Καταστροφείς αρμάτων

Θα ήταν αδιανόητο να μιλήσουμε για τα άρματα του Β ΠΠ’ χωρίς να αναφερθούμε στον ειδικό τύπο τεθωρακισμένων οχημάτων μάχης, τους καταστροφείς αρμάτων. Όλοι οι στρατοί που ανέπτυξαν τα δικά τους τεθωρακισμένα χρησιμοποίησαν επίσης στη διάρκεια του πολέμου οχήματα τα οποία έφεραν ένα δυνατό αντιαρματικό πυροβόλο, πάνω σε σκάφος συνήθως μικρότερο και ελαφρύτερο των τυπικών αρμάτων μάχης.

Γράφει ο Διονύσης Μουρατίδης

Οι Αμερικανοί εμφανώς επηρεασμένοι από τις επιδόσεις των Γερμανικών αρμάτων στην Πολωνία, την Γαλλία και την Ρωσία, θεωρούσαν ότι η απάντηση ήταν να έχουν μεγάλο αριθμό καταστροφέων αρμάτων, των οποίων στόχος θα ήταν όπως υποδηλώνει και η ονομασία τους η καταστροφή των εχθρικών αρμάτων. Αυτό οδήγησε στον σχηματισμό της Διοίκησης Καταστροφέων Αρμάτων (με το σύνθημα «Seek, Strike and Destroy”). Η ανωτέρω διοίκηση στην μεγαλύτερή της σύνθεση το 1943 διέθετε 106 επιλαρχίες καταστροφέων αρμάτων, μόνο 13 λιγότερες από τις επιλαρχίες αρμάτων του στρατού των ΗΠΑ.

Οι αριθμοί αυτοί άρχισαν να φθίνουν αφού στην πράξη ο κύριος όγκος των γερμανικών τεθωρακισμένων χρησιμοποιήθηκε κυρίως στο ανατολικό μέτωπο. Παρόλαυτά οι καταστροφείς αρμάτων Μ10 Wolverine, M18 Hellcat, και Μ36 έδωσαν πολύτιμες υπηρεσίες στον αμερικανικό στρατό. Ενώ ταυτόχρονα οι Βρετανοί και οι Γερμανοί έκαναν χρήση των δικών τους καταστροφέων για διαφορετικούς σκοπούς ελλείψει των κανονικών αρμάτων μάχης. Οι Βρετανοί τοποθέτησαν σε κάποια δικά τους άρματα Μ-10 το πυροβόλο των 17pdr Mk V, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του εξαιρετικά αποτελεσματικού καταστροφέα αρμάτων με την ονομασία Achilles. Αδιαμφησβήτητα το γερμανικό Jagdpanther ήταν ένας από τους καλύτερους καταστροφείς αρμάτων που φτιάχτηκαν ποτέ. Ενώ το Jagdtiger ήταν το πιο βαρύ γερμανικό όχημα μάχης που μπήκε σε δράση. Μικρότεροι καταστροφείς αρμάτων όπως το Hetzer το οποίο αξιοποιούσε πολύ καλά τα στοιχεία του Τσέχικου PzKpfw 38(t) συνέχισε να υπηρετεί στις τάξεις του Ελβετικού στρατού για πολύ διάστημα μετά τον πόλεμο.

Γενικές Εξελίξεις

Η προστασία έγινε μεγαλύτερο πρόβλημα όσο τα αντιαρματικά τανκ όπλα βελτιώθηκαν και μπορούσαν να διατρυπήσουν ολοένα και πιο μεγάλη θωράκιση. Επιπλέον των συμβατικών διατρητικών βλημάτων Κινητικής Ενεργείας (Kinetic Energy), προστέθηκαν και τα βλήματα Υψηλή Εκρηκτικής ύλης (High-Explosive Anti-Tank – HEAT). Τα τελευταία στηρίζονταν στην χημική αντίδραση που δημιουργούνταν από τις, υψηλές θερμοκρασίες, του βλήματος του ΗΕ. Τέτοιου είδους βλήματα εκτοξευόταν σε στόχους κοντινών αποστάσεων, ακόμα και από χειροκίνητα όπλα όπως το bazooka και ο εκτοξευτής PIAT. Αυτή η εξέλιξη οδήγησε στην υιοθέτηση προστατευτικών αφαιρέσιμων πλακιδίων στα πλαϊνά του άρματος, για προστασία του πύργου και του συστήματος ανάρτησης.

Ταυτόχρονα η θωράκιση στο μπροστινό τμήμα του άρματος ενισχύθηκε. Άλλες μέθοδοι προστασίας περιλάμβαναν την υιοθέτηση αντιμαγνητικής πάστας (Zimmerit), με την οποία βάφονταν τα γερμανικά άρματα, όπως και την προσθήκη εκτοξευτών καπνογόνων πάνω στο άρμα. Εκτοξεύοντας καπνογόνα βλήματα το άρμα μπορούσε να υποχωρήσει υπό κάλυψη. Μέτρα για την εσωτερική προστασία βελτιώθηκε με την μη αποθήκευση πυρομαχικών πάνω στο δακτυλίδι του πύργου, το οποίο αποτελούσε το πιο τρωτό σημείο του, και τοποθετώντας πυροσβεστήρες δίπλα στα πυρομαχικά.

Οι μηχανές, οι επιδόσεις των ερπυστριών και των συστημάτων ανάρτησης επίσης βελτιώθηκαν, αλλά σε πολλές περιπτώσεις οι μηχανές πετρελαίου ακόμα χρησιμοποιούνταν σε σχέση με τις πιο δυνατές και λιγότερο εύφλεκτες μηχανές ντίζελ. Αυτό συνέβαινε διότι το καύσιμο ντίζελ χρησιμοποιούνταν κατά προτεραιότητα από τα ναυτικές δυνάμεις των εμπλεκόμενων.

Τα λεγόμενα πέλματα πάπιας “Duckbills” τα οποία αποτελούσαν επεκτάσεις των πελμάτων στις ερπύστριες, χρησιμοποιήθηκαν για την καλύτερη πρόσφυση σε λασπώδη εδάφη. Ο ιδιοφυής «Κουρέας θάμνων» (Culin Hedgerow Cutter), ήταν μια συσκευή που μπορούσε να διαπεράσει μέσα από τις πυκνές θαμνώδεις και δασώδεις συστοιχίες της Νορμανδίας. Κατά τις παραμονές της Επιχείρησης Κόμπρα (Operation Cobra) με σκοπό την επέκταση του προγεφυρώματος που είχαν επιτύχει οι Σύμμαχοι στις αποβάσεις αλλά και την διάσπαση των γερμανικών γραμμών, 60 άρματα Σέρμαν διέθεταν αυτή την συσκευή στο μπροστινό μέρος του άρματος. Ο επιλοχίας Curtis G. Culin που το εφηύρε κέρδισε μετάλλιο.

Αδιαμφισβήτητα οι μεγαλύτερές απειλές για τα άρματα προέρχονταν από τον αέρα με αεροπλάνα εξειδικευμένα στην καταστροφή αρμάτων – Jagdbombers , να διερευνούν διαρκώς το πεδίο της μάχης για συστοιχίες αρμάτων, προξενώντας διαρκώς πονοκέφαλο στους Γερμανούς, από τη στιγμή που οι Σύμμαχοι απέκτησαν το πλεονέκτημα της απόλυτης αεροπορικής υπεροχής.

Δ. Περίοδος του Ψυχρού Πολέμου

Παρά τις εμφανείς επιδόσεις τους στο πεδίο της μάχης , οι τεθωρακισμένοι σχηματισμοί των ΗΠΑ και της Βρετανίας μειώθηκαν απότομα μετά το πέρας των εχθροπραξιών. Οι αριθμοί μειώθηκαν σε επίπεδα εν καιρώ ειρήνης παρά τις ολοένα και αυξανόμενες απαιτήσεις της νέας εποχής που αντιμετώπιζαν τόσο οι ΗΠΑ με την ΕΣΣΔ, όσο και η Μεγάλη Βρετανία που έβλεπε σιγά σιγά την αυτοκρατορία της να δέχεται πλήγματα.

Εν αντιθέσει οι σοβιετικοί ενίσχυσαν τους αριθμούς του αρματικού τους στόλου, με αριθμούς που εμφανίζονταν έτοιμοι να χτυπήσουν όποτε απαιτούνταν ύστερα από κάποιο προληπτικό πυρηνικό χτύπημα. Αυτό το γεγονός είχε ως αποτέλεσμα οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ να σταθμεύσουν μεγάλο όγκο των δικών τους τεθωρακισμένων μονάδων στην ΒΔ Ευρώπη. Η ισορροπία ισχύος μεταξύ των πρώην συμμάχων του Β ΠΠ , ήταν αυτή που απέτρεψε τελικά ένα ακόμα παγκόσμιο πόλεμο. Εάν αυτό είχε συμβεί οι δυνάμεις τεθωρακισμένων σίγουρα θα είχαν παίξει έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο.

Κατά την περίοδο που παρεμβλήθηκε μεταξύ των δεκαετιών του 40’ και του 70’ υπήρξε μία μεταβατική περίοδος όπου από μια περίοδο μαζικών ασκήσεων με άρματα να οργώνουν μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής (κυρίως της γερμανικής υπαίθρου), οι τακτικές ασκήσεις οδηγήθηκαν σε μείωση λόγω οικονομικών λόγων, όπως αύξηση του κόστους της εκπαίδευσης όσο και της αξίας της γης. Όσο αυξάνονταν η αποτελεσματικότητα των πυρομαχικών τόσο αυξήθηκαν και οι ζώνες ασφαλείας για την προστασία των πολιτών.

Η σοβιετική πλευρά πραγματοποιούσε ασκήσεις μεγάλης κλίμακας. Προμηθεύει τους συμμάχους της με οχήματα και τεχνολογία. Ακόμα σε περιπτώσεις όπως η Ουγγρική Επανάσταση του 1956 δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει 3.130 άρματα για την καταστολή της εξέγερσης.

Τα άρματα σοβιετικής κατασκευής της επιτυχημένης σειράς Τ- υπήρξαν αρκετά διαδεδομένα και σε άλλες χώρες εκτός του συμφώνου της Βαρσοβίας (πχ. Αίγυπτος, Συρία). Το Τ-54 διαθέτοντας το πυροβόλο των 100χιλ., αποτελούσε ισχυρή απειλή για κάθε νατοϊκό άρμα. Το μικρό μέγεθός του επέτρεπε να αποφύγει εχθρικές βολές. Αποτέλεσμα όμως του μικρού μεγέθους ήταν η καμπίνα να έχει μικρό χώρο για το πυρ/λο το οποίο διέθετε δυνατότητα ανύψωσης μόνο 9° μοιρών.

Εξέλιξη του άρματος αποτέλεσε το Τ-55 το οποίο ήταν σχεδιασμένο ώστε να αντέχει σε συνθήκες πυρηνικής καταστροφής αφού οι μηχανικοί είχαν μεταβάλλει το σύστημα της θωράκισης και το σύστημα διήθησης αέρα για την προστασία του πληρώματος από τη μόλυνση. Τα δύο αυτά άρματα συνδύαζαν αρμονικά την ισχύ πυρός και την προστασία αποτελώντας αξιόπιστες και ευέλικτες μηχανές. Ως εκ τούτου κατασκευάστηκαν κατά δεκάδες χιλιάδες κατά τον Ψυχρό πόλεμο αποτελώντας σύμβολο του Ανατολικού Μπλοκ.

Ταυτόχρονα οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ υποστηρίζονταν από άρματα αμερικανικής προελεύσεως όπως τα Μ47, Μ48, Μ60 και ο βρετανικός Κένταυρος (Centurion). Αυτά τα άρματα παράγονταν σε μεγάλους αριθμούς και η παραγωγή τους επιτρέπονταν με άδεια. Άλλες χώρες όπως η Κίνα ξεκίνησαν την ίδια περίοδο τη κατασκευή των δικών τους αρμάτων μάχης.

Με τη πάροδο των ετών οι Στρατιωτικές Δυνάμεις Κατοχής της Γερμανίας μετεξελίχθηκαν σε ισότιμους συνέταιρους με τους άλλοτε αντίπαλούς τους, οι οποίοι ξαναέρχονταν στο προσκήνιο για να δημιουργήσουν της αρματική βιομηχανία τους. Ο νέος Στρατός της Δυτικής Γερμανίας, η Bundeswehr, δεν ήταν ευχαριστημένος με τα αμερικανικά M-47 Patton. Η Γερμανική ειδίκευση στη κατασκευή αρμάτων ήταν το ίδιο καλή όσο και παλαιότερα. Η παραπάνω διαπίστωση επιβεβαιώθηκε με τη παραγωγή των αρμάτων Leopard-1 με το πυροβόλο των 105χιλ. Το νέο αυτό άρμα αποτελούσε τη τελευταία λέξη της τεχνολογίας , διαθέτοντας θερμικές διόπτρες νυκτός , και ο κινητήρας του λειτουργούσε με οποιοδήποτε τύπο καυσίμου.

Από τη πλευρά του, το ΝΑΤΟ υπό την αρχή “Ασπίδα και Ξίφος”, ανέπτυξε την άσκηση REFORGER (ακρωνύμιο των λέξεων return of forces to Germany). Τα αποθηκευμένα άρματα σε άριστη κατάσταση, σε καταφύγια της Γερμανίας και της Ευρώπης, επανδρώνονταν από πληρώματα που καλούνταν από τις ΗΠΑ κυρίως αλλά και τον Καναδά και το ΗΒ. Σε περίπτωση πολέμου η άσκηση REFORGER θα μετατρεπόταν αμέσως σε επιχείρηση που θα ενίσχυε την παρουσία του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη. Τα πληρώματα που ζούσαν στις ΗΠΑ θα βρισκόταν σε 72 ώρες στις προκαθορισμένες θέσεις τους.

Οι Σοβιετικοί για να διατηρήσουν την ισορροπία δυνάμεως αναπτύσσουν τη δεκαετία του 70’ τον απόγονο του Τ-55. Από τη μελέτη των Αραβο-ισραηλινών πολέμων οι σοβιετικοί ανέπτυξαν το άρμα Τ-76. Τηρώντας τον συνδυασμό της ισχύος πυρός , της ευκινησίας, και της καλής θωράκισης, διέθετε κατευθυνόμενα βλήματα και αυτόματο γεμιστήρα μειώνοντας το πλήρωμα του άρματος σε τρία άτομα. Ο ανταγωνισμός εντεινόμενος και στα δύο στρατόπεδα θα οδηγήσει την Δυτική Γερμανία στην ανάπτυξη του Leopard-2. Κύριο πλεονέκτημα του, το πλήρως σταθεροποιημένο πυροβόλο των 120χιλ.                  

Ε. Πόλεμος της Κορέας

Στις 25 Ιουνίου του 1950, 75.000 στρατιώτες της Βόρειας Κορέας, με την συνδρομή 225 αρμάτων (κυρίως σοβιετικά T-34/85s που είχαν πολεμήσει εναντίον της Ιαπωνίας το 1945 και είχαν παραχωρηθεί δωρεάν σχεδόν από τη ΕΣΣΔ) προέλασαν κατά μήκος της 38ης παραλλήλου που χώριζε την Βόρεια από την Νότια Κορέα. Με τακτικές εφαρμοσμένες από τους σοβιετικούς κατά τον Β’ΠΠ το αποτέλεσμα ήταν η γρήγορη κατάληψη των στόχων τους. Οι δυνάμεις την Νότιας Κορέας και των ΗΠΑ που στάθμευαν στην περιοχή , είχαν να αντιτάξουν μόνο μερικά ελαφρά άρματα Μ24 Chaffee τα οποία δεν αποτελούσαν ιδιαίτερο εμπόδιο για τα Τ-34 των Βορειοκορεατών. Οι δυνάμεις του Στρατηγού Μακ Άρθουρ κατόρθωσαν να κρατήσουν ελεύθερη τη περιοχή του Πουσάν , και να ανασυνταχτούν. Σε αυτό βοήθησε και η μεταφορά από την Ιαπωνία αρμάτων Sherman και Pershing, καθώς και μία ολόκληρη επιλαρχία των ολοκαίνουργιων για την εποχή M46 Patton.

Το πυροβόλο των 90 χιλ. κάνεις τη διαφορά και το καθιστά ανώτερο των σοβιετικών αρμάτων μάχης. Κατά την Τρίτη εβδομάδα του Αυγούστου 1950, υπήρχαν περισσότερα από 500 αμερικανικά άρματα στη περιοχή του Πουσάν. Κατά τις αρχές Σεπτεμβρίου τα αμερικάνικα άρματα υπερτερούσαν των νοτιοκορεατικών σε αναλογία 5 προς 1. Οι αμυνόμενοι υπό την αιγίδα του νεοιδρυθέντα ΟΗΕ , βγήκαν στην αντεπίθεση, εκδιώκοντας τις δυνάμεις του ΚΛΣ πέρα από τον 38ο παράλληλο, μέσα στην επικράτεια της ΛΔΒΚ. Επιπλέον έκαναν την εμφάνισή τους και τα βρετανικά Centurion με αξιόλογες επιδόσεις.

Τη στιγμή που ο πόλεμος φαινόταν να φτάνει στο τέλος του, στις 25 Νοεμβρίου του 1950 ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός της Κίνας εξαπέλυσε μια μαζική επίθεση. Το μέτωπο σταθεροποιήθηκε μόνο κατά τις αρχές του Απριλίου του 1951 κοντά στην 38ο παράλληλο. Πάρα το ότι τα άρματα μάχης απέδειξαν για μια ακόμα φορά τις επιδόσεις τους ακόμα και σε δύσβατα ορεινά εδάφη τόσο κατά την άμυνα όσο και την επίθεση, η χρήση τους μειώθηκε. Ο πόλεμος έληξε στις 27 Ιουλίου του 1953 με εκεχειρία των δύο πλευρών.

Από εκείνη την εποχή ο ΚΛΣ έφτιαξε ένα γιγαντιαίο στρατό με περισσότερα από 6.500 άρματα μάχης , τα μισά από τα οποία είναι κύρια άρματα μάχης κινεζικής ή ρωσικής κατασκευής. Η Νότια Κορέα διαθέτει περίπου 4.650 άρματα εκ των οποίων τα 2.600 είναι μέσα άρματα μάχης, επιφορτισμένα με το καθήκον να αποκρούσουν οποιαδήποτε κεραυνοβόλο επίθεση εκδηλωθεί στο μέλλον εναντίον τους. Η Νότια Κορέα διαθέτει αξίζει να σημειωθεί άρματα δικής της κατασκευής όπως τα K1-88 , την εξέλιξή Κ1Α1 και K2 Black Panther από την εταιρεία Hyundai Rotem (πρώην Hyundai Precision).

ΣΤ. Πόλεμος του Βιετνάμ

Οι Γάλλοι αναγκάστηκαν να πολεμήσουν τη περίοδο από το 1951 έως το 1954 εναντίον των αντι-αποικιοκρατικών δυνάμεων των Βιετμίνχ. Αποκορύφωση των εχθροπραξιών υπήρξε η μάχη στο Ντιεν Μπιεν Φου που κατέληξε σε ντροπιαστική για τους Γάλλους ήττα. Χρησιμοποιήθηκαν κατά τον πόλεμο αμερικάνικα άρματα του Β’ ΠΠ.

Κατά την εμπλοκή των ΗΠΑ στην σύγκρουση με τις δυνάμεις του Βορείου Βιετνάμ και των Βιετκόνγκ, χρησιμοποιήθηκαν 600 άρματα και 2000 ΤΟΜΑ. Μια ομάδα αρματιστών εξήγαγε μία έρευνα το 1967 , όπου έδειχνε ότι ολόκληρη η χώρα μπορούσε να είναι προσπελάσιμη από θωρακισμένα οχήματα σε όλες τις φάσεις του έτους. Παρόλαυτά σε περιοχές όπως το Δέλτα του ποταμού Μεκόνγκ και στα Κεντρικά Υψίπεδα, οι ελαφρύτερα οπλισμένοι Βιετκόνγκ μπορούσαν να διεξάγουν μεγαλύτερες επιχειρήσεις ανταρτοπόλεμου. Το κύριο ΤΟΜΑ των ΗΠΑ στην σύρραξη ήταν το Μ113, το οποίο σχεδόν χρησιμοποιούνταν και ως ελαφρύ άρμα.

Επίσης χρησιμοποιήθηκα κατά κόρον άρματα Μ41 και όσο ο πόλεμος προχωρούσε χρησιμοποιήθηκαν σε υπηρεσία και άρματα τύπου Μ48. Από το 1967 έως το 1968 οι Αυστραλιανοί έστειλαν στις επιχειρήσεις , έναν ουλαμό Κενταύρων (Centurion), τα οποία αφού πολέμησαν σε πολλές περιπτώσεις με επιτυχία, αποσύρθηκαν πίσω στην πατρίδα τους το 1971 με 1972. Νέος εξοπλισμός έφτασε κατά τα τέλη της δεκαετίας του 60’. Το ελαφρύ άρμα τύπου Sheridan , εξοπλισμένο με τον εκτοξευτή πυραύλων των 152χιλ. αποδείχτηκε αναποτελεσματικό.

Μάχη αρμάτων εναντίον αρμάτων έγινε δύο φορές κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης : Τον Μάρτιο του 1969 στο Μπεν-Χετ όπου δύο άρματα της αμερικανικής 69ης Μεραρχίας ήρθαν σε επαφή με ομάδα αρμάτων PT-76 του ΛΣΒ, εκ των οποίων δύο τέθηκαν εκτός μάχης. Η δεύτερη περίπτωση ήταν κατά τις επιχειρήσεις τον Μάρτιο του 1971 στο Λάος όταν Μ41 του στρατού του Νοτίου Βιετνάμ συγκρούστηκαν με άρματα του Βορείου Βιετνάμ.

Κατά την εαρινή επίθεση του 1972, τα σοβιετικής κατασκευής Τ-54 και τα κινεζικής κατασκευής Type-59 νίκησαν τα Μ48Α3 του 2ο Συντάγματος του νοτιοβετναμέζικου στρατού. Οι νοτιοβετναμέζοι όχι μόνο άφησαν το στοιχείο της πρωτοβουλίας στον αντίπαλο αλλά περιόρισαν τα άρματά τους σε στατικό ρόλο. Αποτέλεσμα ήταν η εύκολη καταστροφή τους. Κατ’ αυτό τον τρόπο , στους πολέμους της Ινδοκίνας ένας στρατός «χωρικών» επιδεικνύοντας το στοιχείο του ελιγμού σε τακτικό αλλά και σε στρατηγικό επίπεδο, κατόρθωσε να νικήσει έναν αντίπαλο με πολλή μεγαλύτερη δύναμη πυρός

Ζ. Αραβο-Ισραηλινοί Πόλεμοι

Οι Ισραηλινές δυνάμεις τεθωρακισμένων ξεκίνησαν τα δειλά τους βήματα και γρήγορα καταστίσθηκαν ως μια από τις πιο αξιόμαχες δυνάμεις τεθωρακισμένων που ο κόσμος γνώρισε στο πεδίο της μάχης. Οι διοικητές τους έμαθαν, με τον δύσκολο τρόπο, στο πεδίο της μάχης, και τα διδάγματα αυτά τα εφάρμοσαν αμέσως σε όλα τα επίπεδα. Θέτοντας έτσι ένα σύστημα αυστηρής πειθαρχίας χωρίς όμως να εξαλείφεται η προσωπική πρωτοβουλία. Το αποτέλεσμα του παραπάνω μείγματος πειθαρχίας και πρωτοβουλίας υπήρξε η δυνατότητα να αντιμετωπίσουν επιτυχώς, πολλές φορές στο παρελθόν τους καλύτερα εξοπλισμένους αλλά και αριθμητικά μεγαλύτερους αραβικούς στρατούς των γειτονικών κρατών.

Στον πόλεμο της Ανεξαρτησίας του 1948 έπρεπε να σχηματίσουν αποτελεσματικές μονάδες τεθωρακισμένων ενώ εξοπλίζονταν με διαφορετικούς τύπους αρμάτων από όλο τον κόσμο. Η πρώτη και μόνο, τεθωρακισμένη ταξιαρχία είχε ένα ουλαμό από ελαφρά άρματα γαλλικής κατασκευής Hotchkiss τα οποία επάνδρωναν μετανάστες από την πρώην ΕΣΣΔ που μιλούσαν λιγοστά εβραϊκά, και έναν ουλαμό τον οποίο αποτελούσαν δύο άρματα Κρόμγουελ και ένα Σέρμαν επανδρωμένα με Βρετανούς και Νοτιοαφρικάνους εθελοντές. Όλα τα παραπάνω άρματα, τα οποία ήταν προϊόντα είτε λαθρεμπορίου είτε κλοπής, πέτυχαν θεαματικά τους στόχους τους.

Το 1956, η εθνικοποίηση της διώρυγας του Σουέζ, οδήγησε στην εμπλοκή των Βρετανικών και Γαλλικών δυνάμεων να στείλουν στρατεύματα , ώστε να καταστήσουν ελεύθερη την είσοδο της διώρυγας. Βρετανικά Centurion αποβιβάστηκαν και κατέλαβαν το Πορτ Σεντ αλλά η κύρια παρουσία τεθωρακισμένων στην επιχείρηση προήλθε από δύο Ισραηλινές τεθωρακισμένες μεραρχίες, οι οποίες εξόρμησαν από το Σινά. Η 7η Ισραηλινή Τεθ. Ταξ/χια έφτασε στη διώρυγα του Σουέζ σε λιγότερες από 100 ώρες, έχοντας διανύσει 241χλμ και έχοντας δώσει αρκετές μάχες στον δρόμο της.

Ακολούθησε μία περίοδος γρήγορης και απαιτητικής αναδιοργάνωσης όπου ένας αριθμός νέων τεθωρακισμένων ταξ/χιων σχηματίστηκαν. Κατά το 1960 οι Ισραηλινοί προμηθεύτηκαν βρετανικά άρματα Centurion τα οποία απέδειξαν την αξία τους εναντίον των συριακών αρμάτων σε αψιμαχίες κατά μήκος της μεθοριακής γραμμής. Κατά τον Πόλεμο των 6 Ημερών του 1967 οι Ισραηλινές δυνάμεις διέθεταν στο αρματικό τους οπλοστάσιο και τα σύγχρονα για την εποχή Μ48Α2. Σε αυτό τον πόλεμο τα ισραηλινά πληρώματα επέδειξαν τις ικανότητές τους, ιδίως οι πυροβολητές, εναντίον των Αιγυπτίων και των Σύριων αντιπάλων τους.

Κατά την έναρξη του πόλεμου του Γιομ Κιπούρ , οι Αιγύπτιοι κατέχοντας την πρωτοβουλία κινήσεων, εξαπέλυσαν μία αιφνιδιαστική επίθεση κατά μήκος της διώρυγας του Σουέζ στις 6 Οκτωβρίου του 1973. Η αμυντική γραμμή Μπαρ Λεβ καταλήφθηκε ύστερα από την επίθεση 90.000 στρατιωτών του αιγυπτιακού στρατού με την υποστήριξη 980 αρμάτων. Ταυτόχρονα από τον βορρά η Συρία επιτέθηκε από τα υψώματα του Γκολάν. Οι Αραβικές χώρες διέθεταν την τελευταία λέξη της σοβιετικής τεχνολογίας στη διάθεσή τους από ρουκετοβόλα RPG-7 έως άρματα Τ-55 και Τ-62.

Πολλά από τα Ισραηλινά άρματα τέθηκαν εκτός μάχης εξαιτίας των σοβιετικής κατασκευής φορητούς πυραύλους Sagger, τους οποίους είχαν εκπαιδεύσει οι Σοβιετικοί τους Άραβες συμμάχους τους. Το μυστικό της επιτυχίας του εν λόγω συστήματος ήταν ότι η κεφαλή του βλήματος είχε σχεδόν κοίλη αιχμή και στη εσωτερικό επίστρωση χαλκού και εκρηκτική γέμιση. Κατά τη κρούση , η έκρηξη θερμότητα λιώνει το χαλκό και στη συνέχεια διατρυπά την θωράκιση του άρματος εξαπλώνοντας τη φωτιά. Στις 8 Οκτωβρίου 1973, ο αιγυπτιακός στρατός είχε καταφέρει να περάσει 5 μεραρχίες δια μήκος της διώρυγας.

Οι ισραηλινοί διέθεταν άρματα Sherman με δικές τους προσθήκες, τα M50 και M51, με καινούργιες μηχανές , M48-Patton και M60-Patton, τα απαρχαιωμένα πλέον Centurion, καθώς και κάποια αιχμαλωτισμένα σοβιετικά PT-76 και T-54/55. Όλα τα άρματά τους είχαν εγκατεστημένο το βρετανικό πυροβόλο L7 των 105 χιλ., πριν από την έναρξη του πολέμου.

Παρά το γεγονός ότι το Ισραήλ υπέστη δριμύτατο αιφνιδιασμό, οι έφεδροι Ισραηλινοί, γρήγορα βρέθηκαν στις μονάδες τους. Κατόρθωσαν έτσι δύο ισραηλινές τεθωρακισμένες μεραρχίες να φτάσουν στο Σινά την νύχτα της 7ης προς 8ης Οκτωβρίου. Πολλές αντεπιθέσεις των Ισραηλινών τεθωρακισμένων αποκρούστηκαν από τους καλά προετοιμασμένους Αιγυπτίους. Για να πάρουν την πρωτοβουλία των κινήσεων πίσω, οι Ισραηλινοί αποφάσισαν να ξανά διασχίσουν το κανάλι του Σουέζ και να φέρουν τα άρματά τους στα μετόπισθεν των αιγυπτιακών γραμμών. Αυτό κατορθώθηκε αρχικά κατά την αυγή της 15ης Οκτωβρίου και στις 19 Οκτωβρίου είχαν 3 μεραρχίες στην αντίπερα όχθη. Απειλώντας στρατηγικές τοποθεσίες και περικυκλώνοντας τις Αιγυπτιακές δυνάμεις τις εξανάγκασαν σε εκεχειρία στις 25 Οκτωβρίου. Η επιτυχία των Ισραηλινών στα υψίπεδα του Γκολάν εναντίον του συριακού στρατού ολοκλήρωσε την επιτυχία.

Από εκείνη την εποχή εμφανίζονταν κατά καιρούς διάφορες αναταραχές στα σύνορα του Ισραήλ. Τα ισραηλινά τεθωρακισμένα ιδιαίτερα τα Merkava έχουν πάρει μέρος σε δράση σε περιοχές εναντίον των Παλαιστινίων, αλλά και στους πολέμους εναντίον του Λίβανου. Οι Ισραηλινοί έχουν υψηλή εξειδίκευση στην δύσκολη τέχνη του πολέμου σε αστικό περιβάλλον, χρησιμοποιώντας έτσι τεθωρακισμένα εναντίον στόχων σε κοντινές αποστάσεις. Αυτό απαιτεί ειδικού τύπου πυρομαχικά για τον κύριο οπλισμό του άρματος και την αποτελεσματική χρήση των πολυβόλων εναντίον ελεύθερων σκοπευτών και άλλων απειλών. Το τελευταίο άρμα Merkava Mk IV έχει εγκατεστημένο για αυτό τον λόγο , όλμους Soltam των 60χιλ.

Βελτιστοποίηση σε βασικά χαρακτηριστικά του άρματος

Στην μετά τον Ψυχρό Πόλεμο περίοδο, η ανάπτυξη των αρμάτων μάχης μειώθηκε σε αριθμητικά μεγέθη, παρά το γεγονός ότι πολλές νέες χώρες εισήγαγαν είτε δικά τους νέα άρματα, είτε επένδυαν σε βελτιώσεις σε προϋπάρχοντες τύπους, ώστε να μπορούν να διαθέτουν δικά τους εγχώρια συστήματα προς εξυπηρέτηση των δικών τους ξεχωριστών αναγκών. Και τα τρία χαρακτηριστικά του άρματος έχουν παρουσιάσει βελτιώσεις.

Όσον αφορά την δύναμη πυρός , τα Κύρια Άρματα Μάχης (Main Battle Tanks) διαθέτουν πυροβόλα των 120-122 χιλ. Τα συμβατικά πυροβόλα με ραβδώσεις έχουν αντικατασταθεί από λειόκανα πυροβόλα ιδίου διαμετρήματος, με μόνη σημερινή εξαίρεση το βρετανικό CR2 (Challenger 2). Και στις δύο περιπτώσεις επιτυγχάνεται το ίδιο βεληνεκές διατρητικών βλημάτων, τα οποία περιλαμβάνουν σταθεροποιητικά πτερύγια, και μακριές ράβδους. Ορισμένες χώρες διαθέτουν στα βλήματά τους προσθήκη απεμπλουτισμένου ουρανίου ώστε να μπορούν να διατρυπούν νέους τύπους θωράκισης. Τέτοιου είδους προστασία όπως τα βρετανικά Chobham ιδιαίτερα με τη τελευταία εκδοχή του Dorchester, δίνουν ιδιαίτερη ενίσχυση στη προστασία έναντί τόσο βλημάτων ΚΕ (Κινητικής Ενεργείας) όσο και ΧΕ (Χημικής Ενεργείας). Το 1988 οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν μία νέα έκδοση του άρματος Μ1Α1, με θωράκιση απεμπλουτισμένου ουρανίου (περίκλειστου σε ατσάλι) με 2μιση φορές την πυκνότητα του χάλυβα.

Οι επιδόσεις των πυροβόλων έχουν επίσης αυξηθεί κατακόρυφα με τη προσθήκη από μια σειρά νέων οπτικών και άλλων μέσων που αυξάνουν τις πιθανότητες μίας πετυχημένης βολής τόσο κατά το φως της ημέρας όσο και κατά τη διάρκεια της νύχτας. Για παράδειγμα τα συστήματα ελέγχου πυρός στα Μ1Α1 Abrams και στα άρματα Leopard, περιλαμβάνουν τηλεμετρητή laser, ένα ψηφιακό υπολογιστή, και σταθεροποιημένη θερμική απεικόνιση . Ο πυροβολητής δεν έχει παρά να τοποθετήσει το νηματόσταυρο του οπτικού του πεδίου, πάνω στον στόχο και χρησιμοποιώντας τον τηλεμετρητή laser μετράει αυτόματα την απόσταση που τον χωρίζει από τον εχθρικό στόχο. Ο ψηφιακός υπολογιστής του άρματος επεξεργάζεται και εφαρμόζει τους απαραίτητους υπολογισμούς για να βληθεί το εχθρικό άρμα και ο πυροβολητής ανοίγει πυρ. Το πυροβόλο διαθέτει ένα σύστημα που του επιτρέπει να υπολογίζει την κύρτωση στο σωλήνα του πυροβόλου, ενώ επιπλέον συστήματα του επιτρέπουν να υπολογίζει την ταχύτητά του ανέμου, την θερμοκρασία του σωλήνα πυροβόλου, τη θερμοκρασία των πυρομαχικών , με τα δεδομένα περιέχονται αυτομάτως στον υπολογιστή.

Παράλληλα αύξηση της προστασίας σε πολλά άρματα μάχης προσφέρουν οι πλάκες ενεργής προστασίας. Αυτές οι πλάκες εκρηκτικών ενεργοποιούνται και εκρήγνυνται όταν συγκρουστεί πάνω τους κάποιο βλήμα, με αποτέλεσμα να εμποδίζει την αντιαρματική κεφαλή του βλήματος να διατρήσει την θωράκιση του άρματος. Στο εσωτερικό μέρος των αρμάτων θωρακισμένες πόρτες διαφυγής και θωρακισμένες επενδύσεις προστατεύουν τα μέλη του πληρώματος από τις εξωτερικές εκρήξεις, ενώ αυτόματα συστήματα πυρόσβεσης προλαμβάνουν στην εξάπλωση πυρκαγιάς σε περίπτωση που αυτή εκδηλωθεί.

Οι μηχανές πλέον είναι ντίζελ ή κηροζίνης και παρότι είναι μικρότερες σε μέγεθος, είναι πιο ισχυρές, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στο δύσκολο έργο να δίνουν κίνηση σε πολύ βαριά οχήματα. Ένα μέσο άρμα μάχης ζυγίζει μεταξύ 60-70 τόνους. Επιπλέον είναι πιο εύκολο να συντηρηθούν τα συγκροτήματα ισχύος. Για παράδειγμα το συγκρότημα ισχύος του Μ1Α1 Abrams , μπορεί να αφαιρεθεί και αντικατασταθεί σε λιγότερο από μία ώρα, ενώ σε σύγκριση για τις μηχανές παλαιότερων αρμάτων της σειρά Μ-, απαιτούνταν 4 ώρες. Επιπρόσθετα σύγχρονα συστήματα πέδησης και ανάρτησης δίνουν καλύτερές αποδώσεις στην πέδηση και στην πρόσφυση, δίνοντας στο άρμα το απαραίτητο στοιχείο της ευκινησίας ακόμα και σε ανώμαλο έδαφος.

Επιπρόσθετα στα παραπάνω έχουν αναπτυχθεί σύγχρονα συστήματα πλοήγησης, συστήματα επικοινωνιών, και πληροφοριών πεδίου μάχης, καλύτερα οπτικά μέσα και ασύρματοι μεγαλύτερης εμβέλειας. Το αναπόφευκτο αποτέλεσμα όλων των ανωτέρω ήταν η κατακόρυφη αύξηση του κόστους κατασκευής. Για αυτό το λόγο παρατηρείται υψηλή συγκεντροποίηση στο ανταγωνιστικό περιβάλλον των αμυντικών βιομηχανιών. Για παράδειγμα στην Βρετανία έγινε η εξαγορά της Vickers Defense Systems από την Alvis plc. το 2002 και μετά ακολούθησε η εξαγορά της συγχωνευμένης Alvis – Vickers από την BAE Systems το 2004. Η κατασκευή αρμάτων μάχης αποδεικνύεται μια ακριβή υπόθεση.

Σύγχρονα Μέσα Εκπαίδευσης

Αμέσως μετά τη λήξη του Β’ ΠΠ η εκπαίδευση σε τεθωρακισμένα μέσα εντάθηκε και στις δύο αντιμαχόμενες πλευρές του Ψυχρού Πολέμου. Οι δυνάμεις τόσο του ΝΑΤΟ όσο και του Συμφώνου της Βαρσοβίας επιδίδονταν σε ασκήσεις με διαφορετικό βαθμό ρεαλισμού. Σύντομα όμως έγινε επιτακτική η ανάγκη υιοθέτησης βιώσιμων οικονομικά λύσεων στην εκπαίδευση των στρατευμάτων, κρατώντας ταυτόχρονα τις δυνάμεις σε κατάσταση διαρκούς ετοιμότητας.

Όσο τα άρματα εξελίσσονταν σε περισσότερο εκλεπτυσμένα εργαλεία με περίπλοκα συστήματα, τόσο η εκπαίδευση των πληρωμάτων έπρεπε να εξελίσσεται και να βελτιώνεται συνεχώς. Κατ’ αυτό τον τρόπο, εισήχθησαν στατικοί εξομοιωτές, τόσο για την ανάπτυξη των ικανοτήτων των θέσεων του πληρώματος. Παρά το ότι αυτού του είδους η εκπαίδευση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την επί του πεδίου ασκήσεων αποκτημένη εμπειρία, μπορεί να δώσει μία καλή δόση βασικής εξειδίκευσης σε διάφορα αντικείμενα χειρισμού και τακτικών, κάνοντας πιο εύκολη την επιχειρησιακή ετοιμότητα των πληρωμάτων στη συνέχεια. Εισέρχονται σε ένα μεγάλο κουτί τα άτομα του πληρώματος κι έτσι μπορούν να εξασκηθούν στην ανάπτυξη του συντονισμού των ενεργειών τους κατά τις επιχειρήσεις σε εικονικό πεδίο μάχης. Εντός ενός άρματος μάχης πρέπει οι 4 άνθρωποι να δουλέψουν ως 1 και αυτό αποτελεί τη μεγαλύτερη ομορφιά του αντικειμένου.

Σε στρατιωτικά σχολεία όπως στη σχολή Τεθωρακισμένων στο Φορτ Νοξ (Fort Knox, USA ) των ΗΠΑ , στο Κέντρο Βασιλικών Τεθωρακισμένων του Ηνωμένου Βασιλείου , (RAC Center), τέτοιοί είδους εξομοιωτές χρησιμοποιούνται σε εκτεταμένο βαθμό. Στην Ελλάδα υψηλής τεχνολογίας εξομοιωτές εκπαίδευσης αρμάτων βρίσκονται στο Κέντρο Εκπαίδευσης Τεθωρακισμένων (ΚΕΤΘ), όπου στεγάζεται η Σχολή Αξιωματικών Τεθωρακισμένων (ΣΑΤΘ) αλλά και στο Στρατόπεδο Κανδηλάπτη στην Αλεξανδρούπολη, όπου βρίσκεται η έδρα της 23ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας. Επιπρόσθετα επειδή έγινε αντιληπτό ότι για την ολοκληρωμένη εκπαίδευση ενός οδηγού (ΟΔΜΑ) δεν ήταν αναγκαία η χρήση ενός ολόκληρου άρματος, όπου προκαλούνται φθορές σε εξαιρετικά ακριβά μέρη του, χρησιμοποιούνται εκτεταμένα εκδόσεις χωρίς πύργους (DTT, Driver Trainer Tank).

Οι παραδοσιακές μέθοδοι εκπαίδευσης πυροβολητών σε ανοικτό πεδίο εξακολουθούν να είναι αναγκαίες ώστε τα πληρώματα να εξοικειωθούν στη βολή πυρών. Παρόλαυτά το μεγαλύτερο βεληνεκές και η αποτελεσματικότητα των νέων πυρομαχικών έχει καταστήσει αναγκαία την ανάγκη εφεύρεσης νέων τύπων πυρομαχικών τα οποία με παρόμοια χαρακτηριστικά με πραγματικά πυρομαχικά αλλά χωρίς να εμφανίζουν την αποτελεσματικότητά και το βεληνεκές που τα τελευταία συνεπάγονται.

Ένα ακόμα πρόβλημα που απασχόλησε την εκπαίδευση μικρών κλιμακίων για πολλά έτη , ήταν ο τρόπος εξαγωγής ασκήσεων με δύο αντιμαχόμενα μέρη. Πλέον υπάρχουν συσκευές που μπορούν να εγκατασταθούν πάνω σε εκτοξευτές ρουκετών, σε πυροβόλα αρμάτων, ακόμα και σε ατομικό οπλισμό, και μπορούν να δώσουν ακριβές στίγμα από εκεί που ξεκινάει και εκεί πού καταλήγει η “φανταστική” βολή. Όταν μία βολή από κατάλληλο τύπο πυρομαχικού βρίσκει κάποιο άλλο όχημα με τη χρήση αισθητήρων, μπορεί να βγει καπνός χρώματος από το άρμα, να ανάψει μία σειρήνα και ο υπολογιστής που ρυθμίζει τη μηχανή του οχήματος να σταματήσει. Οπωσδήποτε όλα τα παραπάνω πρέπει να γίνονται με τρόπο που δεν διακινδυνεύει η σωματική ακεραιότητα των πληρωμάτων. Η έλλειψη χώρου στην Ευρώπη έχει οδηγήσει πολλές χώρε όπως τη Βρετανία στην εύρεση άλλων περιοχών.

Για τον Βρετανικό Στρατό το καταλληλότερο μέρος βρέθηκε στην Αλβέρτα του Καναδά, στο Σάφιλντ. (BATUS, British Army Training Unit, Suffield, Alberta, Canada ). Τις τελευταίες δεκαετίες το τοπίο έχει αλλάξει βέβαια λόγω της κατάρρευσης του Σιδηρούν Παραπετάσματος, με αποτέλεσμα πολλές χώρες του ΝΑΤΟ να συνεκπαιδεύονται πλέον μαζί με πρώην χώρες του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας και να αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις. Ορισμένες χώρες από τις τελευταίες, όπως η Πολωνία, η Σλοβενία, η Σλοβακία, οι Βαλτικές χώρες, η Ρουμανία, η Ουγγαρία και η Βουλγαρία αποτελούν πλέον επίσημα μέλη της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.

Η. Πόλεμος του Κόλπου (2 Αυγούστου 1990 – 28 Φεβρουαρίου 1991)

Στις 2 του Αυγούστου του 1990, το μικροσκοπικό κράτος του Κουβέιτ δέχτηκε εισβολή από το γειτονικό Ιράκ, το οποίο διέθετε πολύ ισχυρό στρατό. Κάποιοι τον θεωρούσαν ως τον 4ο μεγαλύτερο στρατό του κόσμου αφού διέθετε 900.000 στρατιώτες και 5.700 άρματα μάχης. Οι Ιρακινοί χρησιμοποίησαν 700 ρωσικά άρματα της κλάσης Τ- όπως Τ-55, Τ-62 και Τ-72, σε μια κλασικού τύπου επέμβαση κεραυνοβόλου πολέμου. Το Τ-72 αποτελούσε ένα άρμα με μεγάλες δυνατότητες, διέθετε εξαιρετική ακρίβεια βολής. Εμβληματικό άρμα κατά τον Ψυχρό πόλεμο, ήταν μικρότερο και πιο ευκίνητό από τα αμερικανικά άρματα, διέθετε αυτόματο γεμιστή, που του επέτρεπε να ρίχνει και κατά ριπές και τα βλήματα διατρητικά μπορούσαν να διατρυπήσουν οποιαδήποτε θωράκιση. Διέθετε σύστημα ΠΒΧ πολέμου. Συνολικά κατασκευάστηκαν 25.000 μονάδες στην ΕΣΣΔ και με άλλες άδειες στη Τσεχία και τη Πολωνία χωρίς να υπολογίζουμε τα κινεζικά αντίγραφά του.

Τα Ηνωμένα Έθνη με επικεφαλής τις ΗΠΑ επέβαλαν άμεσα ναυτικό αποκλεισμό. Στη συνέχεια επακολούθησε εντυπωσιακή συγκέντρωση χερσαίων, εναέριων και θαλάσσιων δυνάμεων στη Σαουδική Αραβία, προς υποστήριξη του διατάγματος του ΟΗΕ που καλούσε σε απόσυρση των ιρακινών δυνάμεων από το Κουβέιτ. Η επιχείρηση “Ασπίδα της Ερήμου” έδωσε την θέση της στην “Καταιγίδα της Ερήμου”. Στο χερσαίο πεδίο μάχης, η επιχείρηση “Σπαθί της Ερήμου”, ξεκίνησε στις 23 Φεβρουαρίου του 1991.

Αιχμή του δόρατος των αμερικανικών δυνάμεων, το άρμα μάχης M1A1 Abrams, -χρονολογείται από τή δεκαετία του 70’ έπειτα από μια αποτυχημένη προσπάθεια σύμπραξης με την ΟΔΓ για τη κατασκευή κοινού κύριου άρματος μάχης. Το παρήγαγε μαζικά η Chrysler. Προσέδωσε ένα τακτικό πλεονέκτημα κατά τη κορύφωση του Ψ.Π στα αμερικάνικα στρατεύματα απέναντι στα πολυαριθμότερα σοβιετικά τανκς. Με βάρος που κυμαίνεται αναλόγως την έκδοση από 54 σε 66,8 τόνους, άρα βαρύτερο από το Τ-72 , πλεονεκτούσε χάρη στο πυρ/λο (και στο σύστημα πυρός) που είχε γυροσκοπικό σύστημα που του επέτρεπε να βάλει με ακρίβεια ακόμα και εν κινήσει με ταχύτητα 50χλμ/ώρα. Η κάμερα νυκτός μπορούσε να εντοπίσει εχθρό και κατά τη νύκτα σε ακτίνα 8 χλμ. Διέθετε τη πρωτοποριακή συνθετική θωράκιση τύπου Chobham.

Η θωράκιση Chobham αναπτύχθηκε στο Σάρρεϋ της Αγγλίας τη δεκαετία του 60’ και αποτελεί μια κεραμική επίστρωση πάνω σε πλέγμα κεραμικών πλακιδίων που αναρτώνται με τη σειρά τους σε ένα πλέγμα μαζί με ένα άλλο στρώμα καουτσούκ και χάλυβα. Στη συνέχεια γίνεται η συναρμολόγηση. Για το βάρος και το μέγεθος του Μ1 είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος προστασίας από εχθρικά πυρά, όπως τα βλήματα κοίλης αιχμής άλλων αρμάτων. Προσφέρει ανώτερη προστασία. Το μειονέκτημα της θωράκισης αυτής είναι η ακαμψία της. Για το λόγο αυτό τα περισσότερα άρματα μάχης δυτικών χωρών έχουν γωνίες στο περίβλημά τους. Αντί για καμπυλωτές επιφάνειες. Κάτω από την επιφάνεια του άρματος βρίσκεται η θωράκιση Chobham.

Λεπτομερειακά σχεδιασμένη η επιχείρηση κατά των ιρακινών δυνάμεων, εμπλέκει 28 κράτη, υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Με την κατεύθυνση και την ταχύτητά της προέλαση της αιφνιδίασε πλήρως τις Ιρακινές δυνάμεις. Το κύριο συστατικό ήταν μια εξαιρετικά επιτυχημένη συνεργασία όλων των όπλων, με τις τεθωρακισμένες δυνάμεις στην εμπροσθοφυλακή. Επίσης οι εχθρομαχίες εκτυλίχτηκαν σε 24ωρη βάση , όπου οι ανώτερες δυνατότητες κατά τον νυχτερινό πόλεμο του βρετανικού Challenger και των αμερικανικών Abrams είχαν το πλεονέκτημα απέναντι στα πάλαι πότε σοβιετικά φόβητρα. Η έρημος αποτελούσε εχθρικό περιβάλλον από μόνη της. Η άμμος έφραζε τα φίλτρα των κινητήρων. Ομάδα αρμάτων κατευθύνθηκε προς το Κουβέιτ ενώ άλλη ομάδα αρμάτων κατευθύνθηκε ώστε να φράξει το δρόμο διαφυγής της λεγόμενης προεδρικής φρουρά του Σαντάμ Χουσεΐν.

Η προέλαση ήταν την αρχή αργή και στις 26 Φεβρουαρίου μία καταιγίδα στην έρημο καθήλωσε αμερικανικά άρματα. Όταν φεύγει τα αμερικανικά πληρώματα, βλέπουν 60 τα-72 μισοθαμμένα στην έρημο ,κατά ¼ έξω από το έδαφος και κατά ¾ εντός ώστε να μην είναι ορατά αλλά να είναι σε θέση να βγουν και να βάλλουν , χωρίς να εντοπίζονται εύκολα. Δεν περίμεναν επίθεση από την πλευρά της ερήμου και πιάστηκαν εξ απήνης προσανατολισμένα σε λάθος κατεύθυνσή αποτελώντας εύκολη λεία για τους αντιπάλους τους.

Τα Μ1 σάρωσαν στο πεδίο της μάχης. Τα ιρακινά άρματα που αποδείχτηκαν εντελώς ακατάλληλα. Μειονέκτημα για ακόμη μία φορά για τα Τ-72 ήταν το γεγονός ότι αναφλέγονταν εύκολα εξαιτίας των πυρ/κων που βρίσκονταν αποθηκευμένα μέσα στον πυργίσκο. Σε ορισμένες περιπτώσεις οχυρωμένα όπως ήταν μέσα στην άμμο τόσο πολύ δεν μπορούσαν να γυρίσουν τους πύργους τους, ενώ αλλού οι μπαταρίες άλλων θωρακισμένων αρμάτων είχαν χρησιμοποιηθεί σε ρόλους όπως ηλεκτροδότηση καταφυγίων αντί της υποστήριξης των ηλεκτρικών συστημάτων των οχημάτων τους. Οι ειδικοί του Πενταγώνου υπολόγισαν ότι περίπου 4000 Ιρακινά άρματα καταστράφηκαν κατά τις πρώτες 100 ώρες των επιχειρήσεων, που τελείωσε την 28η Φεβρουαρίου 1991 όταν οι δυνάμεις του Συνασπισμού έκοψαν τον δρόμο από τη Βασόρα προς το Κουβέιτ , αποκόπτοντας κατά αυτό τον τρόπο το κύριο όγκο των ιρακινών δυνάμεων από την υποχώρηση.

Θ. Πόλεμος στη Τσετσενία

Καθώς το 1991 η ΕΣΣΔ καταρρέει και σχηματίζονται 15 ανεξάρτητα κράτη . Η Τσετσενία κηρύσσει την ανεξ/σια της τον Νοέμβριο του 1991 . Το Κρεμλίνο στέλνει 5.000 άρματα μάχης τύπου Τ-80 και στρατό για να καταστείλει την εξέγερση. Το άρμα Τ-80 το λεγόμενο και «ιπτάμενο άρμα» , σύγχρονο και ταχύτατο, είναι το πρώτο άρμα με κινητήρα αεριοστρόβιλου που του επιτρέπει να αναπτύξει ταχύτητα 70χλμ/ώρα. Σε αντίθεση με το μαζικά παραγόμενο Τ-72 , το Τ-80 προορίζεται για τις επίλεκτες μονάδες του ρωσικού στρατού. Τον Δεκέμβριο του 1994 αρχίζει η επίθεση στο Γκρόζνι. Μέχρι τον Ιανουάριο του 1995 η πόλη είχε καταστραφεί, και η ρωσική Μεραρχία Μάικοπ είχε χάσει 20 από τα 26 τεθωρακισμένα της. Στις πρώτες ώρες της μάχης σκοτώθηκαν 800 από τους 1000 στρατιώτες .

Οι Τσετσένοι , πολλοί εκ των οποίων εμπειροπόλεμοι λόγω της θητείας τους στον Κόκκινο Στρατό, γνώριζαν ότι δεν είχαν καμία ελπίδα επιτυχίας σε μάχη σε ανοικτό πεδίο, και διαθέτοντας άπειρα όπλα ρωσικής κατασκευής εφάρμοσαν τακτικές ανορθόδοξου πολέμου. Εξέτρεπαν άρματα από τον δρόμο με εμπόδια , αναγκάζοντας τα να κατευθυνθούν σε συγκεκριμένα σημεία από όπου μπορούσαν να τα βάλλουν. Σημαδεύουν το ευαίσθητο σημείο της θωράκισης και από τον 2ο ή 3ο όροφο κτιρίων με εκτοξευτές ρουκετών RPG, χτυπώντας το πρώτο και το τελευταίο άρμα μίας στήλης αρμάτων ώστε τα ενδιάμεσα άρματα να εγκλωβιστούν και να μη μπορούν να στρίψουν . Μετά από 4 ημέρες μαχών και 200 άρματα εκτός μάχη, 2.000 στρατιώτες νεκρούς ο πόλεμος είχε εξελιχθεί σε φιάσκο για τους Ρώσους.

Ακολουθήσε ανασύνταξη έξω από τη πόλη με προσπάθεια υιοθέτησης διαφορετικής τακτικής. Τα άρματα πλέον αναπτύσσονται πλέον δίπλα σε ομάδες ΠΖ μακριά από αντιαρματικά όπλα. Η μάχη δίνεται από μικρά αποσπάσματα από δρόμο σε δρόμο και σε λιγότερο από 2 χρόνια η σύγκρουση μετρά περί τα 30.000 θύματα. Τον Αύγουστο του 1996 ο πρόεδρος Γιέλτσιν ανακηρύσσει κατάπαυση πυρός που είναι ταπεινωτική για τη Ρωσία. Συμπερασματικά ποτέ τα άρματα δε πρέπει να επιχειρούν μόνα τους σε περιβάλλοντα όπως το αστικό όπου τα αντιαρματικά όπλα έχουν πολλές δυνατότητες να βάλλουν και να κρυφτούν. Αντιθέτως απαιτείται προετοιμασία τόσο στο σχεδιασμό όσο και στην εκπαίδευση , ώστε να επιχειρούν από κοινού, το πεζικό να προστατεύει τα άρματα, ώστε να μπορούν και τα άρματα να αποδώσουν σωστά τις δυνατότητες τους.

Ι. Πόλεμος του Ιράκ (20 Μαρτίου 2003 – 1 Σεπτεμβρίου 2010)

Η αντίδραση μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης προς τον πόλεμο του Κόλπου, εμπόδισε τις δυνάμεις των ΗΕ να τελειώσουν την δουλειά που είχαν ξεκινήσει και να φέρουν εξαρχής τον Σαντάμ Χουσεΐν ενώπιον των ευθυνών του. Αντιθέτως επί 14 χρόνια οι χώρες του συνασπισμού ταλαντεύονταν ενώ ο Σαντάμ απειλούσε τις γειτονικές χώρες όταν μιλούσε για την ύπαρξη όπλων μαζικής καταστροφής. Ταυτόχρονα το καθεστώς εξακολουθούσε να είναι καταπιεστικό απέναντι προς τον ίδιο του τον λαό. Υπό το βάρος των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου του 2001, οι ΗΠΑ αποφάσισαν να δράσουν αν και υπήρχαν ακόμα περισσότερες αντιδράσεις από τον πρώτο πόλεμο. Δυνάμεις των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας , εισέβαλαν από το Κουβέιτ στο Ιράκ, στις 20 Μαρτίου του 2003, με τα Βρετανικά στρατεύματα να στοχεύουν την πόλη της Βασόρας ενώ οι Αμερικανικές δυνάμεις προέλαυναν προς την Βαγδάτη.

Το Μ1Α2 αποτελεί εξελιγμένο μοντέλο διαθέτοντας ενσωματωμένο υπολογιστή που επιτρέπει την real time παρακολούθησής κινήσεων των στρατευμάτων. Οι αντίπαλοι τους δεν έχουν επαρκή ανταλλακτικά και καύσιμα. Στα τέλη Μαρτίου 2002 τα συμμαχικά στρατεύματα διασχίζουν τον Ευφράτη ποταμό. Σκόρπια άρματα Τ-72 συνήθως έβγαιναν σε δρόμους κρυμμένα από όπου μπορούσαν να χτυπήσουν. Στις 7 Απριλίου οι Ιρακινοί προσπαθούν με την χρήση ρουκετών και παγιδευμένων αρμάτων να εξουδετερώσουν αμερικανικά άρματα. Καταφέρνουν να θέσουν εκτός μάχης 1 Μ1Α2 . Έπειτα από 4 ημέρες μαχών σταματούν οι μάχες. Η επιχείρηση “Ιρακινή Ελευθερία” (Iraqi Freedom) ή “επιχείρηση Telic” όπως την αποκαλούν στη βρετανική πλευρά, έδειξε ακόμα μια φορά ότι είναι ο συνδυασμός όλων των όπλων που κερδίζει τις μάχες, αποδεικνύοντας ακόμα μια φορά πόσο αποτελεσματικά είναι τα άρματα στο σύγχρονο πεδίο μάχης , εφόσον στελεχώνονται από εκπαιδευμένα πληρώματα, με ηθικό, πειθαρχία, και κίνητρο.

Ξεκινά ένας νέος ανταρτοπόλεμος που ενισχύθηκε από το κενό εξουσίας και τον θρησκευτικό φανατισμό. Το 2007 και το 2008 καταστρέφονται 3 άρματα Μ1Α2 και σκοτώνονται 4 Αμερικανοί στρατιώτες. Ο ρωσικός εκτοξευτής RPG-29 μπορεί να διατρυπήσει ευκολά τη θωράκιση του Μ1.

Οι ΗΠΑ εισάγουν το σύστημα TUSK (Tank Urban Survival Kit) , ένα σύστημα επιχειρήσεων σε αστικό περιβάλλον, που βελτιώνει την προστασία των Abrams και την ορατότητα του. Περιλαμβάνονται αναβαθμίσεις όπως ειδική προστασία για τον πυροβολητή, επιπλέον προστασία στην πίσω πλευρά του άρματος, ειδικό τηλέφωνο για επικοινωνία με μονάδες ΠΖ, πλακίδια αντιδραστικής θωράκισης ARAT οι οποίες αντιδρούν στο κρουστικό πλήγμα ενός όπλου περιορίζοντας τη ζημία με τα πλακίδια γιατί αυτά εκρήγνυνται προστατεύοντας τη κύρια θωράκιση. Επίσης παρέχεται, βελτίωση στο σύστημα θερμικής απεικόνισης. Το 2008 όλα τα άρματα των ΗΠΑ στο Ιράκ εξοπλίζονται με το σύστημα TUSK, όμως η προστασία δεν αποτελεί πανάκεια.

T-14 Armata

Στις 9 Μαΐου του 2015 κατά την εορταστική παρέλαση για τη λήξη του Β’ ΠΠ στη Μόσχα, εμφανίζεται ένα νέο άρμα μάχης. Είναι το Τα-14 Armata, πιο προηγμένο και πιο μεγάλο σε μέγεθος από οποιοδήποτε ρωσικό άρμα μάχης. Ενώ τα τελευταία χρόνια καμία δυτική χώρα δεν αναπτύσσει δικό της καινούργιο άρμα μάχης παρά μόνο αναβαθμίζει παλαιοτέρους τύπου , πχ LEO 2-A7 , η Ρωσία με αναδιοργανωμένο στρατό και υπό το βάρος εξωτερικών προκλήσεων όπως οι μάχες στην Ανατολική Ουκρανία και τη ανάμειξη στον Συριακό εμφύλιο, παρουσιάζει ένα νέο τύπο άρματος για τον οποίο δεν γνωρίζουμε πολλά.

Παράγεται από την εταιρεία Uralvagonzavod. Ο πύργος του άρματος δεν είναι επανδρωμένος παρέχοντας ιδιαίτερα πλεονεκτήματα στο πλήρωμα. Έχει πλήρωμα τριών ατόμων οι οποίοι βρίσκονται χαμηλά μπροστά στο σκάφος. Η κάψουλα προστατεύεται από πολυστρωματική θωράκιση και διαχωρίζεται από το χώρο αποθήκευσης των πυρομαχικών. Από το χώρο του το πλήρωμα χειρίζεται τον πυργίσκο και το Σύστημα Ελέγχου Πυρός βλέποντας με οθόνες τι γίνεται στο τριγύρω περιβάλλον του άρματος. Διαθέτει ενεργό θωράκιση προστασίας και το σύστημα προστασίας Afghanit για το οποίο επίσης δεν είναι πολλά γνωστά. Το ραντάρ ανιχνεύει τα βλήματα που κατευθύνονται προς το άρμα και τα καταστρέφει εκτοξεύοντας αμυντικά πυρά εναντίον του. Διαθέτοντας πυροβόλο των 125 χιλιοστών, είναι ένα πανίσχυρο όπλο με μεγάλη ικανότητα διάτρησης μεγάλης εμβέλειας. Το Τ-14 αποτελεί το πιο σύγχρονο άρμα μάχης στον κόσμο μέχρι στιγμής και 2300 άρματα θα παραδοθούν στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις μέχρι το 2020.

Σηματοδοτώντας ενδεχομένως μια νέα κούρσα εξοπλισμών, η γερμανική εταιρία Rheinmetall AG ανέπτυξε ένα νέο πυροβόλο L/51 των 130mm, ισχυριζόμενη ότι παρέχει 50% μεγαλύτερη διατρητική ικανότητα στα άρματα που θα το φέρουν σε σχέση με το 120mm L/55 που φέρουν τα Leopard 2. Η Γερμανία και η Γαλλία με σκοπό την αντικατάσταση τόσο των δικών τους εγχώριων Leclerc και Leopard 2 έως το 2030, όσο και την αντιμετώπιση της τεχνολογικής ανωτερότητας που προσφέρει το Τ-14, συμπράττουν στην ανάπτυξη κοινού “Κύριου Συστήματος Μάχης Ξηράς” (Main Ground Combat System-MGCS) to compete with the technological advances of the Armata and replace both the MBTs around 2030.

Το μέλλον των αρμάτων

Στις δυτικές χώρες κάνεις δεν είχε τη πρόθεση μέχρι πρόσφατα να κατασκευάσει καινούργιο τύπο άρματος μάχης, περιορίζοντας τις εταιρείες στην αναβάθμιση παλαιότερων μοντέλων τους. Η γερμανική KMW επωφελήθηκε αυτής της τάσης και αναπτύσσει το άρμα Leopard-2. Συνεργάζεται με άλλες εταιρείες του κλάδου για τη βελτίωση της προστασίας των πληρωμάτων και την ενίσχυση της θωράκισης του πυργίσκου. Η Γερμανική αμυντική βιομηχανία επέδειξε ευφυία στη δημιουργία ομάδων χρηστών των συστημάτων της ώστε να εξασφαλίζει έτσι τη διαθεσιμότητα ανταλλακτικών και τη συντήρηση των αρμάτων. Έτσι το άρμα συντηρείται πιο εύκολα. Το Leopard χρησιμοποιείται από 16 χώρες όμως οι πραγματικές του επιδόσεις είναι άγνωστες διότι δεν έχει βρεθεί ποτέ σε πόλεμο.

Όπως προκύπτει από τα παραπάνω λεγόμενα, το άρμα μάχης αδιαμφισβήτητα έπαιξε ένα καθοριστικό ρόλο τόσο στις νίκες των παγκόσμιων πολέμων όσο και στις νεότερες συγκρούσεις. Αποδεικνύει την αξία του ακόμα και σήμερα με την παρουσία του στις πιο δύσκολες επιχειρήσεις παγκοσμίως. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου όπου υπάρχουν περικοπές στο μέγεθος των ευρωπαϊκών στρατών, παρουσιάζεται μια τάση μεγαλύτερης αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού των ήδη υπαρχόντων τύπων αρμάτων. Χώρες όπως η Κίνα, η Ιαπωνία, κι η Κορέα, έχουν τις δικές τους κατασκευαστικές βιομηχανίες αρμάτων, και εξάγουν σε άλλες χώρες του κόσμου. Στην Δύση υπάρχει μια πτώση στην αγορά μέσων αρμάτων μάχης , ιδίως αφότου χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία προτίμησαν μία πιο ισορροπημένη σύνθεση δυνάμεων. Κάτι τέτοιο πλέον μπαίνει σε αναθεώρηση.

Ως εκ τούτου και καθώς χρειάζονταν ένα βαρύ στοιχείο επάνω στα κύρια άρματα, τα ΤΟΜΑ και τα αυτοκινούμενα πυροβόλα πυροβολικού, χρειάζονται ελαφριά στοιχεία που να μπορούν να είναι αερομεταφερόμενα από μεσαίου μεγέθους μεταγωγικά όπως τα C-130 Hercules. Αποτελεί πρόκληση για τις κατασκευαστικές βιομηχανίες να φτιάξουν ένα άρμα που θα ζυγίζει 16 τόνους, ένα επίτευγμα που απαιτεί ιδιαίτερη καινοτομία και έχει δοθεί πολύ προσοχή σε ελαφρύτερα, τροχοφόρα ΤΟΜΑ και άλλα οχήματα. Η σμίκρυνση των απάρτιων του οχήματος και η χρήση του εξοπλισμού για να γίνουν τα καθήκοντα του πληρώματος όπως αυτόματοι γεμιστές, ώστε να μειωθούν οι απαιτήσεις χώρου αποτελούν ένα κύριο πρόβλημα.

Επιπρόσθετα η χρήση ελαφρύτερου, μη συμβατικού, συνθετικού θωράκισης λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν. Ένα παράδειγμα τέτοιου είδους υλικού είναι η πολύ συζητούμενη Αμερικανική “future combat system”. Όπως σημειώθηκε και ανωτέρω το CR2 είναι το μοναδικό άρμα που διαθέτει πυροβόλο με ραβδώσεις. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει έναυσμα ώστε στο μέλλον, να αντικατασταθούν τα παρόμοια λειόκανα πυροβόλα. Οι Ισραηλινοί εφηύραν πυρομαχικά κατά προσωπικού και κατά εμποδίων, που περιέχουν 6 υποπυρομαχικά αποτελούμενα από χιλιάδες κύβους βολφραμίου για ελεγχόμενη διασπορά (APAM).

Για πολλά χρόνια ακόμα το μέσο άρμα μάχης θα βασιλεύει στο πεδίο της μάχης. Πολλά Μέσα Άρματα Μάχης όπως και ΤΟΜΑ έχουν εξοπλιστεί με νέα συγκροτήματα ισχύος, συστήματα ελέγχου πυρός, και συσκευές όρασης νυκτός/ημέρας, που να ταιριάζουν με τις σύγχρονες ανάγκες. Νέοι τύποι πυρομαχικών κατάλληλοι για χρήση σε αστικό περιβάλλον έχουν αναπτυχθεί, όπως οι πολλαπλής χρήσης αντιαρματικοί (MPAT). ώστε να εξουδετερώνουν εμπόδια που εμποδίζουν τις δυνάμεις πεζικού που επιχειρούν ταυτόχρονα . Προς το παρόν υπάρχει ελάχιστη πιθανότητα τα μέσα άρματα να αντικατασταθούν από κάποιο άλλο οπλικό σύστημα. Παρόλαυτά η ισορροπία των τριών στοιχείων (Δύναμης πυρός ,Προστασία, Ευκινησία) μπορεί να εξελιχτεί προσθέτοντας νέα χαρακτηριστικά στο οπλικό σύστημα, που έμεινε να ονομαστεί από το ευρύ κοινό ως Τανκ καθιστώντας το αναντικατάστατο τμήμα της ομάδας που νικάει στο πεδίο της μάχη.