Ένα ντοκουμέντο που περιέχεται στον βιβλίο του πολιτικού Αλέξανδρου Κ. Παπαδόπουλου, «Άπειρος» Χώρα: Ο Αλβανικός Εθνικισμός και ο Οικουμενικός Ελληνισμός», και που κυκλοφόρησε το 1992 (παραμένοντας στην ανασκόπηση και τα συμπεράσματα απολύτως επίκαιρο) βοηθάει ιδιαίτερα στην ερμηνεία της… εξάρτησης που εμφανίζει η Αλβανία και την επιρροή απ’ την Τουρκία. Πρόκειται για επιρροή που πολλές φορές δίνει την αίσθηση της δορυφορικής συμπεριφοράς. Η σχέση αυτή έχει βάθος και η Συμφωνία που υπεγράφη τότε μυστικώς είναι σε ισχύ όλα τα χρόνια. Μπορεί να ανασταλεί προσωρινώς σε ορισμένα σκέλη της την περίοδο του κομουνιστικού απομονωτισμού, αλλά σε πολύ πιο ισχυρές βάσεις, ενδεχομένως με κάποιες αλλαγές στη διατύπωση, επανήλθε μετά το 1991 και διαιωνίζεται.
Γράφει ο ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΖΙΩΖΙΑΣ, Συνταγματάρχης (εα), Πρόεδρος ΠΑΣΥΒΑ, για το HIMARA.GR
Στα αρχεία του Πολεμικού Ναυτικού βρίσκεται το παρακάτω κείμενο που αποτελεί απόδειξη των προσπαθειών που κατέβαλε η κεμαλική τότε Τουρκία για να αποκτήσει συμμάχους στον αγώνα εναντίον της Ελλάδος.
Πρόκειται για μια μυστική συμφωνία που υπέγραψαν εκπρόσωποι της Αλβανίας και της κυβέρνησης της Μεγάλης Εθνοσυνέλευσης της Τουρκίας και της οποίας το κείμενο-μεταφρασμένο στην ελληνική-έστειλε τον Νοέμβριο του 1922 από την Κωνσταντινούπολη στον ΓΕΝ ο αντιπλοίαρχος Δ. Μελετόπουλος.
Η μυστική αυτή συμφωνία έχει ως ακολούθως:
«1. … Η κυβέρνησις της Μ. Εθνοσυνελεύσεως της Τουρκίας θα φροντίσει ηθικώς και υλικώς όπως η Αλβανία αποκτήση του εθνικούς σκοπούς της.
2. Η κυβέρνησις της Μ. Εθνοσυνελεύσεως της Τουρκίας δέχεται όπως υπηρετήσουν εν τη αλβανική Κυβέρνηση οι Αλβανοί την καταγωγήν και εν τω Τουρκικώ Κράτει υπηρετούντες Αλβανοί στρατιωτικοί και δημόσιοι πολιτικοί υπήλληλοι.
3. Η αλβανική κυβέρνησις αναλαμβάνει όπως ετοιμάση εντός έτους ή ολιγώτερον σώμα στρατών εκ τριών Μεραρχιών.
4. Η επιτροπή της Εθν. Αμύνης (της) Κυβερνήσεως της Άγκυρας αναλαμβάνει όπως αποστείλη στρατιωτική αποστολήν δια την εκπαίδευσιν του άνω σώματος.
5. Η Κυβέρνησις της Αλβανίας αναλαμβάνει όπως εκ των Μεραρχιών η μία διατεθή δια τα σερβικά, η ετέρα δια τα ελληνικά σύνορα, η δε Τρίτη δια την εσωτερικήν τάξιν και ασφάλειαν.
6. Η αλβανική Κυβέρνησις υποχραιούται όπως διοργανώση συμμορίας και αποστείλη αυτάς εις το ελληνικός έδαφος.
7. Η αλβανική Κυβέρνησις υποχρεούται όπως επειδή τα 2/3 της Αλβανίας αποτελούνται εκ μουσουλμάνων, η Βουλή να αποτελείται 90% εκ μουσουλμάνων, ουδέποτε δε θα χρησιμοποιήση εις τα υπουργεία Εξωτερικών και Εσωτερικών χριστιανούς υπουργούς, (θα) φροντίση δε συνάμα όπως βαθμηδόν εποικίση μουσουλμάνους εις τα μέρη εις α πλεονάζουν οι Έλληνες.
8. Εις την μέλλουσαν Εθνοσυνέλευσιν (θα) καθορισθή το ζήτημα του πολιτεύματος, θα ληφθή δε μέριμνα όπως εξασφαλισθή η λαϊκή κυριαρχία.
9. Εν περιπτώσιε καθ’ ην δεν ήθελε εξασφαλισθή η λαϊκή κυριαρχία να προβούν εις δημοψήφισμα (να εκλεγεί εις μουσουλμάνος Πρίγκηψ) προς τούτο δεν θέλουσι καταβληθεί αι δέουσια προσπάθειαι εκ μέρους των μουσουλμάνων βουλευτών και του μουσουλμανικού πληθυσμού.
10. Η αλβανική Κυβέρνησις θέλει φροντίσει όπως το εμπόριον περιέλθη εις χείρας μουσουλμάνων επί τούτω δεν θέλουσι ψηφισθή ειδικοί νόμοι υπό το όνομα τούτο.
11.Κατόπιν της συνάψεως της ειρήνης κοινή συμφωνία των δύο κρατών θα διορισθή επιτροπή ήτις θέλει συνάψει προξενικάς και εμπορικάς συμβάσεις.
12. Εκτός του άρθρου 6, τα ετέρα θα εφαρμοσθούν κατόπιν της συνάψεως της ειρήνης.
Εν ονόματι της Αλβανίας
Βουλευτής Δελβίνου
Πρώην Πρωθυπουργός
Σουλεϊμάν Φεχμή
Πρώην Υπουργός Στρατιωτικών
Σ/χης Σελαχεδίν
Εκ μέρους της Κυβ. Αγκύρας
Επίτροπος των Εξωτ.
Γιουσούφ Κεμάλ
Σ/χης Επιτελείου «Σαμάου»
Η αλβανοτουρκική αυτή σύμπραξη θα στρεφόταν, κατά κύριο λόγο, εναντίον της Ελλάδος. Αυτό γίνεται φανερό από το άρθρο 12 με το οποίο ο σχηματισμός συμμοριών και η διείσδησή τους στην Ελλάδα ήταν η μόνη υποχρέωση που η αλβανική πλευρά όφειλε να εκπληρώσει αμέσως».
