Το μακρύ χέρι των μονάδων επιφανείας αλλά και των επάκτιων/ παράκτιων συστοιχιών είναι οι αντιπλοϊκοί πύραυλοι επιφανείας-επιφανειάς. Τη χρησιμότητα αλλά και την καταστροφικότητα των όπλων αυτών τη διαπίστωσαν με πικρό τρόπο οι βρετανοί στον πόλεμο των Φώκλαντ όταν μαχητικά της αεροπορίας της Αργεντινής εξαπέλυσαν αντιπλοϊκούς πυραύλους κατά της βρετανικής αρμάδας. Το ίδιο και οι Ρώσοι στη Μαύρη θάλασσα. Η τεχνολογία των όπλων αυτών μέσα στα περίπου 50 χρόνια ύπαρξης τους έχει προχωρήσει ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν στο σύγχρονο περιβάλλον αλλά και στις νέες απαιτήσεις. Έτσι τα νεότερα μοντέλα προσφέρουν μεγαλύτερες εμβέλειες, υψηλότερη ακρίβεια, μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στα αντίμετρα ενώ ήδη κάποια ενσωματώνουν σχεδίαση χαμηλής παρατηρησιμότητας.

Γράφουν οι Ευθύμιος Λάζος και Αναστάσιος Παπανδρέου

Η τακτική διάσταση του ζητήματος

Με αφορμή τις δηλώσεις του Υπουργού Εθνικής Άμυνας Νίκου Δένδια περί δημιουργίας πυραυλικού τείχους στο Αιγαίο, θεωρήσαμε σκόπιμο να προχωρήσουμε σε μια ανάλυση μέσα από το DefenceReview.gr για όλες τις εξελίξεις και τις δυνητικές επιλογές νέων οπλικών συστημάτων. Το δόγμα αντιπρόσβασης και άρνησης πρόσβασης στη θαλάσσια περιοχή A2/AD αφορά σε μέσα και τακτικές, οι οποίες έχουν στόχο την άρνηση, στον αντίπαλο, της δυνατότητας κατοχής και/ή προσπέλασης μιας χερσαίας, θαλάσσιας ή εναέριας περιοχής. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ έχουν υιοθετήσει αυτό το δόγμα στον δυτικό Ειρηνικό Ωκεανό, κατά της Κίνας, και ποιο συγκεκριμένα στη Θάλασσα της Ιαπωνίας, την Κίτρινη Θάλασσα, τις Θάλασσες της Ανατολικής και Νότιας Κίνας και της Θάλασσας των Φιλιππίνων. Στρατηγικός στόχος η ανάσχεση της κινεζικής ναυτικής παρουσίας και επιρροής στις θάλασσες αυτές και η δυνητική προστασίας των Φιλιππίνων, της Ταϊβάν, της Νότιας Κορέας και των Φιλιππίνων, όλες χώρες φίλα προσκείμενες προς τις ΗΠΑ. Φυσικά στην κλειστή θάλασσα του Αιγαίου η ολοκληρωτική άρνηση περιοχής για την Τουρκία είναι αδύνατη. Αυτό που μπορεί να γίνει όμως είναι η εφαρμογή μια απλουστευμένη εκδοχής του δόγματος A2/AD με σκοπό της προστασίας των νησιών μας από πιθανή επιβουλή ή επιθετική ενέργεια της Τουρκίας. Κυρίως όμως της στοχοποίησης των τουρκικών μονάδων επιφανείας και του εγκλωβισμού των τουρκικών ναυτικών μονάδων σε διάφορα ναυτικά περάσματα όπως των Δαρδανελίων, της Σμύρνης και του Ακσάζ απέναντι από τη Ρόδο.

Και ακριβώς επειδή το Αιγαίο είναι μια κλειστή θάλασσα με συγκεκριμένες αποστάσεις μεταξύ των νησιών, μεγάλων ή μικρών, σε συνδυασμό με το αυξημένο βεληνεκές των σύγχρονων βλημάτων παράκτιας άμυνας και συστημάτων MLRS, δημιουργεί τις προϋποθέσεις έτσι ώστε η Ελλάδα να πετύχει άρνηση πρόσβασης θαλάσσιων περιοχών, σε τοπικό επίπεδο, για τις τουρκικές ναυτικές δυνάμεις. Μια τέτοια δυνατότητα, εάν και εφόσον αναπτυχθεί φυσικά, θα λειτουργούσε αποτρεπτικά στην ειρήνη και καταστροφικά στον πόλεμο, μέσω της προσβολής των τουρκικών πλοίων επιφανείας (πολεμικών και/ή αποβατικών), σε περιπτώσεις εντός βεληνεκούς, ή μέσω την εκούσιας απουσίας του Τουρκικού Ναυτικού από συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές του Αιγαίου, υπό το φόβο της προσβολής και του πλήγματος, μεμονωμένου ή κορεσμού. Με άλλα λόγια, θα αυξανόταν το ρίσκο, που θα έπρεπε να αναλάβει, η Τουρκία, εάν ήθελε να εκδηλώσει τα επιθετικά της σχέδια, για παράδειγμα να καταλάβει ένα ελληνικό νησί. Και όσο αυξάνει το ρίσκο του Τουρκικού Ναυτικού στο Αιγαίο, τόσο μειώνεται η ικανότητα του να προβάλει ισχύ, ενώ την ίδια στιγμή θα αυξάνει η ικανότητα της Ελλάδας να προβάλει αποτρεπτική ισχύ.

Η άρνηση θαλάσσιας περιοχής δεν επιτυγχάνεται μόνο με τα τυπικά βλήματα παράκτιας άμυνας. Πλέον, η τεχνολογίας στον τομέα των ρουκετοβόλων, αλλά και των κατευθυνόμενων βομβών, εκτοξευόμενων από το έδαφος, επιτρέπει τη χρήση των MLRS ως συστήματα άρνησης θαλάσσιας περιοχής. Η ικανότητα χρήσης, από την ίδια πλατφόρμα, κατευθυνόμενων ρουκετών ή τακτικών βλημάτων εδάφους-εδάφους (για παράδειγμα, τα M-270 MLRS, τα αναβαθμισμένα RM-70 ή τα ισραηλινά Lynx) επιτρέπει στα MLRS να εκτελούν προσβολές με ακρίβεια σε μεγάλες αποστάσεις, και στην περίπτωση της Ελλάδας, κατά μήκος των Μικρασιατικών ακτών. Την ίδια στιγμή μπορούν να λειτουργήσουν και ως συστήματα παράκτιας άμυνας, σαρώνοντας με πυρ μια ακτή, προσβάλλοντας τις εχθρικές αποβατικές δυνάμεις. Η χρήση των MLRS ως συστήματα άρνησης πρόσβασης θαλάσσιας περιοχής δεν χρειάζεται τη μεσολάβηση κάποιου ιδιαίτερου συστήματος, παρά μόνο την παροχή δεδομένων στοχοποίησης, από UAV ή μη-επανδρωμένα θαλάσσιας συστήματα (USV : Unmanned Surface Vehicles). Δηλαδή με «λίγα» κερδίζουμε «πολλά». Πώς; Ελέγχοντας θαλάσσια σημεία διέλευσης, τακτικής ή στρατηγικής σημασίας, ακόμα και συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές, για τις οποίες υπάρχει ενδιαφέρον ελέγχου. Και όχι μόνο. Η εγγύτητα των ελληνικών νησιών προς τις Μικρασιατικές ακτές, σε συνδυασμό με το μεγάλο βεληνεκές, που πλέον διαθέτουν τα MLRS, συνθέτουν ένα ιδανικό περιβάλλον για την Ελλάδα, πάνω στο οποίο μπορεί να χτίσει την αποτροπή της, δηλαδή να περάσει το μήνυμα στην Τουρκία ότι οποιαδήποτε επιθετική ενέργεια εναντίων ελληνικών νησιών σημαίνει προσβολή τουρκικών στόχων και υποδομών κατά μήκος των Μικρασιατικών ακτών.

MBDA MM-40 Exocet

Ίσως ο πιο γνωστός αντιπλοϊκός πύραυλος σε υπηρεσία λόγω της επιχειρησιακής χρήσης και επιτυχίας προσβολής των στόχων κατά των οποίων εβλήθηκε. Το πρώτο μοντέλο ΜΜ38 του πυραύλου πρωτοεμφανίστηκε το 1975 από την τότε γαλλική Aerospatiale. Σήμερα ο Exocet κατασκεύαζεται από τη MBDA France και η πιο σύγχρονη έκδοση του πυραύλου είναι ο MM40 Block 3c. Ο πύραυλος διατείθεται σε τρεις υποεκδόσεις, ο ΑΜ39 για μεταφορά από αεροσκάφη, ο SM39 για μεταφορά από υποβρύχια και ο ΜΜ40 για μεταφορά από πλοία επιφανείας και για χρήση από συστοιχίες παράκτιας άμυνας. Ο πύραυλος έχει μήκος 6 μέτρα, διάμετρο 34,8 εκατοστά εκπετασμα πτερύγων 1,35 μέτρα και βάρος 780 κιλά. Η κεφαλή είναι υψηλής εκρηκτικότητας και έχει βάρος 165 κιλά. Το βλήμα επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα πλεύσης 0,93 μαχ. Το τελευταίο μοντέλο MM40 Block 3c ουσιαστικά διατηρεί όλα επιχειρησιακά χαρακτηριστικά του μοντέλου Block 3 που είναι αυξημένο βεληνεκές στα 200 χλμ περίπου, ναυτιλία με waypoints μέσω χρήσης υβριδικού INS/GPS, μανούβρες αποφυγής αντιβληματικής άμυνας με χρήση μανούβρων υψηλών επιταχύνσεων g κατά την τελική φάση της επίθεσης και τέλος δυνατότητα προσβολής παράκτιων στόχων. Το c σε σχέση με το απλό block 3 υποδηλώνει ότι ο ερευνητής ραντάρ του πυραύλου είναι ψηφιακός. Είναι ένας νέος ερευνητής ψηφιακής ραδιοσυχνότητας (RF) από την Thales, που ονομάζεται συνεκτική επεξεργασία ραντάρ. Η νέα τεχνολογία επιτρέπει στον ερευνητή να παρατηρεί μικρότερες διαφορές στην ταχύτητα σε σύγκριση με την αναλογική τεχνολογία, παρέχοντας «λιγότερες παρεμβολές και οφέλη σήματος/θορύβου». Αυτό σημαίνει ότι είναι λιγότερο επιρρεπής σε παρεμβολές και μπορεί να αναγνωρίσει έναν στόχο μέσα σε μια ομάδα.

Θα μπορούσε επίσης να πλήξει έναν στόχο σε μια συγκεκριμένη περιοχή, μια ικανότητα που διαθέτουν νεότεροι πύραυλοι εξοπλισμένοι με ανιχνευτή υπέρυθρης ακτινοβολίας, όπως οι Lockheed Martin LRASM και Kongsberg NSM. Η αναβάθμιση του ανιχνευτή σχεδιάζεται να γίνει και στην παραλλαγή του πυραύλου που εκτοξεύεται από υποβρύχιο SM39, αλλά όχι στον αέρος-εδάφους AM39. Σε ελληνική υπηρεσία υπάρχουν οι δύο από τις τρεις παραλλαγές ο αεροεκτοξευόμενος AM39 και ο  Επ.Επ. ΜΜ40, όλοι σε διαφορετικά Blocks και με διαφορετικές δυνατότητες. Οι ΑΜ39 αναβαθμίζονται έτσι ώστε να μπορούν να φορτωθούν στα νεοαποκτηθέντα Rafale, ενώ τόσο οι ΜΜ40 Block1/2/3 θα πρέπει να αναβαθμιστούν όλοι στο τελευταίο επίπεδο που θα φέρουν και οι FDI. Υπενθυμίζεται πως οι Γάλλοι έχουν ήδη καταθέσει και πρόταση στο Πολεμικό Ναυτικό για τον ολικό εκσυγχρονισμό του υφιστάμενου αποθέματος βλημάτων EXOCET Block II στη τελευταία και πιο προηγμένη έκδοση MM-40 Block IIIC Exocet.

το νέο ολοκληρωμένο σύστημα παράκτιας άμυνας του Κατάρ, συνδυάζει βλήματα MM-40 Block.3 Exocet και Marte ER της MBDA

Στις 23 Φεβρουαρίου 2023 το Ναυτικό του Κατάρ ανακοίνωσε ότι το νέο σύστημα παράκτιας άμυνας, που απέκτησε η χώρα από την MBDA, είναι επιχειρησιακό. Το σύστημα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2018 και συνδυάζει τα βλήματα MM-40 Block.3 Exocet και Marte ER σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα. Τα MM-40 Block.3 Exocet είναι βελτιωμένη έκδοση του Block.2 και επιτυγχάνουν μέγιστο βεληνεκές 170+ χιλιόμετρα, ενώ έχουν μικρότερες απαιτήσεις συντήρησης. Επίσης ενσωματώνουν νέο προηγμένο λογισμικό σχεδιασμού επιχειρήσεων. Βελτιώσεις υπάρχουν και στο σύστημα καθοδήγησης όπου το βλήμα μπορεί να σχεδιάσει τρισδιάστατες τροχιές προσέγγισης και προσβολής του στόχου. Η δυνατότητα αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική σε περίπτωση προσβολής του ίδιου στόχου με δύο βλήματα, τα οποία ακολουθούν δύο διαφορετικές τροχιές προσέγγισης και γωνίες προσβολής. Στην τερματική φάση το βλήμα ενεργοποιεί έναν ενεργητικό ερευνητή, ο οποίος λειτουργεί στη ζώνη συχνοτήτων «J» (για στόχους επιφανείας) ή έναν ερευνητή με βάση το GPS (για στόχους εδάφους). Από την άλλη, το Marte ER αποτελεί εξέλιξη των βλημάτων της οικογένειας Marte και έλκει την καταγωγή του από την έκδοση Marte Mk.2/S. Στην έκδοση Marte ER το βλήμα επιτυγχάνει μέγιστο βεληνεκές περί τα 100 χιλιόμετρα.

Boeing AGM-84 Harpoon.

Ο αμερικάνικος πύραυλος πρωτομπήκε σε υπηρεσία το 1977 (AGM-84A) και ήταν ανάπτυξης και παραγωγής της McDonnell Douglas. Ο πύραυλος όπως και ο γαλλικός Exocet διατείθεται σε όλες τις εκδόσεις και μπορεί να καλύψει όλο το φάσμα των ναυτικών επιχειρήσεων. Ο πύραυλος έχει μήκος 3,84-4,62 μέτρα, διάμετρο 34,3 εκατοστά εκπετασμα πτερύγων 0,91 μέτρα και βάρος 526-690 κιλά ανάλογα με την έκδοση. Η κεφαλή είναι υψηλής εκρηκτικότητας και έχει βάρος 220 κιλά. Το βλήμα επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα πλεύσης 0,71 μαχ. Σήμερα το μοντέλο που διατείθεται από την εταιρία είναι ο A/RGM-84L Block II. Το συγκεκριμένο μοντέλο έχει εμβέλεια στα 130 χλμ περίπου και χρησιμοποιεί το σύστημα διεύθυνσης των AGM-84H SLAM/SLAM-ER. Υπό ανάπτυξη υπάρχει και η έκδοση Η έκδοση BlocK II + ER, οι δοκιμές της οποίας ξεκίνησαν το 2017 προς ενσωμάτωση στα F/A-18E/F Block III και P-8A Poseidon Increment III του USN, έχει τα ίδια ακριβώς χαρακτηριστικά με την έκδοση Block II. Οι μόνες διαφορές εντοπίζονται στο ότι η πολεμική κεφαλή είναι μικρότερων διαστάσεων και βάρους, αλλά ίδιας καταστροφικότητας με την παλιότερη, επιτρέποντας ταυτόχρονα την ενσωμάτωση νέου κινητήρα και περισσότερου καυσίμου. Συνέπεια αυτών των τροποποιήσεων είναι η αύξηση της ακτίνας στα 250 χιλιόμετρα.

Στο ελληνικό οπλοστάσιο υπάρχουν U/RGM-84D/G που εξοπλίζουν όλες τις κύριες μονάδες κρούσης της διοίκησης φρεγατών και τα υποβρύχια. Στο σχεδιασμό του ΓΕΕΘΑ βρίσκεται η αγορά αριθμού AGM-84L Block II για τον εξοπλισμό των αναβαθμισμένων F-16V Viper και ίσως και των P-3H. Προς το παρόν όμως δεν έχει γίνει καμία κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση. Το αμερικάνικο ναυτικό είναι στη διαδικασία αντικατάστασης του συνόλου των Harpoon από τον στόλο με τον νορβηγικό NSM και στη ναυτική αεροπορία με την αεροεκτοξευόμενη έκδοση JSM.

Kongsberg NSM / JSM

Ο νορβηγικός πύραυλος της Kongsberg Defense μπήκε σε υπηρεσία το 2012. Ο πύραυλος σε αντιδιαστολή με τους Exocet και Harpoon, διαθέτει μόνο έκδοση εκτοξευόμενη από εξέδρες επιφανείας όπως είναι οι μονάδες του ναυτικού και οι παράκτιες συστοιχίες και αεροεκτοξευόμενη έκδοση. Ο πύραυλος έχει μήκος 3,96 μέτρα, πλάτος 70 εκατοστά εκπετασμα πτερύγων 1,36 μέτρα και βάρος 400 κιλά. Η κεφαλή είναι υψηλής εκρηκτικότητας και έχει βάρος 120 κιλά. Το βλήμα επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα πλεύσης 0,93 μαχ. Ο υπερσύγχρονος σχεδιασμός και η χρήση σύνθετων υλικών έχει ως στόχο να δώσει στον πύραυλο εξελιγμένες δυνατότητες stealth. Ο NSM έχει σχεδιαστεί για παράκτια ύδατα καθώς και για σενάρια ανοιχτής θάλασσας. Η χρήση μιας κεφαλής εκτόξευσης/θρυμματισμού 120 κιλών από κράμα τιτανίου υψηλής αντοχής από την TDW είναι σύμφωνη με τη μοντέρνα ελαφριά σχεδίαση. Η εκκίνηση της κεφαλής γίνεται με μια Προγραμματιζόμενη Έξυπνη Ασφάλεια Πολλαπλών Χρήσεων με ανίχνευση κενού που έχει σχεδιαστεί για τη βελτιστοποίηση της επίδρασης έναντι σκληρών στόχων. Όπως και ο προκάτοχός του Penguin, το NSM είναι σε θέση να πετάει πάνω και γύρω από χερσαίες μάζες, να ταξιδεύει σε λειτουργία sea skimming και στη συνέχεια να κάνει τυχαίους ελιγμούς στην τερματική φάση, καθιστώντας δυσκολότερο να βληθεί από τα αντίμετρα του εχθρού.

Το NSM έχει επιλέξιμο σημείο στόχευσης στον στόχο και έχει αποδείξει ότι χτυπά τον στόχο με μεγάλη ακρίβεια. Αυτή η δυνατότητα επιτρέπει την επιλογή του αποτελέσματος ελεγχόμενης καταστροφής, που κυμαίνεται από τη μέγιστη ζημιά έως την ελεγχόμενη/ελάχιστη ζημιά. Η ακρίβεια του τερματικού έχει αποδειχθεί σε λιγότερο από 2 πόδια (απόσταση μεταξύ του σημείου στόχου και του πραγματικού σημείου χτυπήματος). Επίσης έχει τη δυνατότητα πλήγματος σε στόχους στην ξηρά. Ο JSM (Joint Strike Missile) είναι υπό ανάπτυξη και είναι βασιμένος στον NSM θα έχει τις ίδιες δυνατότητες ενώ θα έχει αυξημένη εμβέλεια σε σύγκριση με την έκδοση Επ.-Επ.

Σημειώνεται ότι η Λετονία υπέγραψε σύμβαση για την προμήθεια συστήματος παράκτιας άμυνας NSM (Naval Strike Missile) με κόστος $ 105 εκατομμύρια (μαζί με τα όπλα και την υποστήριξη).

SAAB RBS-15 Mk3/Mk4 Gugnir

Ο σουηδικός πύραυλος της SAAB πρωτομπήκε σε υπηρεσία το 1985. Ο πύραυλος διαθέτει μόνο έκδοση εκτοξευόμενη από εξέδρες επιφανείας όπως είναι οι μονάδες του ναυτικού και οι παράκτιες συστοιχίες και αεροεκτοξευόμενη έκδοση. Ο πύραυλος έχει μήκος 4,35 μέτρα, διάμετρο 50 εκατοστά εκπετασμα πτερύγων 1,4 μέτρα και βάρος 600 κιλά. Η κεφαλή είναι υψηλής εκρηκτικότητας και έχει βάρος 200 κιλά. Το βλήμα επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα πλεύσης 0,9 μαχ. Η τελευταία του έκδοση μπήκε σε υπηρεσία το 2017. Το σύστημα καθοδήγησης είναι GPS/INS με ραντάρ προσκτησης στόχου που δουλεύει στη μπαντα J που ενεργοποιείται στην τελική φάση της πτήσης. Στην έκδοση Mk3 ο πύραυλος έχει 200 χλμ εμβέλεια η οποία αυξάνεται στα 300 χλμ στην έκδοση Mk4. Σύμφωνα με την SAAB τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι:

1. Κορυφαία ικανότητα ECCM
2. Εξαιρετική απόδοση σε παράκτιο περιβάλλον
3. Δυνατότητα πτήσης και επιχειρήσεων ανεξαρτήτως καιρικών συνθηκών
4. Εξελιγμένη διάκριση και επιλογή στόχων
5. Ασυναγώνιστη ικανότητα πολύ χαμηλής πτήσης (sea skimming)
6. Εξαιρετικά ευέλικτη τροχιά με πολλαπλά 3D waypoints
7. Έχει τη δυνατότητα να χτυπήσει ένα ευρύ φάσμα στόχων στη θάλασσα και στη στεριά
8. Έχει αρθρωτό σχεδιασμό που επιτρέπει μελλοντικές αναβαθμίσεις

MBDA OTOMAT/TESEO

Ο ιταλικής προέλευσης ΟΤΟΜΑΤ/TESEO μπήκε σε υπηρεσία το 1977. Το νεότερο μοντέλο Teseo Mk2/E (Evo) διακρίνεται από τη νέα σχεδίαση της ατράκτου με έμφαση στη χαμηλή παρατηρησιμότητα. Έχει μήκος περίπου στα 5 μέτρα και βάρος 700 κιλά. Διαθέτει σχεδόν διπλάσια εμβέλεια σε σύγκριση με τον προκατοχό του και βελτιωμένα επιχειρησιακά χαρακτηριστικά όπως δυνατότητα προσβολής στόχων στην ξηρά. Έχει χαμηλή υπογραφή ραντάρ και αυξημένες δυνατότητες ECCM ώστε να μπορεί να υπερνικά τα συστήματα Η/Π των πλοίων στόχων. Είναι παντός καιρού και έχει δυνατότητα ομαδικής εκτόξευσης και ταυτόχρονης προσβολής στόχου για τη δημιουργία συνθηκών κορεσμού. Σύμφωνα με την εταιρία το πλοίο φορέας αποκτάει δυνατότητα στρατηγικής κρούσης ακόμη και κατά στόχων στην ενδοχώρα. Το σύστημα διεύθυνσης είναι συνδυασμός INS/GPS και υψομετρικού ραντάρ ενώ έχει δυνατότητα προγραμματισμού πορείας 4D (space & time). Ο TeseoMk2/E παρέχει αυτοπροσαρμοσμένη πτήση στη θάλασσα, με δυνατότητα πτήσης και πάνω από την ξηρά και ελιγμών υψηλών g κατά την τερματική πτήση. Διαθέτει διπλό ερευνητή RF και EO για αυξημένη διακριτικότητα στόχου.

Μελλοντικές σχεδιάσεις

Στο μέλλον φαίνεται ότι θα υπάρξουν σχεδιάσεις οι οποίες θα κάνουν συγκερασμό επιχειρησιακών απαιτήσεων ώστε να δημιουργηθούν πύραυλοι πλεύσης με πλήρεις ικανότητες τόσο προσβολής ναυτικών στόχων όσο και στόχων βαθιά στην ενδοχώρα. Ήδη τα νεότερα μοντέλα των υπάρχοντων πυραύλων που μπήκαν σε υπηρεσία πριν μερικές δεκαετίες προσφέρουν μια αρχική ικανότητα με προσβολή και παράκτιων στόχων σε μεγάλες εμβέλειες που αγγίζουν τα 200 χλμ.

3SM

Η Νορβηγία ανακοίνωσε ότι, σε συνεργασία με τη Γερμανία, ξεκινά την ανάπτυξη ενός νέου υπερηχητικού πυραύλου (3SM : SuperSonic Strike Missile). Του προγράμματος ηγείται η νορβηγική Kongsberg, η οποία έχει αναπτύξει και τον πύραυλο κατά πλοίων NSM (Naval Strike Missile). Όπως αναφέρει η ανακοίνωση ο νέος πύραυλος 3SM δεν θα αντικαταστήσει τον NSM αλλά θα τον συμπληρώσει. Ο 3SM θα έχει δυνατότητα προσβολής στόχων τόσο στη θάλασσα όσο και στην ξηρά, στατικούς ή σε κίνηση, υπό οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, ημέρα και νύχτα. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό ο πύραυλος 3SM θα είναι διαθέσιμος το 2035.

FC/ASW (Future Cruise/Anti-Ship Weapon)

Το πρόγραμμα FC/ASW έχει ως στόχο την αντικατάσταση των RGM-84 Harpoon, ΜΜ-40 Exocet και SCALP/Storm Shadow με ένα νέο βλήμα, συμβατό με τους κάθετους εκτοξευτές Mk.41 VLS (Vertical Launch System) και Sylver A70. Ως προς το χρόνο ένταξης σε υπηρεσία η Μεγάλη Βρετανία επιθυμεί να είναι το 2028. Τα βλήματα του προγράμματος FC/ASW θα ενσωματώνουν κινητήρα ramjet, το μήκος τους θα είναι περί τα πέντε μέτρα, το βάρος τους περί τα 800 κιλά και θα ενσωματώνουν τρείς πολεμικές κεφαλές, μια κύρια των 200 κιλών και δύο μικρότερες των 50 κιλών έκαστη. Οι δύο μικρότερες πολεμικές κεφαλές είτε θα συμβάλουν την καταστρεπτική ισχύ της κύριας πολεμικής κεφαλής ή θα αποχωρίζονται του βλήματος πριν την πρόσκρουση, δηλαδή θα λειτουργούν ως υπό-πυρομαχικά, με στόχο την προσβολή του στόχου σε διαφορετικά σημεία. 

H περίπτωση της Σερβίας

Μια εξίσου εξαιρετική πρόταση έρχεται από τη Σερβία και την έκδοση παράκτιας άμυνας του αντιαρματικού βλήματος ALAS. Στην αντιαρματική έκδοση ALAS-A το βλήμα επιτυγχάνει μέγιστο βεληνεκές 25 χιλιόμετρα, ενώ στην έκδοση ALAS-B, το μέγιστο βεληνεκές έχει αυξηθεί σημαντικά στα 60 χιλιόμετρα. Στην έκδοση παράκτιας άμυνας ALAS-C, η οποία αναπτύχθηκε σε συνεργασία με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (HAE) για τα ΗΑΕ, η μέγιστη εμβέλεια είναι της τάξεως των 25 χιλιομέτρων, με προοπτική-στόχο την αύξηση του μέγιστου βεληνεκούς στα 60 χιλιόμετρα, στο εγγύς μέλλον. Στην έκδοση παράκτιας άμυνας το ALAS φέρεται επί τροχοφόρου οχήματος 6 x 6 με έξι (6) βλήματα έτοιμα προς βολή. Η έκδοση ALAS-C έχει αναπτυχθεί ως σύστημα που ολοκληρώνει τα βλήματα παράκτιας άμυνας μεγάλου βεληνεκούς, όπως οι Exocet, για παράδειγμα, και ενδείκνυται για χρήση κατά μικρών και ευέλικτων απειλών όπως λέμβοι και μη-επανδρωμένα θαλάσσια συστήματα. Το ALAS-C ενσωματώνει αδρανειακό σύστημα πλοήγησης, ενώ μπορεί να εφοδιαστεί και με σύστημα καθοδήγησης GPS, άρα να αποκτήσει δυνατότητα προσβολής στόχων εδάφους. Φέρει πολεμική κεφαλή θραυσμάτων. Κατά την πτήση το βλήμα ακολουθεί προ-προγραμματισμένη διαδρομή, ενώ στην τερματική φάση χρησιμοποιεί αισθητήρα θερμικής απεικόνισης. Τα δεδομένα που συλλέγει ο θερμικός αισθητήρας αποστέλλονται, σε πραγματικό χρόνο, στο κέντρο διοίκησης και ελέγχου, μέσω οπτικής ίνας. Έτσι υπάρχει η δυνατότητα ακύρωσης του πλήγματος ή επιλογής στόχου ενώ το βλήμα βρίσκεται σε πτήση. Μια τυπική πυροβολαρχία ALAS-C αποτελείται από ένα κέντρο διοίκησης και ελέγχου και τέσσερις (4) εκτοξευτές, δηλαδή συνολικά 24 βλήματα έτοιμα προς βολή.

Εκτός από την Αμερικής και την Ευρώπη, βλήματα παράκτιας άμυνας διαθέτει και η Ρωσία, αλλά και η Κίνα. Φυσικά γνωρίζουμε ότι για πολιτικούς λόγους η ρωσικές και πολύ περισσότερο οι κινεζικές επιλογές είναι μάλλον εκτός εξίσωσης, αλλά θεωρούμε αναγκαίο, για την πληρότητα του άρθρου να παρουσιάσουμε και τα συστήματα, από τη Ρωσία, η οποία έχει μακρά παράδοση στον τομέα της ανάπτυξης βλημάτων κατά πλοίων και παράκτιας άμυνας. Η πλέον γνωστή και παλαιότερη σειρά ρωσικών βλημάτων κατά πλοίων παράκτιας άμυνας είναι τα βλήματα της οικογένειας Kalibr (στο ρωσικό οπλοστάσιο) ή Club (για εξαγωγές), με τα πρώτα βλήματα να εντάσσονται σε υπηρεσία το 1994. Την οικογένεια βλημάτων Club, η οποία αναπτύχθηκε για την αντικατάσταση των βλημάτων της σειράς P-270 Moskit, της δεκαετίας του 1970, αποτελούν οι εκδόσεις Club-N (επιφανείας-επιφανείας), Club-S (βυθού-επιφανείας) και Club-M (παράκτιας άμυνας, εδάφους-επιφανείας). Η έκδοση παρακτίου αμύνης Club-M επιτυγχάνει μέγιστο βεληνεκές της τάξεως των 300 χιλιομέτρων. Η επόμενη επιλογή από τη Ρωσία, είναι το βλήμα Kh-35 (Bal) το οποίο εντάχθηκε σε υπηρεσία το 2003, ως διάδοχος των βλημάτων Club, είναι υποηχητικό, φέρει πολεμική κεφαλή βάρους 145 κιλών και επιτυγχάνει μέγιστο βεληνεκές 130 χιλιόμετρα ή 260 χιλιόμετρα στην βελτιωμένη έκδοση Kh-35U. Το νεότερο ρωσικό σύστημα παράκτια άμυνας είναι το αυτοκινούμενο K-300P Bastion το οποίο εντάχθηκε σε υπηρεσία το 2015. Το βάρος του είναι 3.000 κιλά και ενσωματώνει πολεμική κεφαλή υψηλής εκρηκτικότητας βάρους 250 κιλών. Το βλήμα μπορεί να προσβάλει στόχους στη θάλασσα, σε μέγιστη απόσταση 350 χιλιομέτρων ή στο έδαφος, σε μέγιστη απόσταση 450 χιλιομέτρων. Κινείται υπερηχητικά με μέγιστη ταχύτητα τα 2,5 Mach, κάτι που σημαίνει ότι από τη στιγμή της εκτόξευσης μέχρι την προσβολή του στόχου, σε απόσταση 350 χιλιομέτρων, μεσολαβούν 6-7 λεπτά. Το 2015 η Ρωσία ξεκίνησε ένα πρόγραμμα, ολοκληρώθηκε το 2020, ένταξης σε υπηρεσίας συστημάτων παράκτιας άμυνας Bal, αλλά κυρίων του Bastion, προς αντικατάσταση όλων των παλαιότερων πυραυλικών συστημάτων παράκτιας άμυνας σε υπηρεσία.

Πυραυλικό σύστημα BrahMos, ο βασικός συντελεστής του δόγματος της Αντιπρόσβαση και Άρνησης Περιοχής A2/AD

Ο BrahMos είναι ένας πύραυλος που αναπτύχθηκε από τη Ρωσία και την Ινδία. Η πρώτη δοκιμαστική εκτόξευση πραγματοποιήθηκε το 2001. Η Iνδική Αεροπορία, το Ναυτικό και ο Στρατός έχουν πλέον στο οπλοστάσιο τους BrahMos. Το υπερηχητικό βλήμα BrahMos είναι προϊόν συνεργασίας της Ινδίας και της Ρωσίας και μπορεί να εκτοξευτεί από εναέριες, θαλάσσιες ή χερσαίες πλατφόρμες. Το BrahMos είναι ένα υπερηχητικό βλήμα µε δυνατότητα πτήσης σε χαμηλό ύψος από την επιφάνεια της θάλασσας. Ενσωματώνει δύο κινητήρες. Ο πρώτος, ένας πυραυλοκινητήρας, αναλαμβάνει να επιταχύνει το βλήμα μέχρι το σημείο όπου ο κύριος προωθητής να αναλάβει την πρόωση του βλήματος. Μετά την εκτόξευση το βλήμα κινείται αδρανειακά προς το στόχο, με βάση τα στοιχεία που έχει λάβει. Στην τερματική φάση το BrahMos ενεργοποιεί τον αισθητήρα του, ενώ κινείται σε εξαιρετικά χαμηλό ύψος. O αισθητήρας ερευνά και μετά τον εντοπισμό του στόχου τον εγκλωβίζει και κινείται προς αυτόν. Το βλήμα ενσωματώνει πολεμική κεφαλή βάρους 200-300 κιλών, ανάλογα της έκδοσης και κινητήρα Ramjet υγρού καυσίμου συν προωθητή στερεού καυσίμου. Το μέγιστο βεληνεκές της αρχικής έκδοσης του βλήματος είναι 290 χιλιόμετρα και επιτυγχάνει υπερηχητική ταχύτητα σε όλες τις φάσεις της πτήσης. Έτσι επιτυγχάνει μικρότερο χρόνο πτήσης και ταχύτερο χρόνο εμπλοκής. Λειτουργεί με βάση την τεχνική «Fire and Forget», υιοθετώντας ποικιλίες πορείες πτήσης προς τον στόχο. Το μέγιστο βεληνεκές του είναι συνάρτηση της πλατφόρμας εκτόξευσης (350-400 χιλιόμετρα από εναέριες και 500 χιλιόμετρα από θαλάσσιες και χερσαίες πλατφόρμες). Στα τέλη του 2022 το Ινδικό Ναυτικό ενέταξε σε υπηρεσία συστήματα παράκτιας άμυνας BrahMos, εκτόξευσης και από εμπορευματοκιβώτια ώστε το σύστημα να στοχοποιείται εξαιρετικά δύσκολα. Η καταστροφική του ισχύς ενισχύεται λόγω της μεγάλης κινητικής ενέργειας κατά την πρόσκρουση. Το υψόμετρο πτήσης είναι από 10 μέτρα έως 15 χιλιόμετρα, ενώ μεταφέρει μια συμβατική κεφαλή βάρους 200-300 κιλών. Ο βελτιωμένος πύραυλος BrahMos-NG (New Generation) αναμένεται να ολοκληρώσει τις δοκιμές του το 2023 και την ίδια χρονιά να ξεκινήσει η παραγωγής. Ως προς το κόστος οι Φιλιππίνες ανακοίνωσαν τον Ιανουάριο του 2022 ότι ενέκριναν την προμήθεια τριών Πυροβολαρχιών Παράκτιας Άμυνας BrahMos για το Ναυτικό της, έναντι $ 375 εκατομμυρίων.

Τέλος, σε διεθνές επίπεδο η Αυστραλία ανακοίνωσε ότι σύντομα θα προκηρύξει διεθνή διαγωνισμό για την προμήθεια νέου συστήματος παράκτιας άμυνας (Project Land-8113 Phase-2). Για το πρόγραμμα ήδη έχουν εκφράσει ενδιαφέρον δύο εταιρίες, ενώ αποτελεί συνέχεια του προγράμματος Project Land-8113 Phase-1, προμήθειας 42 πολλαπλών εκτοξευτών M-142 HIMARS (High Mobility Artillery System). Η πρώτη υποψηφιότητα προέρχεται από την Kongsberg Defense Australia και την Thales Australia, οι οποίες προσφέρουν τους πυραύλους NSM (Naval Strike Missile) επί τακτικού οχήματος Bushmaster (4 x 4) συν όχημα κέντρο διοίκησης και ελέγχου. Κάθε όχημα ενσωματώνει δύο πυραύλους. Ουσιαστικά πρόκειται για το ίδιο σύστημα που επέλεξαν οι Αμερικανοί Πεζοναύτες στο πλαίσιο του προγράμματος NMESIS (Navy Marine Expeditionary Ship Interdiction System). To NMESIS περιλαμβάνει τακτικό όχημα JLTV (Joint Light Tactical Vehicle) με πυραύλους NSM. Εναλλακτικά, οι εταιρίες προσφέρουν τετραπλό εκτοξευτή NSM, αλλά επί φορτηγού MAN HX-77 (8 x 8). Η δεύτερη υποψηφιότητα έρχεται από τη Lockheed Martin Australia και αφορά τον πύραυλο PrSM Increment.2 (Precision Strike Missile), o οποίος είναι εξέλιξη του PrSM Increment.1 και είναι ακόμα υπό ανάπτυξη. Ο PrSM Increment.2 θα έχει τη δυνατότητα προσβολής και ναυτικών στόχων, πέραν των χερσαίων στόχων, και θα ενσωματώνει ερευνητή πολλαπλής λειτουργίας, με παθητικό ερευνητή ραδιοσυχνοτήτων και υπέρυθρο ερευνητή (ο PrSM Increment.1 ενσωματώνει σύστημα καθοδήγησης GPS). Στην έκδοση Increment.2 ο πύραυλος θα εκτοξεύεται και μόλις φτάσει στην περιοχή ενδιαφέροντος, θα ερευνά την περιοχή για εχθρικά ραδιοσήματα, τα οποία εκπέμπουν εχθρικά ραντάρ ή συστήματα επικοινωνιών, προκειμένου να εντοπίσει το στόχο του. Στη συνέχεια, έχοντας εντοπίσει το στόχο, θα ενεργοποιεί και θα χρησιμοποιεί τον υπέρυθρο ερευνητή για την προσβολή του επιλεγμένου στόχου. Οι διάθεση δύο ερευνητών καθιστά τους πυραύλους της συγκεκριμένης έκδοσης ανθεκτικότερους στις ηλεκτρονικές παρεμβολές.