-tis-orasis-meso-tec/).
Σίγουρα τα παραπάνω στοιχεία μπορούν να εφαρμοστούν και στη ξηρά, αλλά στην θάλασσα όταν πρέπει να προστατευτεί εάν πολεμικό πλοίο εκατομμυρίων ευρώ, η εφαρμογή τέτοιων ευέλικτων και αναλώσιμων μη-επανδρωμένων συστημάτων ηλεκτρονικού πολέμου παρεμβολών και παραπλάνησης αποκτά μεγαλύτερη σημασία. Όλο αυτό το εγχείρημα ανάγεται στο δόγμα του Mosaic Warfare, που έχει αναλυθεί σε προηγούμενο άρθρο του defencereview (https://defencereview.gr/naval-mosaic-warfare-gia-to-aigaio-kai-tin-anatoliki/).
Συμπερασματικά η τεχνολογία φέρνει το δόγμα ή το διορατικό δόγμα φέρνει την game-changer τεχνολογία? Αυτό είναι σίγουρα ένα ερώτημα που ταιριάζει πάρα πολύ σε αυτή την κατάσταση.
ΠΗΓΕΣ
Θεόδωρος Κωστής, 2021, Ραντάρ και Ηλεκτρονικός Πόλεμος, Τύπος Μέσου: ΒΙΒΛΙΟ, Έκδοση: 1η, Εκδοτικός Όμιλος Ίων, 683 σελ., ISBN: 978-960-508-323-6 Γλώσσες : Ελληνική (gre) https://www.iwn.gr/product.asp?catid=17656
ALTESSE-H Solution
https://www.thalesgroup.com/en/markets/defence-and-security/radio-communications/electronic-warfare-communications/naval
