Τους τελευταίους μήνες γίνονται συχνές αναφορές  για τις επιδόσεις και τον ρόλο των τουρκικών UAVs στην έκβαση των πολεμικών συγκρούσεων της Συρίας, της Λιβύης, της Αρμενίας και τελευταία της Ουκρανίας! Τις περισσότερες φορές με απορία για την αποτελεσματικότητα των BAIRAKTAR και πάντα με την κρυφή ελπίδα ότι κάποιος θα βρει γρήγορα το αντίδοτο στην χρήση τους.

Η επιτυχημένη τουρκική «πλατφόρμα», που ανήκει στην κατηγορία των TACTICAL UAVs, αξιοποιεί σχήμα και τύπο ατράκτου που έχει καταξιωθεί σε περισσότερες από μία περιπτώσεις ως ανθεκτική και αξιόπλοη. Όσοι έχουν πραγματικά εντρυφήσει όχι τόσο στο οπλικό σύστημα, αλλά κυρίως στο «τεχνολογικό και βιομηχανικό επίτευγμα» που απολαμβάνει η Τουρκία, μετρούν το ύψος των επενδύσεων και αναγνωρίζουν την τεράστια προσπάθεια που έχει καταβληθεί  για την κατάκτηση των τεχνολογιών κατασκευής.

Να σημειωθεί ότι τα ιπτάμενα Μη Επανδρωμένα, τηλεχειριζόμενα συστήματα – Αεροχημάτα (ΜΕΑ – UAV), αναπτύχθηκαν κυρίως από μεσαίας στρατιωτικής δυναμικότητας χώρες πχ Ισραήλ και Τουρκία, σαν απάντηση στα πολύπλοκα και πανάκριβα αεροπορικά και πυραυλικά συστήματα, των ισχυρών του πλανήτη.

Η σχεδίαση, κατασκευή και χρήση των συστημάτων αυτών κατέστη εφικτή χάρη στην ανάπτυξη των συνθετικών υλικών, που πρόσφεραν την δυνατότητα να κατασκευαστούν άτρακτοι ανθεκτικοί στην καταπόνηση από τις καιρικές συνθήκες, ισχυρών συμπαγών κινητήρων, ασφαλών και μεγάλης εμβέλειας ασύρματων επικοινωνιών, καθώς και αισθητήρων υψηλής απόδοσης με μικρό βάρος και όγκο.  Ανάλογα με τον χρόνο και το ύψος της πτήσης, το φορτίο και την αποστολή τους, κατηγοριοποιήθηκαν ώστε η χρήση τους να μην δημιουργεί προβλήματα στην πτητική λειτουργία των εμπορικών αλλά και στρατιωτικών αεροπορικών μέσων, που πρέπει με ασφάλεια να συνεχίζουν τις αποστολές τους.  

Με βάση τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι τα ΜΕΑ που χρησιμοποιούνται για στρατιωτική χρήση δεν έχουν τίποτα το κοινό με αυτά που προέρχονται από σχέδια για εμπορικές εφαρμογές, πέραν του ότι είναι ιπτάμενες μηχανές. Το τελευταίο μάλιστα διάστημα υπάρχει συνεχής και αυξανόμενη πίεση για την προμήθεια είτε από το ΥΠΕΘΑ είτε από το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, «ελληνικών UAVs – DRONES» που «παράγονται» στην χώρα, από εταιρείες με επιχειρηματική δραστηριότητα λίγων ετών και κεφάλαια μερικών εκατοντάδων χιλιάδων.

Προκειμένου δε να πειστούν και οι πλέον δύσπιστοι εμφανίζονται συχνά πυκνά δημοσιεύματα με φωτογραφίες υπουργών, πανεπιστημιακών και κοινωνικών φορέων, από δοκιμές εκδηλώσεις, ημερίδες και εκθέσεις, που αφορούν μοναδικές παγκοσμίως καινοτόμες σχεδιάσεις του ενός εκατ. € !! Προτείνεται να αναζητηθούν από ανοικτές πηγές οι προϋπολογισμοί ανάπτυξης και προμήθειας αντίστοιχου μεγέθους και τεχνολογίας UAVs άλλων χωρών. Εκεί βρίσκεται η αλήθεια!

Το άρθρο αυτό δεν αποσκοπεί να υποστηρίξει την προμήθεια ΜΕΑ από το εξωτερικό, πολύ περισσότερο όταν αυτή παρουσιάζεται με την μορφή «αναβάθμισης» υπάρχοντος ενώ στην πραγματικότητα αφορά στην αγορά ενός παντελώς νέου!

Η εμφάνιση των UAVs στην Ελλάδα & η ανάγκη για ένα Ελληνικό UAV

Η χώρα μας αν και υπήρξε πρωτοπόρος στην εισαγωγή, σχεδίαση και μερική παραγωγή UAVs με την αξιοποίηση τους τόσο από την Πολεμική Αεροπορία, όσο και από τον Στρατό Ξηράς δεν κατάφερε να «κερδίσει» αγοραστές. Πολλοί θεωρούν την αδράνεια της δεκαετίας (2010-2020), αποτέλεσμα των οικονομικών προβλημάτων της, κάτι που στην πραγματικότητα δεν θα έπρεπε να τη δικαιολογεί καθώς η ανάγκη για εγχώρια παραγωγή UAVs, απαραίτητων τόσο σε ειρηνικές περιόδους (π.χ. δασοπροστασία), όσο και σε πολεμικές επιχειρήσεις, λόγω των ευρύτερων προβλημάτων ασφάλειας που αντιμετωπίζει, παρέμεινε επιτακτική.

Ακριβώς για τον λόγο αυτό και σε συνδυασμό με τον φόβο πιθανών «καθυστερήσεων» στην εισαγωγή κρίσιμων υποσυστημάτων, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν, η χώρα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη σημασία και να ενισχύσει κάθε προσπάθεια που περιλαμβάνει παραγωγή UAVs, ώστε:

• Να μην εξαρτάται από μη ευρωπαϊκές χώρες (Κίνα, Ασία).
• Να αποκτήσει την απαραίτητη τεχνογνωσία σε ένα στρατηγικό και εξαιρετικά πολύπλευρο πεδίο.
• Να καλύψει στον μεγαλύτερο βαθμό τις ειδικές ανάγκες της, μέσω της δυνατότητας τροποποιήσεων και προσθήκης φορτίων.
• Να αποκτήσει δυνατότητα προβολής της ισχύος της σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο, χρησιμοποιώντας το Ελληνικό UAV ως εργαλείο.

Το ελληνικό δίλλημα: Tactical ή MALE UAV

Η γεωγραφία της χώρας μας προσφέρει την δυνατότητα να κάνουμε επιλογή ως προς την καταλληλότητα, ανάμεσα σε διαφορετικούς τύπους ΜΕΑ όπως τα αμερικανικά και ισραηλινά MALE UAVs, τα οποία επιλέχτηκαν από τη Π.Α. για να συνδράμουν στον αεροπορικό έλεγχο περιοχής, τα TACTICAL UAVs που βρέθηκαν σε χρήση στον Σ.Ξ., και τις σύγχρονες σχεδιάσεις που ενσωματώνουν εμπειρίες του παρελθόντος και καινοτομούν, όπως το ευρωπαϊκό σύστημα LOTUS (Low Observable Tactical Unmanned System). Οι συγκρίσεις αποκαλύπτουν τα εξής ενδιαφέροντα πλεονεκτήματα της κατηγορίας TACTICAL σε σχέση με τα MALE UAVs:

• Είναι πλατφόρμες που μπορούν να προσαρμοστούν για την εκτέλεση πολλαπλών αποστολών (Αεροπορία, Στρατός Ξηράς, Ναυτικό, Ειδικές Δυνάμεις), καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις επιτρέπουν την ενσωμάτωση πολλαπλών φορτίων (π.χ. αισθητήρων και μικρών όπλων – loitering munitions).
• Έχουν εκθετικά μικρότερο κόστος ανάπτυξης, αγοράς, λειτουργίας και συντήρησης, άρα η χώρα μπορεί να αποκτήσει μεγαλύτερο αριθμό αεροχημάτων και να τα κατανείμει γεωγραφικά κατά τρόπο ώστε να επιτευχθεί μέγιστη μείωση του χρόνου μετάβασης και επακόλουθα του χρόνου απόκρισης στις διάφορες αποστολές.
• Είναι σχεδιασμένα με βάση την αρχή μείωσης της παρατηρησιμότητάς τους, άρα έχουν αυξημένες πιθανότητες επιβίωσης σε περιοχές όπως το Αιγαίο, «φορτωμένες» από αισθητήρες, ραντάρ και αντιαεροπορικά συστήματα.
• Η απώλεια ενός από αυτά δεν μειώνει την συνολική επιχειρησιακή ικανότητα σε σχέση με την απώλεια ενός MALE.

Το έργο LOTUS

Αξίζει να γίνει λίγο εκτενέστερη αναφορά στο πρόγραμμα LOTUS, καθώς το ύψος της χρηματοδότησής του πλησιάζει τα 10 εκ.€ και εντάσσεται στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Βιομηχανικής Ανάπτυξης στον τομέα της Άμυνας (European Defence Industrial Development Programme – EDIDP). Το πρόγραμμα περιλαμβάνει τη μελέτη, ανάπτυξη, κατασκευή πρωτοτύπων και τον έλεγχο του συστήματος και αποσκοπεί στην ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας και της ικανότητας της αμυντικής βιομηχανίας της Ε.E. να παράγει καινοτόμα συστήματα. Η πρόταση LOTUS αξιολογήθηκε από εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και εγκρίθηκε από εκπροσώπους των Υπουργείων Άμυνας των κρατών μελών της.

Το έργο αυτό υλοποιείται από μια κοινοπραξία έντεκα ευρωπαίων εταίρων από Ελλάδα, Κύπρο, Ολλανδία και Ισπανία, με συντονιστή την INTRACOM DEFENSE – IDE, που έχει και τον ρόλο του Τεχνικού Υπεύθυνου. Επίσης, υποστηρίζεται από το Ελληνικό και το Κυπριακό Υπουργείο Άμυνας, τα οποία έχουν συνυπογράψει τις επιχειρησιακές και τεχνικές απαιτήσεις αλλά και από το Υπουργείο Άμυνας της Ολλανδίας. Επιπλέον το Ελληνικό Υπουργείο Άμυνας έχει οριστεί ως «Διαχειριστής Έργου».

Σύνθεση και χαρακτηριστικά του συστήματος LOTUS

Το σύστημα LOTUS αποτελείται από:

• Eνα μητρικό σκάφος, που ενσωματώνει πολλαπλούς αισθητήρες επισκόπησης και σύστημα αυτοπροστασίας έναντι εχθρικών απειλών όπως πύραυλοι εδάφους-αέρος.
• Έως και τέσσερα μικρότερα αεροχήματα (drones) τα οποία εκτοξεύονται από το μητρικό σκάφος δύνανται να εκτελέσουν περίπλοκες αποστολές αναγνώρισης όσο το μητρικό σκάφος παραμένει σε απόσταση ασφαλείας.
• Έναν ευέλικτο, διαλειτουργικό και κυβερνοασφαλή σταθμό ελέγχου, που ικανοποιεί πλήρως όλες τις λειτουργίες των ρόλων του Πληρώματος (Ελέγχου Πτήσης και Διαχείρισης Συστημάτων Αποστολής) σχετικά με τον έλεγχο της Κύριας Πλατφόρμας και των Drones, βελτιώνοντας τη διαλειτουργικότητα όλων των Συστημάτων με τη “Βάση Δεδομένων ISR πληροφοριών”, το ξεχωριστό “Τμήμα Σχεδίασης και Απενημέρωσης Αποστολής”, και το C4I Σύστημα για ανταλλαγή πληροφοριών, σύμφωνα με τις σχετικές NATO STANAGs.
• Αξιόπιστα και διαλειτουργικά συστήματα επικοινωνιών.

Η καινοτόμα σχεδίαση του LOTUS του προσδίδει σειρά χαρακτηριστικών, όπως:

• Επιβιωσιμότητα: Η ελαχιστοποίηση της ανακλαστικής επιφάνειας (Radar Cross Section) του θερμικού και ακουστικού ίχνους, ο εξοπλισμός με Σύστημα Αυτοπροστασίας, καθώς και η δυνατότητα εκτέλεσης αποστολών εξ’ αποστάσεως με χρήση των drones, βελτιώνουν δραστικά την επιβιωσιμότητά του σε εχθρικό περιβάλλον.
• Αξιοπλοϊμότητα: Το σύστημα σχεδιάζεται βάσει του προτύπου NATO STANAG 4671 με αυξημένη ασφάλεια και ευκολότερη ενσωμάτωση στον πολιτικό εναέριο χώρο, διασφαλίζοντας έτσι την συνεχή επιχειρησιακή εκμετάλλευση του..
• Διαλειτουργικότητα: Είναι ένα πλήρως διαλειτουργικό σύστημα στο πλαίσιο δικτυοκεντρικού πολέμου, καθώς υλοποιεί πρότυπα του ΝΑΤΟ, σε αντίθεση με παλαιότερα συστήματα τα οποία ακολουθούσαν κλειστές αρχιτεκτονικές, δυσκολεύοντας την έγκαιρη πρόσβαση στην πληροφορία και προκαλώντας σοβαρό τακτικό μειονέκτημα.
• Αξιόπιστες τηλεπικοινωνίες: Οι ζεύξεις δεδομένων του συστήματος σχεδιάζονται βάσει των αντίστοιχων προτύπων του NATO με προσθήκη σειράς καινοτόμων χαρακτηριστικών που επιτρέπουν τη δημιουργία δικτύου πομποδεκτών στο έδαφος σε θέσεις διαφορετικές του (των) σταθμού (ων) ελέγχου, αυξάνοντας την επιβιωσιμότητα και αξιοπιστία της υποδομής εδάφους.
• Τεχνητή Νοημοσύνη: Τόσο το μητρικό σκάφος όσο και τα drones χρησιμοποιούν λειτουργίες Τεχνητής Νοημοσύνης που υλοποιούνται εντός των αεροχημάτων, τόσο για την αντίληψη του περιβάλλοντος όσο και για την αυτόνομη εκτέλεση μέρους της αποστολής τους.
• Κυβερνοασφάλεια: Η μεθοδολογία ανάπτυξης του συστήματος βασίζεται σε αρχές “security-by-design”, δηλαδή η πολιτική κυβερνοασφάλειας ενσωματώνεται στη σχεδίαση.
• Επεκτασιμότητα: Το σύστημα σχεδιάζεται ούτως ώστε να είναι επεκτάσιμο ως προς την ενσωμάτωση νέων φορτίων αποστολής, όπως συσκευές ηλεκτρονικού πολέμου και τη μετατροπή του σε combat UAV.
• Επιχειρησιακή αξιοποίηση: Tο LOTUS μπορεί να παρέχει υποστήριξη στους περισσότερους τύπους Διακλαδικών Επιχειρήσεων, εκτελώντας αποστολές ISR ως «Tactical Airborne Multi Sensor – Multi Mission Platform» με κατάλληλο πτητικό προφίλ και επιχειρησιακή απόδοση των συστημάτων, προκειμένου να συμβάλει σε:

 Διακλαδικές Αμυντικές Επιχειρήσεις για την προστασία συνόρων και ΑΟΖ.

 Επιθετικές Αεροπορικές Επιχειρήσεις για Αεροπορική Απαγόρευση και Καταστολή Εχθρικής Αεράμυνας.

 Ειδικές Επιχειρήσεις για Αεροπορική Υποστήριξη Χερσαίων Δυνάμεων και Αποστολές Έρευνας και Διάσωσης, ιδιαιτέρα σε εχθρικό περιβάλλον.

 Ναυτικές – Αεροναυτικές Επιχειρήσεις

 Χερσαίες Επιχειρήσεις

Συμβολή του LOTUS σε Ελλάδα και Ευρώπη

Οι τεχνολογίες που αναπτύσσονται στα πλαίσια του έργου LOTUS έχουν πολλαπλές ανεξάρτητες χρήσεις σε διάφορους τομείς της Άμυνας και Ασφάλειας, και καλύπτουν σειρά απαιτήσεων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε μία περιοχή που επί του παρόντος κυριαρχείται από φορείς τρίτων χωρών. Στόχος η μείωση μέσο-μακροπρόθεσμα της εξάρτησης της Ε.Ε. από άλλες χώρες.

Η σχεδίαση του LOTUS βασίζεται σε σειρά προτύπων με άξονα την δυνατότητα αξιοπλοϊμότητας. Η προσέγγιση αυτή διευκολύνει την διαλειτουργικότητα και την εναρμόνιση των διαδικασιών προμήθειας και λειτουργίας από όλα τα κράτη-μέλη. Δυστυχώς η Ελλάδα βρέθηκε πίσω στην τεχνολογία των UAVs σε σχέση με άλλες ανταγωνιστικές στην περιοχή μας χώρες, που όπως αποδεικνύεται καθημερινά διαδραματίζει αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη των πολεμικών συρράξεων.

Ευτυχώς πριν έναν περίπου χρόνο, με την συμμετοχή της στο έργο LOTUS, κέρδισε μια μοναδική ευκαιρία να λάβει μέρος στις αμυντικές εξελίξεις στον τομέα αυτό. Η γνώση, η εμπειρία και η καταξίωση που θα αποκτηθεί κατά την υλοποίηση του έργου LOTUS, είναι ιδιαίτερα σημαντική, με αποτέλεσμα να βελτιωθεί παράλληλα η ανταγωνιστικότητά της, καθώς πολλές από τις τεχνολογίες που αναπτύσσονται δεν χρησιμοποιούνται επί του παρόντος σε άλλα Μη Επανδρωμένα Συστήματα.

Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι η χώρα μας έχει πραγματικά να αποκομίσει σημαντικά οφέλη μέσω της τεχνογνωσίας που θα αποκτηθεί από την συμμετοχή της στην υλοποίηση και τον συντονισμό του έργου LOTUS, και θα έχει την δυνατότητα να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις ευκαιρίες που της προσφέρουν μέσω αυτού, η Ευρωπαϊκή Ένωση και κατ’ επέκταση η Δυτική Συμμαχία.