Όταν ο Μπεράτ Αλμπαϊράκ, υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας και γαμπρός του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ανακοίνωσε στις 12 Μαΐου ότι η χώρα του θα έστελνε σύντομα ένα πλωτό γεωτρύπανο σε περιοχή που ανήκει στην Κύπρο, θα ήταν εύκολο να θεωρηθεί η κίνηση αυτή ως ένα ακόμη ακίνδυνο ξέσπασμα των εδαφικών αμφισβητήσεων που μετρούν δεκαετίες στην Ανατολική Μεσόγειο – η κατά καιρούς τροφοδότηση των εντάσεων με την Ελλάδα και την Κύπρο ήταν πάντα μέρος της στρατηγικής της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.
Αυτό γράφει το περιοδικό Foreign Policy σε άρθρο με τίτλο «Η Τουρκία διψάει για πόλεμο με την Κύπρο» και υπότιτλο «Ο Ερντογάν δεν φαινόταν ποτέ τόσο αδύναμος στο εσωτερικό ούτε τόσο επιθετικός με τους γείτονές του στη Μεσόγειο».
Ωστόσο αυτή τη φορά η κατάσταση είναι πολύ πιο επικίνδυνη, επισημαίνει ο αρθρογράφος, επειδή υπάρχουν ενδείξεις ότι η Τουρκία μπορεί να είναι έτοιμη να κλιμακώσει την αντιπαράθεση πέρα από την απλή ρητορική. Η ανακοίνωση του Αλμπαϊράκ έγινε μία ημέρα πριν από την έναρξη των ετήσιων ναυτικών γυμνασίων Θαλασσόλυκος στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Στις 15 Μαΐου, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου επανέλαβε την πρόθεση της χώρας του να αγοράσει το αμυντικό σύστημα πυραύλων S-400 από τη Ρωσία, ένα θέμα που είναι από μόνο του πηγή εντάσεων με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, ενώ καθ’ όλη αυτή την περίοδο, τουρκικά μαχητικά παραβιάζουν τον ελληνικό εναέριο χώρο σχεδόν καθημερινά.
Και πάλι, όλα αυτά θα μπορούσαν να ειδωθούν ως μέρος μιας γενικά προβληματικής σχέσης ανάμεσα στην Τουρκία και στη Δύση μετά τις διαδηλώσεις για το Πάρκο Γκεζί και την κλιμάκωση του πολέμου στη Συρία, όταν ο Ερντογάν άρχισε να παγιώνει την εξουσία του στο εσωτερικό σχεδόν πριν από έξι χρόνια. Ωστόσο οι πρόσφατες τοπικές εκλογές την Κωνσταντινούπολη-κατά τις οποίες ο Ερντογάν έχασε την πόλη που θεωρεί έδρα της εξουσίας του-έχουν σαφώς τρομάξει τον κάποτε ακλόνητο ισχυρό άνδρα κάνοντάς τον να υπερβάλει εαυτόν και να προκαλέσει τη διεξαγωγή νέων εκλογών.
Αυτό θα μπορούσε να γίνει μπούμερανγκ για τον Τούρκο ηγέτη καθώς τα κόμματα της αντιπολίτευσης απέσυραν τους υποψηφίους τους και εξέφρασαν τη στήριξή τους στον υποψήφιο του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος Εκρέμ Ιμάμογλου, ο οποίος αναδείχθηκε νικητής στον πρώτο γύρο. Την ίδια στιγμή η κατάσταση της οικονομίας επιδεινώνεται όπως δείχνει η πτώση της τουρκικής λίρας και η γκρίνια για τον Ερντογάν μέσα στο ίδιο του το κόμμα. Η ψυχρή υποδοχή που έλαβε ο πρόεδρος κατά την επίσκεψή του πέρυσι στην “ΤΔΒΚ”, την κατεχόμενη βόρεια Κύπρο, δεν βοήθησε τη θέση του στο εσωτερικό.
Σίγουρα ο Ερντογάν δεν περίμενε αυτές τις εξελίξεις, σημειώνει ο αρθρογράφος. Οι Τούρκοι μπορεί τελικά να βγουν κερδισμένοι από την αιφνίδια εξασθένιση του απολυταρχικού προέδρου τους. Όμως όσον αφορά τη διεθνή πολιτική, τα αποτελέσματα είναι πολύ πιο αμφίσημα. Η Ιστορία δείχνει πως οι ηγέτες που φαίνεται ότι αρχίζουν να χάνουν τον έλεγχο της εξουσίας έχουν κίνητρο για να οργανώσουν μια επίδειξη δύναμης και να ενώσουν τη βάση τους μπροστά σε μια επικείμενη εξωτερική απειλή. Ο Ερντογάν έχει κάθε λόγο να προκαλέσει εχθροπραξίες με την Ελλάδα προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει στο εσωτερικό.
Η Τουρκία δεν επέτρεψε ποτέ στην Κύπρο να επωφεληθεί από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου στα ύδατά της χωρίς κάποιου είδους αντιπαράθεση. Η στρατηγική της Τουρκίας στο Αιγαίο είναι συνεπής εδώ και πολλές δεκαετίες: ασκώ πίεση, αποτυπώνω απαιτήσεις, περιμένω μια κρίση και στη συνέχεια φέρνω την άλλη πλευρά στο τραπέζι με τους δικούς μου όρους. Αυτό είναι που ο Ερντογάν προσπαθεί να κάνει στην Κύπρο αυτή τη στιγμή, υποστηρίζει ο αρθρογράφος.
Είναι δύσκολο να πούμε ποια μπορεί να είναι τα όρια της τρέχουσας αντιπαράθεσης. Οι συνθήκες τώρα δημιουργούν ένα επικίνδυνο μείγμα. Ο Ερντογάν έχει απομακρύνει σταθερά την Τουρκία από τους διεθνείς θεσμούς στους οποίους ανήκει (ΝΑΤΟ) και εκείνους στους οποίους κάποτε φιλοδοξούσε να ενταχθεί (Ευρωπαϊκή Ένωση) και την έχει φέρει πιο κοντά στη Ρωσία στην προσπάθειά του να αυτοαναγορευθεί περιφερειακός ηγέτης στη Μέση Ανατολή. Την ίδια ώρα, η Κύπρος και η Ελλάδα είναι και οι δύο μέλη με υπόληψη στην ΕΕ.
Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα έχει κινηθεί πιο κοντά στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο ΝΑΤΟ από οποτεδήποτε άλλοτε τα τελευταία 40 χρόνια. Ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έχει προωθήσει στενότερες σχέσεις τόσο με το Ισραήλ όσο και με την Αίγυπτο που είναι εταίροι της Κύπρου στις προσπάθειες εκμετάλλευσης των πόρων της σε φυσικό αέριο.
Η Ευρώπη έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει στην αποτροπή μιας σύγκρουσης, εκτιμά ο αρθρογράφος του Foreign Policy. Η επικεφαλής εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Φεντερίκα Μογκερίνι εξέφρασε «μεγάλη ανησυχία» για τα σχέδια της Τουρκίας.
«Καλούμε επειγόντως την Τουρκία να επιδείξει αυτοσυγκράτηση, να σεβαστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου στην αποκλειστική οικονομική της ζώνη και να απόσχει από οποιαδήποτε τέτοια παράνομη δράση στην οποία η ΕΕ θα ανταποκριθεί κατάλληλα και με πλήρη αλληλεγγύη προς την Κύπρο», δήλωσε στις 4 Μαΐου, ενώ τον Ιανουάριο ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν είχε δηλώσει πως η Γαλλία υποστηρίζει το δικαίωμα της Κύπρου να εκμεταλλευθεί τα αποθέματα φυσικού αερίου ανοικτά των ακτών της, παρά τις αντιρρήσεις της Τουρκίας. Η τρέχουσα προσέγγιση της ΕΕ να προστατεύει τα σύνορά της, ωστόσο, δεν είναι πιθανό να είναι αρκετή για να αποτρέψει τον Ερντογάν.
Υπάρχουν ευρύτερα γεωπολιτικά στοιχήματα για την Ευρώπη. Σε περίπτωση κλιμάκωσης, περιλαμβανομένης οποιασδήποτε μορφής στρατιωτικής σύγκρουσης, η αναποφασιστικότητα συμμάχων της Κύπρου και της Ελλάδας θα ακυρώσει τις επιλογές που έχουν κάνει τα δύο μέλη της ΕΕ να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με τη Δύση και θα προκαλέσουν περαιτέρω αμφισβήτηση της αποτελεσματικότητας του ΝΑΤΟ.
Αυτό δεν σημαίνει πως οι χειρισμοί της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία και στον Ερντογάν ήταν τόσο καλοί όσο θα μπορούσε να ήταν ή ότι η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ δεν έχουν λάβει από μόνες τους αποφάσεις που έχουν αυξήσει τις εντάσεις στην περιοχή, υποστηρίζει ο αρθρογράφος. Όμως αυτά τα επιχειρήματα δεν έχουν σχέση με την παρούσα κατάσταση. Ο οδικός χάρτης που ακολουθεί ο Ερντογάν είναι δικής του επινόησης, όπως και οι αιτίες των προβλημάτων του.
Απαντώντας στις προκλήσεις του, η Ευρώπη πρέπει τώρα να ακολουθήσει μια προσγειωμένη, αλλά σταθερή προσέγγιση, που δεν θα αφήνει περιθώριο για αμφιβολίες ότι η Κύπρος και η Ελλάδα έχουν συμμάχους στο πλευρό τους. Αυτό θα βοηθήσει περισσότερο να αποτραπεί μια κλιμάκωση από μια οποιαδήποτε προσπάθεια να κατευναστεί με παραχωρήσεις ένας Ερντογάν που αντιμετωπίζει προβλήματα, καταλήγει το άρθρο του Foreign Policy.
