Το σημαντικότερο τετελεσμένο το οποίο έχει επιβάλει η Τουρκία στη χώρα μας τις τελευταίες δεκαετίες δεν είναι άλλο από την «αποχή» της χώρας μας από την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων που εκπηγάζουν από τη σύμβαση του Δικαίου της θάλασσας (Montego Bay 1982), λόγω της απόφασης της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης του 1995 για casus belli σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων.
Γράφει ο ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ για το ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ
Τριάντα έξι χρόνια μετά την υπογραφή της σύμβασης για το Δίκαιο της θάλασσας και 23 χρόνια μετά την κύρωσή της από την ελληνική Βουλή, ουδεμία κίνηση έχει γίνει από την πλευρά της Ελλάδας για άσκηση των δικαιωμάτων που της αναγνωρίζει η σύμβαση αυτή, που αποτελεί πλέον και εθιμικό δίκαιο. Και η εξαγγελία για επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο, εφόσον φυσικά υλοποιηθεί, θα είναι η πρώτη κίνηση σε αυτή την κατεύθυνση.
Η Ελλάδα δηλώνοντας διαρκώς ότι «διατηρεί το δικαίωμα άσκησης αυτών όταν το κρίνει η ίδια», ξεκίνησε παράλληλα τη γνωστή διαδικασία των διερευνητικών επαφών για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας από το 2001, η οποία συνεχίζεται χωρίς κανένα αποτέλεσμα μέχρι και σήμερα.
Η διαδικασία αυτή δεν προχωρά, καθώς η Τουρκία απαιτεί βεβαίως να γίνουν δεκτές οι αξιώσεις της περί «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο, οι αυθαίρετες θέσεις για μη επήρεια των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες, η αξίωση για οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Αιγαίο στη μέση γραμμή μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών Ελλάδας και Τουρκίας και φυσικά η αξίωση για μη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων, καθώς έτσι ένα σημαντικό μέρος των διεθνών υδάτων του Αιγαίου και της υφαλοκρηπίδας θα γινόταν μέρος της ελληνικής κυριαρχίας και όχι απλώς περιοχή άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων.
Υποχωρητικό παζάρι
Ο Γ. Παπανδρέου επιχείρησε, κάνοντας μια σημαντική διαπραγματευτική υποχώρηση, να συζητήσει με την τουρκική πλευρά τη «συμφωνημένη» τμηματική και επιλεκτική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο, παρά το γεγονός ότι η ανακήρυξη αιγιαλίτιδας ζώνης αποτελεί μονομερή κυριαρχική πράξη του παράκτιου κράτους. Η φιλοσοφία του εγχειρήματος αυτού ήταν να υπάρξει επέκταση πέραν των 6 ν.μ. και έως τα 12 ν.μ. σε περιοχές του Αιγαίου που δεν θα δημιουργούσαν πρόβλημα στην Τουρκία, παραμονή των 6 ν.μ. σε περιοχές που είχε αντιρρήσεις η Τουρκία και ταυτόχρονα προβλεπόταν περιορισμός του εναέριου χώρου ώστε να ταυτιστεί με τα νέα όρια της αιγιαλίτιδας ζώνης. Τίποτε από αυτά δεν προχώρησε, καθώς παρά την «καλή θέληση» του Γ. Παπανδρέου, η Τουρκία στο τέλος επανερχόταν στις αρχικές αξιώσεις της.
Η προαναγγελία από τον Νίκο Κοτζιά κατά την αποχώρησή του από το ΥΠΕΞ ότι είναι ήδη έτοιμο το Προεδρικό Διάταγμα για τη σταδιακή επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ν.μ. στο Ιόνιο, από τους Οθωνούς μέχρι τα Αντικύθηρα και το Νοτιοανατολικό άκρο της Πελοποννήσου και η υιοθέτηση της ευθείας γραμμής και του κλεισίματος των κόλπων για την διαμόρφωση των γραμμών βάσης μέτρησης των θαλάσσιων ζωνών, είναι μια σημαντική εξέλιξη, παρά τον αντίλογο που διατυπώνεται.
Η επέκταση αιγιαλίτιδας ζώνης επεκτείνει το έδαφος της χώρας που ασκεί πλήρη κυριαρχία και όχι απλώς κυριαρχικά δικαιώματα επί μιας θαλάσσιας ζώνης (π.χ. υφαλοκρηπίδα, ΑΟΖ).
Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης γίνεται σε περιοχή που δεν μπορεί η Τουρκία να εγείρει πειστικές αξιώσεις.
Με τις ευθείες γραμμές βάσης (η νοητή γραμμή που ευθυγραμμίζει το ανάγλυφο των ακτών και το κλείσιμο των κόλπων με άνοιγμα έως 25 ν.μ., με τη νοητή γραμμή που συνδέει τις δύο άκρες του κόλπου), οι γραμμές μέτρησης των θαλάσσιων ζωνών, αιγιαλίτιδας ζώνης, υφαλοκρηπίδας, μετατοπίζονται προς τα διεθνή ύδατα, προσφέροντας έτσι αντίστοιχο θαλάσσιο χώρο είτε στην αιγιαλίτιδα ζώνη είτε στην υφαλοκρηπίδα (σύμφωνα με στοιχεία του καθηγητή Αγγ. Συρίγου, έτσι η Ελλάδα κερδίζει 3,3% της επικράτειάς της, σχεδόν 6.250 τ.χλμ θαλάσσιου χώρου).
Συγχρόνως γίνεται η προετοιμασία για την επέκταση της αιγιαλίτιδας από Κύθηρα έως Κρήτη και το κλείσιμο Αργολικού, Σαρωνικού, Παγασητικού Κόλπου.
Το «ειδικό καθεστώς»
Τουρκικές αξιώσεις
Είναι επίσης λανθασμένη η αντίληψη ότι το «βέτο» της Αγκυρας στην εφαρμογή του Δικαίου της θάλασσας αφορά μόνο το Αιγαίο ή το Καστελόριζο.
Τον Δεκέμβριο του 2007 όταν ο τότε ΥΠΕΞ της Τουρκίας είχε επισκεφθεί την Αθήνα, στη συνάντησή του με την ομόλογό του Ντ. Μπακογιάννη είχε εγείρει θέμα για τις συνομιλίες που ήταν τότε σε εξέλιξη μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης για την οριοθέτηση των μεταξύ τους θαλάσσιων ζωνών, με το επιχείρημα ότι στη Μεσόγειο ως περίκλειστη θάλασσα πρέπει όλες οι παράκτιες χώρες να έχουν λόγο στην οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών. Μια αξίωση η οποία είχε απορριφθεί κατηγορηματικά τότε από το ελληνικό ΥΠΕΞ.
Αλλά και στην περίπτωση της ελληνοαλβανικής συμφωνίας του 2008, είναι η Τουρκία αυτή που έβαλε το «χέρι» της για την ακύρωση της συμφωνίας από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας, που υιοθέτησε στο σκεπτικό του όλη την τουρκική επιχειρηματολογία, που είναι σε πλήρη αντίθεση με το Δίκαιο της θάλασσας.
Η απόφαση για την τμηματική ή σταδιακή επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο είναι σημαντική, εφόσον δεν είναι το τελευταίο, αλλά το πρώτο βήμα για τις κινήσεις εκείνες που είναι αναγκαίες ώστε η Ελλάδα να ανατρέψει την εικόνα ότι με τη μακροχρόνια μη άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της που εκπηγάζουν από τη σύμβαση του Δικαίου της θάλασσας, αποδέχεται ότι έχουν «απονεκρωθεί». Άλλο θέμα είναι η προχειρότητα και η σοβαρότητα με την οποία τέτοια σημαντικά ζητήματα εξαγγέλλονται. Ας ελπίσουμε ότι η εφαρμογή της σημαντικής αυτής απόφασης δεν θα γίνει με τον τρόπο που εξαγγέλθηκε.
